LIBANON
koerst moeizaam
door veranderende
Arabische wereld
SJI'ITEN
TREKKEN AAN
DE BEL
Birma droogt weer op na
driedaags waterfestival
(Van onze correspondent
David Hirst)
BEIROET De Libanese
stad Baalbek met zijn be
roemd tempelcomplex was
afgelopen maart de achter
grond van een bont
schouwspel; van alle kan
ten waren zij gekomen, de
plaatselijke stamhoofden
met hun gewapende vazal
len, de boeren, de hand-
werkerslieden en de stede
lingen. Ze kwamen in bus
sen, op vrachtwagens en
zelfs op tractoren. Hun
aantal bedroeg zeker
100.000 en het aantal wa
pens dat meegebracht
werd ongeveer 15.000. Niet
alleen geweren en kleine
automatische wapens maar
ook mortieren, antitankge-
schut en zelfs luchtdoelge
schut.
Ze waren gekomen om te
luisteren naar imam Moes-
sa Sadr, het .geestelijk
hoofd van de Libanese sji'i-
tische moslims. De sji'iten
erkennen, in tegenstelling
tot het overgrote deel van
de moslimwereld, Ali als de
rechtmatige opvolger van
de profeet Mohammed. Of
ficieel heten zij „Sji'at Ali
de partij van Ali". Zij
zijn vooral te vinden in
Irak, Iran en Libanon.
Toen hun irrfam met zijn
gevolg door Baalbek trok,
werd hij allerwege begroet
met erepoorten, schapenge-
Het systeem rust in eerste
instantie op religieuze
grondslagen. De drie mil
joen inwoners van Libanon
vormen een mozaïek van
godsdienstige gemeen
schappen. De grote scheids
lijn loopt tussen christe
nen en moslims. Diep in het
hart is Libanon christelijk.
Het zijn de christenen die
de touwtjes in handen heb
ben, zowel op politiek als
op economisch en cultureel
gebied. De christenen leve
ren, volgens een uit 1953
stammende traditie, altijd
de president. Zij houden de
blikken op het Westen ge
richt, want volgens hen is
het behoud van Libanon af
hankelijk van de aandacht
die Europa en de VS aan
het land schenken. Op de
tweede plaats staan de
soennitische moslims, de te
genhangers van de sji'iten.
Uit hun kringen komt de
minister-president. Deze
moslims kijken oostwaarts;
zij willen er zeker van zijn
dat hun christenlandgeno
ten Libanons Arabische af
komst blijven respecteren.
Dan komen ten slotte de
Een wat serieuzer beeld van Rangoon; biddende monniken bij de gouden Sjwe
Dagonpagode.
Toen hij zijn bestemming,
de overblijfselen van het
oude Romeinse tempelcom
plex, bereikt had, weer
galmde de vallei van onop
houdelijke kanonnades. In
vervoering luisterden de
100.000 naar hun gebaarde,
van tulband voorziene lei
der, staken daarna hun
rechterarm omhoog en
zwoeren „tot de laatste
druppel bloed voor de rech
ten van hun gemeenschap
te blijven strijden".
De Libanese sji'iten zijn in
beweging gekomen. Zij zijn
vastbesloten om dat te
doen wat zij, in het kader
van Libanons unipk poli
tiek systeem, menen te
moeten doen. Op dit poli
tiek systeem berust het
evenwicht van het land en
daaruit vloeit weer de taak lten u,t ™er dingen de
voort van Libanon als in- voorzitter van nationale as-
formatiebron en financieel semblee aangewezen wordt.'
centrum voor het Midden- deze manier springt Li-
Oosten. banon, in vergelijking met
de andere Arabische lan-'
•den er uit als een voorbeeld
van parlementaire demo
cratie. Handhaving van het
religieuze evenwicht
brengt, als vanzelf, een in- Verstoringen van dit even-
dividuele vrijheid met zich 'wicht werden altijd
mee, die nergens anders i
de omgeving van de Perzi
sche Golf gevonden wordt.
De ruines van het oude Romeinse tempelcomplex in Baalbek
zaakt door invloeden van
buiten. In 1958 was het
Nasser, die, gekomen op
het toppunt van zijn macht,
de geschrokken christenen
in een isolement dreef,
door zich te richten op de
soennitische moslims. Het
resultaat was een burger
oorlog, die zijn einde ten
slotte eerder te danken had
aan het herstel van de tra
ditionele Libanese ver
draagzaamheid dan aan de
landingen van de Ameri
kaanse militairen.
De afgelopen paar jaar
werd het evenwicht op
nieuw verstoord. Ditmaal
door de opkomst van de
Palestijnse guerilla's, die
dezelfde pan-arabische op
vattingen hebben als eer
tijds Nasser. Van tijd tot
tijd leverden zij gevechten
met het Libanese leger en
er kon maar op het nipper
tje een broederstrijd, Liba-
nezen tegen Libanezen, ver
meden worden.
Deze dreiging van buiten
blijft altijd op de loer lig
gen en dat zal ook wel zo
blijven zolang Israël niet
door de Arabische landen
geaccepteerd wordt.
Maar nu blijkt zich ook een
binnenlandse dreiging te
ontwikkelen. Het christelijk
deel van de bevolking is
veel kleiner geworden dan
de vijftig pet van het totaal
die het ooit gehad heeft. De
moslims krijgen over het
algemeen meer kinderen en
de sji'iten overtreffen op
dit gebied alles en iedereen.
In hun manifestatie in
Baalbek hebben zij nu een
strijdbaar bewustzijn van
hun omstandigheden aan
het licht gebracht Niet al
leen is hun politieke macht
beperkter geworden, maar
ook als gemeenschap ver
liezen zij terrein; met name
genieten zij heel wat min
der van de materiële voor
uitgang, die het land ken
merkt. Zij zijn het die het
meest geleden hebben on
der de Israëlische operaties
in het zuiden van het land.
Libanon is een klein land
en dat maakt het des te
merkwaardiger, dat de fun
damentele steun van het
volk eerder naar die clans,
secten en regionale eenhe
den uitgaat, dan naar de
natie zelf. Hierdoor kan een
politieke elite, bestaande
uit patriarchale families,
religieuze leiders opperbe
velhebbers en „sterke man
nen" een positie innemen
zonder evenwel genoeg te
doen om deze positie te
handhaven. Zoals het op
politiek gebied gaat, zo
gaat het ook op het econo-
(Van onze correspondent Martin
Woollacott)
RANGOON Birma is weer
enigszins opgedroogd na de jong
ste natte orgie dat bekend staat
als het waterfestival. Dit waterfes
tival markeert het Birmaanse
nieuwjaar en het komt er op neer
dat iedereen iedereen drijfnat
maakt, ongeacht geloof, geslacht
of politieke overtuiging. Op het
hoogtepunt van het festival lijkt
Birma wel één enorm zwembad,
waarin de hele bevolking rond-
spartelt, zij het met kleren aan.
Het gebruik is van hindoestaanse
oorsprong en in India zelf is het
verworden tot het rondstrooien
van wat confetti, maar in Birma
is het nog altijd een vochtige aan
gelegenheid.
Het blijft niet beperkt tot het rond-
sproeien van een paar druppels.
Ervaren inwoners ziet men dan ook
daags tevoren druk in de weer om
bezittingen van enige waarde te
verpakken in plastic zakken.
Ik had nog maar net tien stappen
uit mijn hotelletje in Mandalay ge
zet, of ik kreeg mijn eerste stort
bad. Buiten het hek stonden glimla
chende kinderen met volle emmers
te wachten. Hun moeder stond in
de verte klaar met een jerrycan vol
nieuwe voorraad. Ik probeerde zig
zaggend weg te rennen, maar twee
jongetjes slaagden er in mijn sok
ken te raken. Een meisje schoot
een waterpistool op mij af en dat
was een voltreffer. Mijn vulpen viel
en toen ik bukte om deze op te
rapen goot een ander meisje met
vreemdzaam gezicht mijn linker
schoen vol.
Bij een huis met grote openslaande
deuren kwam ik weer wat op ver
haal. De deuren gingen open en
een knap Birmaans meisje van een
ja^r of achttien verscheen. Ze glim
lachte medelijdend alsof ze de
lichtzinnige activiteiten van de kin
deren afkeurde. Ik glimlachte terug
en voelde het vertrouwen in de
mensheid terugkomen. Het meisje
ging weer naar binnen, klom waar
schijnlijk op een trapje dat ergens
achter de deur stond; in ieder geval
goot zij even later een enorme kom
vol water over mijn hoofd uit. De
kinderen een eindje verder amu
seerden zich geweldig; ze rolden
tenminste van het lachen door het
gras.
Ik rende terug en ontrukte het ene
meisje het waterpistool keerde te
rug en bgon op de deur te bonken.
De watermaagd had. de deur op
slot gedaan en ik kon haar aan de
andere kant horen giechelen.
Na het waterpistool aan de recht
matige eigenaresse te hebben te
ruggegeven, aanvaardde ik een lift
van een paar doorweekte studen
ten. Langs de weg stonden mensen
te wachten met allerlei ingewikkel
de apparaten. Er waren zelfs wa
terkanonnen bij. Een groep had
een reusachtige emmer in een
boom hangen die tot de rand met
water was gevuld.
Een ritje door het land tijdens het
waterfestival is zoiets als een op--
mars op vijandelijk gebied. Elk
dorpje legt een hinderlaag, sommi
ge zelfs wel twee. Tot mijn verba
zing vernam ikdathet waterfestival
in Mandalay bepaald ingetogen
was vergeleken bij Rangoon. Wat
dat betekende ervoer ik toen ik in
Rangoon aankwam. In Mandalay is
het om zo te zeggen nog een lolle
tje, maar in Rangoon bittere ernst.
Sommige jeugdbenden bestoken de
open stadsbussen met krachtige
brandweerspuiten, met het gevolg
dat heel wat zwakkere passagiers
letterlijk de straat op gespoeld wor
den. Minder goed uitgeruste water-
gooiers bedienen zich van barrika-
den.
Even buiten het oude Strandhotel
stonden een rij antieke Victoriaan
se badkuipen met koperen kranen
en al, die tot de rand met water
waren gevuld. Er omheen een
ploeg getrainde en zich verkneuke
lende kinderen, die wachtten op
argeloze Japanse toeristen.
Oudere mensen keuren dit alle
maal af. Zij herinneren zich dat het
festival vroeger van veel vriendelij
ker aard was. Het is waar dat in
ieder geval in Rangoon de lol wel
eens vreemde vormen aanneemt:
vorig jaar vielen als rechtstreeks
gevolg van de waterkannonades
negen doden. De meeste oudere
mensen blijven de drie dagen dat
het feest duurt dan ook maar thuis.
Daar is het tenminste droog
Berglandschap in Libanon
mische terrein. Een vrij
systeem is onmisbaar voor
de rol die Libanon speelt
als kruispunt van Oost en
West. Dit systeem heeft 25
jaar redelijk goed gewerkt
en de welvaart is nog
steeds in stijgende lijn.
Toch is er een keerzijde:
corruptie en een hardnek
kige „laat maar waaien"-
stemming nemen hand over
hand toe. Dit staat scherp
in tegenstelling tot moder
ne organisatie, planning en
technische efficiency, die
de Libanezen nodig hebben
om orde op zaken te hou
den in de snel veranderen
de Arabische wereld. De
oktoberoorlog, met zijn
dramatische onthulling van
de potentiële Arabische
macht, de groeiende ont
wikkeling van de olierijke
landen, de infra-structurele
processen in landen als Sy
rië, de economische libera
lisatie in Egypte, de ver
wachte heropening van het
Suezkanaal; al deze zaken
zouden wel eens hard kun
nen aankomen in'een land
dat haar relatief grote wel
vaart niet in de eerste
plaats heeft te danken aan
eigen prestatie, maar eer
der aan de politieke onrust,
het economische dogmatis
me en de algemene achter
lijkheid van de aangrenzen
de gebieden.
Politiek en economie ont
wikkelen zich op een ge
vaarlijke wijze, zoals de on
rust onder de sji'ten heeft
aangetoond. Teveel rijk
dom komt terecht bij hen
die al rijk zijn. Niet alleen
de hoofdzakelijk uit sji'iten
bestaande laagste klasse,
maar ook de middenklasse
.lijdt onder de voortschrij
dende inflatie. Steeds meer
mensen, van studenten tot
handwerkerslieden, zetten
hun gevoelens van ontevre
denheid kracht bij door
stakingen en betogingen.
Deze dreigen uiteindelijk te
leiden tot een algemene op
stand van de „have-nots".
Het is waarschijnlijk, dat
Libanon deze binnenlandse
dreiging de kop zal weten
in te drukken door tijdig te
handelen. En het is best
mogelijk dat hieruit een
nieuwe evolutionaire voor
uitgang van het beproefde
systeem zal voortvloeien.
Er zijn radikale stemmen
opgegaan tegen de oude na
tionale overeenkomst. Het
ziet er naar uit deze zijn
taak heeft verricht. „Het
land heeft een nieuwe so
ciale en economische over
eenkomst nodig. Niet tus
sen christenen en moslims,
maar tussen werkgevers en
werknemers, verhuurders
en huurders, industriëlen
en handelaren".
