JAN WINDIG:
WILL
GUNNEWEGH:
Smaakmaker jonge generatie
„Spion van het koninkrijk"
bosrijk!
7-per
a
- Span
bij B.'
(Van een onzer redacteuren)
ROTTERDAM Hoe lang is het nou geleden?
Zeventien jaar, toen Will Gunnewegh, bemanningslid
van de „Iberia", onder het mom van een onschuldig
zeeman, in het voorjaar van 1957 zijn eerste foto's
in Rusland maakte voor de Nederlandse inlichtingen
diensten, een activiteit die hij vijf jaar zou volhouden.
Maar eigenlijk begint de geschiedenis eerder. In 1945
bijvoorbeeld, toen marinier Gunnewegh op Java werd
ingezet tegen wat hij „de inlanders" noemt. Of eind
1944, toen sergent Gunnewegh van de Nederlandse
stoottroepen slaags was met de Duitse bezetters langs
de Maas bij Sambeek, nadat hij in de vooraf
gaande maanden met een Amerikaanse gepantserde
eenheid door Frankrijk en België naar Nederland was
opgerukt. En eerder nog, begin 1944, toen hij als
verzetsman strijdend met de Franse Maquis in de buik
werd getroffen door drie Duitse kogels, waarvan er
slechts twee door een Franse arts worden ontdekt en
de derde blijft rondzwerven in zijn lichaam, tot hij
ruim tien jaar later in een ziekenhuis in Lissabon
tevoorschijn komt.
Maar eigenlijk is het allemaal begonnen, toen Will
Gunnewegh als 19-jarige in een Duitse machinefabriek
te werk.gesteld, zich kwaad maakte omdat een Duitser
bij een Russische krijgsgevangene met opzet een vinger
afknelde. Die kwaadheid van Gunnewegh is de Duit
sers duur te staan gekomen: een fabriek van onbeman
de onderzeeboten ging door zijn toedoen in vlammen
op, evenals twee barakken voor buitenlandse slave
narbeiders, een deel van een Duitse scheepslading in
volle zee en een Duitse munitietrein. Dat was allemaal
in het najaar van 1942.
Wat gebeurde er toen?
Dat staat allemaal in „Spion van het Koninkrijk", een
boek dat Rotterdammer Will Gunnewegh over zijn
opmerkelijke avonturen heeft geschreven, en waarvan
hij gistermiddag het eerste exemplaar heeft mogen
overhandigen aan de Rotterdamse loco-burgemeester
G. Z. de Vos. Geen geringe onderscheiding voor de
ex-spion, die ruim tien jaar heeft moeten vechten voor
erkenning van zijn spionageactiviteiten en die daarbij
o.a. herhaaldelijk door Rotterdamse rechercheurs voor
de voeten werd gelopen.
De ongelooflijke belevenissen in „Spion van het Konink-
Irijk" lijken geknipt voor het televisieprogramma
„Waar gebeurd" dat de KRO dinsdagsavonds in beeld
brengt. Menigeen zal de juistheid ervan in twijfel
trekken, tot hij op de laatste bladzijden geconfronteerd
wordt met de koele, ambtelijke taal van het verslag
van „de vaste commissie voor de inlichtingen- en
veiligheidsdiensten" van de Tweede Kamer over de
zaak van de sinds juni 1971 volledig invalide verklaar
de ex-spion Gunnewegh, die van de minister van
defensie een levenslang militair invaliditeitspensioen
krijgt toegekend, terwijl de vaste commissie aanleiding
ziet „voor een extra-uitkering aan deze voormalige
medewerker van enige Nederlandse inlichtingendiens
ten".
Op zichzelf ook een onderscheiding, dit ambtelijke
stuk, dat Gunnewegh kan leggen naast het Franse
verzetskruis, dat hij als lid van de Maquis heeft
gekregen, de Amerikaanse Bronzen Ster, verleend voor
heldhaftig optreden als bemanningslid van een Ameri
kaanse verkenningswagen, en de ridderorde van de
carnavalsvereniging Hollandia uit zijn Rotterdamse
woonwijk Crooswijk, die hem vorig jaar na zijn succes
vol slotgevecht met de kamercommissie werd verleend.
Gunnewegh komt uit zijn boek beslist niet als een
Kort na de oorlog: Will Gunnewegh als 22-jarige
marinier, met al een heel oorlogsverleden achter
de rug.
Tijdens een vreedzame wandeling aan de Zuid
pool, waar Will Gunnewegh een half jaarlang ver
geefs wachtte op een kans de onderkant en de
schroeven van een Russische jager te fotografe
ren.
idealist te voorschijn. Zijn strijd tegen de Duitsers
„geen oorlog uit vaderlandsliefde: hij wil wraak nemei
voor die Rus, met z'n afgeknelde vinger, die het zql
niet kon doen". De ene verzetsdaad voert hem onver
mijdelijk naar de andere; een indrukwekkende rij.
Ook zijn prestaties als zeeman-spion zijn niet geriiflj
Als aanvulling o.a. op een door een U-2 spionagevlieg
tuig gemaakte foto van een nieuwe haven in hf?
Chinese Takubar maakt hij als olieman aan boord vai
de „Gaasterkerk" tussen Amsterdam en Manilla eei
kleine 3000 foto's, waaronder 50 met een infrarod"
camera. Tussen de bedrijven door veroorzaakt hij eei
havenbrand, volgens zijn opdracht „om vast te stellei
hoeveel tijd de Chinese brandweer nodig heeft om bi,
de brand te komen". Daarbij ergert hij zich er enorn
aan. dat hij blijkbaar niet alleen voor Nederland!)*
inlichtingendiensten werkt, maar ook voor de NATC
en de Amerikaanse CIA, waaruit zijn niet gering*
naiviteit blijkt.
Minstens zo boeiend als zijn spionageactiviteiten is zijl
jarenlang durende strijd tegen zijn bazen bij de inlich
tingendiensten in Den Haag, die opeens van de aardbo
dem verdwenen blijken te zijn als hij in 1962 -
na vijf jaar zijn werk als geheim agent beëindigt. Me
een onbegrijpelijke kruideniersmentaliteit waar men
inmiddels in Den Haag wel spijt van zal hebbed
gekregen weigert zijn chef. die hij als „Van Maurik"
kent. de beloften na te komen: een goede baan aai
de wal en studiemogelijkheden voor zijn dochter. Men
ontloopt eenvoudig Gunnewegh, die juist in die perio
weer geteisterd wordt door de nasleep van zijn bij dQ
Franse Maquis opgelopen verwondingen en mogelijk
door te grote spanningen veroorzaakte ziekteverschijn
selen. Met grote regelmaat belandt hij in ziekenhuizenr
Zijn spionageopleiding en zijn doorzettingsvermogen
leiden hem na jaren tot zijn zeer geschrokken spionage-
baas, die hij van een marechausseeafdeling in de
Haagse Laan van Meedervoort per auto achtervolgt tö.t
diens woning in Zoetermeer: een fraaie flat aan de
Stadhoudersring, die bij plaatsgenoten bekend staat als
„de Chinese muur". Het telefoonboek helpt hem in een
oogwenk aan de ware naam van „Van Maurik", omdat
men bij de inlichtingendienst de gewoonte heeft een
schuilnaam te hanteren, die veel op de echte lijkt Bij
het verschijnen van het boek staat de betrokkene nog
steeds met een niet geheim nummer in de guls van Zoe
termeer, zij het met een ander nummer dan het boek
vermeldt.
Met het bestaan van zijn spionagebaas heeft Gunne-
wegh ook zijn spionageactiviteiten bewezen. Hij scha
kelt de pers in, schrijft een rekest, stuurt brieven aan
premier Biesheuvel en prins Bernhard en overhandigt
de kamercommissie zijn onkostennota. Tot de laatste
fase van het gevecht blijft de inlichtingendienst van een
kruideniersmentaliteit blijk geven, maar tenslotte treft
de kamercommissie, bij monde van een dan kabinets-
formerende Den Uyl, een ook voor hem bevredigende
regeling.
In zijn boek slaat de ex-agent door. Zonder terughou
ding noemt hij namen en werkmethoden, terwijl hij
bevestigt dat het Nederlandse spionageduo Reydon en
De Jager in 1961 in Rusland gearresteerd, tot 13
jaar veroordeeld maar in 1963 vrijgelaten inderdaad
voor inlichtingendiensten heeft gewerkt. Het is duide
lijk dat ex-spion Gunnewegh met zijn boek zijn laatste
rekening aan zijn vroegere bazen in Den Haag heeft
gepresenteerd.
(„Spion van het Koninkrijk" door Will Gunnewegh,
bewerkt door Henk Uilenbroek, Uitgeverij Contact).
Een prachtig opgemaakte mand met specialitei-
Zo staan de goederen in de Markthallen, zo zijn
ze verkocht.
Mali, groene pepers uit Marokko, passacrasanperen uit. J
de Pyreneeen, verse pastinaak uit Belgie, radijs uit de
Verenigde Staten, Tjaberavit („heel kleine pepertjes,
maar ontzettend heet") uit Thailand, rode sla uit Italië,
zoete aardappelen uit de Canarische Eilanden, bleek
selderij uit Israël
Al die exotische produkten uit verre landen - is het
louter voer voor lekkerbekken met een dikke porte
monnee of kan de gewone man het ook betalen? Jan
Adriaan Windig haalt de schouders op. „Wat heet
duur? Een van onze duurste artikelen zijn litchis - een
soort druiven met een harde bolster en een grote pit.
We halen ze uit Mauritius en ze kosten 10 tot 12 gulden
per kilo. Maar je kunt bij ons ook een baaltje nep-uitjes
krijgen oftewel Wiener Coctails voor 7'gulden 50 per
tien kilo. We proberen met opzet niet duur te zijn, zodat
de gewone man of het restaurant dat er per slot van
rekening zijn gas en licht nog aan moet verdienen, ook
kan gaan experimenteren. En de mensen hebben meer
geld op zak dan vroeger.
Wat ik omzet aan bleekselderij, avocado's, Amerikaan
se radijs het is abnormaal. Vooral in de weekends
vliegt het de zaken uit. Moeder gaat naar de super
markt en vader die zich na het autowassen verveelt
gaat mee. Die zegt dan bij de rekken met exotische
handel: moeten we dat ook niet eens eten? Zo is de
smaak in Nederland in een paar jaar tijd veranderd.
De mensen zijn uitgekeken op andijvie en spinazie".
Bekend is het verhaal van de Armeense oliemiljardair.
Gulbenkian die, potverterend in Parijs, opeens trek
kreeg in een hapje olifantspoot. Hij wendde zich tot
de gerenommeerde eetgelegenheid Maxim's. In plaats
van met de ogen te knipperen, stuurde de directie een
chartervliegtuig naar Afrika en Gulbenkian kreeg zijn
poot. Haalt Windig ook dergelijke stunts uit? Jan
Adriaan: „Als het moet, zeker. Het komt voor dat een
fotograaf in de winter kersen nodig heeft voor een
opname van een gerecht dat 's zomers in een dames
blad komt.Dan telexen wij naar Zuid-Afrika en zeggen:
stuur effe een kartonnetje. Met de moderne communi
catie en de nieuwe koeltechnieken is alles mogelijk
geworden. Daaraan hebben wij onze opkomst te dan
ken. Toen ik in 1968 vond dat bij ons bedrijf het roer
om moest, heb ik het allemaal langzaam maar zeker
ontdekt."
Gevraagd naar een recept uit zijn exotische toko,
componeert Jan Adriaan Windig de volgende tropische
sla. Voor tien personen: 1 ananas, 4 of 5 roze of gele
bananen, 3 of 4 mooie mango's, 3 papajas, 20 litchis,
het sap van 3 passiebloemen en van 3 limes, de schil
van de limes, 250 gram griessuiker en een half glas
.witte rum. Het ananasvlees, de mango's en de papajas
in stukjes snijden. De litchis schillen en daarna in twee
delen snijden, de pitten uitnemen, het passiebloemsap
ziften om de pitten te verwijderen, de limes'uitpersen,
het geheel met de geraspte schillen en griessuiker
vermengen en met de rum parfumeren. Kan in kleine
hoeveelheden worden opgediend in een uitgeholde
ananas of in grote hoeveelheden in een glazen bowl
waarvan de doorzichtigheid de mooie kleuren van de
vruchten doet uikomen. Een uur voor het eten in de
koelkast laten weken.
En de man die zo'n hoorn van exotische overvloed over
Nederland uitstort; wat is zijn eigen lievelingsgerecht?
Hij grinnikt kwajongensachtig". Nassi met een Sate-
sausje en gebakken banaan. Dat kan mijn vrouw zo
goed klaarmaken".
PIET SNOEREN
hen - Sóhl
d natuurgé
5 u vanavond bij het éten papaja krijgt voorgezet,'
istrooid met spiker en overgoten met Limoensap,
et dan dat u dit lekkers dankt aan een man wiens
3 luidt: „Als je niet schiet, is het altijd mis".
Jan Adriaan Windig. Leeftijd 27 jaar. Beroep
|aakmaker van de jonge generatie. In het begin van
,i vijftiger jaren waagde zijn vader zich voorzichtig
de handel in champignons.
ndig vertelt: „Dat was heel wat voor die dagen.
i werden gekweekt door mannetjes die experimen-
erden in achtergebleven bunkers. Mijn vader moest
de klanten een complete uitleg bij geven. Hij moest
See. Vollbezweren dat het spul niet vergiftigd was."
ng. inlteer dan een honderd kilo per week zette vader
495. (ndig aanvankelijk niet om. Ter uitbreiding van zijn
^^Ha^ortiment reisde hij nu en dan naar Brussel om een
.ar kratjes artisjokken te kopen, een baaltje kno-
lok, wat bosjes venkel.
Tomwenteling kwam in 1968 toen zoon Jan Adriaan,.
keivers uit militaire dienst, de leiding van het be-
Ó.fje overnam. Nu is Windig een begrip in culinair
Herland. Een naam die gastronomen het water op
i] lippen brengt. De omzet van champignons is ver-
^lvoudigd, maar daarnaast verspreidt de firma zestig
artikelen naar alle nationale windstreken. Win-
in zes jaar tijd een miljoenenbedrijf geworden
J op het stuk van de import van exotische groenten,
"fchten en primeurs de absolute toon aangeeft. „Ik
zomers uit Frankrijk vliegtuigen vol canterellen
Dat durft niemand. Ze kosten 20 tot 25 gulden
n Haag^kil0- Maar de handel vliegt weg."
0 - Siuifaar ik blijf ook dichter bij huis. Het is nu februari
'u zult zeggen: Nederlandse asperges? Jazeker: ik
7 r~*> ze al. En echt helemaal vers. Alles wat ik verkoop
Uit België haal ik verse waterkers. Dat groeit
moderilr nog om<:*at er ongerepte beekjes zijn. In Neder-
is het vanwege de watervervuiling al lang uitge-
en. Maar verse mierikwortel, dat kan ik in Neder-
wel weer krijgen. En rammenas. En voor rode
hoef ik niet verder dan Noord-Holland te gaan".
firma Windig is, warmpjes genesteld op jtfjn vijf
>ort, Eenjsachtige diepvriescellen, gevestigd in de centrale
icthallen van Amsterdam. Vandaar uit «wennen
ilijks acht trucs over Nederland uit om net exoti-
lekkers af te leveren bij grootwinkelbedrijven die
steeds fijnere neus krijgen voor deze nieuwe
:t, bij restaurants die chef-koks hebben met een
s rijkere fantasie, of gewoon bij de groenteboer,
te illustreren wat hij ervoor over heeft, vertelt Jan
aan het volgende verhaal.
kunnen het jaar rond voor verse mango's zorgen
appelachtige vruchten met stevig oranjerood
ichtvlees dat naar wortelen smaakt. In januari halen
ze uit Kenya, dan uit Zuid-Afrika, dan uit Ivoor--
it, dan uit Opper Volta, dan uit Mali, dan uit
legal, dan uit Israël, dan uit Egypte en tenslotte uit
ilië We reizen gewoon met de oogsten mee achter,
n. Je leert wel aardrijkskunde op die manier,
te bedenken dat we het verkopen tot in
:hoten toe".
Assortiment van Windig heeft de klank van een
lüsief kookboek. Terwijl Jan Adriaan een vers uit
(fel gearriveerde aardbei presenteert (nog zo'n fe-
i-primeur) somt hij op: „Potjes bieslook uit Duits-
I courgettes uit Spanje, verse gember uit Brazilië
.8 ofwel groene citroenen uit Ivoorkust, ogenmeloen
Zuid-Afrika, groene meloen uit Peru, watermeloen
jolumbia, wintermeloen uit Chili, krulpeterselie uit
lankrijk, pompelmoezen uit Suriname, paprika uit.
