Surinaamse premier Arron
kreeg licht op groen voor
onafhankelijkheid in 1975
Amins bestuurders
blijven verdwijnen
Comecon een „wanhopige
na Westerse inflatie
grap
Juristen:
terreur in
Oeganda
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 6 JUNI 1974
(Van onze correspondent Ronald
Watts)
KAMPALA. President Amin blijft
maar zitten met het probleem
van de verdwenen leidinggeven
de Oegandezen. Onlangs meldde
Radio Oeganda nog dat het li
chaam van de voormalige mi
nister van buitenlandse zaken,
luitenant-kolonel Michael Ondo-
ga, teruggevonden was in de
Nijl. President Amin heeft
nauwkeurig onderzoek in deze
zaak gelast, een taak die het
ministerie van Binnenlandse Za
ken is toebedacht.
Het wordt hoe langer hoe gevaar
lijker om een ministerspost te
bekleden in Oeganda, en gene
raal Amin zal het niet gemakke
lijk krijgen bij het zoeken van
nieuwe kandidaten. Vele honder
den, zo niet duizenden, licha
men werden in de Nijl gegooid
sinds Amin aan de macht
kwam. De rivier wordt gebruikt
als vuilnisbak voor de overblijf
selen van mensen die door het
leger zijn vermoord; het popu
lairste punt voor executies is de
brug bij de Karuma-watervaU
len, langs de weg van Kampala
naar Goeloe.
In dit geval echter heeft Amin
alle mogelijke moeite gedaan
om zich aan verantwoordelijk
heid voor de moord te onttrek
ken, vooral toen hij deze be
kendmaakte op een bijeenkomst
van provinciale gouverneurs.
Hij verklaarde de moordenaars
tot ,,zijn grote vijanden" en
voegde daaraan toe dat Michael
Ondoga uit dezelfde familie
kwam als een van zijn vrouwen.
Kolonel Ondoga behoorde tot een
van de Nijlstammen die in het
algemeen Obote steunden, en
het is opvallend dat hij na
Amins coup niet werd gedegra
deerd. Hij was pas een maand
voor de coup, in januari 1971,
door Obote bevorderd tot luite
nant-kolonel. Verder was hij een
van de laatste hoge officieren
van de groep van Nijlnegers in
't leger die deze coup overleefde
en ook heelhuids door de
moordpartijen die erop volg
den, kwam.
Hij werd vorig jaar benoemd tot
minister van Buitenlandse Za
ken na eerst enige tijd als am
bassadeur naar Rusland te zijn
gezonden. Veel van Amins be
noemingen zijn echter later
taktisohe maniertjes gebleken
om gevaarlijke mannen uit de
weg te ruimen. Kolonel Ondoga
was niettemin vrij succesvol bij
de onderhandelingen over de le
vering van voorraden aan het
Oegandese leger, dat met grote
tekorten te kampen heeft. Zijn
terugkeer uit Rusland viel sa
men met de levering van 58
lichte tanks, zeven helikopters,
62 pantserwagens, ammunitie,
bommen en raketten door de
Sovjet-Unie aan Oeganda.
Toen hij officieel vervangen werd
als minister van Buitenlandse
Zaken maakte de regering be
kend dat hij „een andere op
dracht had gekregen". Zijn
dood zal betekenen dat de dui
zend of meer Oegandese luch-
telingen in Tanzania, Kenia
Zambia, Engeland en de Ver
enigde Staten nu helemaal niet
meer aan terugkeer zullen dur
ven denken.
Berichten uit Oeganda wijzen
erop dat het bestuur buiten de
steden volkomen in handen is
van het leger. Nu Amin het le
ger in een positie van totale
controle heeft weten te manoeu
vreren zal hij ervoor moeten
zorgen het leger de baas te blij
ven. Afgelopen oktober ontsloeg
hij het hoofd van de inlichtin
gendienst, majoor Ozi, en be
weerde dat deze verantwoorde
lijk was geweest voor de golf
van ontvoeringen en moorden.
De onzekerheid die is gegroeid President ldi Amin. Minister zijn in Oeganda is levensgevaarlijk
uit de constante verdwijningen
van allerlei leiders, heeft de
steun die Amin aanvankelijk in
zijn land genoot danig doen ver
minderen.
De economische oorlog tegen de
Aziaten en de buitenlandse han
delsbelangen, waarmee Amin
ongetwijfeld veel steun hoopte
te winnen, heeft nu ook zijn te
rugslag gekregen. Volgens Amin
is dit het gevolg van de „be-
driegelijke egoïstische benden"
die werden gevormd door de
mensen die de verschillende
winkels en zaken overnamen
van de verjaagde buitenlanders.
GENEVE (Reuter) De interna
tionale commissie van juristen
heeft het bewind van president
ldi Amin in Oeganda beschul
digd van de instelling van
terreurbewind, door schendin
gen op grote schaal van de
rechten van de mens. De com*
missie noemt onder meer wille»
keurige arrestaties, martelingen
en moorden.
„Door een reeks decreten die alle
grondwettelijke waarborgen ne»
geren en door een systeem va*
willekeurige onderdrukking, dat
buiten een wettelijk kader op»
reert, is de rechtszekerheid in
Oeganda volkomen ineenge
stort", zo concludeert de ICJ ii)
een rapport van 63 bladzijden.
Tsjechoslowaaks staal, goed voor grote opbrengsten in het westen
(Van een i
redacteuren)
Premier Henck Arron van Surina
me kan de komende maanden
met groot zelfvertrouwen zijn
landgenoten tegemoet treden,
Het overleg tussen de premiers
van Nederland, Suuriname en
de Nederlandse Antillen,
dat in Den Haag werd ge
voerd, heeft Arron niet alleen
het licht op groen gegeven voor
zijn streven uiterlijk eind 1975
de onafhankelijkheid van zijn
land gerealiseerd te zien, maar
bovendien heeft hij waterdichte
garanties gekregen dat Neder
land een onafhankelijk Surinamé
niet aan zijn onzeker econo
misch lot zal overlaten. KwaliJ
tatief en kwantitatief zal de Ne
derlandse steun om Suriname
economisch weerbaar te ma
ken, op een veel hoger niveaü
staan dan de afgelopen vijfen
twintig jaar het geval is ge
weest. Een eerste concrete aan
wijzing in deze richting is een
bedrag van 35 miljoen gulden
dat Nederland premier Arron
heeft toegezegd om een gat van
hetzelfde bedrag in de Suri
naamse begroting voor 1974 te
dichten. Suriname kan met diï
geld zijn schulden en rente aan
Nederland over 1972 t/ 1974 af
lossen en de uitbetaling van
AOW en kinderbijslag hervat
ten, die gestagneerd was omdat
de Surinaamse schatkist leeg
timo 1975 onafhankelijk te wor
den. Zoals algemeen werd ver
wacht is do procedure tot deze
onafhankelijkheid zo simpel mo
gelijk gehouden. Uiterlijk 1 no
vember moet de koninkrijks
commissie, die bestaat uit Suri
naamse, Nederlandse en Antil
liaanse politici en deskundigen,
advies uitbrengen over zaken
Oost-Europa levert felle strijd te
gen de westerse inflatiegolven
-die, door middel van een sterk
toegenomen handel, de prijzen
op de binnenlandse markt ver
boven het poKtiek toelaatbare
niveau zouden kunnen doen uit
stijgen. De reaktie van het volk
zou veel erger zijn dan in het
westen en de regeringen bestu
deren sinds de Poolse arbeiders-
onlusten van december 1970 dan
ook ongerust de stemimng van
de consumenten. Deze onlusten,
die werden veroorzaakt door
.stijging van de voedselprijzen,
kostten aan ongeveer 200 men
sen het leven en betekenden het
einde voor het regime van Go-
moelka. De prijsstop die düens
-opvolger, Gierek, begin 1971 In-
Stelde is nog steeds van kracht.
lerwijl de Oost-Europeaan zich zo
langzamerhand begint over te-
geven aan pessimistische ge
dachten, doen de door de rege
ringen beheerste media hun ui
terste best om iedereen er van
"te overtuigen dat het volk in
geen geval zoiets te wachten
staat als de Britse, Franse en
Duitse prijsstijgingen. En de
staatsbanken en minstens van
handel zijn druk bezig om te
proberen die officiële beloftes zo
goed mogelijk te houden. Men
heeft een doldrieste strooptocht
georganiseerd om plaatselijke
vervangingsmiddelen te vinden
voor import-producten uit het
westen, en er wordt met nog
grotere nadruk aanbevlen om
zoveel mogelijk aankopen bij
Comecon-partners te doen. De
extra prijsverhogingen van
moeilijk te verkrijgen westerse
produkten zijn aan banden ge
legd, en men heeft snel regelin
gen getroffen om te profiteren
van valuta-schommelingen in
het westen en van prijstoename
op de wereldmarkt van ruwe
materialen, half-fabricaten en
voedselprodukten, die samen
het overgrote deel van de ver
kopen aan het westen voor re
kening nemen.
AANKOPEN
Tsjechislowakije zal dit jaar een
extra bedrag van drie miljard
gulden nodig hebben om zijn
aankopen in het westen te kun
nen betalen, aldus schattingen
van handelsdeskundigen op de
Leipziger Messe. De prijsstop,
die het land hanteert om haar
volk enige materiële compensa
tie te geven voor het verlies
aan politieke rechten sinds 1968,
zal er voor zorgen dat maar een
zeer gering deel van dit bedrag
door de consumenten behoeft te
worden gedragen.
De Oostduitse minister van han
del zei in Leipzig op een pers
conferentie dat de westerse in
flatie zijn land ertoe dwong in
de toekomst een harde lijn te
gaan volgen in haar handel met
het westen. Eerder had hij ver
klaard dat Oost-Duitsland zou
weigeren de inflatie te oogsten
die was gegroeid uit het zaad
dat het kapitalisme had ge
zaaid.
Hongarije verwacht dit jaar zo'n
30 van de prijsverhogingen
van westerse invoerprodukten
door te kunnen spelen naar de
binnenlandse markt. Om de
consumenten te bescehrmen zul
len ze echter vooral worden ge
dragen door machine-ompor-
teurs, e.d. en hoopt men bij
voorbeeld de suikerprijzen op
het oude niveau te handhaven.
Het volk is toch al genoeg ver
ontrust door allerhande prijs
verhogingen en de grote winsten
die gemaakt worden door onaf
hankelijke en semi-onafhankelij-
de handelaars. De afbrieksmana-
gers die te maken gaan krijgen
met de nieuwe verhogingen zijn
natuurlijk allerminst gelukkig
met deze politiek. De onderdi-
rekteur van een grote chemi
sche onderneming in Boedapest
heeft in een kranteninterview
gezegd dat een kwart van de
geplande produktie voor dit jaar
„onzeker" is geworden; als
voornaamste reden gaf hij de
prijsstijgingen van westerse
materialen op. „Zé kosten nu
twee tot drie keer zo veel, car
bid zelfs 5 keer en aethyl-
glycol 8 keer zo veel", klaagde
hij. Hij zou proberen zich meer
op de andere Comecon-landen te
richten terwijl zijn chemici ver
vangingsmiddelen proberen te
vinden.
Maar ook de importen uit Come
con-landen vormen slechts een
tijdelijke uitkomst, want de prij
zen binnen deze gemeenschap
zijn niet langer geldig dan tot
eind volgend jaar. De huidige
prijzen getuigen van zo weinig
realiteitszin dat de Comecon in
de ogen van haar eigen econo
men op een wanhopige grap be
gint te lijken. Er zijn plannen in
de maak om aansluiting te be-
werksteligen bij de prijzen op de
wereldmarkt, maar het effect
hiervan zou wel eens rampzalig
kunnen zijn.
Ondertussen proberen de Oost-
Europeanen nog zoveel mogelijk
gebruik te maken van de moge
lijkheden die de westerse infla
tie hen biedt. Exportprodukten
van Tsjechoslowaaks staal tot
Hongaars aluminium tot Roe
meense oliproducten en Oost-
Europese aardbeien jam zijn
goed voor grote opbrengsten in
et westen.
Hongarije, dat in de eerste tien
maanden van het vorige jaar
ondervond dat haar vee-expor
ten waren teruggelopen terwijl
de opbrengsten met 17 stegen,
heeft er bij al zijn ondernemin
gen op aangedrongen zoveel
mogelijk te profiteren van de si
tuatie op de wereldmarkt.
Volgens een krant in Boedapest
moet ende expodrtprijzen waar
mogelijk worden verhoogd. Het
dagblad, Vilaggazdasag, vond
verder dat „een fundamentele
verandering in de houding ten
opzichte van buitenlandse valu
ta en ten opzichte van de ex
portprijzen" nodig is om dit te
stimuleren, hetgeen op z'n
minst doet denken aan een ka
pitalistische handelswijze.
Copyright The Guardian
als de nationaliteitenregeling,
de ontwikkelingssamenwerking
en do regeling van de buiten
landse betrekkingen. Als dit ad
vies gereed is is zal door een
Rijkswet het Koninkrijk Statuut
worden gewijzigd, opdat de on-
afhankeljkbsid van Suriname
eind 1975 een feit kan zijn.
Surinaamse staatsrechtgeleerden
hebben inmiddels in grote lijnen
een Grondwet voor Suriname
gereed, waarin is uitgegaan van
de republikeinse staatsvorm.
Ook ten aanzien van de nationa
liteitenkwestie is een regeling in
de maak die er op neerkomt dat
Surinamers tot vijf jaar na de
onafhankelijkheid kunnon kiezen
tussen de Surinaamse of de Ne-
derlandse nationaliteit.
De basis voor de ontwikkelingssa
menwerking staat ook vast in
een nota van vorig jaar mei,
uitgebracht door de Economi
sche en Sociaal-culturele sectie
van de Koninkrijkscommissie.
In deze nota wordt gepleit voor
een Ontwikkelingsraad van Su
rinaamse en Nederlandse des
kundigen die ontwikkelingsplan
nen zuilen bestuderen en op ba
sis van deze studie zullen ko
men tot aanbevelingen en advie
zen aan de betrokken regering.
De Ontwikkelingsraad zal boven
dien de regeringen adviseren bij
het opstellen van de doeleinden
en uitgangspunten, nodig voor
de economische en sociaal-kultu-
rele zelfstandigheid van Surina
me. De leden van deze Ontwik
kelingsraad zullen bij voorkeur
geen politieke figuren zijn
maar wel personen met groot
gezag. Voorts wordt gepleit
voor centrale planbureaus voor
de opstelling vun ontwikkelings
plannen. Tenslotte wordt aanbe
volen 'n instituut in NV-vorm,
overeenkomstig de ia het Ver
enigd Koninkrijk werkende
Commonwealth Development
Corporation, op te richten. Hier
toe zullen de reeds bestaande
Participatiemaatschappijen voor
Suriname en de Antillen gecom
bineerd worden tot één partici
patiemaatschappij, waarbij, om
de bestuurskracht en de kennis
van de ontwikkelingssamenwer
king te vergroten, enige leden
van de Ontwikkelingsraad in het
bestuur van de Participatie
maatschappij worden opgeno
men.
Over het feitelijke bedrag van de
ontwikkelingshulp van Nederland
aan Suriname is geen beslissing
genomen. De vaststelling zal
jaarlijks worden bepaald door
de Ontwikkelingsraad. Het staat
edhter vast dat de Nederlandse
hulp zeker tot tien jaar na de
onafhankelijkheid zal duren en
dat het bedrag aanmerkelijk
hoger zal liggen dan de huidige
120 miljoen die Nederland nu
jaarlijks bijdraagt. Minis
ter Pronk, onder wiens ver
antwoordelijkheid na de onaf
hankelijkheid de ontwikkelings-
samenwerk met Suriname zal
vallen, vertrekt 16 juni naar Pa
ramaribo, om zich te oriënteren
op de behoeften van Suriname.
Toch zal, ondanks de duidelijke
positieve resultaten die Arron
wist te bereiken, de opbouw van
Suriname niet van een leien dak
lopen. Niet zozeer wegens de
binnenlandse moeilijkheden met
de oppositie van de Hindostaan-
se bevolking die zich verzet te
gen de onafhankelijkheid in 1975
(een verzoening om de onaf
hankelijkheid uit de controver
siële sfeer te halen wordt bin
nen een maand verwacht.
De problemen komen echter van
de kant van de meer dan
80.000 Surinamers in Nederland.
Een onderzoek wees uit dat van de
80.000 Surinamers 31 procent na
de onafhankelijkheid nog enige
tijd hier ral blijven en 41 pro-
cetn vast besloten is zich per
manent in Nederland te vesti
gen. Deze percentages zijn erg
hoog en krijgen een nog diepere
dimensie als men er rekening
mee houdt dat zich onder de
achterblijvers een hoog percen
tage geschoolde krachten be
vindt, waar Suriname dringend
behoefte aan heeft.
Op een massabijeenkomst van
Surinamers in Amsterdam en in
talrijke gesprekken met Surina
mers heeft premier Arron zijn
landgenoten opgeroepen terug te
keren en te helpen aan de op
bouw van hun geboorteland. U
hoort hier niet thuis, riep hij
pathetisch uit. De Surinaamséj
premier liet er echter direct 00
volgen dat Suriname er in feitd
geen raad mee weet indien)
pakweg 10.000 Surinamers, di»
rekt na de onafhankelijkheid op
het vliegtuig naar Paramaribo
stappen. Hiermee is het dualisj
tisch karakter van de opbouw^
problematiek scherp naar voreij
gekomen. Enerzijds heeft Suri
name de deskundige landskinde^
ren hard nodig, anderzijds is er
op korte termijn geen emplooi
voor hen te vinden om de een*
voudige reden dat er geen conr
crete stappen zijn gedaan ont
de werkgelegenheid in Suriname
te vergroten. Hier staat tegen'
over dat in Nederland tien Suri'i
naamse remigratie- en ontwik'
kelingsorganisaties opereren difl
voorstander zijn van een snelle
terugkeer van Surinamers naar
hun land. Deze organisaties
hebben op papier een aantal
projecten gereed van coöpera*
tieve landbouworganisaties tof
de bouw van een miljoenen gul;
dens kostende nieuwe stad. Eeo
bezwaar bij deze organisaties is
echter dat zij geheel los van el
kaar opereren, en ieder op ei
gen wijze allerlei plannen en
■plannetjes zit uit te broeden, en
de Surinaamse en Nederlandse
overheid hiermee overstelpt!
Premier Arron deed dan ook
een hartstochtelijk beroep op dë
remigratie organisaties zich sa'
men te bundelen, omdat een sc*
listisch optreden alleen maar
kan leiden tot versnippering van
energie, geld en bittere teleur
stelling daar de Surinaamse re*
gering niet met tien organisa
ties tegelijk in zee kan gaan. De
vraag is echter of de Surir
namers. die tot nu toe» weinig
blijk hebben gegeven van grote
saamhorigheid, wel op het ge
bied van de remigratie en ont
wikkeling van hun land tot de
stap van samenbundeling zulle^
overgaan. Privé overwegingen
kunnen vaak samenwerking .te
gengaan. Vooral in Surinaamse
kringen moet men deze persoon;-
lijke belangen niet onderschat
ten. En dan kan de Surinaamse
premier wel honderd maal op
roepen tot samenwerking. Re
sultaat zal hij nauwelijks heb
ben zolang de sterk individueel
gerichte Surinamer niet bereid
blijkt te kiezen voor het alge
meen belang en persoonlijke
ambities wil laten schieten.
Sig. W. Wolf
Het Bataafs Symfonie Orkest,
amateur-orkest, samengesteld
uit leden van het Shell-persor
neel, geeft op dinsdag 11 juni
een gratis toegankelijk concert
in Diligentia. Dirigent is Wim
Baarens. soliste de violiste Flo
ra van Leeuwen (Prix d'Excel-
lence Brussel 1973). Op het pro
gramma staan werken vaü
Strategier, Svendsen, Beethoven
en Fodor.
Galerie Abtswoude, Aart v. d.
Leeuwlaan 332, Delft, exposeer^
van 7 t/m 28 juni olieverfschil
derijen van Reinier Vandevoor-
Mevrouw M. Ferguson te De®
Haag is benoemd als lid van d$
Raad voor de Kunst in de afde
ling Letteren.
