GASTVROUW
OP HET GRAS
VOOR DE VROUW
Ziekte en
samenleving
Vrouwelijk
heden
BOEKEN
BUS
LEIDSE COURANT
MEDISCHE RUBRIEK
In 1860 was de helft van de lie- en kennissenkring gaat
sterfgevallen te wijten aan tu- troost, veiligheid, waardering
berculose, Infectieziekten en en beloning uit, allemaal zaken
ingewandsziekten. Nu eisen die ons enorm kunnen helpen
deze ziekten nog geen 10 pet. wanneer we onder stress staan
meer op. Ze worden overvleu- en in de put zitten,
geld door moderne plagen Stress en social support zijn in
zoals hartziekten, kanker, ver- een voortdurende wisselwer-
keersongevallen en aandoenln- king en hebben samen een in-
gen van de hersenbioedvaten vloed op de ontvankelijkheid
(trombose, bloeding of embo- voor ziekten. Zoals reeds ge-
lie). zegd geldt dit meer voor over-
De maatschappij is ingewik- spanningen en zenuwinzinkin-
keld geworden, maar dat Is gen en allerhande psychoèomn-
het ziektepatroon ook. Of om tische aandoeningen (astma,
het geleerder te stellen: er nerveuze diarree, maagontste-
heeft zich een accentverschui- king, maagzweren, hoge bloed-
ving voorgedaan van direkt druk, hartkloppingen enz.)
ziekteverwekkende factoren maar mag de invloed op de zo-
naar Invloeden die de ontvan- gezegde meer lichamelijke af-
kelijkheid voor ziekten in het wijkingen niet onderschat wor-
algemeen verhogen of alleszins den. Denk in dit varband aan
beïnvloeden. de ipvloed van stress op de
Dit wat nader bekijken is ul- hoeveelheid en de ernst van
terst belangrijk omdat dit niet verkeersongevallen,
alleen een beter inzicht geeft Wanneer zich in het leven van
in het modern ziektepatroon, een bepaald individu een ver-
maar tevens de mogelijkheid andering voordoet zijn er twee
opent om er preventief iets mogelijkheden, althans wan- -
aan te gaan doen. neer we de zaak willen
De omgang met andere men- schematiseren,
sen heeft een invloed op de In het beste 8eval xal de stres"
hoeveelheid ziekten die in een serende gebeurtenis in even-
bepaalde gemeenschap voorko- wichl gehouden worden door
men. Dit geldt niet alleen voor een 8°cde sociale ondersteu-
de mens maar ook voor de die- n'n8 (bijv. materiële hulp en
ren. Zoals veelvuldige dier- "N°st bij sterfgeval). Het indi-
proeven bewijzen, ontsnappen vidu za' een moeilijke periode -
die niet aan deze regel. Twee doormaken maar zich vrij vlug
factoren hebben sintis de op- aanpassen aan de veranderde
komst van de industriële maat- situatie,
schappij sterke veranderingen In het slechte geval zal de
ondergaan: nl. de stress en de stross n'et gecompenseerd
sociale opvang ervan, in tech- worden door een aangepaste
nische termen genoemd: „de s°cial support. Dit leidt tot een
social support". verstoring van de sociale rol
Vooreerst de stress: spanning van het individu en een niet
doet niet alleen het aantal ze- bevredigen van zijn behoeften
nuwziekten en overspanningen wa* han resulteren in zlektege-
toenemen maar ook het aantal dra6 en ziehte.
hartziekten, hoge bloeddruk. De eigenlijke oplossing zou be-
maagzweren en nog een hele staan in het elimineren van
reeks organische ziekten alje spanningen en alle stress.
m.a.w. de ontvankelijkheid Dit is echter utop.e en waur-
voor ziekten neemt toe. schijnlijk zou het leven zonder
In een landbouwmeatschappij spanning niet meer de moeite»
met weinig verplaatsingsmoge- waard zijn om geleefd te wor-..
lijkheden en hechte leefge- d^n-
meenschappen wist men als Dit neemt niet weg dat de mo-
het ware wat men aan elkaar derne maatschappij een hoop
had. Men had minder contac- verveling, frustraties en span--
ten, maar de contacten die be- ningen produceert die zeker i
stonden, waren veel vaster en nutteloos zijn en niets bijbren-
dieper. gen aftn do kwaliteit van het
Denk in dit verband aan een leven.
boerderij waar dikwijls de Deze zou men zo mogelijk
grootouders nog leefden, waar moeten uitschakelen. Blijft dat,
ingetrouwd werd en de klein- de rest van stress die preven
en achterkleinkinderen op een tief zou moeten opgevangen j
spontane manier met elkaar worden door een betere social i
omgingen. Denk ook aan de support, Vroeger gebeurde dit
hechte familiebanden op dorps- spontaan, zonder instituten, In-
vlak. stellingen, maatschappelijke
Nu ligt dat allemaal anders, diensten, commissies of dlver-
De generaties gaan apart wo- se organisaties. Deze mogen
nen. de gezins- en famlüever- gerust blijven bestaan maar
banden zijn veel losser of be- we zouden weer meer beroep j:
staan helemaal niet. In plaats moeten doen op vrijwilligers,
daarvan heeft men veelvuldige op meer spontane mensen, die I
doch zeer oppervlakkige con- eventueel wel wat professione-
tacten gekregen. Ie begeleiding krijgen maar
Men weet niet meer hoe zijn voor de rest op een natuurlijke
gedrag beoordeeld wordt. Er is wijze spreken vanuit eigen er-
een gebrek aan informatie en varing.
andere dingen en dit werkt on- Deze beweging is reeds begon-
getwijfeld stresserend, zeker nen en breidt zich nog voortdu-
bij do lagere sociale klassen. rend uit en dit tot algemene
De dominante figuren, die we voldoening. Denken we in dit,
vooral in de hogere sociale verband aan weduwenclubs. I
klassen terugvinden, kunnen die een nieuwe weduwe onder-
blijkbaar beter tegen spanning, steunen en opvangen vanuit ei-
Een tweede begrip dat in de gen doorgemaakte problema- 1
toekomst op ieders lippen zal tiek.
komen te liggen is dit van ,,so- Zo vinden alcoholici steun bij l
dal support". Vrij vertaald de AA-bonden en zwaarlijvigen j
zouden we dit kunnen noemen bij antidikmakers clubjes. Denk
de „groepsondersteuning" die ook aan de bonden of liga's
van de gemeenschap uitgaat voor suikerzieken, epileptici, i
om een bepaalde persoon te kankerpatiënten enz. op deze
helpen bij het verwerken van manier de „social support ze-
de stress die hij ondergaat. ker verbeteterd.
De „social support" is goed Het beste van het verleden i
wanneer we over een voldoen- wordt aldus behouden, al Is het
de grote en bereikbare familie- dan ok in een nieuw kleedje
en kennissenkring kunnen be- verpakt,
schikken. Van een goede fami- dr. Ickx.
Asymmetrische lijnen, kirr
no'tjes en als de wind o
steekt een reuze stola m
grote zakken erin, voor
het zomerstrand. Bijpa
sende turbans. (Miss La
zac).
In Utrecht is de eerste po
kliniek voor de overgang
leeftijd geopend, voortg
komen uit de "Werkgro
overgangsleeftijd". De 1»
ding berust bij Dr. L. Jc
mann, die om te beginn
vier vrouwen per week z
kunnen behandelen. 1
Utrechtse vrouwenar
Prof. Dr. A. A. Haspc
heeft de kliniek, gevesti;
in het Academisch zieke
huis aldaar geopend. 1
bedoeling is vrouwen c
moeilijkheden hebben m
de menopauze te helpen.
De maanden juni, juli en augustus
zijn populair voor een tuinfeest.
Buitenpret wordt altijd zwaar
bedreigd door regenbuien.
Meestal is het zo, dat de dag
vóór het geplande feest als ie
dereen tierelierend is over het
zonnige weer, de hemel 's a-
vonds plotseling dichttrekt en
dat de volgende ochtend een
mals regentje voor de hele dag
water in de wijn komt doen. La
ten we toch optimistisch blijven.
Uw verslaggeefster heeft menig
tuinfeest meegemaakt, dat geze
gend werd met schitterende
weersomstandigheden onder een
sterrenhemel. Want de leukste
tuinfeesten worden 's avonds ge
vierd. Er zijn veel manieren om
dit te doen. Ruimte speelt een
rol. In kleine eenvoudige plaat
sen hebben de huizen soms nog
een flinke lap grond, waarop
een leuk feest te bouwen is.In
Wassenaar of Aerdenhout met
vijvers en een gazon in de tuin
gaat het grootser toe. Hoofd
zaak echter blijft de sfeer en
stemming. Kleine stadstuinen
kunnnen de eigenaars zo aan
het hart gebakken zijn, dat ze
er hele dagen in wieden, woelen
en planten. Het resultaat is dan
dat door slimme paadjes, struik-
aanplant en bloemenpracht een
droom is gekweekt, die zich on
danks de kleine ruimte geweldig
leent voor een feestje met een
paar mensen. Technici spelen
het klaar spotlight of paddestoe
len in de border aan te bren
gen, onderling verbonden door
meterslang prikkabel, op spe
ciale wijze geisoleerd. De stek
ker gaat in een stopcontact bin
nenshuis. Wie zich die moeite
niet getroosten wil, komt even
ver met vetpotjes (warenhuis),
die op tactische plaatsen neer
gezet, van uw tuin of tujntje een
sprookjesbos maken. Vooral als
we met een grotere tuin te ma
ken hebben, kunnen die drome
rige vlammetjes de paden of
stenen trapjes fantastisch mar
keren.
Om op alles voorbereid te zijn
wat het weer betreft is het, (be
halve verstandig) sfeervol vanaf
het dak van een schuur, een
tuinhuis of vanaf de bovenkant
van een schutting een brede lap
markiesdoek te spannen, strak
getrokken door twee tentstok-
ken. Op eenvoudige wijze
creeërt men dan een intiem
hoekje om wat te praten en sa
men te scholen.
Zo'n 'overkapping' liefst boven
een grasmatje aanbrengen, dan
is ze het meest functioneel. Be
halve dat ze een stukje beschut
ting vormt tegen opstekende
Hapjes in een hoekje
windvlaagjes, kan er een terras-
straler onder worden aange
bracht voor extra warmtebron,
want we leven nu eenmaal niet
in Afrika. Bovendien is het een
ideaal hoekje voor een intiem
bar'tje. Hieraan hoeft u niet
zwaar te tillen. Met een vaatje
bier waaraan een kraantje voor
zelfbediening komt u een heel
eind voor de vrolijkheid. Zet
een schraag neer (is te huren)
met glazn erop en krukken er
voor en het sfeertje komt van
zelf aanwaaien. Ook plezierig
schenken is een droge gekoelde
landwijn in magnumflessen uit
de supermakrt. Er gaan min
stens 12 glazen uit. (verant
woord maximum is 15 glazen).
Andere mogelijkheid: mandfles
sen rode- of witte wijn van de
slijter ca 12.50 per fles, die
5 liter leveren, wat neerkomt op
ca 50 glazen per fles. Als zo'n
feestje een beetje uitloopt reke
nen op gemiddeld 1 liter wijn
per man.
Een uitheems tintje geeft de na
tionale Spaanse drank Sangria
in Spaanse karafjes (waren
huis). Iedere vrouwelijke gast
wordt gevraagd een zigeuner
jurk aan te trekken; de partner
slingert een sjerp om zijn mid
del. Een leep meisje voorzag bij
zo'n gelegenheid de pijpen van
een gekrompen zwarte crêpe
broek van elastiek en liet ze
bloezen over zwarte laarzen. De
top was een bedrukt jurkje met
smal lakceintuurtje, Gipsylook
die geen dulbbeltje kostte. Cas
tagnetten en rijstballen om de
gitaar te begeleiden zijn in ie
der warenhuis te koop. Lekkers
voor Spaanse jool: met romige
kaas gevulde dadels en voor
elke gast een wegwerpbordje
met paela (per blik te koop).
Bij de wijn hoort een hap.
"Koud Buffet"
De sjasliks, kebabs en saté's zijn
pennen, waaraan op listige wij
ze hapjes zijn geregen, die in
smaak eikaars tegenstelling
zijn. Lekkere sjaslikhap: 4 bor
relworstjes van eerste kwaliteit,
4 zoetzure sjalotten, 4 blokjes
beste biefstuk, 4 blokjes lams
vlees, 4 blokjes varkensvlees, 4
dikke schijfjes leverworst, 4
stukken zoetzure augurk, verse
gemalen zwarte peper, citroen
sap, komijnpoeder, olijfolie. Op
gesmukte satépennen kruiden
en roosteren. Om de donkere
kleur te voorkomen de pennen
halverwege het werk nog eens
bestrijken met olie, sojasaus,
desnoods cognac. De barbecue
aanmaken met blokjes (vuur-
makertjes) of spiritus, maar
nooit tijdens het roosteren met
spiritus bijvullen. Dit is levens
gevaarlijk wegens metershoge
steekvlammen.
rt bij de vijver onder het licht van de maan
Het is ook mogelijk een 'koud buf
fet' om een uur of twaalf onder
het markiesdoek klaar te zetten.
Lange kettingen saucijzen op
hangen (te voren klaar ge
maakt) en een grote worst,
een ham, of koude rosbief met
een levensgroot mes ernaast
neerzetten. Een doosje met
kaasdriehoekjes en een stuk
Emmenthaler horen erbij.
Koude kip, een schaal met eieren,
wat aangemaakte salade en een
landelijke kan rode wijn maken
er een verlokkend geheel van.
Het ligt er maar net aan hoe u
uw tuinfeest aan wilt kleden en
wat u er voor wilt uitge
ven....Voor kleine gezelschappen
doen voordelige hamburgers het
ook altijd best. Neem gekruid
vlees, rauwe gehakte biefstuk,
knoflook, fijngemaakt hard ei,
gesnipperde paprika en gehakte
champignons. Kneed 't geheel en
bak het snel gaar of leg het op
de barbecue, wat langer duurt.
Handig hapje is ook de toastrol
met kaas en spek, dat is, smal
le sneedjes brood zonder korst
besmeren met smeerkaas, pa
prika- en knoflookpoeder, om
wikkelen met repen spek, vast-
spietsen en goud biuin bakken
in hete oven (er gaan er zeker
20 op een bakblik).
Snacks voor grotere gezelschappen
(15-35 personen)
Toastjes met ansjovis- of zalmbo-
ter
Beboterde crackers (tevoren ge
maakt) met roerei, waarop een
kroontje tomatenketchup
Knëckebrot. besmeerd met een
mengsel van leverpastei en rode
paprikapoeder
Plakjes combeaf, gerold om ge
hakte augurk
Kant-en-klaar ragoutbroodjes
(even opwarmen in de oven:
Sjastik-arrangement,
i een halve grape-fruit
gaan er zeker 30 (op een nor
maal bakblik), belegd met in
stukjes gesneden appel, kaas en
rode paprika, vermengd met
mayonaise, zout en peper.
Ronde roggebroodjes, besmeerd
met knoflookpoeder of -kaas
(delicatessenwinkel)
Plakjes bacon met ananas, opge
rold en van prikker voorzien, in
de oven knapperig gemaakt en
besprenkeld met wat madeira
(keukenflesje)
Kleine broodjes met worstjes (om
het worstie zit een plakie ba
con)
De hoed van grote champignons,
gevuld met paté
Salamihoorntjes, plakjes salami
tot horentje gerold en gevuld
met kerryboter.
Voor een groot gezelschap is het
leuk een reuze pan soep te trek
ken van mergpijp, haks, voorge
sneden soepgroenten en wat
vermicelli. De soep kan tot slot
van de avond in plastic weg-
gooibekers worden geserveerd.
Al deze hapjes en snackjes kun
nen natuurlijk ook dienen voor
een tuinfeest in de zon. Maar
maanlicht geeft toch meer leut.
Buitendien is zo'n dolle avond
een verrukkelijk besluit van
dag.
Tiny Francis.
G.B.J, gebundeld
,De toestand in de wereld'
door mr. G. B. J. Hlltermann
(uitg. Bonaventura, Amsterdam)
De wekelijkse praatjes van G. B.
J. worden hier voor het eerst
gebundeld tot opstellen van een
wat langere adem. Het zijn tien
hoofdstukken geworden over de
meest in het oog lopende ge
beurtenissen van het woelige
jaar 1973: de Watergate-affaire,
de oktoberoorlog, de Arabische
bewustwording en de energiecri
sis, de storm over Europa en
over zuidelijk Afrika. Onderhou
dende praatjes voor degenen die
het niet erg vinden Hiltermanns
veronderstellingen ook als waar
heid te accepteren.
Bedoeïnen van
de zee
Veel populair-wetenschappclijke
boeken over de Feniciërs leggen
vooral de nadruk op de presta
ties van de grote kolonie van dit
volk: Carthago. Ieder kent de
verhalen over Hannibal en Has-
drual. Ook weten de meeste
wel dat ons alfabet van fenici-
sche oorsprong is en dat de Fe
niciërs ooit hebben meegewerkt
aan het graven van het „eerste
Suezkanaai". Maar daar houdt
de kennis mee óp.
Het is nu de verdienste van Ger
hard Herm, dat hij in zijn pas
verschenen boek „De Feni
ciërs", naast de bekende gege
vens ook volop aandacht( heeft
voor historische en culturele
achtergronden van dit kleine
volk uit het oostelijk Middel
landse Zee-bekken. Veelbeteke
nend noemt hij hen „De Bedoeï
nen van de zee".
De belangstellende leek krijgt een
goed beeld van de beweegrede
nen van dit volk om verre en
gevaarlijke tochten te onderne
men (Herm verwerpt de ver
moedens niet zonder meer dat
de Feniciërs in Amerika zouden
zijn geweest). Dat beeld ver
sterkt hij met citaten uit ge
schriften van ondèr andere He
rodotus en uit de bijbel. Be
zwaarlijk is de nogal warrige
structuur van het boek. Maar
desondanks bevat het goed geïl
lustreerde werk veel dat het le
zenswaard maakt.
(Gerhard Herm, De Feniciërs,
uitg. H. Meulenhoff Baarn, 288
blz. 27,50. Vertaling uit het
Duits van C. W. N. J. A. Walra
ven).
Onhebbelijk nest
De onhebbelijke Hebzebah'
door Edna Mitchell Preston
(Uitg. Kosmos, Amsterdam)
Hebzebah, het kind van het keuri
ge echtpaar Jansen, is een mor
mel en een mispunt, die ieder
een de baas is op één na: de
rijke oude achternicht Hebzebah
die het allemaal niet kan sche
len. Veel kinderen zullen er een
hoop plezier aan beleven. Fijne
tekeningen van Ray Cruz.
