GERARD
REVE:
'Je botst als
je een zeker
creatief formaat
ihebt....'
Proloog
in hoger
beroep
Aantal
misdrijven
toegenomen
DERDAG 14 MAART 1974
LEIDSE COURANT
Waarom ik schrijf? Ik schrijf voor geld. Dat zeg ik altijd
om de mensen razend te maken. Maar als ik heel eerlijk zou
rijn, dan moet ik zeggen, dat ik het eigenlijk niet weet.Ik
deug nergens anders voor. Ik vind het vreselijk als ik achter
mijn schrijftafel zit. Ik word daar helemaal verscheurd. Je
kunt mijn schrijven vergelijken met de weeën van 'n barende
vrouw. Maar de weeën bij mijn schrijven duren dan wel an
derhalf jaar. Maar als het kindje er is, dan lacht de vrouw
door haar tranen heen. Zo is dat bij mij ook".
Gerard Reve, een van Neerlands meest be
wonderde en meest omstreden schrijvers, kan
weer door zijn tranen heen lachen, want zijn
nieuwste boek is onlangs voltooid. Het heet
,Het Lieve Leven" en verschijnt op vijftien
mei. „Het Lieve Leven" moet samen met de
eerder verschenen boeken „De Taal der Lief
de" en „Lieve Jongens" een trilogie vormen.
,Het is een heel mooi boek geworden", zegt
Berard Reve over zijn nieuwe geestesproduct.
„Het is een brjevenboek, dat uit drie gedeel
ten bestaat. De brieven zijn gericht aan Frans
lodewijk Pannekoek, Ab Visser en aan mijn
kunstbroeder Simon Carmiggelt. Het gaat alle
maal over de zin des levens, de drank, de lief-
andere belangrijke zaken. Ik vertel Pan
nekoek precies, hoe hij zijn leven moet inrich
ten. Niet, dat ik daar iets vanaf weet, maar je
moet het toch kunnen zeggen, vind ik. Ab
Visser geef ik een hele pagina met boektitels.
Ik vind, dat die jangen hele mooie boeken
schrijft, maar omdat hij er altijd verkeerde ti
tels aan geeft, leest niemand zijn boeken. De
brieven aan mijn kunstbroeder Simon Carmig
gelt zijn wat lyrischer. Dat komt, omdat ik
hem erg goed ken. Ik ben benieuwd, wat de
critici er van zullen zeggen, maar ze kunnen
er niet omheen om het boek goed te vinden.
Dat zit zo: in de „Taal der Liefde" vonden ze
de brieven het beste. Lieve Jongens wezen ze
af, omdat er °een brieven in stonden. Nu heb
ik een boek gemaakt met alleen maar brieven.
Nu kunnen ze niets meer zeggen, Maar ik
denk, dat ze het weer niet goed zullen vinden,
want die apen schrijven maar wat. Als ze het
schilderwerk van een raamkozijn moeten
beoordelen, dan zeggen ze, dat de schilder
geen sla kan verbouwen. Zo gaat dat. Ze lezen
de boeken maar half en dan zeggen ze van al
les, wat nergens op slaat. Ze moeten zeggen:
dat is goed, of dat is rot werk, maar niet zo
van dat halfslachtige. Ja, als ik het van de
kritiek moes* hebben, dan zou ik er lelijk voor
stean. Gelukkig trekt mijn geliefd lezerspu
bliek zich niet al te veel van de kritiek aan.
Het leven is hard". Zijn geliefd lezerspubliek
bestaat volgens Gerard Reve voor minstens
zeventig procent uit vrouwen. Het grootste ge
deelte is volgens hem tussen 40 en 45 jaar, en
heeft twee tot drie kinderen. „Dat heb ik zelf
°oit onderzocht. Het blijkt trouwens ook uit de
brieven, die ik krijg. Die beginnen allemaal
®et: „Ik heb net de kinderen naar bed ge
bracht...". Ik geloof, dat vrouwen mijn werk
beter begrijpen dan mannen. De dosering en de
verwerking van het gevoel, dat zijn dingen,
die de vrouw aanspreken". Terwijl hij de kof
fie inschenkt („Ik hoop, dat u geen melk ge
bruikt, want dan moet ik die helemaal gaan
halen met mijn zieke lichaam") begint hij te
filosoferen over de titel van een boek: „De ti
tel is zoiets als het dekblad van een sigaar.
Als een goed boek een slechte titel heeft, is
het onverkoopbaar. De titel moet ritmisch
fped in het grhoor liggen en een associatieve
betekenis hebben.„De Taal der Liefde" is een
®rg goede titel, omdat hij zo universeel is. Als
de mensen een boek met die titel zien liggen,
dan denken ze: misschien kan ik er iets mee
doen, misschien kan ik er wel iets van leren
In dat geval kopen ze het. „Lieve Jongens" is
-"1eZséhj
-vim-
C/lC*rps- te
f~ u<yi- c(q-
Deze „Hymne voor M." heeft Gerard Reve speciaal voor ren uitleggen. Het belangrijkste is: wie is die M. waaraan
„het geliefd lezerspubliek" van deze krant met zijn de hymne is opgedragen? Omdat „Zoon" met een hoofdlet-
kroontjespen opgeschreven. Mijn kunstbroeder Simon ter geschreven is zou je kunnen veronderstellen dat M.
Carmiggelt vindt dit het mooiste gedicht, dat ik ooit ge- Maria is. Maar M. kan ook staan voor Moeder mijn moe-
maakt heb", vertelt hij. „Hoe langer ik er naar kijk, des der bijvoorbeeld, die in 1959 overleden is",
te mooier vind ik het zelf ook. Je kunt het op twee manie
als titel eigenlijk en stuk minder. Dat is wat
ironisch en dat schrikt de mensen af. Zo'n boek
durven de mensen niet vast te pakken, want
ze zijn bang, dat iemand het zal zien. Zo ie
mand denkt: waar zullen ze me van verden
ken als ze me met dat boek zien staan? „Het
Lieve Leven" is het weer helemaal. Daar zit
alles in, daar kun je alle kanten mee uit. Alles
gaat gewoon door: we gaan nog niet naar huis,
we gaan nog niet naar bed, we gaan nog niet
aan tafel en ga zo maar door. Tussen de ti
tels, die ik Ab Visser in mijn nieuwe boek
geef, zitten hele mooie. Wat dacht je van:
„Kloosterzonden" en „U kunt het ook". Met
die laatste maak je de mensen razend nieuws
gierig. Die beginnen zich allemaal af te vra
gen, wat dat wel zal zijn. De mooiste titel hou
ik zelf. Die mag Ab Visser niet gaan gebrui
ken. Dat is „Zelf Kamperen". Dat slaat ner
gens op, maar is toch heel mooi. De mooiste
titel betekent helemaal niets,maar stemt wel
tot nadenken. Die maakt grote indruk".
Gerard Reve Is een omstreden figuur. Hij acht
dat onvermijdelijk en haalt in dit verband
Nietzsche aan, die ooit heeft gezegd: „Het
creatieve geeft altijd aanstoot". Reve verdui
delijkt deze uitspraak met: „Je botst als je
een zeker creatief formaat hebt Je drukt iets
uit, wat alle mensen onbewust al weten. Als je
dat doet worden ze bang .Het is eigenlijk treu
rig, dat iemand als ik, waarop heel veel aan
te merken valt maar waaruit een zeer gedre
ven intentie spreekt, altijd zo aangevallen
wordt. Ik geef toe, dat de vorm waarin ik
schrijf weieens bedoeld is om heibel te maken.
Als die heibel er komt, dan heb ik gewel
dig de pest in.Ik heb een aantal poses aange
nomen om de aandacht te trekken. Ik noem
me „burger-schrijver" en „koninklijk volks
schrijver". Ik heb pas nog iets nieuws be
dacht: „Gerard Reve, blanke dichter van stad
en land". Wat dat- „blank" betekent laat ik
aan de discretie van de lezer over. Wat praat
ik toch weer veel vandaag".
Langzaam staat hij op uit zijn stoel en loopt
naar het raam. Hij staart naar de kerktoren,
alsof hij daaruit een boodschap verwacht.
Na enig zwijgen draait hij zich snel om en
zegt: „Wat links is, sla dood. Wat dacht je, ik
ben ook niet gek. Ik heb een eigen huis en erf
en aandelen. Ik heb een nieuw woord bedacht:
maniakaal marxisten. Dat is ritmisch parallel
aan nationaal socialisten. Dat zijn van die
mensen, die alleen maar protesteren, als er
een particulier zangkoor uit Portugal naar ons
land komt. Als er een dansgroep van gedres
seerde mensen uit Rusland of zo'n ander kar-
patenland komt, dan hoor je ze niet. Iedereen
staat op z'n achterste benen om die twee
doodvonnissen In Spanje. Dat is inderdaad
verfoeilijk, maar het gevaar komt niet uit
Spanje. Het gevaar komt uit die karpatenlan-
den,
die aanbeden moet worden, waar ze een hele
rite rond gebouwd hebben. Mulisch (Muilis is
vullis; Gerard Reve, dat is leven) heeft mijn
godslasteringsproces ooit vergeleken met die
schrijversprocessen in Rusland. Dat is natuur
lijk onzin, want het risico, dat ik liep, was
maar tweehonderd gulden, die is bovendien
als verwervingskosten af kon trekken van de
belastingen. Als ik nu in Spanje zou wonen
dan zou ik daar een gedeelte van mijn werik
kunnen publiceren en de rest in het buiten
land. Dat zou Franco prachtig vinden, want die
is gek op vreemde valuta. Ik zou daar in ieder
geval geen zeven jaar strafkamp krijgen.
Franco zou me verbieden bepaalde dingen te
schrijven, maar hij zou me niet tot bepaalde
dingen dwingen, zoals bijvoorbeeld een groot
loflied op de leider. Maar wat zou ik me ei
genlijk druk maken? In jullie krant verpak
ken ze de volgende dag bokkingen ,in mijn
boeken een paar dagen later. In het licht van
dó eeuwigheid maaikt dat allemaal geen ver
schil Wat is roem? Vijfentwintig jaar vrijwil
lig gelezen worden, daarna nog eens vijfen
twintig jaar verplicht en dan noemen ze een
straat naar je. Dan ben je vergeten. Het is al
lemaal raadselachtig". Hij onderbreekt zijn
woordenstroom om het eerste hoofdstuk van
„De Circusjongen" voor te lezen. „De Circus
jongen" is het boek, dat na „Het Lieve Le
ven" zal verschijnen. „Ik heb er nu zes hoofd
stukken van klaar. Nu de rest nog, dan heb ik
het af", verduidelijkt hij. Het hoofdstuk be
schrijft Reve's geboorte. Het is een afwisse
ling van humor en diepe ernst. „De mensen
moeten kunnen lachen", zegt hij. „Jn Neder
land leeft de wijdverbreide opvatting, dat je
niet om een boek kunt lachen. Een boek is een
stuk koopwaar, dat aan bepaalde eisen moet
voldoen. Net als biefstuk. Hoe verheven de ge
dachte ook is, er moe een ontroering in zitten,
die de lezer aanspreekt en hem stimuleert om
verder te gaan. Vooral als het autobiografisch
is, moet je sterik relativeren. Dan wordt het
pas verteerbaar, dan krijgt het pas diepte. In
de kunst heb je verschillende componenten,
die een bedding vormen, waar doorheen de
emotie kan stromen. Het is zoiets als de neu
tronen en protonen bij atomen. Als ik nu een
definitie van kunst zou moeten geven, zou ik
zeggen: kunst is een product van gestileerde
menselijke activiteit, dat een ontroering te
weeg brengt. Ik zal een voorbeeld geven. Een
moeder zit te schreien aan het bed van haar
dode kind. Als je dat ziet, ben je ontroerd,
maar het is geen kunst. Als die vrouw bij dat
bed op een luit tokkelt en een lied voor haar
dode kind zingt, dan is het wel kunst. Dan is
het gestileerd. Die vrouw mag ook geen tranen
in haar ogen hebben,'want tranen doen in dit
geval afbreuk aan de stilering. De moeder
mag geen tranen laten vallen, want dat is
kitsch. Nu heb je hele volksstammem, die niet
begrijpen ,dat die vrouw verdriet kan hebben,
I
tragische is. dat die communisten zichzelf d'e vrouw dus een traan vallefl.e'Echte kunst
ten
Het tragische
beschouwen als een verstandelijk systeem.
Maar het is een religie. Die roggebrood filo
sofen gaan terug tot een primitieve dorpsge
meenschap, waarin maar éón stamhoofd is,
DEN BOSCH De gemeente
Eindhoven hoeft de subsidie aan
de toneelgroep Proloog voor het
seizoen 1974-75 niet voort te zet
ten. Dit heeft de president van
de rechtbank in Den Bosch, Mr.
M. Cremers, woensdag bepaald
ln het kort geding dat de Eind-
hovense toneelgroep tegen de
gemeente had aangespannen.
In zijn overwegingen ging Mr.
Cremers in op zowel de juridi
sche als op de principiële kant
van de zaak.
De president wees erop dat de ge
meente Eindhoven bij het toe
zeggen van de subsidie duidelijk
heeft gesteld dat overleg over
de subsidie alleen zinvol was,
als Proloog het huidige beleid
niet ongewijzigd wilde voortzet
ten.
De toneelgroep was hier niet toe
bereid, zodat de gemeente in re
delijkheid mocht aannemen dat
aan de bij het verlemen van
subsidie gestelde voorwaarde
niet was voldaan en de gemeen
te dus vrij was de subsidie niet
door te laten gaan, aldus de
president.
Proloog gaat tegen deze uitspraak
tin hoger beroep. Bovendien zal
aan het rijk en aan de provincie
gevraagd worden extra te subsi
diëren om het wegvallen van de
Eindhovense 6ubsidie op 1 sep
tember a.s. op te vangen. Ir.
Kommer 't Mannetje, zakelijk
leider van Proloog heeft de
vrees uitgesproken dat de to
neelwerkgroep in april niet
meer Jn staat zal zijn de 3P me
dewerkers uit te betalen, omdat
de bank na de uitsprnak in het
kort geding geen krediet meer
zal geven voor de normale be
drijfsvoering.
Volgens hem ondersteunt de rech
ter nu in feite de argumentatie
van de CCP „en die is gericht
op politieke censuur". Door de
uitspraak van de Bosschse rech-
ter komen volgens Kommer 't
Mannetje ook de voorbereidin
gen voor het programma 1974-
1975 ernstig in het gedrang.
DEN HAAG (ANP) Het aantal
misdrijven, dat vorig jaar bij
de politie bekend werd Is ten
opzichte van 1972 toegenomen
met 12 procent. In 1972 was het
aantal misdrijven 343.000. In
1973 was dat 383.000. De laatste
vijf Jaren is het aantal misdrij
ven met 80 procent gestegen.
Het aantal vermogensmidrijven
nam sterk toe: in vijf jaar ver
dubbeld. Diefstal met braak
ging van 27.600 tot maar liefst
70.200 gevallen, autodiefstal van
2700 naar 8150 en winkeldiefstal
len van 10.300 naar 14.300 geval
len, Het aantal misdrijven tegen
het leven verdubbelde de laatste
vijf jaar. Een daling van 7 pro
cent werd geconstateerd bij de
sexuele misdrijven. Sinds 1968
is dit aantal bijna voortdurend
achteruit gelopen.
Volgens de CBS-cijfers bedraagt
htt aantal niet-opgehelderde
misdrijven ongeveer een derde
van het totale aantal. De politie
constateerde vorig jaar 2.322.000
overtredingen; In ruim de helft
van de gevallen werd proces
verbaal opgemaakt.
Filmploeg
verongelukt
BISHOP (Rtr) Gisteravond zijn
36 mensen omgekomen toen hun
tweemotorlge vliegtuig tegen een
bergwand in de buurt van de
Amerikaanse stad Bishop in Ca-
liforniü vloog.
De slachtoffers vormden een film
ploeg. die net een film had vol
tooid getiteld „De stryd om hhet
voortbes taaan".
Esso betaalt
ƒ40 miljoen
losprijs
BUENOS AIRES (RTR) De
Argentijnse dochtermaatschap
pij van Exxon (Esso) heeft on
geveer 40 miljoen gulden be
taald als losgeld voor haar v6-
rlg jaar december ontvoerde di
recteur Victor Samuclsson.
De maatschappij heeft ln adver
tenties ln de dagbladen In Bue
nos Aires bekend gemaakt dat
ze de losprijs, de hoogste die
ooit in Argentinië is betaald,
heeft voldaan.
Samuelsson werd op 6 december
vorig jaar ontvoerd. Een groep
Marxistische stadsguerrillastrij-
ders, die zich het revolutionaire
volksleger (ERP) noemt, zei de
Exxon-dlrecteur in handen te
hebben.
Omkoperij SPD
BONN De parlementaire com
missie van onderzoek in Bonn
acht de beschuldiging tegen de
gakelijk Mde r van de SPD.
Karl WeTnand van pdflng tot
omkoperij onbewezen. Wicnand
zou de voormalige CDU-afge-
vaardlgde Julius Steiner 50.000
mark hebben uitbetaald om in
april 1972 bij bet stemmen over
de motie van wantrouwen tegen
de bondskanselier tegen te
stemmen.
