Allerlei(ds)
Steeds meer
huismoeders
17e eeuw
voor Leiden
gouden tijd
met zwarte
randjes
Leidse glippers
Deze maand aangepaste opleiding
gezinsverzorging van start
fsi&KKSüölS
P lÜbSl wo/"a/te uitzendkrachten
U MS.-™»
onder redactie van
Ton van Brussel, tel. 01710-22244 tst. 17
LEIDEN Leiden was aanvankelijk door het beleg van 1574 in
last. De lakenindustrie had een gevoelige klap gekregen; het
bevolkingscijfer was teruggelopen tot 12000. Het herstel zette
zich echter weer snel in. Het oorlogsgeweld bleef in de Zuide
lijke Nederlanden en in Duitsland voor een ongunstig onder
nemersklimaat zorgen. Daarbij kwam. dat hier in Holland in
tegenstelling tot in de genoemde landen een grote mate van
geloofsvrijheid was. Die factoren zorgden voor „een toeloop
van Volck vanuyt verscheydenen landen". Voor een andere
toevloed zorgde de stichting van de universiteit in 1575.
De gouden eeuw brak toen
voor Leiden aan. Van de
winsten, die de lakenindus
trie opleverde, werden his
torische gebouwen verrijkt
(Stadhuis, Gravensteen); an
deren werden nieuw ge
bouwd (Lakenhal, Waag,
Marekerk, Academie). Veel
aandacht werd besteed aan
„groen". Leiden werd een
van de mooiste steden van
de eeuw genoemd.
De bloei had echter ook nadeli
ge aspecten. De ontwikkeling
van de lakenindustrie eiste
veel van de arbeidsmarkt,
zoveel zelfs dat niet geheel
aan de vraag kon worden
voldapin. De bevolkingsgroei
(tot 70.000 in 1670) deed de
prijzen van grond en huizen
sterk stijgen. Overal in de
oude stad werden „straetjens
ende steechens gemaect en-
de beset met cleyne huy-
sen". Deze grote opeenho
ping van mensen en de
slechte hygiënische toestan
den vergrootten de toch al
niet geringe kans op epide
mieën. Vooral in de jaren
1635 en 1655 waren er vanwe;
ge de pest vele duizenden do
den in Leiden te betreuren.
Dit waren de zwarte randjes
aan een gouden tijdperk.
Het stadsbestuur werd door
deze situatie gedwongen de
stad te vergroten, ook al
werd dat steeds kostbaarder
door de gestegen grondprij
zen. Er kwamen drie stads
uitbreidingen in de 17e
eeuw. De eerste maal werd
daartoe in 1610 besloten. Het
betrof 't gebied ten noorden
van de toenmalige Vest en
Singel, die daarmee „Oud"
werden. Als verdedigingsgor
del werden nu, van het Gal
gewater tot de Oude Heren
gracht, de Mors-, de Rijns-
burger- en de Maresingel
aangelegd.
De oude Stadstimmerwerf
werd te klein door de bouw-
lust van het Leiden na het be
leg. De nieuwe werf kreeg
een plaats in de uitleg aan
het Galgewater 1616. Elr
kwamen grote magazijnen
bij en woningen voor de tim
merman Rn de metselaar
van het stadsbestuur. Toen
er ook een smidse aan het
geheel werd toegevoegd
kreeg de straat, die langs de
timmerwerf liep, de Kruis
straat, de naam Smid-
steeg, tenminste voor het ge
deelte tot aan de Morsstraat.
De Kruisstraat en de Narm-
straat danken hun naam,
aan het feit, dat ze tarnen in
de vorm vest een kruis lig
gen. De eerste, die zoals ge
zegd aanvankelijk doorliep
tot aan het Galgewater, was
de lange arm. De naam van
de tweede is afgeleid van
Armstraat. Ook Dwarskruis-
straat werd veel gebruikt.
Het woordje „mors" komt van
het oud-nederlandse
„mersch" of „marsch", wat
een door water omspoeld
stuk grond is. De Mors
straat, en in het verlengde
daarvan de Morsweg, leidde
naar zo'n stuk grond, waar
ook het Galgenveld lag.
De Morsstraat heette overi
gens eerder, Kleiweg naar de
„plaveisel", dat de straat
bedekte. Zo zijn ook de na
men Steenstraat (sinds 1603)
en Zandstraat te verklaren.
In de vierde stadsuitleg zijn
ook weer straten te vinden,
die vernoemd zijn naar een
bewoner of een huiseigenaar.
Dit verschijnsel zijn we in
vorige afleveringen al meer
tegengekomen. Nu zijn het
de Fokkestraat en Fokke-
plein naar Anthonis Jo-
risz. Focker, (een huiseige
naar), de Hendrikstraat en
de Huigstraat (in 1662 Huy-
genstraat genoemd naar een
bewoner van die naam).
Daarnaast is de St. Aagten
straat afgeleid van het kloos-,
ter, dat daar in 1432 door
Aechten Allba r mtsdochier
gesticht werd. Da4 klooster
lag dus buiten de vest wallen
gedurende het beleg. Het
werd dan ook door de Span
jaarden verwoest.
De Emmastraat is vernoemd
naar koningin-moeder
Emma, die van 1890 tot 1898
regentes was voor haar
dochter Wilhelmina.
TINEKE VERVOORN:
plaatsvervangend moeder
De elfjarige kleinzoon van de heer
A. Bogaards uit Leiden, heeft
voor enige opschudding gezorgd
binnen de gelederen van de
Prot. Chr. verzorging voor de
Nederlandse Krijgsmacht. Deze
stichting had voor de Wereld
kampioenschappen Voetbal een
j wedstrijd voor dienstplichtig mi
litairen uitgeschreven en loofde
een prijs uit voor de soldaat,
die kon voorspellen in welke sa
menstelling het Nederlands elf-
i tal zou spelen. De prijs, een
door Gerrie Mühren gesigneerde
voetbal, bleek bij de uitslag
door de heer Bogaards te zijn
gewonnen. Het probleem was.
dat de heer Bogaards helemaal
geen dienstplichtig militair
bleek te zijn. Grote verbazing
bij de organisatoren, want wie
had dan het deelname-formulier
ingevuld. Na lang speuren bleek
de kleinzoon van de heer Bo
gaards de dader. Hij had van
het begin af aan gcdr'xmd om
de gewonnen voetbal aan zijn
zich ervan bewust dat hij niet
mee mocht doen. Dan mao de
naam van opa ingevuld, dacht
het joch, want wie niet sterk is
moet tenslotte slim zijn.
Tour de Frats
De Rivalla-ploeg heeft de Tour (li
Frats 174 gewonnen. Na eci
tiendaagse wielerronde door Ni
derland arriveerde de hele tout
caravaan gistermiddag op hi
Stadhuisplein In Leiden, waa
ci off'cMle finish was. Op (I
foto (van Kees v.d. Burg) d
u ide ploeg bestaande u-
M. de Jong II. Drijfhout, it
Hcarsma. G Foenstra en i
I in,In het nndden plcegleidi
G. Huizinga. Uiterst rechts
winnaar van het algemeen hlai
sement S. Hendema.
LEIDEN De Leidse stichting gezinsverzorging moet steeds vaker
insprisgen in gezinnen, waarvan de moeder overspannen is geraakt.
Ekele jaren geleden moest de stichting vrijwel allee hulp bieden
wanneer de moeder door ziekte of een ongeval tijdelijk was uitge
schakeld. Om in de stijgende behoefte aan adequate hulpverlening
te voorzien heeft de stichting de afgelopen tijd niet alleen de be
schikking gekregen over een groter aantal gesubsidieerde hulp
verleningsuren, maar ook over een groep gezinsverzorgsters die
een aanvullende opleiding hebben genoten om een steestie tot de
re-socialisatie van de overspannen huisvrouwen te kusnen bijdra
gen. Volgende week gaat bovendien de opleiding gezinsverzorging-
nieuwe-stijl vas start, waardoor de stichting gezinsverzorgsters
krijgt die een aangepaste opleiding hebben genoten.
„Toen ik in 1972 uit Canada
kwam en hier directeur werd,
hadden we een personeelsbestand
van 120. Dit aantal is inmiddels
uitgegroeid tot 400. Die uitbrei
ding was niet alleen noodzake
lijk door de stijgende vraag naar
hulp, maar ook doordat in het
verleden niet aan alle aanvra
gen tegemoet kon worden ge
komen. We hadden een achter
stand, die nu voor 'n belangrijk
gedeelte is ingelopen. Vorig jaar
hadden we de beschikking over
210.000 hulpverleningsuren; nu
zijn dat er al weer 328.000 ge
worden Een aantal dat echter
nog steeds niet voldoende is om
ons ideaal: het preventief te
werk kunnen gaan, te realise
ren", aldus de heer A. van der
Meij (38) directeur van de stich
ting.
Voor een goed begrip is het mis
schien wel belangrijk eens uit
een te zetten hoe de stichting
precies te werk gaat. Zodra in
een gezin de moeder plotseling
wegvalt, hetzij door ziekte, het
zij door overlijden, kan de be
trokken familie bij de stichting
gezinsverzorging een aanvraag
tot hulp indienen. De stichting
houdt iedere ochtend tussen 9
en 10 spreekuur Daarna gaat
een van de begeleidsters van de
verzorgsters bij het gezin op be-
1 zoek om zich van de situatie op
de hoogte te stellen. Zij praat
met de gezinsleden en bij een
ziektegeval daarna met de
1 huisarts of de specialist, die de
vrouw behandelt. Aldoende
krijgt de leidster een beeld van
de gezinssituatie en van de ur
gentie van het geval. Iedere
leidster heeft een team van on
geveer achttien gezinsverzorg
sters. Zij bekijkt dan welke ver
zorgsters vrij zijn en welke het
meeste geschikt is om in het be
treffende gezin te gaan werken.
De gezinsverzorgster probeert
in de eerste plaats een moeder
te vervangen. Zij knapt de huis
houdelijke karweitjes op en
zorgt voor de kinderen en voor
vader. Tijdens de hulpverle
ningsperiode bezoekt de bege
leidster het gezin regelmatig om
van de gang van zaken op de
hoogte te blijven en, indien no
dig, naar andere hulpverlenende
instanties te verwijzen.
„Meestal werk je zo'n zes weken
achtereen in het zelfde gezin.
Dat maakt het werk ontzettend
afwisselend. Ik ben nu twee jaar
bezig en ben gediplomeerd ge
zinsverzorgster. In de toekomst
ga ik ook de aanvullende oplei
ding in Rotterdam volgen, waar
door je nog beter op de vaak
problematische gezinssituatie
kan inhaken.
Het werk is inderdaad de laatste
tijd een stuk zwaarder gewor
den. Er zijn veel meer over
spannen huisvrouwen dan vroe
ger", zo vertelt Tineke Ver
voorn (22). „Het is op het mo
ment vrij rustig maar er zijn
wel periodes, waarin je op een
dag in twee verschillende gezin
nen werkt. Dat is niet zo plezie
rig, omdat je in zo'n geval twee
keer het zelfde werk moet doen.
De huishoudelijke karweitjes
blijven toch voor je liggen",
aldus Tineke.
Geen uitzendbureau
De werkzaamheden van de gezins
verzorgsters worden nogal eens
onderschat. Directeur Van der
Meij hierover: „De meisjes
moeten over een flinke dosis
improvisatietalent beschikken.
Elke gezinssituatie heeft weer
zijn specifieke problemen, waar
je als hulp direct op moet kun
nen inspelen .Een van de bege
leidsters Marianne Overdijk (26)
neemt haar petje voor de ver
zorgsters af. „Vele mensen den
ken wel dat wij jier
uitzendbureau voor werksters
hebben. Dat is zeer zeker niet
waar. De gezinsverzorsters heb
ben doorgaans een zeer verant
woordelijke taak. Het werk is
zwaar. Bij overspannen huis
vrouwen die onder psychiatri
sche behandeling zijn geweest,
is er de latere re-socialisatie,
waarin de gezinsverzorgster ook
een rol speelt. De huisartsen in
Leiden, waarmee we gelukkig
een goed contact onderhouden,
zijn daar in de meeste gevallen
wel van overtuigd. Dit kan he
laas niet altijd van psychiaters
of andere specialisten gezegd
worden. Zij zijn meestal nog
niet zo op de hoogte of overtuigd
van de capaciteiten en de moge-
lijkheden van de verzorgsters",
zo stelt mevr. Overdijk.
De stichting wordt door C R M.
gesubsidieerd, zodat de gezin
nen zelf maar een gedeelte vnn
de kosten behoeven te betalen.
Het uurloon voor een gezinsver
zorgster dat voor rekening van
de betrokken familie komt. be
draagt momenteel 2,80. Bij
langere hulpverlening kan het
totaalbedrag nog wel eens oplo
pen. De stichting kan zich ech
ter verheugen in een goede sa
menwerking met de Gemeente
lijke Sociale Dienst, die in nood
gevallen bereid is financieel bij
te springen.
Een ander probleem in Leiden
vormen echter de bejaarden.
Het percentage in Leiden ligt
Bejaarden
waardoor het aantal aanvrager
ook groter is. „We hebben ont
bij de stichting tot doel gesteld
de bejaarden zoveel mogelijk ir
hun eigen leefsituatie te later
functioneren. Deden we dit niet,
dan zouden er veel meer he
jaardentehuizen noodzakelijk
zijn," aldus de heer Van der
Meij, die nog maar moet afwach
ten wat er straks met het nieu
we linkse programcollege te ge
beuren staut. Het ministerie van
C.R.M. heeft in een nota te ken
nen gegeven een gedeelte van
het welzijnsbeleid door de be
trokken gemeenten te laten uil-
voeren. Mijn samenwerking met
wethouder Den Haan is altijd
erg plezierig geweest, maar wat
er nu guut gebeuren ik weet
RIJNSBURGERS
STERKER DAN
VERONICA
(Van onze correspondente)
- Een elftal van
van de firma's
i De Best hebben
en voetbalduel te-
van Veronica ge-
De beslissing viel na
dat er penalties genomen waren.
De wedstrijd had een gelijkspe'
van 2-2 opgeleverd. Vóór d«
voetbalwedstrijd,. die geleid
werd door Lau van Ravens, wai
een demonstratie parachute
springen gepland. Deze kon we
gens de weersomstandigheden
niet doorgaan. De Flora band
gaf in de plaats hiervan een pr.-
ma show, Later op de avond
was er een bingo-avond in d«
Voorhof, die erg veel belangstel
ling trok.
RIJNSBURG
Glasbergen er
gisteravond e>
ho harst weer vau de >es,t beta_Lei)de fretten;voor
