Karamanlis:
Makarios
ontsnapte
dank zij
grote pop
politicus met voorzichtige
taktische gaven
Nieuwe president Cyprus:
toegewijd parlementariër
'WOENSDAG 24 JULI 1974 LEIDSE COURANT PAGINA 11
Van onze correspondent David Bar-
chard
Een gevolg van de Turkse interventie
op Cyprus is dat er weer veel specula
ties de ronde doen, waarin men de
verdeling van het eiland ziet als oplos
sing voor het conflict. De Turkse pre
mier Ecevit had dit zeke zo niet be
doeld. Nu Cyprus nog niet is bijgeko
men van de staatsgreep en de daarop
volgende Turkse invasie, is het vrij
wel onmogelijk om te schatten hoe de
politieke verhoudingen en de publieke
opinie op dit ogenblik liggen. Ondanks
de chaos op het eiland na de staats
greep van vorige week, ziet het me
rendeel van de Cyprioten een verde
ling van hun eiland meer als een zaak
die in het belang is van de grote mo
gendheden, dan als een oplossing voor
hun problemen.
Een verdeling van het eiland wordt, al sinds
de vijftiger jaren, toen de Turken het idee
van een Enosis (aansluiting bij Griekenland)
voor het eerst bestreden, gezien als een mo
gelijke oplossing voor de Cypriotische proble
men. Sindsdien bracht men het idee van een
-
Wm
Ook gisteren werd er gevochten-op Cyprus.
Een Grieks-Cypriobische soldaat bewaakt
kier een neergeschoten Turkse jager.
dubbele Enosis (de vereniging van de Turkse
Cyprioten en de Griekse Cyprioten met hun
respectievelijke moederlanden) verschillende
malen naar voren, hoewel het verdrag van
Ziirich, waarin werd overeengekomen dat
Cyprus een onafhankelijke republiek werd,
daarvoor geen ruimte overlaat.
Annexeren
Ondanks de vele botsingen tussen Turken en
Grieken op Cyprus sinds 1963, is de steun
van Ankara en Athene voor een verdeling-
van het eiland duidelijk verminderd. De
Turkse Cyprioten, nog steeds bang voor po
gingen tot volkerenmoord op het eiland, heb
ben echter geëist, dat ze tegen de Grieken
worden beschermd door solide garanties,
compleet met natuurlijke grenzen. Verder
hebben ze een eigen Turks-Cypriotische rege
ring gevormd; de leider daarvan, Denktash,
is tevens vice-president van Cyprus.
Voor de Cyprioten is verdeling niet zo'n ge
weldige oplossing als sommige buitenstaan
ders wel eens denken. In de eerste plaats
zullen extreme nationalisten aan beide kan
ten er ontevreden mee zijn. Cyprus zal ook
op deze manier een brandpunt blijven in elk
conflict tussen Griekenland en Turkije. Al
leen bindende internationale garanties zou
den uitbarstingen door de aanwezigheid van
twee verschillende kampen op het eiland
kunnen voorkomen.
Een billijke verdeling is bijna onmogelijk,
gezien de omvang van het eiland en haar be
perkte hulpbronnen. Een verplaatsing van de
bevolking (reden voor toekomstige donflich-
ten) zal nodig zijn: De Turken zullen dan
van het zuid-westen naar het noord-oosten
van het eiland gebracht moeten wórden. De
beide bevolkingsgroepen zullen ongetwijfeld
moeten samenwerken om de economie van
het eiland op peil te houden, variërend van
toezicht op de ontoereikende watervoorzienin
gen tot misschien wel de verplaatsing van
werkgelegenheid.
De onmogelijkheid van een vereniging met
de beide moederlanden op korte termijn
wordt nog eens versterkt door het ontbreken
van een behoorlijk politiek en economisch
evenwicht tussen Cyprus enerzijds en Grie
kenland en Turkije anderzijds. Zowel de
Griekse als Turkse Cyprioten hebben op dit
ogenblik een hogere levensstandaard dan ze
zouden hebben als burgers van Griekenland
of Turkije. Sedert 1967 zijn alleen de Griekse
Cyprioten, die enthousiast zijn over het kolo
nelsregiem in Athene, nog bereid hun tame
lijk open en democratische systeem in te rui
len voor een onmiddellijke Enosis (aanslui
ting bij Griekenland)
De 40% Griekse Cyprioten, die achter de Cy
priotische Communistische partij (AKEL)
staan, blijven onverzoenlijk tegen een Grieks
bestuur. Als dat er toch zou komen, zullen ze
heftige tegenstand bieden, wat eigenlijk vori
ge week in de eerste uren na de coup van de
Nationale Garde al had kunnen gebeuren.
NICOSIA (Rtr)— Grieks-Cypriotische
aanhangers van aartsbisschop Maka
rios menen dat hij in de staatsgreep
van vorige week ntsnapte door ge
bruikmaking van een levensgrote
pop toen hij-vluchtte uit het klooster
waarin hij een toevlucht had ge-
De als Makarios aangeklede pop was
geplaatst in de auto van de presi
dent die van het klooster naar Nico-
De auto werd door de Griekse Natio
nale Garde aangevallen en vernield.
Zij meende klaarblijkelijk dat zij de
aartsbisschop had gedood, wat leidde
tot de berichten over zijn dood in de
eerste uren na de staatsgreep van
maandag.
Intussen was de aartsbisschop uit het
klooster gesmokkeld en overgebracht
naar een Britse militaire basis, van
waar hij naar Londen werd overge
vlogen.
r ge-
Cyprus rustig
na beëdiging
van nieuwe
president
NICOSIA (RTR) —Na de bekend
making door radio Nicosia dat
Sampson als president is opge
volgd door Glafkos Clerides, de
voorzitter van het Cyprische
parlement, is de rust op Cyprus
weergekeerd. Eerder op de dag
waren felle gevechten gemeld
om het vliegveld van Nicosia en
langs de „groene lijn", die de
Turkse en Griekse gemeen
schappen in Nicosia van elkaar
scheidt. Het vliegveld is inmid
dels in handen van VN-troepen.
President Clerides, verklaarde
gisteravond dat hij zal zoeken
naar een „rechtvaardige en le
vensvatbare oplossing" voor de
problemen van Cyprus, binnen
het kader van een onafhankelij-
In zijn eerste radiotoepsraak, zei
Clerides ook dat hij zou toezien
op naleving van de wapenstil
stand op Cyprus. In dit verband
maakte hij melding van zijn on
derhoud korte tijd tevoren met
de Turks-Cyprische leider Rauf
Denktasj in tegenwoordigheid
van V.N.-vertegenwoordigers.
Clerides zei dat hij voor de duur
van zijn presidentschap alle de
mocratische beginselen absoluut
zou respecteren en de mensen
rechten van het hele Cyprische
volk, ongeacht ras, politieke
voorkeur of bevolkingsgroep
„tenvolle waarborgen".
Uit Londen wordt gemeld dat de
Britse regering Clerides erkent
als waarnemend president. De
opperbevelhebber van de VN-
vredesmacht, Prem Chand en
Weckmarumunoz, vertegenwoor
diger van VN-secretaris-gene-
raal Kurt Waldheim op Cyprus,
telegrafeerden naar het VN-
hoofdkwartier dat Clerides hen
telefonisch heeft meegedeeld dat
hij de functie van president-ad-
interim zal uitoefenen en al het
mogelijke zal doen voor een na
leving van het bestand.
Wanneer Clerides inderdaad
slechts is benoemd tot waarne
mend president kan dat beteke
nen dat ruimte wordt gelaten
voor de terugkeer van president
Makarios. Clerides trad, als
parlementsvoorzitter, krachtens
de grondwet al op als waarne
mer voor president Makarios
wanneer deze ziek of in het bui
tenland was.
Steun voor een verdeling van het eiland
kwam van Washington en Athene, die beide
bezorgd waren over de koers die het onaf
hankelijke Cyprus van president Makarios
volgde. Zo'n verdeling zou dan betekenen dat
het neutrale regime op Cyprus dat door haar
openheid tegenover de Sovjet-Unie werd aan
gevallen, zou verdwijnen en dat twee Navo
leden de directe macht over het eiland kre
gen.
De aantrekkelijkheid voor deze voorstelling
van zaken wordt nog eens versterkt door de
onzekere toekomst van de Britse bases op
Om deze redenen zijn veel Cyprioten, ook
Griekse en Turkse liberalen en links-georiën
teerde politici, tegen een verdeling. Toen het
nieuws van de staatsgreep op Cyprus kwam,
ontstond er in beide landen een reeks van
verdenkingen, dat de coup slechts een inlei
ding was op een eventuele verdeling en ge
steund werd door Washington.
Hoewel in Griekenland en Turkije er nog ve
len zijn die Cyprus zoudenwillen anneexren,
is de algeipene opinie dat Cyprus z'n onaf
hankelijkheid moet behouden. Waarnemers
wijzen erop dat na zes jaar vruchteloos on
derhandelen er deze zomer een kans was op
een naderende overeenkomst.
Toen de regering van premier Ecevit in ja
nuari van dit jaar in Turkije aan de macht
kwam, veranderde de Turkse houding in een
openlijke steun voor een onafhankelijke fede
rale republiek Cyprus. Tijdens de Turkse mi
litaire interventie op het eiland heeft pre
mier Ecevit steeds weer met klem gezegd,
dat het de bedoeling van de Turken was de
onafhankelijkheid van Cyprus te bewaren en
dat daarvoor tot militair ingrijpen was beslo-
Evenwicht
De Turken hopen op een snelle terugkeer
van een sterke Grieks-Cypriotische onafhan
kelijke regering onder president Makarios of
Glafkos Cïerides en de hervatting van de be
sprekingen tussen de twee bevolkingsgroepen
miet een versterkte Turkse onderhande
lingspositie. Deze hoop is door de ontredde
ring na de omwenteling van vorige week
hoogstwaarschijnlijk de bodem ingeslagen.
Voor dit soort ontwikkelingen meet de Natio
nale Garde eerst afstand doen van de macht
en moet degene die na Sampson de macht in
handen neemt, de volle steun krijgen.
Als Sampsons handlangers de steunpunten
van president Makarios uit de weg hebben
geruimd of slachtingen tussen de twee bevol
kingsgroepen de gemoederen verhit hebben,
dan zijn de kansen op succesvolle onderhan
delingen bijzonder klein. Indien de onderhan
delingen toch zouden plaatsvinden, dan vor
men de Turkse aanwinsten na de invasie nog
een struikelblok, zol lang Griekenland deze
niet erkent.
Als premier Ecevit niet direct handelt, zal
de Turks-Cypriotische actie een voortdurende
overtreding van de bestandslijn tot gevolg
hebben, en zal een definitieve regeling op
nieuw worden uitgesteld.
De innerlijke drijfveer van de situatie op Cy:
prus was van dien aard, dat er waarschijn
lijk een geleidelijke terugkeer naar een
evenwicht tussen de twee bevolkingsgroepen
mogelijk was. Dit maakte het vooruitzicht op
een eventuele overeenkomst natuurlijk nog
sterker. Maar op korte termijn bestaat er
nog steeds het risico van het uitbreken van
conflicten op het eiland zelf en tussen Grie
kenland en Turkije.
De grote mogendheden zouden willen probe
ren dit gevaar af te wenden door het eiland
te verdelen, maar dit zal alleen maar kun
nen gebeuren door het gebruik van geweld.
De ervaring van vorige week heeft geleerd,
dat hieraan verschrikkelijke gevaren verbon-
deen zijn.
(Copyright The Guardian).
De nleu.e president van Cyprus, Glafos Clerides.
ATHENE (AP) Glafcos
Clerides, de man die eens
klaps president van Cyprus
is geworden, is een heel
wat bekender en bekwamer
man dan zijn voorganger
Nikos Sampson. Sinds 1960
wa.s Clerides voorzitter van
het Huis van Afgevaardig
den en a's zodanig opvolger
ven pres'dsnt Makarios die
hij bij talrijke gelegenhe
den, als de p rfsbisschop in
het buitenland was bijvoor
beeld, verving. Bovendien
is Clerides de leider van de
grootste Grieks-Cypriotische
rechtse politieke partij, de
Eenheidspartij, ENO. Ook
daarom al werd hij door
velen beschouwd als de
man die na verkiezingen
Makarios zou opvolgen als
deze mocht aftreden.
Clerides is 52 jaar oud. Hij
is een advocaat die in En
geland heeft gestudeerd en
tijdens de Tweede Wereld
oorlog was hij als staart-
söhutter in dienst van de
Britse luchtmacht. Hij staat
bekend als een toegewijd
parlementariër.
Wegens zijn weigering om
openlijk aan de zijde te
gaan staan van de Griekse
junta had hij zich de haat
op de hals gehaald van vele
Grieks-Cyprioten die een-
wordng met Griekenland
voorstaan, onder w e des
tijds de EOKA-leider gene
raal Grivas.-
In pamfletten wer dhij beti
teld als een „pro-Britse
verrader van de Enosis",
de aansluiting bij Grieken-
Ondertussen was gister
avond in Athene nog niet
bekend door wie Clerides
eigenlijk was benoemd als
president en opvolger van
Sampson, die dit ambt pre
cies acht dagen had be
kleed.
Waarnemers te Athene zijn
van mening dat men Samp
son heeft laten vallen om
dat die voor de Turken vol
komen onaanvaardbaar
was, in tegenstelling tot
Clerides, die ook een veel
gematigder man is dan z;jn
voorganger.
Politici die Clerides ken
nen zeggen dat hij hoogst
waarschijnlijk nooit de rol
van een „Atheense mario
net" zal willen vervullen,
en dat hij zijn hoge functie
alleen maar heeft aanvaard
omdat dit een einde kon be
tekenen van het bloedver
gieten dat op het afzeuen
van Makarios was gevolgd.
Glafcos Clerides is gehuwd
en vader van een dochter
van 23 jaar.
PARIJS (Reuter) Vanuit
zijn vrijwillige ballingschap in
Parijs heeft oud-premier Con-
stantin Karamanlis nauwlet
tend de ontwikkelingen in zijn
geboorteland gevolgd in af
wachting van de oproep terug
te keren. Nadat hij van 1955
tot 1963 premier was geweest,
verliet hij vier jaar voor de
kolonelscoup van 1967 zijn land.
Sindsdien heeft hij in semi-af-
zondering in Frankrijk ge
woond, zich afzijdig houdend
van zowel links als rechts in
de Griekse strijd. Maar on
danks zijn terughoudendheid
een actief standpunt in te ne
men, bleef hij toevluchtsbaken
voor allen die zich tegen het
regiem in Griekenland verzet-
Karamanlis heeft weinig actie
ve banden gehad met Griekse
ballingen in Parijs of elders.
Hoewel veel Grieken die Parijs
bezochten hem wilden opzoe
ken, heeft hij slechts zelden
daarin toegestemd. Een uitzon
dering was zijn vroegere mi
nister van buitenlandse zaken
Angelos Averoff-Tossitsa. Een
paar maanden later werd Tos-
sitsa door de Griekse regering
gevangen gezet.
Karamanlis is een erkende an
ti-communist maar geen roya
list door dik en dun. Juist een
geschil met de monarchie deed
hem in juni 1963 besluiten zijn
functie neer te leggen. Niette
min was hij tegen het referen
dum waarbij in 1973 de monar
chie werd afgeschaft en Grie
kenland tot een republiek werd
gemaakt. Hij noemde het „een
provocatie van het Griekse
volk". H e dat de Grie-eend
volk". Hij meende dat de Grie
ken eenvoudig werd gevraagd
akkoord te gaan met een soort
van „Ceasariaan^e dictatuur,
die slechts kan worden aange
troffen in bepaalde landen van
Latijns-Amerika". In april 1973
sloot hij zich aan bij een ande
re oud-premier, Panayotis Ka-
nellopoelos, en de leider van
de Unie van de Centrumpartij,
George Mavros, in de eis dat
het normale politieke leven in
Griekenland zou worden her
steld.
Karamanlis, die een stem
bleef hebben waarmee men in
het Griekse politieke leven re
kening moest houden, riep op
tot een boycot van het referen
dum dat de inmiddels afgezet
te sterke man Georges Papa-
dopoelos met een grote meer
derheid president van de nieu
we Griekse republiek maakte.
Hij vond het grote percentage
nee-stemmen in Athene en an
dere grote steden erg belang
rijk en veelbelovend voor de
toekomst. „Ik heb gezegd wat
ik moest zeggen. De gebeurte
nissen zullen het uitwijzen",
verklaarde hij toen het resul
taat bekend werd.
Karamanlis, die op 23 februari
1907 in Proti, Macedonië, was
geboren, werd op 28-jarige
leeftijd voor het eerst in het
parlement gekozen en werd tot
zijn vertrek in 1963 ook steeds
herkozen. Hij wees het aanbod
voor een plaats in het kabinet
af van dictator Joannis Me-
taxas, die van 1936 tot 1941 re
geerde, maar klom na de
tweede wereldoorlog snel op
tot een minlstersfunctie en be
kleedde verscheidene porte
feuilles. In 1952 vestigde hij
voor het eerst zijn reputatie
als een ipan van actie, toen hij
minister van Openbare Werken
en Verkeer was en krachtige
programma's uitvaardigde
voor wegenbouw en bodemont
ginning.
Toen premier Papgos in 1955
stierf, verzocht koning Paul aan
Karamanlis een regering te
vormen. Op deze keus is veel
kritiek geuit, maar de kiezers
bevestigden de juistheid ervan.
In 1956, 1958, 1961 brachten zij
Karamanlis' pas opgerichte
Nationale Radikale Unie aan
het bewind. Hij ontwikkelde de
betrekkingen met de EEG en
lanceerde een verstrekkend
vijf-jaren-plan. Op 19 februari
1959 tekende Karamanlis in
Londen de overeenkomst,
waarin Griekenland zich ak
koord verklaarde met de sta
tus van onafhankelijke repu
bliek voor Cyprus. Het geschil
om het eiland had jarenlang
de betrekkingen met Turkije
en Engeland in gevaar ge
bracht.
Karamanlis was premier in
1963, toen de linkse politicus
Lambrakis werd vermoord na
het toespreken van een menig
te, een gebeurtenis die later in
De vroegere Griekse premier Constantin Karamanlis bij zijn afscheid in Parijs gisteravond. Hij
ging op weg naar het vliegveld Le Bourget om vandaar naar Athene te vliegen.
de film „Z" werd weergege
ven. In juni 1963 trad Kara
manlis als premier af na een
meningsverschil met koning
Paul over een bezoek van de
koning en koningin Frederika
aan Engeland. Hij was tegen
het bezoek, omdat hij een her
haling vreesde van linkse de
monstraties, die een eerder be
zoek van de koningin aan En
geland hadden gekenmerkt.
Desondanks stelde hij zich
kandidaat voor de algemene
verkiezingen van november
1963, maar zijn partij verloor
de macht. 'Zij werd met een
klein verschil verslagen door de
Unie van het Centrum van
George Papandreoe.
Spoedig daarna vloog hij naar
Parijs en liet een brief achter,
waarin hij verklaarde als par
tijleider af te treden wegens
de „chantage", die in Grieken
land heerste. Hij zei: „Door
het politieke leven vaarwel te
zeggen, geloof ik dat het voor
het staatshoofd (koning Paul)
gemakkelijker is. Zijn rol is
moeilijk geworden door de
voortdurende chantage-taktiek
van mijn tegenstanders."
