testament
van Houdini
Wat zal
onthullen?
Voor WRIK komen de centen op de laatste plaats
MET MINIMUMLOON IN DE ALTERNATIEVE RECLAME
KIST, DWANGBUIS, BRANDKAST
WALVIS, ZEVENTIG NAALDEN
EN TWINTIG METER GAREN...
NIETS WAS WERELDVERMAARDE
B0EIENK0NING TE DOL...
•GRONINGEN Al meer dan een jaar zetelt in
Groningen, in het souterrain van een pand aan de
Praediniussingel, een alternatief reclamebureau.
Gedreven door zes mensen die zichzelf hebben
vastgepind op het minimumloon (of daaromtrent)
om te kunnen blijven wat ze nu zijn: sober levende
lieden, die alleen opdrachten aanvaarden als het
gaat om dingen die hun werkelijk ter harte gaan.
Die dingen zijn, zoals ze het zelf formuleren,
goederen en diensten, die voorzien in wezenlijke
menselijke behoeften en waarvan de produktie of
consumptie geen te grote schade (voor het milieu
bijvoorbeeld) met zich meebrengt.
De groep is vooral werkzaam in de welzijnssector,
„een markt waar de commerciële bureaus geen
brood in zien omdat er alleen clubjes zitten met
budgetjes van een paar duizend gulden", zegt Benne
Holwerda (25), een van de zes leden van WRIK
(voluit: Coöperatieve Vereniging voor Welzijnskriti-.
sche Reklame en Ideologische Kommunikatie). Voor
WRIK komen de centen echter pas op de laatste
plaats, „wij zijn met mensen en dingen bezig. Hoe
minder geld je nodig hebt, des te minder afhanke
lijk ben je", aldus mede-Wrikker Gert Stremmelaar
(38). Deze onafhankelijkheidheid is al meermalen tot
gelding gebracht. Bijvoorbeeld: „een tijdje geleden
kwam Lois spijkerbroeken hier aanzetten en dat
had een grote klant kunnen worden. Ze wilden
dixielandorkestje in spijkerbroeken op campings en
zo laten spelen. Nou ja, dat staat wel zo ver van
onze denkbeelden af...". Een landelijke actie om
voor studentenverenigingen leden te werven vond
in de ogen van WRI evenmin genade. „Studenten
verenigingen zijn uit de tijd. Die moet je niet meer
gaan opfokken. En ik wil echt geen Wiegels helpen
opleiden", aldus Gert.
De vier andere leden van WRIK zijn Marjan Hilver-
da (33), Leonie Jorna (26), Louis de Koning (38) en
Wim van Iterson (34). De laatste twee komen, even
als Benne, uit de commerciële reclame. Ze hadden
in Groningen een eigen bureau dat lekker liep. „Een
gezellig bureautje van snelle reclamejongens", ver
telt Benne, die een paar jaar geleden bij hen kwam
werken als aankomend ontwerper. Al gauw zat hij
geregeld met Louis en Wim in het spreekkamertje
te praten over de minpunten van het vak. „Ze
hadden hun twijfels al, maar ik heb er wel aan
zitten trekken natuurlijk". Het resultaat was dat
Louis en Wim er uit stapten en een half jaartje de
tijd namen om zich te informeren en te oriënteren.,
Al doende kwamen zij in contact met de bedrijfse
conoom Stremmelaar, die, net terug uit de Soedan,
het op dat moment ook niet zo erg zag zitten om zijn
carrière als wetenschappelijk medewerker aan een
universiteit voort te zetten. „Hoewel ik maatschappe
lijk tot de geslaagde mensen behoorde, was ik toch
niet gelukkig". Volgens Gert zijn er „een heleboel
mensen die net zo denken als ik, maar ze dureven
de consequenties niet te trekken omdat ze 30.000 gul
den per jaar nodig hebben".
Hoewel het eerst de bedoeling was een alternatieve
bank te stichten (het plan leeft overigens nog
steeds), werd het op 1 januari 1972 WRIK. „Wij van
WRIK hebben er geen zin meer in, met allerlei
reklamefoefjes de mensen steeds weer halve waar
heden over flutprodukten te blijven vertellen",
stond in de folder waarmee de groep zich aan de
buitenwacht voorstelde.
Dat WRIK zich in veel opzichten onderscheidt van
het geijkte model reclamebureau is te weinig ge
zegd, vindt men zelf. Het is in elk opzicht anders.
Om te beginnen: elke formele hiërarchie is afge
schaft. „Het is een vriendengroep", licht Gert toe.
Een commune? „Daar zijn we in de verste verte
niet aan toe. We willen wel dichter bij elkaar gaan
wonen. Wat we willen is dat werken, wonen en leven
weer één geheel wordt".
„Wat een reclamebureau doet, dat is het werven
voor een produkt", zegt hij verder. „Ik werf nooit.
Ik probeer zuiver mee te delen. Ik schrijf nooit een
zinnetje in de trant van: Kom ook. Ik probeer nooit
mensen te overtuigen dat het zo leuk is". WRIK
probeert evenmin klanten te binden (om er aan te
blijven verdienen). „We maken onszelf het liefst
onnodig", vertelt Benne. „Als dat mogelijk is, helpen
wij de mensen op weg zodat ze het voortaan zelf
kunnen".
Gert: „Wat we vooral doen is veel praten met de
klanten: wat wil je precies en waarom doe je het
zo?" Want wie WRIK inschakelt om bekendheid aan
bepaalde zaken te geven, moet er wel op rekenen
met een paar kritische gesprekspartners in zee te
gaan. Benne: „Je krijgt zo wel bepaalde relaties,
de mensen komen vaak terug om wat te kletsen
en zo. Dat heb je bij commerciële bureaus niet, daar
heb je alleen sherry-relaties".
Nog een wezenlijk verschil met een commercieel
bureau is dat bij WRIK niet de produktie primair
is maar het plezierig werken. En het zo open.
mogelijk met elkaar omgaan. Gert: „Als iemand
hier narrig zit omdat-ie persoonlijke problemen
heeft en hij wil daarover vertellen, dan kan het best
dat we daar de hele dag mee bezig zijn".
Dat wil niet zeggen dat het binnen de groep altijd
pais en vree is, er komen nogal eens botsingen voor.
,„Maar het botst steeds beter", aldus Benne. En Gert:
„We waren gewoon niet gewend om open en eerlijk
met elkaar om te gaan. Toen voor het eerst iemand
in een huilbui uitbarstte, was iedereen gewoon in
paniek. En nou zeg je: ja, dat gebeurt weieens".
Pratend over de ideologische basis vallen termen
als „alles terugbrengen naar overzichtelijke toestan
den", anarchisme en schaalverkleining. „Leuke
woorden, hoor", zegt Gert, „maar waar het eigenlijk
om gaat is dit: Wij proberen terug te gaan tot de
kern. Bij een bibliotheek bijvoorbeeld vragen we
ons af: wat is een boek, wat is een mens, en wat
doen mensen met boeken? Waar men in het verle
den alleen maar bezig is geweest met het oprichten
van gebouwen".
„Je kunt niet zo simpel stellen: WRIK is dit en wil
dat", vindt hij. „stukjes van ons verhaal zitten ook
in het PPR-verhaal. We zijn er met onze tamelijk
radicale ideeën in geslaagd een structuur te beden
ken die herkenbaar is voor andere mensen".
Hij wenst intussen niet beticht te worden van
idealisme. „Idealisten zijn mensen die heel blij
ergens naar toe willen. En wat wij het liefst willen
is lekker een beetje in de zon zitten en rustig ons
werk doen. Het heeft, vind ik, meer te maken met
de werkelijkheid onder ogen zien".
En de zaken gaan naar tevredenheid. Hoewel men
ettelijke keren lucratieve opdrachten heeft gewei
gerd. is er voldoende werk. „Af en toe raakt het
planningbord leeg en dan wordt er iemand een
beetje paniekerig, maar een week later zitten we
dan weer stijf vol",-zegt Benne. WRIK werkt bij
voorkeur dichtbij huis, in de provincie Groningen.
Twee mensen van WRIK: links de bedrijfseco
noom G. Stremmelaaren rechts Benne Holwer-
da
Niet uit gemakzucht, maar „je moet de mensen vaak
zien, je moet bij ze thuis op bezoek kunnen gaan,
dat is heel belangrijk, de persoonlijke relaties".
WRIK begint intussen school te maken. Begin dit
jaar is ook in Friesland (Drachten) een WRIK
opgericht en in het westen des lands schijnen ook
al plannen te bestaan voor alternatieve reclamebu
reaus. Gert: „Het begint een soortnaam te worden.
Over een paar jaar zijn we net zo beroemd als
Provo".
Harry Houdini, zoals hij er uit
zag op het hoogtepunt van zijn
roem
Houdini zou de "uitbreekkundigen" van nu niets meer kunnen leren
AMSTERDAM Vandaag is
het honderd jaar geleden dat
de wereldvermaarde gooche
laar en boeienkoning Harry
Houdini te Boedapest het le
venslicht zag. Ter gelegenheid
van dit geboorte-eeuwfeest
mag een door de magiër opge
steld testament dat zich in de
kluis van een New Yorkse ad
vocaat bevindt, worden geo
pend. Het schijnen vijftig
dicht beschreven bladzijden
te zijn die, naar men hoopt,
de raadsels en geheimen van
zijn toverkracht zullen ont
hullen.
Ziet de goochelaarswereld
trappelend van ongeduld en
hijgend van spanning uit naar
deze gebeurtenis? Een vraag-
voor Henk Vermeyden, de nes-
lor van de Nederlandse illusio
nisten, de man aan wie we
reldkampioenen als Fred Kaps
en Richard Ross hun carrière
deels te dankenhebben, de
hoofdredateur van het Neder
lands Vakblad voor de Goo
chelkunst die in zijn Amster-,
damse kantoor een unieke
boekerij over dit onderwerp
om zich heen heeft verzameld.
De fijnzinnige glimlach van
een beroepsmagiër die nooit
meer los zal laten "dan hij
kwijt wil, is het eerste ant
woord. Dan zegt Henk Ver
meyden: „Nee, we zijn niet
ondersteboven van het bericht.
We vragen ons af: is er wel
een testamént? En zo ja, staat
er iets bijzonders in. U moet'
niet vergeten dat ons wereldje
er een is dat draait bij de
gratie van fantasie, van publi
citeit, van mystificatie. Alle
maal dingen waarin Houdini
een meester was. Zelfs over
zijn geboorte heeft hij altijd
geheimzinnig gedaan. Hij
heeft er om een of andere
reden waarde aan gehecht de
mensheid wijs te maken dat
hij op 6 april 1874 geboren
was te Appleton in de Ameri
kaanse staat Wisconsin. Waar-
.om? De Hongaarse dr. Fillars
Lenard heeft ontdekt dat hij -
het levenslicht moet hebben
gezien op 24 maart van dat
zelfde jaar en wel in Boeda
pest op het adres Rakos Arok'
Usscha nummer 1. Het staat
allmaal keurig in het geboorte-
boek van de synagoge aldaar".
Op dezelfde manier is ook de
dood van' Erik Weisz als de
boeienkoning voor de burger
lijke stand heette Houdini
'was zijn artiestennaam, ont
leend aan de Franse magiër
Robert Houdin voor wie hij in
zijn jeugd een grote bewonder
ing had opgevat met mysti
ficaties omgeven. Henk Ver
meyden: ,Het publiek weet
niet beter of Houdini is omge
komen toen hij onder water
zat opgesloten in een zoge
naamde Chinese martelton.
Allemaal fantasie, mede in
stand gehouden door die film
waarin Tony Curtis de hoofd
rol speelde. De waarheid is
dat Houdini stierf als gevolg
van een onbetekenend onge
val. Toen hij in 1926 optrad in
het Princess Theatre te De
troit, kwam een student van
de McGill Universiteit hem sa
men met twee vrienden opzoe
ken in zijn kleedkamer. De
jongeman had gehoord dat
Houdini dank zij zijn krachtig
ontwikkelde buikspieren op
die plaats iedere stomp kon
verdragen en wilde dit wel
eens uitproberen. Hij sloeg
Houdini enkele keren in het
middel totdat deze zei: „Zo is
het welletjes". De boeienko
ning maakte de middagvoor
stelling nog af, maar liet zich
•daarna opnemen in het Grace
Tony Curtis, Houdini in de gelijknamige film, laat zich op
sluiten in een gevangenis en breekt prompt uit
voor het eerst uit een pakkist
ontsnapte (hij was juist twin
tig) heeft Houdini het vak van
boeienkoning uit de sfeer van
"kermissen en straathoekverto
ningen gehaald en naar het
niveau van het wereldtheater
getild. Door zijn onfeilbare ge
voel voor show wist hij zijn
miljoen-koppige publiek tel
kens weer te verbijsteren. Hij
pochte graag dat hij zowel de
kleinste als de grootste magi
sche trucs kon brengen die
ooit ter wereld waren ver
toond. De kleinste was „Het
Oost Indische Naald Mystery"
waarbij hij zeventig naalden
en twintig meter garen inslikte
om ze vervolgens met de
draad door de zeventig ogen
(weer uit te spugen. En- de
grootste bestond hieruit dat
hij midden op het toneel een
levende olifant in het niets
deed verdwijnen. Soms mis
lukte er iets, bij voorbeeld in
1923 toen hij zijn enige bezoe
ken aap Nederland bracht. Hij
liet zich vastbinden aan een
molenwiek. De molen begon te
draaien, maar voordat Houdi
ni zich had kunnen bevrijden,
brak de wiek af. Maar meestal
lukte het hem en niets was
hem te dol. Hij schudde hand
boeien, kettingen en dwanbui-
zen af, en ontsnapte uit kisten,
vaten, gesloten cylinderbu-
reaus, dichtgelaste bollen en
het binnenste van een dode
walvis. Tijdens een toernee
door Rusland liet hij zich op
sluiten in een gevangenis in
Siberië en brak prompt uit. In
1906 presteerde hij het zelfs
om in de federale gevangenis
van Washington twee moorde
naars en zes andere veroor
deelden uit hun cellen te halen
en in andere cellen op te slui
ten zonder dat hij één stuk
gereedschap bij zich leek te
hebben. Hij liet zich vastklin
ken aan rails waarover elk
moment een sneltrein kon pas
seren. Hij bevrijdde zich uit
een dwangbuis terwijl hij het
met hoofd naar beneden aan
een touw uit het raam van een
wolkenkrabber hing. Hij
sprong geketend van bruggen
in het water of liet zich in een
gesloten brandkast in een ri
vier gooien. Hoe hij het deed?
Henk Vermeyden glimlacht
opnieuw fijntjes. „Ik verwacht
niet veel van dat testament",
zegt hij slechts. En: „Misschien
was een van de grote gehei
men van Houdini wel dat hij
meer dan twee minuten lang
zijn adem in kon houden".
PIET SNOEREN
reldrecord dat de boeienko
ning in 1914 in Kansas vestig
de, is zelfs dezer dagen in
Engeland gebroken door een-
zekere Paul Denver. Houdini
had 2 minuten en 30 seconden
nodig om zich te bevrijden uit
een dwangbuis: Paul Denver'
deed er 2 minuten en 18 secon
den over, maar die hing bo
vendien op een hoogte van 100
meter aan een helikopter die
boven water vloog.
„Nee", zegt Henk Vermeyden,
„wat Houdini toen presteerde,
zou nu geen publiek meer
trekken. Als hij vandaag had
geleefd, zou hij met een heel
andere show zijn gekomen
iets in de geest van Uri Gelier
misschien ook zo'n man met
een feilloos gevoel voor mysti
ficatie en publiciteit. Kijk,
Houdini deed het zo. Hij liet
zich onder strenge controle in
een kist spijkeren die vervol
gens achter een gordijn ver
dween. Een strijkje vermaakte
het publiek met de lievelings-
walsen van die dagen en na 28.
minuten kwam Houdini dan
achter het gordijn vandaan.
Dat was voor die tijd verba-
zingwekend, maar dacht u dat
je het moderne publiek gek
genoeg kunt krijgen om onder
het genot van een muziekje
een half uur naar een gordijn
te gaan zitten turen? Dat is
voorbij. Precies zoals het ko
nijn uit de hoge hoed voorbij
is. Kijk, vroeger droegen de
mannen die naar een magi
sche show kwamen, inderdaad
hoge hoeden en dan was het
leuk om daar een levend ko
nijn uit te toveren. Maar te
genwoordig komen de mensen
in spijkerbroek. Overigens
was Houdini ondanks zijn ge
weldige beroemdheid die tot
vandaag voortleeft, niet de
enige die uit 'een dichtgespij
kerde en vergrendelde kist
kon ontsnappen. Ik heb het in
1937 als jongen de Australi
sche illusionist Levante ook
zien doen. Het is een tak van
onze kunst die weinig wordt
vertoond, maar de mensen die
het vak kennen, weten hoe het
moet. Wat je van Houdini kunt
zeggen ,is dat hij voor zijn tijd
de meest verfijnde methode
had de allernieuwste spits
vondigheden. Hij liet zich bij
voorbeeld opsluiten in een
brandkast terwijl hij allen ge
kleed was in een slipje. Iede-
•reen kon zien dat hij op zijn
persoon geen sleutels of werk
tuigen droeg, maar wees ervan
overtuigd dat er dan wel er
gens anders een haakje of een
pinnetje of een dingetje ver
borgen zat dat is het andere
verhaal".
Hoe het zij sinds hij in 1894
'Hospital waarhij op 31 okto
ber na twee operaties overleed
aan de gevolgen van een ge
scheurde blindedarm. We we
ten het juiste tijdstip van zijn
dood: 1 uur 16. We kennen-
zelfs de naam van de student
in kwestie: George Whitehead.
En toch al die mysterieuze ver
halen over de manier waarop
hij aan zijn einde kwam".
Henk Vermeyden koestert dus
geen illussies over het openen
van het testament dat zich in
de kluis van de inmiddels ook
overleden New Yorkse advo
caat Bernard M. L. Ernst zou
bevinden. Volgens hem zou
Houdini de escapologen „uit
breekkundigen") ook niets
meer te leren hebben. Het we-
