WINKEL-
WEELDE
Slecht
etende
bejaarden
Zomer tussen
de oleanders
VOOR DE VROUW
Er zijn namen die een boodschap
inhouden. De hele wereld kent
ze, generaties lang roepen ze bij
de mensen bepaalde gevoelens
op. Zulk een naam is Fortnum
and Mason, een heel speciale
winkel in Londen. De waarde
van deze stokoude firma ligt in
het gastronomische vlak. Je
kunt er alles krijgen wat de
tong streelt.
Feitelijk is Fortnum and Mason
een kruidenierswinkel. En wel
een, die er al 250 jaar geleden
stond op vrijwel precies dezelf
de plek waar hij nu uitkijkt
over het gewoel van de Engelse
hoofdstad. Maar nu verkoopt
die „kruidenier" voedingsmid
delen in de meest verfijnde zin
van het woord en in een onbe
schrijfelijke overvloed. Je kunt
er gewoon verdrinken in het
lekkers. Het warenhuis staat in
Piccadilly, no 185, met zes ver
diepingen torenend op de hoek
van Dukestreet, vlak tegenover
de Royal Academy.
Toen ik er precies klokslag 11 uur
's morgens binnenkwam hoorde
ik het befaamde klokkenspel
van het warenhuis elf maal
slaan en het begin van een 18e-
eeuwse melodie spelen. Uit de
klok, die tegen de geval hangt
komen twee figuren, elk 1,22 m;
de oude Mr. Fortnum en Mr.
Mason, die naar elkaar staan te
buigen totdat het wijsje is uitge-
klingeld waarna ze weer terug
duiken in hun respectievelijke
nissen.
Eenmaal in de winkel treffen de
meest verleidelijke uitstallingen
van delicatessen het begerig
oog. Ze. zijn artistiek, maar ook
logisch in elkaar gezet, zodat
het een overzichtelijk geheel
wordt. Toch een puzzel waar te
beginnen, want de keus is over
weldigend. Aan de rechterhand
na binnenkomst zijn er bloe
men, noten en vruchten uit let-
terliik alle delen van de wereld.
Verderop is een wijnafdeling,
waarover later. Maar vóórdat
de djepvrieskasten oprijzen, kun
Je moeilijk een selectie van ho-
ningsoorten voorbij lopen. Wie
kan ooit geloven dat er linde
acacia-Schotse heidehoning be
staat?
In weer een andere afdeling staan
er beeldige potten en verleide
lijk gekleurde blikken met jam,
alle soorten marmelade en con
serven. Een eindje verder is
„Spice Island", waar je op de
verkoopartikelen namen van de
labels leest, die totaal onbekend
digste roze hammen, vlees cele-
briteiten, allemaal hapjes om in
•een mum van tijd thuis een
maaltje „van de chef" op tafel
te zetten. Ook vis is vertegen
woordigd, kreeft, gerookte pa
ling, forel, allerlei vreemde zee
gedrochten en natuurlijk ka
viaar.
Fortnum en Mason heeft een
vreemde voorgeschiedenis. Mr.
William Fortnum was eens eer
ste lakei bij Koningin Anne en
een van zijn taken was het aan
steken der koninklijke kaarsen.
Zijn slim koopmanschap bleek
al uit een idéetje om de soms
maar kort gebruikte kaarsen de
volgende dag te verkopen aan
de hofdames. Want er moesten
iedere dag nieuwe kaarsen in
het paleis worden gebruikt. Wil
liam Fortnum had het buiten
kansje Mr. Hugh Mason te ont
rijknechten, keukenpersoneel,
sommeliers. De „koninklijke"
belangstelling leerde de part
ners waar de groten der aarde
van hielden. Wat ze ook bestel
den, Charles verzekerde dat de
lekkernijen voorhanden waren.
In 1788 verkocht Fortnum and
Mason nu een firma, kip in as
pic, gegarneerd met kreeft en
grote garnalen, ossetong, eieren
in cake met cognac en geklopte
room, mince-pie, overheerlijke
pastijen, alles zoals wij zou
den zeggen: „klaar om zo op
tafel te zetten". Het gemak
diende ook toen al de mens. En
hierop gokte men. Vrijwel de
hele adel, die in de buurt van
de Mali (oprijlaan naar Buc
kingham Palace) en St. James
Square woonde was klant bij
het grootbedrijf: de Hertogen
van Norfolk en Cleveland, de
cereals, gedroogde vruchten
gingen allemaal naar de solda
ten op het vasteland.
De blikken, die gestuurd werden
hadden de vreemdste opschrif
ten en het is een wonder dat ze
niet ontploften. Rundvlees bij
voorbeeld moest „ongeopend in
het blik gedurende een kwartier
worden opgewarmd. Zet er
daarna een mes in, zo diep als
mogelijk is en trek het handvat
naar u toe" stond op het eti-
quet. Misschien heeft het vlees
de manschappen wel eens om
de oren gevlogen. „Zalm kan vQn Fortnum Mason met links
koud gegeten worden, maar ook
Men kon nu gegrillde eend ko
pen met doperwten en echte
kalkoen voor 10 shilling (toen
ca. 6.-).
i de gevel het befaamde klokkenspel
in een doek worden gerold
zout water nog vijf minuten
worden gekookt".
Kant-en-klaar maaltijden kwamen
op de Grote Tentoonstelling van Andere cliënt van de firma uit die
1851 als een nieuwtje van Fort- tijd v/as de beroemde Florence
num and Mason op de markt. Nightingale „the lady with the
lamp", die gewonde soldaten
als de eerste Dolle Mina in de
Krim ging verplegen, zeer tegen
de wil van haar conservatieve
ouders. Ze vroeg Koningin Vic-
persoonlijke opdracht van Hare
Majesteit „om zonder dralen
een groot aantal blikken vlees
naar Miss Nightingale in Scuta-
ry te sturen".
toria om hulp voor haar patiën- Meer koninklijke verzoeken volg-
ten en de zaak kreeg de hoogst den: de Prins en Prinses van
Sleeswijk Holstein stuurden op
drachten, en de Prins van Wa
les. Fortnum and Mason, die
nog voorkomen in de Engelse li
teratuur omdat Charles Dickens
er vaak inkopen kwam doen en
zei „dat Derby Day alleen echt
was als er manden van Fort
num and Mason langs de ren
baan stonden, waaruit de bloe
sem van een kreeftensla in de
lucht vloog", had het gemaakt!
Na 1885 kwam Mr. Heinz uit
Amerika er zijn produkten ver
kopen en sedert dien miste de
firma geen enkel nieuwtje op de
wereldmarkt.
Na de dood van Koningin Victoria
was het „in" om grote feesten
te gevon, zelfs al had men geen
adelijlk b'ozoen. Fortnum and
Mason paste zich onmiddellijk
aan en begon de partijen tot en
imet de bloemen, tafèlroqulsiten,
chefs, butlers en bedcnden te
organiseren. Met slim zakenin-
stinct schoot de firma weer in
de roos. Tegenwoordig rijden er
geen rijtuigen meer voor, het
vrkeer in Piccadilly is een
beetje veranderd. Maar de
clientèle is min of meer dezelf
de gebleven. Het koninklijk
Huis. rijke overzeese toeristen,
komen er kopen maar ook min
der bedeelden, zelfs de blue
jeans jeugd, die ieta nieuws,
iets géks zoekt op gastrono
misch gebied. De firma zendt
manden van voorgeselecteerde
specialiteiten over de hele we
reld. Wie een vriend in Austra
lië een plezier wil doen laat
hem een mand sturen met Krug
champagne, Blackseal whisky
in een kristallen karaf, Corona
sigaren, paté de foie gras met
truffels uit Per(gord, Russische
kaviaar, schildpadsoep en Stil
ton kaas.
Maar tegenwoordig kan men op
de bovenste verdiepingen ook
modeartikelen kopen. Kleding,
leren art kelen, porsole*», ma-
ke-up. En als u bij de wijnafde-
linig terecht komt, zijn er de
verfijnste soorten. De catalo
gus is voor de fijnproever. Denk
maar eens aan de beroemde
Chateau Mouton Rothschild
1955. Maar een magnum fles
kost dan ook C 40.70. Met het
gedaalde pond sterling zijn er
echter, ook bij Fortnum and
Mason wel koopjes te halen. In
ieder geval: u mag het niet
missen als u met vakantie naar
Londen gaat.
TINY FRANCIS.
zijn in Nederland .bijvoorbeeld
„old hicory smoked salt"
(zoiets als „oud gerookt noten-
zout"). Tenminste zo luidt de
letterlijke vertaling, maar wat
het nu precies inhoudt, is niet
duidelijk. Er zijn bijvoorbeeld
ook acht soorten peper te koop,
waarvan niemand ooit gehoord
heeft. Alles staat in alfabetische
volgorde, wat zeer handig voor
de koper is. Na de vrieskasten
te hebben gemonsterd, en ver-
derloopt ontdekt men de beel-
moeten, die een kruideniers-
zaakje had in St. James .Mar
ket'. Al spoedig trok hij als
commensaal bij hem in (1705)
zei de kaarsen vaarwel en ging
in de kruidenierszaak werken.
De eerste winkel van de beide
vrienden stond vlak bij de defti
ge plaats in Piccadilly nu. Het
feit dat Williams kleinzoon.
Charles Fortnum In dienst
kwam bij de toenmalige konin
gin Charlotte, bracht een impo
sante clientèle van het hof naar
de kruidenierszaak: lakeien,
Graven van Oxford en Egmond.
Toen Napoleon met zijn oorlo
gen de wereld op de kop zette,
kwamen er meerdere winkels in
de buurt, maar Fortnum and
Mason was zo goed uitgerust,
dat ze voor de firma geen con
currentie vormden. Het grote
warenhuis zag er niet tegenop
zendingen over zee te verzorgen
en bestellingen als: „stuur ham
men, ossetong, kazen en kaar
sen" waren geen uitzondering.
Uit die tijd stamt de voorkeur
voor ingeblikte spijzen. Honing,
De huidige geneeskunde
schenkt ongetwijfeld meer aan
dacht aan het steeds toene
mend aantal bejaarden. Een
van de veel gehoorde klachten
bij oude mensen is het gebrek
aan eetlust. Meestal Is het
verschil tussen „niet kunnen"
en „niet willen" eten moeilijk
te maken. De oorzaken van ge
brek aan eetlust zijn zeer tal
rijk. Wij bepalen ons tot de
voornaamste.
Bedlegerigheid op zichzelf kan
zeer eetlustremmend werken.
De reactivatie van de patiënt
is daarom een van de grondre
gels van de geriatrie. Natuur
lijk moet dit vakkundig gebeu
ren. Een te vlugge mobilisatie
na bedlegerigheid kan de pa
tiënt zo vermoeien dat hem de
krachten ontbreken om te kun
nen eten. Vooral bij neiging tot
lage bloeddruk of evenwichts
stoornissen moeten de pogin
gen tot opzitten liefst buiten de
maaltijden gebeuren.
Niet zelden weigert een bejaar
de het voorgeschotelde voed
sel. Dit komt vaak voor bij de
pressietoestanden waar de be
jaarde zich laat gaan en alle
interesse verloren heeft. Ook
eenzaamheid is natuurlijk een
reden voor voedselweigering.
Sommige goedmenende kinde
ren zetten hun bejaarde ouders
of grootouders op een te streng
of te eentonig dieet. Hierin
mag men zeker niet te streng
zijn omdat een te langdurig of
te streng dieet kan leiden tot
een afkeer van voedsel.
Daarom zouden we in zulke
gevallen het dieet onmiddellijk
moeten verzuimen gedurende
enkele dagen.
Meestal komt de eetlust dan
automatisch terug en men kan
verder gaan met een beter
aangepast dieet.
Niet zelden zijn er moeilijkhe
den bij het slikken of het kau
wen. Wanneer een bejaarde
zich gemakkelijk verslikt,
klaagt over p jn b:j het slik
ken, beter kan drinken dan
eten, moet men dit verder la
ten controleren door een ge
neesheer. Niet zelden wordt er
een organische oorzaak gevon
den. hetzij een kwaadaardig
gezwel van de slokdarm, een
uitgezette maag, een divertikel
(uitstulpsel van slokdarm) een
abnormaal grote slokdarm met
moeilijke doorgang naar de
maag of een meer gewone
aandoening zoals een slechte
toestand van de tanden.
Slechte eetlust en maagbezwa-
ren vergen natuurlijk een on
middellijke verzorging van de
tanden en het aanpassen van
een bruikbare prothese die de
kauwfunktie herstelt. Deze
kauwfunktie wordt bepaald
door de voorkiezen en echte
kiezen (premolaren en mola
ren). Sommige bejaarden heb
ben geen eetlust door een
overdosering van geneesmidde
len. In dit verband moeten we
vooral denken aan een te veel
aan digitalis, veel gebruikt bij
hartpatiënten en ook aan een
overmaat aan kalmeer- of
slaappillen die de bejaarde
ernstig kunnen suf maken.
De meeste ziekten verlopen bij
bejaarden atypisch. Dit geldt
ook voor slepende infectietoe
standen die sluipend kunnen
beginnen en zich soms alleen
kenmerken door een gebrek
aan eetlust. Chronische bron
chitis, infecties van de urine
wegen en longtuberculose moe
ten in dit verband genoemd
worden.
Natuurlijk zijn allerhande
goedaardige aandoeningen van
het maagdarmstelsel een bron
van gebrek aan eetlust.
De beste raad die we kunnen
geven in verband met slechte-
tende bejaarden is het raadple
gen van de huisarts.
Hij zal onderzoeken of er een
organische aandoening in het
spel is. Hij zal u uitleggen hoe
de voedsel- en drankinname
moet geobserveerd worden.
Tevens zal hij beslissen over
de noodzakelijkheid van zie
kenhuisopname. Een oprecht
gesprek zowel met de bejaarde
als met de familieleden of om
geving zal hem inlichtingen
verschaffen over het al of niet
aanwezig zijn van een psychi
sche of een sociale problema
tiek. Hij is ook de man om de
nodige bijkomende onderzoe
kingen (bloedonderzoek, radio
logische opnamen, urine-onder-
zoek, enz) te laten uitvoeren.
Na het opmaken van een volle
dige balans zal hij de nodige
initiatieven moeten nemen om
de toestand op te klaren.
Dit kan zijn het afschaffen van
bepaalde geneesmiddelen, zie
kenhuisopname, verandering
van dieet, het toedienen van
vitamines, het inschakelen van
een maatschappelijke dienst,
het bestrijden van de bloedar
moede of een infektietoestand
en vele andere maatregelen
die zowel causaal als louter
symptomatisch kunnen zijn.
Het is verbazend hoe sommige
bejajarden inmiddellijk opfleu
ren wanneer men zich daad
werkelijk met hen bezighoudt
en hoe de algemene toestand
merkwaardig kan verbeteren.
In principe wordt een bejaarde
het best in huis verzorgd.
In de praktijk komt het dik
wijls anders uit omdat vele
kinderen of kleinkinderen hun
ouders en grootouders vlug als
een last beschouwen. Het res
pect voor de hoge leeftijd is
ons inziens een waardemeter
van de geestelijke gezondheid
van een volk.
In plaats van onze bejaarden
te begraven in allerlei institu
ten en inrichtingen zijn we
voorstander van ze zolang mo
gelijk te integreren in de wer
kelijke maatschappij.
Daarbij is het steeds opval
lend ja zelfs ontroerend hoe
goed de huidige grootouders
het kunnen vinden met de
kleinkinderen. Daarbij komt
dat we allen ook ieder jaar
een jaartje ouder worden en
dat we allen heimelijk hopen
op een gelukkige oude dag in
eigen mil eu. De beste hypo
theek in dit verband is ons nu
zelf begrijpend op te stellen te
genover de problemen van de
bejaarden.
DR. ICKX
Medische rubriek
In de Italiaanse zomermode
is vrouwelijkheid, gefluister
de nostalgie naar de tijd van
onbedekte schouders en
strookjes de grote trend. Er
is ten hang naar de „linge
rie-look" van de dertiger ja
ren door de subtiele kleur
combinaties, de kanten stro
ken en de n—'feins bedekte
knieën. Allemaal charmante
détails, die geslachten vóór
ons zouden hebben toege
juicht. Er zijn twee aspec
ten: de mode voor buiten en
voor in huis. De Italiaanse
vrouw houdt van strakke lil-
nen voor buiten de deur, een
bijna „lady-like" voorkomen
met hoed en handschoenen
hoge hakjes, deux-pièces en
losse blouses op gerende rok
jes. Ook wel valt ze voor
plooirokken en jurken mei
lage taille. In Florence zie jo
veel deux-pièces met afhan
gende schouders of kap-
mouwtjes-tunieken en door-
knooprokken.
Scarlett O'Hara herleeft wat
betreft de hulsmode in de
1974-versie van romantische
grandeur met off-shoulder
japonnen met laag uitgesne
den halzen, die gemarkeerd
zijn door snoezige ruches.
Om vooral te Icten zien dat
het meisje een slank middel
heeft, ingerimpelde of elas-
tieke tailles, die de breedte
van de lange rok in het mid
del bijeenhouden. Als de Ro
meinse een lange broek
draagt is die zo wijd als een
rok. De schoenen daarblj
zijn plat en buitengewoon
makkelijk van pasvorm.
T. F.
Fabriek voor
synthetische
brandstof
Brussel (ANP) Een al enkele
jaren In België wonende Neder
lander, dc hcer J. van den
Brink, wil In België een fabriek
voor de vervaardiging van syn
thetische brandstof bouwen.
Het plan is om zeewater een aan
tal bestanddelen af te scheiden,
met behulp van uit aardolie af
komstige bestanddelen, joolwa-
terstoffen te maken. Bij het be
stuur van de gemeente Oosten
de is een aanvraag ingediend
voor het bouwen van zo'n be
drijf.
Met de oprichting van dit nieuwe
bedrijf zou zo'n 560 miljoen gul-
denn gemoe d z jn cn het zou
werk verschaffen aan 135 men
sen. De voorziene produktie be<
draagt 20 miljoen ton synthetU
sche brandstof per Jaar, ee<
derde van de Belgische nationa
le behoefte.
