Omroep in de oorlog:
4 radiodocumentaires
Eerste deel Colditz
vanavond op scherm
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE WOENSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO WOENSDAG
TERUGBLIK
LEIDSE COURANT I
DINSDAG 13 AUGUSTUS 197
(Van onze radio- en televisiere-
daktie)
Hilversum Van zijn enkele
maanden geleden verschenen
boek Radio Hilversum
19401945 over de omroepen
in de oorlog heeft NOS radio
regisseur en producer Dick
Verkijk een radiobewerking
gemaakt, bestaande uit een se
rie van vier documentaires en
een 2.5 uur durende recon
structie van een omroepzon-
dag in oorlogstijd.
De eerste documentaire wordt
zondag 18 augustus van 14.30
tot 15.20 uur via Hilversum I
uitgezonden. De overige drie
volgen zondag 25 augustus en
zondag 1 en 8 september,
eveneens via Hilversum I. Ze
duren resp. 40, 45 en 70 minu
ten.
De reconstructie van een om
roep op zondag in oorlogstijd
wordt zondag 15 september
van 14.30 tot 17.00 uur via
Hilversum 3 uitgezonden.p De
eerste aflevering van de serie
„Het einde van de omroepver
enigingen" behandelt de perio
de tussen 10 mei 1940, de inval
van de Duitsers en 13 maart
1941. toen de omroepvereni
gingen werden opgeheven. Er
wordt in deze aflevering ook
een beeld gegeven van de alge
mene stemming in die tijd aan
de hand van opmerkelijke uit
spraken van toenmalige ge
zagsdragers als prof. dr. J. E.
de Quay in zijn functie van
regeringscommissaris voor de
arbeid en van vakbondsleiders
en andere vooraanstaanden
Omroepleiders van toen, zoals
pater Dito, voorzitter van de
KRO, Ary Pleysier, omroepse-
cretaris van de VARA en de
toenmalige secretaris van de
radioraad mr. dr. A. A. M.
Enserinck vertellen de ge
schiedenis van de Duitse con
centratiepogingen in de om
roep en het Nederlandse ant
woord daarop, dat bestond uit
vergeefse concessies, die alle
uitmondden in wat de Duitsers
vanaf de eerste dag af aan
voor ogen stond: de omroep in
Nederland omvormen tot een
instrument van het nationaal
socialisme.
In de tweede aflevering, die is
getiteld „instrument van het
nationaal socialisme" wordt
met bewaard gebleven inter
views met de toenmalige NSB-
directeur-generaal ir. W. A.
Herweijer van de Nederlandse
Omroep en met recente ge
sprekken met ir. Herweijer
aangetoond dat de omroep in
derdaad zo'n Nazi-instrument
is geworden.
Ook in deze aflevering veel
archiefmateriaal met voorbeel
den van de Pro-nationaal So
cialistische en antisemitische
propaganda, die door de Ne
derlandse Omroep werd uitge
zonden.
Anti-daden
„Sabotage en verzet" is de
titel van de derde aflever
ing. Omroepmedewerkers
van toen vertellen daarin
van hun vaak speldeprik-
achtige anti-daden en van
enkele spectaculaire verzet
sactiviteiten die de daders
bij een eventuele arrestatie
onherroepelijk en letterlijk
de kop zou hebben gekost.
In de vierde aflevering wordt
de vraag gesteld: „Hoe kon
dat alles gebeuren, hoe was
het mogelijk, dat een bij uit
stek nationaal socialistisch
propaganda-instituut als de
Nederlandse Omroep kon
functioneren, hoewel er toch
maar 20 procent NSB-ers bij
werkten. De andere 80 pro
cent was namelijk al dan
niet fel anti. In deze aflever
ing. die heet „blijven of weg
gaan" een scala van ant
woorden op die vraag.
Uit de antwoorden blijken ge
wetensconflicten. naïviteit,
verkeerd geplaatste gezags
getrouwheid en vooral het
geen inzicht hebben op de
voortreffelijke millimeterpo-
litiek die de Duitsers toepas-
Ter afsluiting van de reeks
wordt een reconstructie ge
geven van een omroepzon-
dag in oorlogstijd. Uitgangs
punt is zondag 8 november
1942. Het reconstructiepro
gramma is voor het grootste
deel samengesteld uit ar
chiefmateriaal en voor een
deel opnieuw opgenomen
met bewaard gebleven tek
sten.
Doorsnee
In een enkel geval is, daar de
reconstructie tegelijkertijd
een doorsnee wil zijn van wat
de Nederlandse omroep in die
tijd uitzond, van dit uitzen
duur en datum afgeweken.
Ook is, als er voor vaste ru
brieken een keus moest wor
den gemaakt, tussen het op
nieuw opnemen van oorspron
kelijke tekst van 8 november
1942 of gebruikmaken van au
thentiek geluidsmateriaal dat
op of omstreeks deze datum
werd opgenomen, de keus ge
vallen op authentiek mate-
Voor het samenstellen van de
documentaires maakte Dick
Verkijk gebruik van uniek ar
chiefmateriaal. Soms ruwe
banden van reportages die be
halve voor de oorspronkelijke
uitzending nooit meer werden
gebruikt.
Dick Verkijk gebruikte bijna
150 getuigenverklaringen,
waarvan er enige tientallen op
de band zijn vastgelegd. Het
geheel omvat zo'n 50 uur ma
teriaal.
Behalve de interviews die Ver
kijk voor zijn boek maakte en
met toestemming van de be
trokkene gebruikte voor zijn
documentaires, is de serie op
gebouwd uit geluidsmateriaal
van de stichting Film en We
tenschap van de Rijksuniversi
teit in Utrecht, het Deutsches
Rundfunk Archief in Frank
furt en het historisch archief
van de NOS.
De omroep in de oorlog kan
een unieke serie genoemd wor
den. Vooral de oudere luiste
raars. die de tweede werel
doorlog hebben meegemaakt
zullen er veel aan hebben. Al
was het alleen al om die mar
sen die vooraf aan bepaalde
mededelingen werden ge
bruikt nog eens te horen.
De jongeren zullen minder in
gespannen naar de serie luiste
ren. Tenminste wanneer zij
het boek van Dick Verkijk niet
gelezen hebben. Er worden na
melijk nogal wat namen ge
noemd die de tegenwoordige
teener nauwelijks meer iets
zullen zeggen. Verkijk noemt
vaak namen zonder meer. Een
educatieve serie kunnen we dit
„omroep in de oorlog" dan
Dick Verkijk, die de radiobewerking maakte van
zijn boek Radio Hilversum 1940-1945".
AVRO-voorzitter Voogt in de!
serie niet te horen is, in het
boek van Verkijk komt hij wel
voor. De heer Voogt stemde cr
namelijk niet mee in dat de
gesprekken die Dick Verkijk
met hem had voor het boek op
band werden vastgelegd.
ook nauwelijks r
Niettegenstaande dat is het
nuttig nog eens te horen hoe
het allemaal is gegaan. Opval
lend is trouwens dat de 30 jaar
oude banden die Verkijk ge
bruikte verbluffend goed van
geluidskwaliteit zijn. Nog een
opmerkelijk feit is, dat ex-
NEDERLAND 1 H DUITSLAND I
NOS
18.45 De Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
VARA
19.05 Rodeo
20.00 Journaal
20.21 Zo maai- een zomeravond
21.25 Colditz
.15 Achter het nieuws spe-
30.15 (K) Korte fi
K> Dnniel. tv.film 22
Sadat 22.50 (K) Jol
cial
22.45 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 De Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
KRO
19.05 Speedy Gonzales
19.10 Peppi en Kokki
19.30 De Melchiors
20.00 Journaal
20L.21 The ugly American met
Marlon Brando
22.20 Journaal
■■IHHWII
9 30 (K) Die Villa c
BELGIE NEDERLANDS
8 55 (K) Fabeltjeskrant 19 00 (Kt Spaar,-»
■inini.itiefilin 19 10 -K> Het vrije
19 -15 iK) Journaal 20 15 (K) Tijl Uilensp».
Rel. an 4 21.40 <K> De mens in wording
(10) Wetenschappelijke tv-scric: 22 30 (K|
22c Internationale miiziekwcdstrijd van
ARD m Onchen. (Eurovisie) 23.15 (K) Nws.
NEDERLAND 1 DUITSLAND I
KRO
17.00 Nogal Wiedus
NOS
18.45 De Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
19.05 Van gewest tot gewest
19.50 Stichting Socutera
20.00 Journaal
20.21 Staatsloterij
20.25 Een razende stilte (3 e
4)
NEDERLAND II
WDR: 18 00 <K> Nws uit Noordrij
18 10 cKi TV-film 18 40 (K) Joui
<Ki Algebra urn Acht tv-serie
Journaal en weerbericht 20 15
filmportrelten 21 00 (Kl Quizp
21 45 (Ki Serie dokumentair.- j.r
22 30 (K) Journaal met kunun
l.'IUIVI.
JU
',A
Joop Stokkermans zorgt voor de muzikale effecten bij
Peppi en Kokki.
New Port Jazz
Festival op
Hilversum I
„Het New Port Jazz Festival
1974 heeft weer bol gestaan van
het pure jaz/.talent" aldus Paul
van Schaik, die samen met Rein
de Graaf in New York het feest
van de jazz heeft bijgewoond.
Van zijn bevindingen zal hij
vanavond „impressies en ach
tergrondinformatie" geven in
het AVRO-radioprogramma
„New Port Jazz Festival 1974"
dat via Hilversum 1 wordt uit
gezonden, om 23.05 uur.
Paul van Schaik voegt aan zijn
uitspraak echter onmiddellijk
toe dat niet alle jazz-concerten
die in New York zijn gegeven
van even hoge kwaliteit waren.
Vooral het openingsconcert in
de Radio City Music Hall kon
moeilijk aanspraak maken op
het predikaat „kwalitatief ge
slaagd". Maar nadien viel van
zoveel goede jazz te genieten,
dat in zijn totaliteit toch van een
voortreffelijk' festival kan wor
den gesproken, aldus Paul van
Schaik. In het programma zijn
onder meer opnamen te horen
van Babs Gonzales, die samen
met Cecil Payne en Harold May-
bern concerteerde; van een Col
legeband die onder leiding van
Paul Jeffrey duidelijk maakte,
dat jonge musici van zeventien,
achttien jaar kwalitatief op
hoog niveau kunnen spelen en
voorts zijn opnamen te beluiste
ren van een zogenaamde „Jazz-
Mobiel" een grote \Tachtwagen,
die tijdens het Festival door
New York reed en op verschil
lende, plaatsen op straat concer
ten gaf. Jimmy Owens en Billy
Taylor zijn in dit programma te
beluisteren tijdens zo'n Jazz-Mo-
biel-conccrt dat zij op een plein
tje vlakbij Broadway gaven. In
het programma verder veel in-
tervieuws, onder meer met Jo
Fields Gobbley, een grammo-
foonplatenprodueer, over het
ontstaan van zijn specifieke
jazzlabel; met pianist Paul Jef
frey en van Babs Gonzales is
een gesprekje opgenomen dat
hij met zijn partners voerde in
de kleedkamer en tenslotte, na
tuurlijk: veel muziek
Vier delen:
dagboek van
onderwijzer
Bij liet ingaan van het nieuwe
schooljaar presenteert de VA
RA een televisieproduktie van
Italiaanse makelij: „Dagboek
van een onderwijzer"
lift verhaal speelt zich af in een
volkse buitenwijk van Rome.
Bruno d' Angelo, een Napoli-
taan, wordt onderwijzer op de
lagere school van deze verpau
perde buurt. Hij probeert op
zijn eigen manier die sterk af
wijkt van het traditionele onder
wijs, het vertrouwen te winnen
van zijn leerlingen en hun ou
ders. Een moeilijke opgave,
zoals uit de 4-delige serie blijkt
De afleveringen worden uitge
zonden 17, 23, 28 en 31 augustus.
Vanavond wordt het eerste deel
van de 15-delige Engels/Ameri
kaanse produktie „Colditz" op
het scherm gebracht Colditz is
een kasteel uit de vijftiende
eeuw, dat de Duitsers in de
eerste en tweede wereldoorlog
gebruikten voor „moeilijke"
krijgsgevangenen. In de Eerste
Wereldoorlog slaagde niemand
erin, te ontvluchten. In de twee
de ontsnapten zo'n 35 man.
De serie begint na de slag van
Duinkerken, 4 juni 1940, wan
neer duizenden Engelse solda
ten in de val zitten. Zij moeten
naar een strafkamp en hun doel'
is kamp VII C. Laufen. De sol
daten zijn vuil en moe, maar
hun wil om te ontsnappen onge
broken. Een van hen is kapitein
Pat Grant, die snel genoeg
vrienden vindt.
Ned. I, 21.25 uur.
Rodeo
Mag een rodeo voor de toe
schouwers een fantastisch kijk
spel zijn, voor de rodeo-rijders
echter is het een hard en ge-
.vaarlijk bestaan. De VARA
wijdt er een documentaire aan,
met Kenny McLean als rodeo-
rijder in de hoofdrol.
Ned. 1,19.05 uur.
Zomeravond
In het gevarieerde programma,
„Zo maar een zomeravond", tre
den aan $e gemeenten Helle-
voetsluis en Gennep, voor een
spel sneltekenen. Gast is van
avond onder anderen Willeke
Alberti.
Ned. I. 20.21 uur.
Ontwikkelingshulp.
In „Achter het Nieuws" wordt-
vanavond een special uitgezon
den van de cineast Roeland Ker-,
bosch, getiteld „Niet alleen Han
de Wit gaat in ontwikkelings
hulp". Deze titel is afgeleid van
Heere Heeresma's boek „Han de
Wit gaat in ontwikkelingshulp",
een neerslachtige vertelling over
een Nederlandse jongen die
„wel eens wat anders wil" en
ontwikkelingshulp wil gaan
doen.
Veel andere Nederlandse jonge
ren gaan „in ontwikkelings
hulp", of zoals het officieel heet
„uitzending door de Stichting
Nederlandse Vrijwilligers (SNV)
in het kader van de Nederland
se Ontwikkelingssamenwerking
met de arme landen van de
wereld". De film van Roeland
Kerbosch is een poging tot door
lichting van „de vrijwilliger":
wat beweegt hem of haar om
twee jaar onder soms onver
wacht moeilijke omstandighe
den te gaan werken in een ont
wikkelingsland? Hoe denkt de
gemiddelde vrijwilliger over de
bevolking van het land waar hij
werkt? Waarom ging hij? Valt
't mee of tegen? Hoe is de voor
bereiding geweest? Hebben zé
er iets van geleerd? De film
wordt ingeleid door Prins Claus.
Ned. I. 22.15 uur.
Peppi en Kokki
De twee matroosjes Peppi en
Kokki hebben in het afgelopen
seizoen allerlei avonturen be
leefd. Vanavond begint de KRO-
televisie het avondprogramma
met een herhaling van het avon
tuur. „Een dagje naar het
strand". Peppi en Kokki worden
gespeeld door de twee Kamé's.
Het verhaaltje werd geschreven
door Nan de Vries.
Ned. II, 19.10 uur.
De Melchiors
De KRO zendt de tiende aflever
ing uit van de Melchiors: „Ver
raad in het stadhuis". Tijdens
onderhandelingen met een
Deense delegatie over verbeurd
verklaarde Liibecker koggen,
treden de Denen keihard op. Ze
kunnen zo'n houding aannemen
omdat ze geheime dokumenten
toegespeeld kregen van iemand
uit de naaste omgeving van
Knut Melchior. Geen beste
beurt voor hem en bovendien is
er een sterke en afgunstige te
genkandidaat voor het burge
meesterschap. Gelukkig telt de
Deense delegatie ook een
„vriend".
Ned. II, 19.30 uur.
Marlon Brando
Vanavond brengt de KRO-tele-
visie de derde film uit de serie
„Marlon Brando, akteur" op het
scherm: „Oproer in het Verre
Oosten" (The uglv Americain).
In deze film uit 1963, geregisr
seerd door George Englund,
spelen in de hoofdrollen naast
Marlon Brando: Eiji Okado,
Sandra Church, Pat Hingle en
Arthur Hill.
De film speelt in Sarkhan, een
fiktieve staat in Z.O.' Azië.
NOS
18.45 De Fabeltjeskrant
18.55 Journaal
KRO
19.05 Anna en de koning van
Siam
KRO/RKK-IKOR
19.30 Kenmerk
KRO
20.00 Journaal
20.21 De Wrekers
21.10 „Den werkman dient te
begrijpen dat hij moet berusten
in zijn lot"
22.10 Journaal
18 25 (K) lm Auflrag von Marl
19 00 (K> Journaal 19.30 ,K> I
Min 20.15 (K) Ekonomische
(K) Journaal 21 15 (Ki Kultur
BELGIE NEDERLANDS
18 55 (K) Fabejyesk
Partridge, jet
19 38 (K) We<
20 15 (KI Hier is Lucy, tv-serie 20.40 (I
Pano 74 21.30 (K) Satirische film: Op Saf
ri door Engeland. 22 30 (K) Journaal.
Noord-Sarkhan heeft een com
munistische overheersing, Zuid-
Sarkhan is arm en onrustig
door burgeroorlog en corruptie.!
De ex-journalist Mac White;
(Brando) wordt benoemd tot
.Amerikaans ambassadeur
Sarkhan. Mac White maakte
zijn journalistieke werk kennis
met de verzetstrijder Deong
zij werden vrienden. Op het n
ment van Mac White's benoe
ming is- Deong een gezagheb
bende figuur in Sarkhan. Hun
vriendschap krijgt het zwaar te
verduren: Mac White vermoedt
dat Deong de communisten
helpt en Deong op zijn beurt
vermoedt dat de Amerikaanse
hulp aan zijn land niet z<
baatzuchtig is.
Ned. II, 20.21 uur.
HILVERSUM I
In de Marlon Brando-speelfilmcyclus vanavond „Oproer in het Verre Oosten", met
onder anderen Marlon Brando en Sandra Church.
22.50''(S)
c (gr.) 18.40 (S) Dar
il 1974 23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
:iok. 19.00 (Sj After Beat e
kt ie. NOS 19 50 Den H;
-> 20 oo 20 05 ov.
HILVERSUM III
NOS 18 02 Joc
HILVERSUM I
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgvmn. 7.20 (S)
Aktualiteitenshow. (7.45 VPRO Deze dag;
8 00 Nws 9 00 Van alle markten thuis).
9.35 Waterstanden. 9 40 (S) Muzikaal por
tret. 10.00 (S) Radioweekblad. 11 00 Nws.
11.03 (S) MelodiènbockeL 12 10 Ach ja het
HILVERSUM II
lingen 12.00 (S) Van twaalf tot twee, met
om 12.30 Nws. NOS: 14.10 Onder de Groe-
,ne Linde: oude liedjes en balladen. 14.30
(S) Aspekten van de kamermuziek. 15.30
Nws. 15.33 Spiegel van DujLsland 16 00
HILVERSUM III
AVRO: 7.02 Drie op je boter
AVRO's Postbus 700. 12
Pop-K.
DeHitr
I I 15 03 Pop-Kontakt II. 16.03
i-rs I 17 03 Radiojournaal 17 06
ters II (17 55-18.00 NOS; W. K.
Drie mannen achter „Niet alleen Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp": v.l.n.r. drs.
W. A. Erath (secretaris Stichting Nederlandse Vrijwilligers), P. van der Heiden (veldleider
in Zambia) en cineast Roeland Kerbosch.
De man die bekend heeft zowel
een tienjarig meisje (vorige
week) als een elfjarig jongetje
(drie jaar geleden) te hebben
gedood was een pedofiel. Een
psychisch gestoorde derhalve
wiens sexuele afwijking een te
gennatuurlijke aantrekkings
kracht tot jonge kinderen be
treft.
AVRO's Televizier berichtte er
gisteren uitvoerig over. We leer
den er o.m. uit dat er in ons
land zo'n 100 tot 200.000 van
dergelijke patiënten zijn. Dat.
extreme gevallen leidend tot
de dood van het slachtoffer
betrekkelijk gering zijn.
De slachtoffers waren tien en
elf jaar oud. Van een leeftijd
derhalve die gerekend mag
worden een redelijke voorlich
ting te hebben gehad over „aar
dige meneren met leuke belof
tes".
Het beroerde is dat ouders ken
nelijk niet beseffen dat die voor
lichting broodnodig is. Helene
en Basje zouden nog in leven
zijn als ze nadrukkelijk gewaar
schuwd waren.
De Televizier-reportage mikte
helemaal op die noodzaak van
voorlichting. Was daarmee t.v.
op zijn best. Omdat hier wel
licht sommige kinderlevens ge
spaard bleven, andere kinderen
van een blijvende pyrhische
stoornis werden gevrijwaard.
Televizier scoorde overigens op
nieuw in een reportage a
Fons van Westerloo terzake Ni
xon. Die ging terug naar een
Nixon-fan van januari '73 en
vergeleek uitspraken van toen
met meningen van nu. We kun
nen ons geen beter voorbeeld
van ontluistering denken.
Jane Eyre, AVRO's gelukkige
aankoop, was bijna superieur
gisteren. Grandioze bezetting
van een kolossaal verhaal, dat
tot in elk detail grandioos in
beeld wordt gebracht.
Dat geldt eigenlijk ook voor
„Alle hens". Spannende aflever
ing over dc Britse Navy. Waar
hij we ons blijven verbazen over
de graagte van die Navy om
medewerking te verlenen. Ge
zien de totnogtoe vertoonde af
leveringen zouden we een rusti
ge baan aan de wal prefcrcre- j
