Overlijden Pompidou
luidt nieuw tijdperk
voor Frankrijk in
radio en tv in grote steden
Steeds meer Hindostanen
voor onafhankelijkheid
Suriname op korte termijn
Mogelijkheden voor eigen
Nederland gebruikte
1 mld m3 gas minder
Pas in verre toekomst:
WOENSDAG 3 APRIL 1974 LEIDsE COURANT
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG (ANP) Volgens de PTT Is
het mogelijk om in de verre toekomst na
de nodige technische voorzieningen zes
verschillende landelijke radioprogramma's
te brengen: Drie in de middengolfband,
waarvan één alleen gedurende daguren, en
drie in de fm-band.
Voor niet-landelijke uitzendingen zouden vol
gens de visie van de PTT nog frequenties
beschikbaar zijn voor fm-zenders van klein
vermogen voor gebieden romdom Den
Haag, Rotterdam, Amsterdam, Hilversum.
Groningen, Utrecht, Breda, Zwolle, Roos
endaal en Nijmegen.
Wat de televisie betreft meent de PTT dat
naast uc twee bestaande netten voor de
proc-'u.i...s Nederland I en 2 nog een
derde zendernet met landelijk bereik ver*
we-p...i:jl.i kan worden, een vierde voor
lande..jk on regionaal gebruik en een vijf
de ti. z?sde net voor de vezorging van het
westèn van Nederland (Noord- en Zuid-Hol
land, Utrecht Zeeland en het westelijk deel
van Noord-Brabant).
Het vijfde net zou volgens de PTT uitgebreid
kunnen worden tot een vrijwel landelijka
verzorging. Mogelijkheden worden verder
gezien in twee lokale programma's in elk
van de drie grote stedelijke gebieden Den
Haag en Amsterdam en Rotterdam.
De ideeën van de PTT z:jn samengevat in
een gisteren uitgebracht rapport, dat een
interne werkgroep samengesteld heeft voor
de staatssecretaris van Verkeer en Water
staat. die tegelijk met de nota van de mi
nister van CRM. over het mediabeleid een
technische beleidsnota over kabeltelevisie
wil aanbieden. Het rapport draagt een voor
lopig karakter. De regering heeft er nog
geen standpunt over ingenomen.
De PTT meent overigens dat de doorsnee-ge
bruiker vooralsnog voor zijn uitgaande in
formatie ruim voldoende heeft aan de mo
gelijkheden van het normale PTT-teiefoon-
net. Gelet op het behoeftepatroon zou vol
gens de PTT de aanlag van een universeel
en duurder kabelnet maatschappelijk als
een kapitaalversplilling moeten worden
aangemerkt. Het is wel redelijk te veron
derstellen. dat de gebruiker behoefte heeft
aan toevoer van een informatiestroom over
een brede frequentieband, aldus het rap
port.
Op grond van de huidige gegevens zullen
volgens het rapport de eerste tien tot vijf
tien jaar om exploitatieve, technische en
economische redenen in ons land verschil
lende al dan niet gedeeltelijk geïntegrerde
(lokale) netten naast elkear blijven be
staan: het PTT-telefoonnet. netten voor
collectieve antennevoorzieningen en even
tueel andere distributieve doeleinden (sig
nalering van storingen, meting van luister
en kijkdichtheid) en daarnaast eventueel
speciale PTT-verbindingen voor bijzondere
toepassingen.
Chr. werkgevers:
Investeringen
in Zuid-Afrika
moreel juisl
JOHANNESBURG (Rculcr) -
Nederlandse christelijke werk
gevers die gisteren een informa
tief bezoek aan Zuid-Afrika heb
ben afgesloten, zijn volgens hun
woordvoerder, de heer A. J.
van der Meer, tot de conclusie
gekomen dat overzeese investe
ringen in Zuid-Afrika moreel
juist zijn.
,,Zich uitbreidende industrie kan
slechts werknemers van
rassen ten goede komen en wij
gaan met die boodschap terug
naar Nederland", zei de heer
Van der Meer. Over Shell en
Philips in Zuid-Afrika zei hij
dat zij er goed werk verrichten,
economisch zowel als sociaal.
DEN HAAG (ANP) De zachte
temperaturen in januari en fe
bruari hebben de energiebespa
ring sterk in de hand gewerkt.
Voornamelijk als gevolg van de
kwakkelwinter was het aardgas
verbruik in Nederland nagenoeg
een miljard kubieke meter lager
dan de Gasunie voor de periode
1 januari tot einde februari j.l.
had begroot.
Het Nederlandse aardgasverbruik
heeft in de eerste twee maan
den van dit jaar in totaal onge
veer 8.2 miljard kubieke meter
bedragen of bijna evenveel als
in dezelfde periode van 't vori
ge jaar, toen het verbruik 8,0
miljard kubieke meter bedroeg.
Men had gerekend op een bin
nenlands verbruik van ruim 9
miljard kub. meter.
Wel is de aardgasexport nog be
langrijk gestegen, namelijk van
5,7 miljard kubieke meter in ja-
nari/februari 1973 tot 7,2 mil
jard kubieke meter ln janua
ri/februari j.l. De uitvoer maak
te in de eerste twee maanden
van dit Jaar 47 pet uit van de
totale gasuitgifte van de Gasunie
(v.j. 42 pet).
In maart was de gemiddelde tem
peratuur ongeveer normaal en
volgens de Gasunie kan men dus
aannemen, dat het verbruik in
deze maand de verwachte stij
ging vun ongeveer tien pet te
zien zal hebben gegeven. Voor
het gehele jaar werd een ver-
bruiksstijging in Nederland van
ruim tien pet verwacht: het
verbruik werd geraamd op 43
miljard kubieke meter tegen 38
miljard kubieke meter in 1973.
Daarnaast wordt een export
verwacht van 42 miljard kubie
ke meter.
De totale gnsafgifte van de Gasu
nie was in januari/februari j.i.
15,4 miljard kubieke meter, een
stijging van elf pet tegenover
de eerste twee maanden van
1973, toen de gasufgifte 13,7 mil
jard kubieke meter bedroeg.
President Georges Pompidou laatste officiële reis was een bezoek aan Rusland. Hij wordt hier op het vliegveld Pitsunda ver
welkomd door de secretaris-generaal van de Russische communistische partij, Leonid Brezjnjev.
(Van onze medewerker
PARIJS Het bericht
over de plotselinge dood
van George Pompidou
komt even schokkend als
indertijd de tijding van
het heengaan van gene
raal De Gaulle. Wij waren
in Frankrijk voorbereid
op zijn aftreden, maar
zijn abrupt heengaan treft
de Fransen als een zware
en onverwachte slag. Uit
respect voor het echtpaar
zweeg men over de ziekte
van het staatshoofd zoveel
mogelijk, maar binnens
kamers sprak iedereen er
over. Dat kon ook be
zwaarlijk anders.
Sedert de president van de
republiek niet meer gekozen
wordt door een gecombineerde
vergadering van Kamer en Se
naat in Versailles, .naar inder
tijd op voorstel van De Gaulle
door het volk, was de opvol
ging een zaak geworden van
de Fransen zelf, en moest bij
gevolg het gehele politieke ap
paraat in beweging komen.
Ook al legden de politieke par
tijen zich zelf nog zoveel be
perkingen op om het echtpaar
op het Elysée niet nodeloos te
grieven en te verontrusten, on
vermijdelijk moest men zich
voorbereiden op vervroegde
presidentsverkiezingen, en de
namen noemen van de kandi
daten.
Carrière
De plotselinge dood van Pom
pidou heeft dit proces ver
haast, en binnen 20 tot 30 da
gen moeten nieuwe presidents
verkiezingen worden gehouden.
Tot zo lang zal de president
van de senaat, Poher, gehaat
bij alle Gaullisten, de taak van
de president grondwettelijk
overnemen
Pompidou, 62 jaar geworden,
heeft een pijlsnelle carrière ge
maakt. Van leraar in oude ta
len op een middelbare school
tot staatshoofd, via een direc
teurschap bij de bank Roth
schild, is geen geringe zaak.
Toen De Gaulle als bevrijder
van het vaderland na de Duit
se nederlaag Parijs binnen
trok, zag Pompidou hem op de
Champs d'Elysée voor het
eerst van zijn leven.—In--het
verzet was Pompidou een on
beschreven blad papier. De
Gaulle haalde hem uit de bank
Rothschild vandaan, en be
noemde hem tot een van zijn
naaste medewerkers, latertot
eerste minister.
Tijdens dat ministerschap
toonde Pompidou ongetwijfeld
karakter, want toen De Gaulle
de ter dood veroordeelde Jou-
haud wegens oproer in Alge
rije wilde laten executeren,
was Pompidou het, die de ge
neraal door bedreiging met
ontslag van het gehele ministe
rie van dat denkbeeld af wist
te brengen. Waarschijnlijk
heeft de generaal hem dat
nooit vergeven.
In zijn nadeel had Pompidou
wat de Britten noemen: „It is
difficult to live in the shadow
of a great man" (het is moei
lijk te leven in de schaduw
van een groot man). In zekere
zin had De Gaule gelijk als
hij zei: „Ik heb nooit een voor
ganger gehad, en ik zal ook
geen opvolger hebben. Althans
geen opvolger van formaat."
Dat formaat was inderdaad
uitzonderlijk.
De spotprenttekenaars van
,,Le Canard Enchainé" moch
ten hem afbeelden als Lode-
wijk de veertiende in Versail
les, maar zelfs in die tekenin
gen zat een zekere waardig
heid, en De Gaulle moet er
met welbehagen naar hebben
gekeken.
In de spotprenttekeningen
werd Pompidou, ook temidden
van zijn prireen en baronnen,
een tiran, schier een Mephisto,
die toe liet dat zijn minister
van binnenlandse zaken heime
lijk microfoons liet plaatsen in
de lokalen van Le Canard, om
de redactie in het verborgene
te bespieden.
Meer realisme
De lijn van De Gaulle heeft
Pompidou geprobeerd door te
trekken, zij het met meer rea
lisme dan de generaal. In de
vijandschap tegen Amerika en
Israël, in de liefde voor de
Arabische landen, in de
vriendschap voor Rusland,
kwam geen verandering, maar
wel moest Pompidou toestem
men in de toelating van Enge
land tot de gemeenschappelij
ke markt.
Trouw bleef hij aan de opvat
tingen van De Gaulle, dat een
verenigd Europa niet de gren
zen mocht overschrijden van
een Europa der vaderlanden,
ieder met een eigen soevereini
teit. In de verhouding tot
West-Duitsland verplaatste het
zwaartepunt zich geleidelijk
van Parijs naar Bonn. Wat tij
dens de jongste oliecrisis on
der verantwoordelijkheid van
Pompidou gebeurde, was be
schamend voor Frankrijk: de
Libische dictator en jodenhater
Gadaffi werd met open armen
en via rode loper op het Ely
sée ontvangen, maar geen ges
te van solidariteit met Neder
land en met de grootste haven
van de wereld Rotterdam, dat
maar ternauwernood ontkwam
aan de worgende greep van de
oliesjeiks.
De dood van Pompidou opent
een geheel nieuw tijdperk in
de geschiedenis van Frankrijk.
Wat heden van he; gaullisme
nog over is gebleven, is maar
een bleke schim van wat het
eens was onder De Gaulle. Het
was De Gaulle, die de lakens
uitdeelde. Zijn wil was wet.
Wie niet gehoorzaamde werd
onverbiddelijk buiten de deur
gezet en van zijn post onthe
ven. Pompidou, waarschijnlijk
mede als gevolg van zijn ziek
te, was zijn ministers geen
baas meer. De Gaulle had zijn
huis op een rots gebouwd, dat
van Pompidou stond op zand.
Pure Gaullisten zijn er niet
veel meer.
Of de invloed van Chaban Del-
mas veel verder reikt dan Bor
deaux, waar hij burgemeester
is, blijft de vraag. Jobert is
een nieuweling en tot voor kort
onbekend bij het Franse pu
bliek. Michel Debré is een slip-
pendrager, Edgar Faure voor
zitter van ae Kamer is een li
beraal van de oude stempel,
en zeker igeen gaullist.
Giscard d'Estaing nog minder.
De gaullisten bewonderen hem
om zijn knapheid, maar zien
in hem de koekoek die zijn eie
ren wil leggen in andermans
nest.
Bij de publieke opiniepeilingen
staan de papieren van Mess-
mer, eerste minister, niet
hoog. De. stormloop van het
linkse front met Mitterrand als
kandidaat voor het Elysée zal
groot zijn. Zelfs de grote De
Gaulle werd bij de presidents
verkiezingen in 1965 tot zijn
stomme verbazing door Mitter
rand in herstemming gebracht,
en hij won het tenslotte in
tweede ronde met de hakken
over de sloot.
Frankrijk gaat een paar bewo
gen maanden tegemoet.
De onafhankelijkheid van Suriname,
door premier Arron in zijn regerings
verklaring aangekondigd voor eind
1975 blijkt steeds meer kansen te heb
ben gerealiseerd te worden dan zelfs
de meest fervente voorstanders een
maand geleden hadden verwacht.
Staatsrechtelijke bezwaren om deze
onafhankelijkheid op zon korte ter
mijn te verwezenlijken zijn afgelopen
weken terzijde geschoven. Nederland
se staatsrechtsgeleerden als prof. Van
der Hoeven, voorzitter van de konink
rijkscommissie en minister De Gaay
Fortman belast met zaken van Suri
name en de Antillen, lieten weten dat
zonder de ingewikkelde procedure van
grondwets wij zing het statuut gewij
zigd kan worden voor eind 1975. Suri
name zou zelfs eenzijdig het statuut
kunnen opzeggen. Ook de Surinaamse
minister van binnenlandse zaken, de
staatsrechtsgeleerde mr. dr. C. Ooft,
ziet geen ernstige problemen om de
Surinaamse grondwet (staatsregeling)
te wijzigen, zelfs nu de regeringscoali
tie niet over een tweederde meerder
heid in het parlement beschikt.
De onderhandelingen tussen Nederland en de
Rijksdelen overzee binnen het kader van de
koninkrijkscommissie zullen, naar wordt ver
wacht, binnen een maand beginnen. Het
overleg zal in de eerste fase nog geschreden
door de drie partners. Daarna zullen afzon
derlijke onderhandelingen volgen tussen Ne
derland en Suriname, en Nederland en de
Antillen. Ernstige meningsverschillen zullen
zich niet voordoen. Een basis voor overeen
stem miing is reeds gelegd in vergaderingen
van vorig jaar, alhoewel het vinden van een
voor alle partijen bevredigende oplossing
voor zaken als ontwikkelingshulp, defensie,
nationaliteit, de positie van Surinamers en
Antillianen in Nederland, moeizame onder
handelingen met zich zullen meebrengen.
Belangrijk voor het streven van premier Ar
ron is echter dat er een akkoord komt tussen
de regerende Creoolse groeperingen en de
Hindostaanse oppositie onder leiding van de
Jaggernath Lachmon, voorzatter van de hin
dostaanse VHP.
Nu de eerste opwinding over de onafhanke
lijkheidsuitspraak van Arron voorbij is, en
de oppositie emotioneel fors heeft uitgehaald
door in te spelen op angstgevoelens van de
hindostaanse bevolkingsgroep (kreten als
broedermoord, slachtpartij, chaos, vlogen als
aasgieren uit de mond van Lachmon),
schijnt het redelijk verstand toch overwicht
te krijgen op de ongeremde oppositietaai.
Oppositieleider Lachmon, een gewiekst
maar ook nuchter en eerlijk man weet
dat hij door zijn verzet tegen onafhankelijk
heid, de hindostanen in een geisoleerde posi
tie manoeuvreert. De onafhankelijkheid komt
er toch, met of zonder medewerking van de
Hindostanen. Echter, wanneer de onafhanke
lijkheid er komt zonder de medewerking van
deze grootste bevolkingsgroep van de Suri
naamse samenleving, zal het hem tot in
lengte van dagen worden verweten dat hij de
hindostanen hier niet bij betrokken heeft.
Lachmon is op dezelfde manier het slachtof
fer geworden van de kwade invloeden die
uitgaan van zijn „adviseurs", het leger van
profiteurs en stroopsmeerders, zoals zijn le
gendarische vriend Jopie Pengel, op tragi
sche wijze heeft ervaren. Deze adviseurs, po
litieke carrièrejagers en schatrijke zakenlie
den houden er namelijk een geheel eigen in
terpretatie op na van het begrip algemeen
belang. Ze zijn uit op versteviging van hun
zakelijke belangen. Met Lachmon hadden ze
de weg naar onafhankelijkheid zorgvuldig
uitgestippeld.
Eind 1974 zou een verlicht statuut in werking
treden als overgangsfase naar de definitieve
onafhankelijkheid op 1 juli 1978. In deze pe
riode zouden de persoonlijke belangen uitge
breid en verstevigd worden.
Do staatsrechtelijke barrières ten aanzien
van de wijzigingen van het statuut en de
grondwet zouden dan bij de verkiezingen die
in 1977 in Suriname en Nederland worden ge
houden, uit de weg geruimd worden. Nu deze
hele planning ln het water Is gevallen, door
gebrekkige staatsrechtelijke inzichten bij de
VHP, zoeken de adviseurs hun uitvluchten in
onbezonnen, perfide, en ongemotiveerde uit
spraken als rassenoorlog, broedermoord,
chaos en een niet aflatende stemmingmake
rij.
Buitensluiten
Maar ook deze manipulaties kunnen de trou
we VHP-aanhang te gortig worden. De groot
ste religieuze groepering van Suriname, de
Hindostaanse Sanatan Dbarm, waar Lachmon
14 procent van de stemmen aan heeft te dan
ken, liet onlangs weten dat staatkundige on
afhankelijkheid moet worden geactiveerd en
zonodig versneld. De Sanatan Dharm zegt
bereid te zijn mee te werken aan een even
tuele versnelde voorbereiding voor het ver
krijgen van de onafhankelijkheid, en wijst er
op dat de onafhankelijkheid positief zal moe
ten worden beleefd door alle groeperingen
uit de Surinaamse samenleving.
In Surinaamse kranten hebben jonge hindos
taanse intellectuelen zich afgelopen weken
kritisch afgevraagd waarom Lachmon zich
blijft verzetten tegen onafhankelijkheid. Zij
drongen aan op een positieve benadering van
een spoedige onafhankelijkheid.
Ook de voorzitter van de VHP afdeling Ne
derland, Atta Mungra, die onlangs in een fel
communiqué de voormalige hindostaanse mi
nister van financiën en miljonair Harry Ra-
dakishun (hij zorgde ondermeer voor dat
hindostaanse zakenlieden 300.000 gulden
stortten in de verkiezingskas) aanwees als
de grote boosdoener voor het fiasco van de
verkiezingen, is er van overtuigd dat de hin
dostanen moeten medewerken aan de onaf
hankelijkheid.
„Er dient een compromis uit de bus te ko
men tussen creolen en hindostanen. Indien
Arron bereid is een gesprek over een brede
basisregering aan te gaan, dan weet ik zeker
dat onze voorzitter Lachmon zich positief zal
opstellen. De hindostanen kunnen niet wor
den buitengesloten bij de voorbereiding naar
de belangrijkste mijlpaal uit de Surinaamse
geschiedenis".
Volgens de heer Mungra is eind 1975 als da
tum voor de onafhankelijkheid voor de VHP
niet te accepteren zonder gezichtsverlies.
„Wij hadden 1978 in het hoofd, Arron denkt
aan 1975. Misschien dat wij als compromis
1976 kunnen nemen, dan is de zaak rond. Het
maakt voor Suriname niet veel uit of het
land in 1975 of 1976 onafhankelijk wordt.
Het kernpunt voor ons hindostanen is dat wij
niet buitengesloten willen worden bij het be
raad over de onafhankelijkheid. Het is overi
gens de enige kans voor Lachmon, een man
die ik volledig steun, om na de onafhanke
lijkheid nog politieke invloed te hebben.
Het staat vrijwel vast dat na de onafhanke
lijkheid 80 tot 90 procent van de hindostanen
zullen kiezen voor de Nederlandse nationaJi-
teit. Nu reeds komen per maand ongeveer
800 hindostanen naar Nederland om straks
aan de veilige kant van de scheidingslijn te
*&an. Dit betekent dat bij parlementsverkie
zingen, wanneer alleen personen met de Su
rinaamse nationaliteit mogen stemmen, de
hindostanen slechts met twee drie zetels
vertegenwoordigd zullen zijn in het parle
ment van 39 leden. Als politieke factor zijn
ze dan nergens meer.
Ik ben er vast van overtuigd dat er geen re
volutie komt, geen broedermoord, geen
slachtpartijen, indien Arron en Lachmon, die
in werkelijkheid een vredelievend man is. el
kaar zullen vinden onder het besef dat zo'n
eenmalige historische gebeurtenis als de on
afhankelijkheid alleen in harmonie kan wor
den verwezenlijkt. Premier Arron zou kun
nen tonen een nationale leider te zijn door
op brede basis de nationale eenheid te dra
gen".
Nationale leider
Het is echter de vraag of Arron na een ver
zoening mot de hindostanen zal groeien tot
het nationale leiderschap. Veel is afhankelijk
van zijn houding jegens de meer dan 80.000
Surinamers in Nederland, die door opeenvol
gende regeringen op 'n schandalige wijze
werden verwaarloosd.
Negen Surinaamse welzijns- en remigratie
organisaties in Nederland hebben onlangs in
een verklaring de aankondiging van de onaf
hankelijkheid toegejuicht omdat ze daarin
een duidelijk houvast zien voor de toekomst.
Belangrijker vinden ze dat een planmatig be
leid wordt gevoerd voor de terugkeer van
Surinamers naar hun geboorteland voor en
na de onafhankelijkheid. De organisaties, die
een duidelijke visie over de remigratie-acti
viteiten gereed hebben, hopen als premier
Arron binnenkort naar Nederland komt zij^
standpunt te vernemen over wat de Suri
naamse regering daadwerkelijk wil gaan
doen voor de remigratie. Dan zal moeten
blijken of zijn „open armen waarmee de Su
rinamers in Suriname zullen worden ontvan
gen", zoals hij in een tv-toespraak heeft uan-
gekomligd, de armen zijn van een eerlijke,
krachtige nationale deider, of alleen muur
handen gehuld in fluwelen handschoenen om
persoonlijke ambities te koesteren tot eer en
glorie van zichzelf en zijn politieke vrienden.
SIG. W. WOLF
PREMIER ARRON
spoed met onafhankelijkheid
OPPOSITIELEIDER LACHMON
slachtoffer slechte adviseurs
