HET
WOESTE
WILDE
WESTEN
meer
moord
dan
romantiek
(Wit'
HET MOOISTE EN DODELIJKSTE GEBIED VAN NOORD-IERLAND; hgf bOGCGItldlICI Y3I1 Armagh
Van onze correspondent
ARMAGH. Het boerenland van zuid-Armagh is het prachtigste
maar ook het dodelijkste van Noord-Ierland. Als je er zo
rondrijdt, op een mooie voorjaarsdag, door de slingerende
groene valleien, langs heidevelden en rond spiegelende meer
tjes, dan vergeet je maar al te makkelijk dat het leven in dit
deel van Ierland volledig gekneed en gedicteerd wordt door
de IRA.
De boerenlui en wegwerkers die even opkijken om de passeren
de vreemdeling te begroeten, zijn bijna allen republiekeinen.
Hun vriendelijke glimlach verandert al ras in een starre blik
als ze horen dat de vreemdeling een Engels accent heeft. Zo'n
25 soldaten zijn met de grootst mogelijke doelmatigheid ver
moord in het gebied van Crossmaglen. Het stadje Crossmaglen
zelf heeft ongeveer 1300 inwoners en is daarmee het enige echte
bevolkingscentrum in de omgeving. Op het stadhuis wappert
een illegale Ierse driekleur, die bevestigt wat iedereen eigenlijk
al lang weet over de betrokkenheid van het stadsvolk.
Het politiebureau, waar een plaatselijk onderdeel van het Britse
leger leeft, wordt bijna geheel aan het oog onttrokken door een
ondoordringbaar en afschuwelijk lelijk scherm van stalen golf
platen, prikkeldraad en zandzakken. Een duidelijke ingang heeft
het gebouw niet meer, en de bezoekers die er zo af en toe
opduiken, moeten eerst een tijdje buiten heen en weer lopen
voor de wacht hen van achter zijn geweerloop kortaf vraagt
wat ze willen. Zoals overal in Ierland zijn de troepen ook hier
gestationeerd ter ondersteuning van de plaatselijke politiemacht,"
die in Crossmaglen bestaat uit één enkele agent Deze kan, als
hij in functie is, niet meer naar buiten gaan zonder een militaire
escorte.
Het politiebureau ziet er uit als een naargeestig hol. De voorkant
van het oude gebouw is bezaaid met kogelgaten en een nog
wat lelijker gat dat de plaats markeert, waar vorig jaar een
Russische RPG 7-raket insloeg tijdens een aanval van 23
IRA-schutters. (De plaatselijke IRA-martelaar, Michael McVerry,
werd afgelopen november gedood toen hij een* soortgelijke
aanval op een andere politiepost leidde).
In het bureau hebben de mannen van de "G Parachute Battery,
Seventh Battalion Royal Horse Artillery" (oftewel Seven RHA)
geprobeerd hun deprimerende omgeving wat op te fleuren met
een paar potten verf en wat posters. De meeste mannen slapen
in een noodoptrekje in de achtertuin, dat bekend staat onder
de naam "hondehok". Enige weken geleden kwamen er in het
hondebok twee bedden vrij, toen twee leden van het Seven RHA
het leven lieten in een door de IRA opgezette hinderlaag. Een
derde man is nog steeds zwaargewond en een vierde liep zo'n
zware shock op dat hij de dienst moest verlaten. De aanval
werd gevolgd door meer dan honderd anonieme telefoontjes van
honende en pestende Noord-Ieren en ook een half dozijn
betuigingen van medeleven.
De legercommandant in Crossmaglen is een jonge universitair
geschoolde kapitein die zich volledig bewust is van de onmoge
lijkheid van zijn taak en de kracht van zijn tegenstanders. Met
zijn handjevol mannen moet hij de vrede bewaren in dit enorm
grote moeilijke gebied, dat bewoond wordt door vijandige, of
op z'n best onsympathiek tegenover hen staande, burgers en
dat aan de grens ligt van een ander land waarin de vijand
bijna zeker kan zijn van haar veiligheid. Het leger probeeit
door middel van huiszoekingen, wegposten en het nauwkeurig
bewaken van alle grensovergangen enige grip op de situatie te
krijgen. Maar in feite kunnen de soldaten slechts wachten op
de volgende aanval vn de opstandelingen in de hoop deze keer
terug te kunnen slaan. Het enige lichtpuntje is dat er in het
gebied van de Seven RHA geen vervelende sektestrijd voorkomt,
daar er niet meer dan 104 protestanten wonen.
De militaire buitenposten als Crossmagelen en Forkhill, dat een
eindje verderop ligt, worden per helikopter bevoorraad, om de
simpele reden dat de wegen in Armagh veel te gevaarlijk zijn,
zelfs voor pantservoertuigen. De provisionals zijn experts in het
leggen van landmijnen en het opzetten van hinderlagen. Het
schijnt dat er onder bijna elk stuk weg wel een bom ligt en
dat een seintje aan een nabijwonende genoeg is om hem op
het juiste moment te laten ontploffen.
De soldaten uit Crossmaglen gaan echter geregeld op voetpa-
trouille, vaak wel vier dagen achtereen. In de stad zelf is dat
een tamelijk ongevaarlijke onderneming omdat de IRA haar
akties in bebouwde gebieden zoveel mogelijk beperkt uit angst
voor ongelukken. De stedelingen schijnen de soldaten nauwe
lijks te zien als deze voorzichtig over het marktplein en door
de straten sluipen.
In de winkels worden de militairen niet geholpen en herhaalde
pogingen van de soldaten om de tijd samen met de dorpelingen
door te brengen hebben alle gefaald. Steniging komt ook niet
voor, mischien dankzij de strenge familiediscipline op het
platteland. Er komen in feite maar erg weinig gewone misdaden
en overtredingen voor in dit wetteloze gebied, behalve dan de
grootscheepse smokkel uit en naar de Ierse republiek.
Deze stroom van goederen, vooral landbouwprodukten en vee
uit 'het noorden, en auto-onderdelen uit het zuiden, schijnt voor
sommige mensen een fortuin opgeleverd te hebben. Een gedeelte
van dat geld gaat weer naar de IRA voor bewezen diensten.
Zo profiteert deze organisatie zowel op financieel als op taktisch
gebied van de zo gehate grens.
Links: Na het vredesverdrag van fort Lara
mie in 1868, waarbij de Indianen weer eens
toegaven aan de eisen van de blanken voor'
de aanleg van wegen door hun gebied, wil
den de blanken indruk maken op de In
diaanse aanvoerder Red Cloud van de
Sioux-Oglala (rechts boven). Zij nodigden
hem en andere opperhoofden uit in Was
hington: zittend Sitting Bull, Swift Bear en
Spotted Tail. Naast Red Cloud een tolk. Red
Cloud gaf daarna toe en vertrok met zijn
stam naar een nieuw gebied.
Rechts: Deadwood was een goudcentrum in
het jaar 1876. Meer dan 7000 goudzoekers
leefden in deze gammele optrekjes in verband
met goudvondsten die de Indianen weer eens
noodlottig werden.
In de oorlog van 1812 vocht Tecumseh aan de kant van de Engelsen, die zich snel terugtrokken. Een jaar later sneuvelde
het opperhoofd in het merengebied.
al zo uiteenlopend dat de
schrijver al moeite genoeg had
enigszins een lijn in zijn ver
haal aan te brengen. De opzet
van zijn boek is dan ook niet
de beste kant.
Het Woeste Wilde Westen is
een beelddocumentaire, dus
weinig tekst en veel foto's en
afbeeldingen van schilderijen
die het eigenlijke verhaal moe-,
ten vormen: het verhaal van
Indianen die niet uitsluitend'
vreedzaam waren, maar die
hun grootste wreedheden van
de blanken hebben geleerd en
onder druk van die blanken
hebben bedreven. Want onder-,
ling kenden ze geen vernieti-,
gingsoorlogen. De stammen
waren niet zo talrijk, en daar
mee waren ze al bij voorbaat
in de minderheid ze hadden
dan ook geen ervaring met het
vechten in grotere eenheden.
Maar vechtend in kleine
groepjes of alleen waren ze
niet kansloos.
De Indianenoorlogen begon
nen al direct bij het optreden
van de eerste kolonisten in de
oostelijke staten. John Rolfe
mocht in Virginia getrouwd
zijn met Pocahontas, de doch
ter van het Powhatan-opper-
hoofd, de daarmee bereikte
rust was van korte duur, zoals
ook steeds daarna. Na een
aantal jaren was het rijk van
Powhatan verwoest. Hetzelfde
lot ondergingen de Pequotes
onder keizer Sassacus in het
Connecticut-dal waarna de ge
vluchte Sassacus bij de Iroke-
zen aan de martelpaal de dood
vond, en de stam der Massa-
soit in Massachusetts die na
een opstand in hun winter
kwartieren werden overvallen.
Hun opperhoofd „king" Philip
kwam door verraad om het
leven.
In de loop van de achttiende
eeuw verplaatste de strijd zich'
naar het westen, ondermeer
naar het Ohio-dal, waar Shaw-
nee-hoofdman Tecumseh ver
geefs probeerde de stammen
tot een verbond te bewegen,
omdat hij merkte dat de blan
ken steeds opnieuw de verdra
gen schonden en belangrijke
jachtgebieden levensvoor
waarden voor de Indianen, in-
"palmden. Veel verder naar het
westen, in Nieuw Mexico,
werd de stad Santa Fé een
centrum voor de handel tussen
pioniers en Mexicanen, het
geen grote trecks op gang
bracht. Vervolgens waren het
trappers die in de Rocky
Mountains binnen niet al te
lange tijd de bevers uitroeiden
en die de weg verkenden naar
Californië en Oregon in het
uiterste westen. Met economi-,
sche omstandigheden in het
oosten als oorzaak kwam in de
veertiger jaren een ware
volksverhuizing naar het verre
westen op gang, waarbij goud
vondsten nog eens een extra
stimulans betekenden. Toen
de daar levende Indianen wa
ren uitgeroeid of gepacifi
ceerd, bleef nog één groot ge
bied ter verovering over, het
steppengebied waar zich ook
de strijd ontwikkelde tussen
de grote veeboeren en nieuw-
komelingen of „sooners". Het
werd een strijd die gepaard
ging met veediefstallen, het
optreden van desperado's als
Billy the Kid, het verschijhen
van prikkeldraad en tenslotte
het einde van de cowboy met
alle geweld van dien. De op de
prairie levende Indianen ge
heel anders dan hun broeders
uit de oostelijke bossen wa
ren door de Spanjaarden ver
trouwd geraakt met paarden.
Tevoren hadden deze noma
den te voet moeten jagen, zo
Op 16 januari 1891 gaven de
laatste Indianen zich over, 200
Indianen, onder wie talloze
vrouwen en kinderen, waren
in de sneeuw van Wounded
Knee neergemaaid door de
Hotchkiss-kanonnen. 'Het op
perhoofd Big Foot was dood,
evenals medicijnman Yellow
Bird. Sinds Wounded Knee
was er geen opstand meer, op
de kleine opleving in 1972 na,
waarvan de „schuldigen"
thans terecht moeten staan.
De laatste wilskracht van de
Indianen was gebroken. De
gTOte opperhoofden als Crazy
Horse, Sitting Bull, Gall, Dull'
Knife, Geronimo en Cochise
hadden zich onderworpen, of
waren gedood, zoals Crazy
Horse die met bajonetsteken
werd afgemaakt toen hij zich
overgaf. Weggestopt in reser
vaten leefden een aantal In
dianen voort. Wat ze nog had
den aan grond en andere be
zittingen, was niet interessant
meer voor de blanken.
Het al meermalen beschreven
drama van de Indianen blijft
de aandacht trekken. Een ver
geten hoofdstuk in de Ameri
kaanse succesgeschiedenis
krijgt eindelijk de aandacht
die het verdient, kennelijk in
samenhang met de belangstel
ling die de nazaten van de
oorspronkelijke Amerikaanse
bevolking momenteel voor
zich opeisen. „Het Woeste Wil
de Westen" (door G. Scho-
maeckers; uitg. De Haan, Bus-,
sum) brengt het hele drama-
nog eens in beeld. De uitmoor
ding ging overigens gepaard
met andere verschijnselen,
zoals het optreden van kolo
nisten, de veetransporten, de
goudkoorts, de bandieten. Er
zouden nog veel meer factoren
te vermelden zijn, naar de
aangehouden beperking is wel
begrijpelijk. De omstandighe
den waaronder de ondergang
van het Indianenras in Noord -
Amerika plaats greep, waren
De Apachen geven het op. In de zomer van 1886, na uitzinnige moord- en plunderpartijen, geven
Geronimo en Nanchez hun verzet op, om de lange tocht te beginnen naar hun verbanningsoord
in Florida.
dat zijn een armoedig bestaan
leidden. Met hun paarden ver
beterde hun leven aanmerke
lijk, omdat met name de bi
sons onder hun bereik kwa
men. Hun behendigheid op
paarden bleek steeds opnieuw,-
en toen zij ook betere wapens
kregen, zoals Winchester-repe-
teerbuksen, slaagden zij er in
bij de slag bij Little Big Horn-
de troepen van de beruchte
Indianenjager George Custer
tot de laatste man neer te
schieten. Deze slag in 1876 was
hun grootste, maar ook hun
laatste belangrijke wapenfeit
Het reservaat of de dood was
de keus die restte aan de stam
men van de Sioux en de
Cheyennes. In de jaren ervoor
was het tot wrede moordpar
tijen gekomen, zoals de af
slachting van 500 Indianen
door de Coloradotroepen van
kolonel Chivington, om slechts
een van de opvallende gruwel
daden te noemen. Aan de slag
bij Little Big Horn, namen be
halve Sitting Bull, die nog uit
geput was van een zonnedans,
alle grote aanvoerders van die
dagen deel: Gall en Crow King
van de Sioux, Inkpaduta van
de Yanktonnai, Lame Deer en
Hump van de Minneconjuu,
Crazy Horse van de Oglala en
Two Moon van de noordelijke
Cheyenne, met een totaal van
ongeveer 3000 krijgers. Na die
slag kwam het tot een verdrag,
omdat de Indianen merkten
dat zijn nooit een slag konden
winnen zonder tot een nieuwe
slag aanleiding te geven de
blanken wisten nooit van op
geven. Alleen de armoedige
Apachenstam in de bergen
van Nieuw Mexico en Arizona,
met ondermeer de befaamde
opperhoofden Cochise, Nans,
Victorio en Geronimo onder
wierpen zich later, om te wor
den overgebracht naar reser
vaten in Florida.
Het was het einde van een
.eeuwenlange geschiedenis van
moord en bedrog, omgeven
door een waas van valse ro
mantiek. De verovering van
het Wilde Westen is gepaard
gegaan met alle elementen die
een eeuw nadien nog aanlei
ding geven tot film- en tv-hel-
dendom. De werkelijkheid
daarentegen was schrijnend
en wreed. Want de belofte van
„life, liberty and the pursuit of
happiness" in de grondwet
van 1776 heeft voor roodhjii-
den nooit gegolden.
PAUL TONY
Vier dode bandieten na een korte loopbaan: Bill Powers, Bob Dalton, Grat Dalton en Dick
Broadwell na een mislukte bankowrval in Coffeyville in Kansas, De Daltons behoorden tot
de laatste outlaws van het wilde westen.
