Gijs Groenewegen begon in K'sino met
meest besproken film van het seizoen"
55
Molens bepaalden mede
't silhouet van Leiden
Veertig jaar
bioscoop
herinneringen
Katwijkse schilders
exposeren in kelder
Noordwijk alleen nog dit
seizoen zonder zwembad
ZATERDAG 6 JULI 1974
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
LEIDEN "Dames en heren, wilt u bij het uitstappen de zakdoeken
gereed houden? Hier is de Zoon van niemand....", riep de conduc
teur (toen de tram nog reed) van de Blauwe - het kan ook de stads
tram, het hobbelpaardje, zijn geweest - bij de halte op de Hoge-
woerd vlak vóór het Casino Theater waar eens tien weken achter
een De zoon van niemand daaide. Het was een larmoyant Italiaans
ding II figlio di nessuno. Tranen met tuiten. De heer Gijsbertus
H.M. Groenewegen herinnert het zich en veegt bij wijze van spre
ken zich nu nog de ogen droog van het lachen." Ik zie dat nog zó
voor me. Trouwens die veertig jaar zijn voorbij gegaan alsof het
niks was: ik haal me als de dag van gisteren de opening in 1934
voor de geest". Gijs Groenewegen is het AOW tijdperk ingegaan.
Hij heeft bijna veertig jaar vele duizenden voorzien van romatiek,
irreële dromen, heroïek, brokken in de keel en adembenemende
scènes. Tot oktober '12 runde hij met enthousiasme zijn camera.
Daarna kwam de domper op zijn vuur en hield hij ermee op.
De heer Groenewegen zit thans thuis in zijn fauteuil zich niet meer te
haasten maar als hij vertelt van toen lijkt het alsof hij nog elke
dag naar de bioscoop gaat." Dat gaat er niet meer uit", zegt zijn Gijs Groenewegen: „Die veertig jaar zijn voorbij gegaan alsof het In 1948 stond de Hogewoerd vol mensen die de inhuldigingsfilm wilden zien. De „Cityring" had zijn vernietigend werk nog niet gedaan:
vrouw vergoelijkend.
In zekere zin begon het allemaal
rond 1918, toen de vader van
Gijs Groenewegen als aannemer
een paar panden samenvoegde
tot een bioscoop: in de tuin
werd de zaal gebouwd. Dat was
"de Rembrandt", „die« naam had
eigenlijk moeten blijven", vindt
Gijs bij nader inzien. Vader
Groenewegen had het liefst, dat
alle vier zijn zoons in de bouw
vakken gingen. Welnu, Gijs
maakte eerst de Mulo af en volg
de toen vaders wens. Tot zijn
23ste jaar. Toen zag hij zijn
kans schoon. Vader Groenewe
gen had de bioscoop in opdracht
gebouwd, maar de opdrachtge
ver kon het niet allemaal op
brengen. Daarom werd Groene
wegen sr. geforceerd eigenaar,
die bij zijn klant regelmatig de
huur liet ophalen door zoon
Gijs.
En Gijs dacht toen: waarom zou
ik niet zélf die bioscoop kunnen
exploiteren? Waarop vader zei:
"Moet je zo nodig in het kermis-
bedrijf?" Want een bioscoop
,had destijds iets kermisachtigs-
Gijs zette niettemin door. Hij
restaureerde, knapte de zaak
op. "Alle verbouwingen tekende
ik zelf. Dat had ik wel geleerd.
Er zaten in de Rembrandt twee
deuren in de hal met geslepen
ruitjes. Eén van de medaillons
daaruit hangt nu hier bij me
thuis voor het raam: een ge
brandschilderd zelfportret van
Rembrandt". De Rembrandt
bracht spektakels, grootse dra
ma's in alle superlatieven uit de
oude filmdoos. Begin 1934 zette
het Casino theater de traditie
voort. Groenewegen jr. nodigde
in stijl uit: Wij hebben de eer U
uit te nodigen tot bijwoning van
de feestelijke opening van het
Casino Theater Leiden op vrij
dag 9 februari des avonds 8
uur. Wij vertonen de meest be
sproken film van dit seizoen uit
de Warner Bros productie "Ik
ben een vluchteling". Vooraf
gaat een goed verzorgd bijpro
gramma.
In 1941 was er weer een verbou
wing achter de rug. De vlag
mocht even uit van de Duitsers
bij de film Het leven is nog
niet zo kwaad, met Lou Bandy.
Aan het einde der vijftiger ja
ren onderging de pijpela van
binnen een metamorfose: het
werd een vierkante zaal en in
1963 na de laatste uitbreiding,
vond de heer Groenewegen het
tijd worden om de naam aan te
passen aan het genre films
dat hij vertoonde aan het betere
publiek. Het werd intiemer met
"Camera", met het kleine van
Obscura. Maar de Leidenaar
bleef K'sino zeggen: "Ben je
niet van de K'sino dan.juh?",
kreeg hij vaak te horen.
"Ach ja, in die jaren waren de
avondjes gevuld, dat waren
avonden echt uit, Luxor was de
oudste en in Hollandia aan de
Oranjegracht kostte de toegang
5 cent. We hadden twee films in
één. programma. Dat begon om
8 uur en duurde tot half 12. Als
het een keer 11 uur werd had je
de poppen aan het dansen, dan
kreeg je lange gezichten. De
mensen wilden waar voor hun
geld. Je betaalde niet voor niets
een entree van een kwartje tot
0 cent. Dat liep op, hoor. Dan
moest je gaan zitten om je kas
op te maken, dat kon je niet
even staande doen. We haddei
ton ongeveer 300 plaatsen. Dat
is later door de ruimere opzet
iets minder geworden. We had
den nu eenmaal een winkeltje,
de kleinste bioscoop van Leiden.
Maar we kregen steengoeie pre
mières: Bittere rijst, de eerste
Fernandel, Gejaagd door de
wind, It's in the air (1939) met
George Formby. Ik "diende"
toen, tijdens de mobilisatie, in
Den Haag. Tegen zessen kwam
ik als de weerlicht naar huis,
schoot over de pofbroek met
lange laarzen mijn grijze bur-
gorbroek aan en stond op tijd te
buigen naar het publiek: dag
meneer, goedenavond me
vrouw....Om 10 uur was het
weer snel terug naar di-e Haag
se school waar we lagen, want
je mocht niet wegblijven".
Gijs Groenewegen laat foto's zien
waar hij op staat met diva's:
Silvana Mangano, Giulietta Ma-
sina (al Signor Groenewegen
con molta simpatia), met Felli-
ni ging hij mee naar Volen-
dam. En dat alles omdat hij
ook medewerker was van het
verhuurkantoor N.V. Standaard-
films in Amsterdam, dat meest
al grote Italiaanse films impor
teerde.
Ach, zo heb ik van alles gedaan
in dat wereldje. In samenwer
king met de Leidse Studentenli
ga organiseerde ik filmweken:
Franse, Poolse, Russische. Ik
kreeg de Potemkin in eei^
nachivoorstelling, stampvol. Om
half 2 's nachts laste ik een
tweede in, weer bomvol. Dat
vond ik nou leuk exploiteren,
die speciale films of grote repri
ses. En dan in 1948, die inhuldi
gingsfilm van koningin Juliana
van 50 minuten. We hebben nog
nooit van die rijen voor de deur
gehad. We moesten een extra
kassa inrichten en ik maar
voor de microfoon (doorlopende
voorstelling:) ik verzoek u be
leefd de zaal na afloop zo snel
mogelijk door de zijingang te
verlaten, zodat nieuwe bezoe
kers naar binnen kunnen
"Rond 1936 had ik al de eerste
"Cineac" van Leiden, maar zo
mocht ik het niet noemen.
Daarom heette het Filmeac. In
die oorlog moest ik een keer
voor de SS in Den Haag ver
schijnen omdat ik geweigerd
had Duitsers binnen te laten.
Maar die zaal zat al helemaal
vol en er kon "zelfs" geen Duit
ser meer bij. In de hongerwin
ter ging de zaak dicht, geen
licht em verwarming meer. De
apparatuur werd doop de bezet
ter weggehaald en naar een
Katwijkse bunker gevracht. Ik
erachter aan. Elke week gimg ik
op de fiets kijken hoe het ermee
zat. Direct na de bevrijding
stonden de spullen er waarach
tig nog. Met paard en wagen
van buurman-grenteboer Oos
tendorp heb ik ze meteen weer
terug gehaald. In juni '45 kon
ik weer draaien".
In die bioscoop waarvan nu onder
andere directie het dak wordt
vernieuwd, heeft de heer Groe
newegen een leven lang lol ge
had. "Ik vond het fijn. Je werk
te 7 dagen im de week, maar we
hadden onze ontspanning, er
was altijd wel iets aan de hand.
In 1963 ben ik in zee gegaan
met Meerburg-theaterconcern
dat een aantal bioscopen exploi
teert. Ik ben toen wel*in functie
gebleven, maar uiteindelijk kon
ik het niet meer opbrengen. Je
was per slot altijd zelf baas ge
weest. Juist voor die tijd had ik
een ongeluk met de auto gehad.
Het plezier was er uit, was weg
geëbd. Ik heb toen de "winkel"
verkocht aan de heer Uges van
Luxor binnen het Meerburg-con
cern. Ik heb ©r eigenlijk wel
spijt van. Had het me anders
voorgesteld, samen programme
ren en zo met die Meerburg-lui.
Ik was uitgeschakeld. Maar ja,
het is nu eenmaal zo. Er zijn nu
te veel bazen over zo'n klein
zaakje als Camera. Ik kom m'n
tijd best door, met het bezoeken
Gijs Groenewegen -die ook een
tijdlang Greenwav in Voorscho
ten heeft geëexploiteerd- heeft
nu een vak om op terug te zien.
Op die concurrentie ter plaatse
("Je zegt elkaar gedag, maar
als je elkaar snoepjes kunt af
pakken, zul je het niet laten").
Op de circa 450 films die per jaar
Nederland overspelen. Op de
achteraffe huur van z\'2ai tot 70
procent van de netto recette. Op
de maandagse filmbeurs in
"Kras", op de filmkeuringen
die nu wel begraver kunnen
worden. Op de floppen en op de
successsen. "Maar er is nog
steeds van te bestaan. Ondanks
de teevee blijven de jongelui
naar de film gaan, de ouderen
zijn afgezakt. En het blijft een
kwestie van goede films bren
gen. Maar wat is een goede
film? Dat weet niemand van te
voren. Succes kondigt zich niet
zo gauw aan. Maar dat is ove
ral zo
TON PIETERS
LEIDEN De stad Leiden kreeg
in 1386 voor de derde maal gele
genheid haar stadswallen te
verleggen. Dat gebeurde met
medewerking van de heer Van
Raephorst, ambachtsheer van
Zoeterwoude, die welwillend het
eigendom van een groot stuk
grond ten westen en zuiden van
het Rapenburg aan de stad
overdroeg. Het werd een flinke
uitbreiding. Lefden ^erd zo
groot, dat zij tot 1610 voldoende
levensruimte had. Aldus werden
in de jaren na 1386 de „singelen
ende singelgraften" gegraven
en aangelegd, die we nu kennen
onder de namen Witte en Zoe-
terwoudse Singel.
Vanneer je oude prenten van de
stad bekijkt, valt het je op, dat
er op de wallen zoveel molens
stonden. Dit geldt echter niet al
len voor Leiden. Zonder te over
drijven kun je stellen dat het
silhouet van Holland's steden
voor een belangrijk deel be
paald werd door molens - naast
grote kerken en poorten. Zo had
Leiden kort na het beleg in 1574
elf molens; in 1675 acht. In
1724 drongen molenaars er bij
het stadsbestuur op aan het
aantal van twaalf korenmolgens
te verminderen. Leiden had een
overcapaciteit voor het malen
van koren.
>e molens, voor het overgrote
deel inderdaad korenmolens,
stonden veelal op de in de sin
gels uitstekende walhoofden,
waardoor ze ongehinderd^ de
wind op konden vangen,
let spreekt bijna vanzelf, dat
deze maalmachines het benoe
men van een aantal straten
hebben beïnvloed. De Molen-
steeg spreekt al voor zich. Ook
de Bakkersteeg heette vroeger
Molensteeg. Door de connectie
van de bakkers met de mole
naars wekt de huidige naam
geen verwondering. De werk
zaamheden van de twee beroe
pen waren in de Middeleeuwen
zo met elkaar verweven, dat de
reglementering van de twee gil
den in eenzelfde keur was vast
gelegd.
ok de Valkensteeg wordt in 1603
Molensteeg genoemd. De huidi
ge naam is afgeleid van molen
de Witte Valck, die in de 15e
eeuw is gebouwd. Op de wallen
bij het Galgewater (naar het
Galgenveld, waar terechtgestel-
de misdadigers werden tentoon
Dit detail van een gravure van C. Hagen laat vier molens zien op de wallen van Leiden, v.l.n.r. de
Vechter, de Engel, de Bostelkuip en de Koe. Naar de laatste is de poort rechts genoemd, t.w. de
Koepoort.
gesteld) hebben nog meer mo
lens gestaan. Aan de Wedde-
steeg (vroeger Vestestraat)
stond molen de Romein en later
de moutmolen de Rijn (in 1575
opgetrokken). De eigenaar van
deze laatste was de vader van
onze nationale schilderheld,
Rembrandt van Rijn. Naar de
laatste is de Rembrandtstraat
genoemd, die in 1877 werd aan
gelegd op een gedempte b nnen-
vestgracht. Naast het beeld aan
de Witte Singel herinnert ook
een gedenkplaat in het huis
Weddesteeg 11 aan de beroemde
schilder. In dat huis moet Rem
brandt geboren zijn. Bij de
Weddesteeg was vroeger een
doorwaadbare plaats in de
Rijn, waarnaar de steeg in de
18e eeuw werd vernoemd.
De Consciëntiestraat (vroeger
Ruime Consciëntiesteeg) gaf
Toegang tot een van de koren
molens op de vestwal aldaar.
waarschijnlijk de Koe. Waar de
naam Consciëntie vandaan komt
is niet met zekerheid te vertel
len. Er is ook geen bron die het
tot de betekenis „geweten" her
leidt.
Het Consciëntieplein was eertijds
veel groter. Het was omgeven
door water en werd daarom Het
Eiland genoemd. Door latere
demping en bebouwing ontstond
er de Kampensteeg. De gebroe
ders Dirck en Cornelis Segertsz
van Campen bezaten daar veel
woningen. Het is mogelijk dat
de beleggersfamilie nog meer
bezittingen had. Misschien is de
naam Zegersteeg van de vader
van de broers, Segert, afkom
stig.
Werd het ene uiteinde van de der
de stadsuitleg begrensd door het
Galgewater, in het zuidoosten
fóioest de - toen nog brede -
vjeeregracht de stad bescher
men. Van de (nu Zoeterwoudse)
singel liep deze gracht geer
schuin) naar de Rijn toe.
Ook bij deze gracht, die in 1880
werd gedempt, stond op de ves
tingwallen een molen. Tot 1734
was dat de houten molen 't
Calff. De straat bij de molen
nam die naam over en zo had
Leiden een tijdlang een Kalver-
straat. De houten molen werd
echter in het genoemde jaar
vervangen door een stenen, die,
naar de stadhouderlijke familie,
d'Oranjeboom, werd genoemd.
Door deze vernoeming kon de
oude naam 't Calff nog een tijd
je terugkomen, namelijk in de
Franse tijd van 1795 tot 1814.
Alles wat Oranje heette was in
die tijd uit den boze.
In 1900 kocht de stad Leiden de
molen voor 6050 en liet drie
jaar later de Oranjeboom „vel
len".
Roen v.d. Geest
Programma
VAK '74
ALKEMADE De jeugd van
Alkemade kan de borst reeds
nat maken voor de vakantie-
spelen 1974. Er wordt begon
nen met een wandel-avond
vierdaagse van 17 t/m 20
juli. De eerste drie dagen
wordt er gestart op het vei
lingterrein van Roelofarends-
veen en het dorpshuisplein
van Rijpwetering; op 18 juli
op schoolplein te Oud Ade
steeds van 18.30 tot 19.00
uur.
Zaterdag 20 juli wordt, in ver
mand met 't défilé uitsluitend
gestart vanaf het veilingter
rein Roelofarendsveen van
13.30 tot 14.00 uur. Op 29 juli
worden diverse kinderspelen
gehouden op het veilingter
rein van R. A. Veen en het
dorpshuisplein van Rijpwete
ring. 30 juli is er zeepkisten
race te Roelofarendsveen en
een sport-vijfkamp op het
terrein van VVOA voor Rijp
wetering en Oud Ade. Voorts
straattekenen op het trottoir
bij de Meerkreuk, op 31 juli
zwemfeest in het Alkebad,
op 1 aug. sportvijfkamp in
Roelofarendsveen en de
zeepkistenrace voor Rijpwe
tering en Oud Ade. Roei-
wedstrijden worden gehouden
op 2 aug. op het Braasse-
mermeer aan de Westmeer-
laan voor schoolploegen. Op
3 aug. viswedstrijden en dan
van 5 t/m 8 aug. de grote
„knaller" n.l. de avondwie
lerronde, welke ditmaal ver
reden wordt op de Europa-
wg. Hieraan wordt door ne
gen schoolploegen deelge
nomen. Op het ijsclubter
rein is er van 5 t/m 9 aug.
huttenbouw. Op deze zelfde
dagen in de Alkeburcht en
dorpshuis te Rijpwetering
een Open huis-creatief cen
trum. Op 10 aug. is de slot
middag met een gecostu-
meerde voetbalwedstrijd op
het DOSR-terrein. Daarna is
er van 12 t/m 16 aug. nog de
sport-vijfkamp voor de
schooljeugd van het voortge
zet onderwijs.
De bouw van "het Noordwijkse zwembad op het
daartoe bestemde terrein aan de Nieuwe Zee
weg, maakt goede voortgang. Verschillende
onderdelen van het complex zijn reeds duidelijk
te herkennen, waaronder ook het overdekte ge
deelte.
Hier komt een diep bassin (1.80—3 meter) van
25 x 14 meter alsmede een instructiebad. groot
20 x 8 meter met een diepte van 0.60—1.20
Het buitenbad krijgt drie bassins, namelijk een
ter grootte van 50 x 21 meter diepte 1.80—
3.50 meter), een ondiep bassin ter grootte van
1000 m2, diep 0.601.40 meter en een kleuter-
badje ter grootte van 200 m2.
Het complex dat een oppervlakte beslaat van
ongeveer 4,5 hectare omvat ook een flinke
lig weide.
Men hoopt het overdekte gedeelte in decembec-
januari a.s. in gebruik te kunnen nemen en
de open baden in april van het volgend jaar.
iiiiiiiiisiiaiiiiBiiiEaisiisMiiiiiiiifiiis» viii-H.iiiu
Katwijk In de periode van 19
juli tot en met 3 augustus zal er
in de kelderexpositieruimte van
het Katwijkse schildersbedrijf
Schonenberg aan de Burgersdijk
straat een tentoonstelling wor
den gehouden. Getoond zullen
worden werkstukken van de uit
16 leden bestaande amateur-
schilderclub „Pictura", die
schilderen alleen als hobby
beoefenen.
schooltje aan de Rijnstraat.
Vaak wordt er tijdens de win
termaanden een beroepskunst
schilder aangetrokken, die de
hobbyisten de fijne kneepjes
van de schilderkunst bijbrengt.
Het laatst heeft de Amsterdam
se kunstschilder Bessel Kok, de
Katwijkse amateurs met raad
en daad bijgestaan.
De schildersclub „Pictura" werd
precies 6 jaar' geleden opgericht
door de heren J. C. v.d. Putte
en P. 't Mannetjes. Thans be
staat het bestuur uit de heren
d.
Plas (voorzitter)
en P. 't Mannetje en de dames
T. v.d. Pias-van Duivenbode en
J. v.d. Pias-De Jong. Het oudste
lid is de 76 jarige J. van Schie,-
bij vele Katwijkers geen onbe
kende wat de schilderkunst be
treft. De vereniging heeft de
laatste drie jaar exposities ge
houden, die steeds druk bezocht
werden. Veelal zijn er taferelen
van oud-Katwijk te zien. natuur
lijk niet zonder reden. Men
hoopt hiermee het culturele le
ven van Katwijk te behouden.
inia niffliwtn ba bui 1 Aas wi
