ZAT.KKDAG 10 AUGUSTUS 19;
Het avontuur begint eigenlijk al
in Harlingen.Augustus wordt op
de Waddeneilanden al lang niet
meer tot het naseizoen gerekend
en voor een kaartje naar Vlie
land moet je altijd nog in de rij
staan. Maar wie tussen de trac
tors met karren vol etenswaar
door er toch in slaagt de loop
plank over te schuifelen heeft
dan toch maar echt vakantie. De
vaste .wal wordt vaarwel gezegd
en als de loopplanken worden
ingetrokken zit je op zee. De
wensdroom uit je jeugd gaat in
vervulling.
Windstil is het bijna nooit op zee
en daarom zoeken de meeste ou
deren al vóór de Pollendam - de
kilometerslange strekdam die een
goede vaargeul naar de Friese
havenstad moet waarborgen - de
warmte van de kajuit op. Kinde
ren die voor het eerst de waar
achtige reis maken rennen heen
en weer over trappen en door
lange gangen, niet wetend wat ze
het eerst en het laatst moeten
gaan bekijken. Ze zorgen er in
elk geval voor dat de vogels de
tocht niet vergeefs meemaken.
Zeelucht maakt hongerig en zo'
gauw de „Oost-Vlieland" zijn-
weemoedig basgeluid over de ha
ven van Harlingen heeft laten
klinken haakt de commercie hier
op in. Vakantiekelners worstelen
zich een weg over koffers en
slaapzakken om de dorstige pas
sagiers te kunnen laven en zolang
de reis duurt worden de.aanwezi
ge voorraden op marktkoopman-
achtige wijze aan de man ge
bracht: „Koffie, pils, chocomel,
limonade, warme worst, broodjes,
fricadellen, méééters fricadellen,
wat zeg ik kilometers fricadel
len!". Het wordt even spannend
als de boot het eiland rondgaat
en het zonnige zomerreisje iets op
een echte zeereis begint te lijken.
Op de scheiding van Wadden- en
Noordzee staat een leuke bran
ding en met heuse gilletjes wordt
deze lichte deining vooral door de
oudere dames begroet. Nu wordt
het iets drukker op het bovendek,
een beetje frisse lucht kan geen
kwaad als de veerboot „Onedin
Line" allures begint te krijgen.
De blonde duinen van Oostelijk
Vlieland zijn al gauw te zien en
het vlakke strand met het red
dingshuisje ademt een sfeer van
rust. Rond de haven is het gezel
lig traditioneel druk. De aan
komst van de boot is niet alleen
voor de eilanders een dagelijks
vermaak maar ook tientallen toe
risten kuieren twee keer per dag
naar de aanlegsteiger om er maar
niets van te missen. Gasten wor
den uitgewuifd en de nieuwko
mers krijgen een even hartelijk
welkom. Busjes van de camping
en karretjes van hotels maken de
bagagelasten iets lichter en voor
Terschelling is een van de
drukke Waddeneilanden
de opmerkzame Vlielandganger
doet het bord „Verboden voor
auto's" toch wel weldadig aan.
Zondvloed
De Waddeneilanden in de zomer:
De laatste brokjes ongerepte na
tuur worden in deze maanden
overvallen door duizenden stede
lingen die er zich komen recreër
en, herscheppen. Wie er nog wat
aan wil hebben moet er wel snel
naar toe gaan. Texel, Terschel
ling, Ameland en in mindere ma
te Vlieland en Schiermonnikoog,
ze worden overspoeld door een
zondvloed van commercieel toe-
Bars en dancings schieten de
grond uit. Caravans, moderne
bungalows en auto's - in vele
gevallen met een kapitale D op
de kofferdeksel - laten van de
veelgeprezen rust niet veel meer
over. Vlieland en Schiermonni
koog vormen enigszins een uit
zondering en de gemeentebestu
ren van deze eilanden proberen
met de moed der wanhoop paal
en perk te stellen aan de moderne
uitwassen van de hedendaagse
vakantiebesteding. Op Texel is de
zomergast al lang een echte re
creant geworden. Het eiland
.wordt doorsneden door autowe
gen, er is druk verkeer en vanuit
de heilige koe van deze tijd be
kijkt men gelaten het landschap.
De auto lijkt op Texel het belang
rijkste recreatiemiddel te zijn ge
worden. De ontwikkeling van de
recreatie op Texel had - net zoals
op de meeste andere Waddenei
landen - vooral tot doel zo veel
mogelijk recreanten onderdak te
verschaffen. Dat dit niet altijd
lukt bleek enkele weken geleden
toen een groep jonge kampeer
ders geen plaats kon vinden om
een tent op te zetten. Maar in het
begin lukte dat meestal wel en
verlustigden de mensen zich aan
wat het eiland te bieden had: de
vrije natuur. Maar die is wel in
het gedrang gekomen toen steeds
meer mensen daar hun deel van
wilden meenemen. Rapporten
over de recreatie zijn er te over
geschreven en zo vindt de onder
nemersorganisatie Texel bij voor
beeld dat er gewerkt moet wor
den* aan de „bewustwording van
de recreant". Daartoe zouden re
creatiegebieden ontwikkeld moe
ten worden waarin de doorsnee
toerist zo veel mogelijk aan zijn
trekken kan komen. Want wat wil
men: buiten zitten en spelen, een
pilsje drinken, beetje zwemmen,
ping-pongen en sjoelen. Rust en
ruimte, maar wel gezellig en liefst
Stampvolle boten nemen elke dag honderden toeristen mee naar de Waddeneilanden
alles binnen handbereik. Dit soort
gebieden zou natuurlijk wel land
schappelijk in de omgeving moe
ten passen en heeft dan als voor
deel dat men niet „zo maar" de
duinen ingaat, maar alleen als het
om die duinen te doen is en niet
uit verveling. Plannen te over,
maar het lijkt te laat voor een
weg terug. Texel is in 1964 voor
het massa toerisme ontsloten toen
een aantal grote autowegen werd
aangelegd. Nu heeft men daar
spijt van en zou men het liefst de
klok terug willen zetten! Fietspa
den aanleggen en het openbaar
vervoer bevorderen.
Kenmerkend voor de ontwikke
ling op Texel is de tragedie van
De Koog, vroeger een gehucht
van zeven huizen, nu geanne
xeerd door de jeugd die er vertier
zoekt in de tientallen bars en
dancings die de algelopen jaren
aan de lopende band geopend
zijn. De uitspan ruiger 0:..gvn
vroeger om twee uur dicht, maar
om moeilijkheden te voorkómen,
of eigenlijk om ze uit de weg te
gaan is er nu helemaal geen slui
tingstijd meer.
Bars en auto's
En zo heeft elk eiland zijn plaat
sen die in de loop der jaren een
trekpleister voor de jeugd zijn
gaan vormen. Op Terschelling is
dat bij voorbeeld Midsland, waar
de horeca heer en meester is. De
Dorpsstraat bestaat bijna uit een
lange reeks bars, waar de jonge
ren, na aldaar hun geld verteerd
te hebben, groen van ellende uit
stappen. Met de pinksterdagen
leidde deze vorm van recreatie tot
wat negatieve resultaten. Agres
sief gedrag waartegen de politie
machteloos staat.
Op Terschelling, het eiland dat
deze zomer op onprettige wijze in
het nieuws geweest is door twee
g '-uchtmakende moordzaken, be
gint het toerisme goed uit de
hand tq lopen. Het autoverkeer
wordt geen strobreed in de weg
gelegd, de stille natuurgedeelten
worden schaars en alleen op de
Bosplaat is de natuur nog in volle
luister aanwezig. Het weekblad
Elseviers Magazine constateerde
onlangs: „Nog even doorzetten op
'de golflengte van professioneel
massatoerisme en het plastic-toe-
risme van de Spaanse Costa del
Sol zinkt bij de nijvere dwerg
Terschelling in het niet. Geen ei
land voor fijnproevers". Texel,
Terschelling en Ameland zijn de
eilanden waar het duidelijkst te
constateren valt dat de Wadden
aan het toerisme te gronde gaan.
Op Ameland is al niet zoveel
natuurschoon en de ruimtelijke
ordening heeft er een rommelig
karakter. Veel caravans, cam
pings, huizen in aanbouw. Er is
weinig bos en het eiland is nogal
negatief in de publiciteit gekomen
door de problematiek rond de
gasboringen. Dat heeft ook tot
gevolg gehad dat er minder toe-
Schiermonnikoog is nog
een oord van volmaakte rust
risten komen. Het oudere, vaste
publiek begint het op Ameland te
druk te vinden en kiest voor
Schiermonnikoog of Vlieland. In
gemeentelijke kringen op Ame
land heerst ook bezorgdheid over
de vlucht die het toerisme heeft
genomen en de negatieve gevol
gen van het massa-toerisme voor
de natuur. Maar men zit verstrikt
in allerlei wetten die het onmoge
lijk maken om bij voorbeeld iets
aan het verkeer te doen, dat het
eiland teistert. Men denkt net
zoals op Terschelling aan sprei
ding van het toerisme over de
seizoenen om de natuur gelegen
heid te geven zich van de schade
te herstellen maar hoe dat precies
verwezenlijkt kan worden is een
moeilijke zaak.
Rust op Schiermonnikoog
Er gaat een gerucht dat buiten
staanders de volgende informatie
krijgen als ze bij de provinciale
VVV in Leeuwarden informatie
vragen over de Waddeneilanden:
Texel is voor de doorsnee massa
toerist, materieel ingestelde pas
getrouwde mensen met een klein
gezin, Vlieland is voor de maat
schappij-kritische jongeren ge
kleed in ribbroek die hun werk
hebben in de sociaal-kulturele
sector of het welzijnswerk de
intellectuele middenstand Ter
schelling is voor de opgeschoten
lawaaierige bromfietsjeugd die
als hoogste doel en mooiste va
kantiebesteding het nuttigen van
zoveel mogelijk flesjes bier ziet,
West-Terschelling heeft ook wel
iets te bieden aan ouderen; Ame
land krijgt vooral gasten die het
ook niet in de eerste plaats te
doen is om van de natuur te
genieten, meestal mensen van
middelbare leeftijd en Schier
monnikoog, dat is het eiland voor
de bejaarden.
Wat er ook aan deze samenvat
ting fout mag wezen, het laatste
is zonder meer waar. Schiermon
nikoog wordt gekenmerkt door
dezelfde rust die er op Vlieland
is: per autobus of taxi gaat men
van de veerdam naar het dorp
Oosterburen maar dan is het af
gelopen met gemotoriseerd ver
keer. Alleen sommige eilanders
kunnen een vergunning krijgen.
Er is nog veel natuurschoon op
dit ideale vakantie-eiland, de lo-
giesmogelijkheden zijn beschei
den en zullen dat ook nog wel
even blijven gezien de felle prote
streacties op de gemeentelijke
plannen voor de bouw -van een
appartementenhotel. Ook in de'
horeca is hier geen ontstuimige
ontwikkeling geweest. Specifieke
bar/dancings voor de jeugd zijn
er niet. Het vertier op Schiermon
nikoog moet gezocht worden in
de natuur, de mogelijkheden
daarvoor zijn aanwezig. Op het
eiland zijn bij voorbeeld veel fiet
spaden. Voordeel boven Vlieland
is ook nog dat hier geen militaire
vliegtuigen hun kruit komen ver
schieten. Het dorp is gezellig met
veel oude huisjes die gerestau
reerd zijn. Meestal zijn deze in
bezit van mensen die niet op het
eiland wonen, en dat is een pro
bleem waarmee men ook op Vlie
land een beetje zit. Een ongezon
de ontwikkeling,' omdat deze huis
jes 's winters veelal leeg staan en
op die manier niet veel bijdragen
aan een gezonde ontwikkeling
van het dorp. Op Vlieland en
Schiermonnikoog, Neerlands laat
ste eilanden waar nog rust en
ruimte te vinden is, lijkt men
vastbesloten dit zo te houden.
Vlieland wil het uitgaansleven
niet aanwakkeren maar beperken
tot drie bars. Zowaar een unicum.
Toen men dit nog te hinderlijk
vond besloot de gemeenteraad
om het sluitingsuur te vervroegen
van twee tot één uur. Men is .er
van overtuigd dat op deze manier
Vlieland vrij en mooi kan blijven.
De vaste gasten blijven wel ko
men, zij hebben minder behoefte
aan vertier in bars maar prefe-
rern de natuur, de stilte van mooi
Vlieland. Die wordt overigens nog
wel gehinderd door de Koninklij
ke Luchtmacht die nog steeds de
Vliehors gebruikt voor schietoefe
ningen. Vlieland is echter beslist
geen eiland voor het bezadigder
publiek. Camping Stortemelk
richt zich bewust op de jeugd, die
er op vele manieren wordt bezig
gehouden. Maar jongeren die niet
buiten hun brommer, motor of
auto kunnen zie je op Vlieland
niet Verschijnen. Zij kiezen Ter
schelling of Ameland en oefenen
daar een niet onaanzienlijke ne
gatieve invloed uit op de sfeer.
Wie er een beetje moeite voor wil.
doen kan op elk eiland nog wel*
complete rust vinden. Op Ter
schelling is altijd nog de Bos
plaat, waar de vogels het voor het
zeggen hebben. En Vlieland lijkt
zelfs in het hoogseizoen uitgestor-'
ven voor wie de moeite neemt een
paar kilometer te fietsen. Maar
als het aantal toeristen, dat zuiver
en alleen voor vertier en gezellig
heid de Wadden opzoekt steeds
groter wordt en de bevolking van
de eilanden daarvoor om den bro
de voorzieningen treft zonder
goede begeleiding en controle,
gaan ook deze laatste oorden van
vrede ten gronde aan het massa
toerisme dat als een dreigende
sluier boven het Wad hangt.
REIN TOLSMA
