Na drie jaar
tenslotte
Merijntje Gijzen
in beeld
ai
Minder bekend portret
van Vincent Van Gogh
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE MORGEN
ORIMOA, spelevaart
van kinderen
door de werkelijkheid
Jc
RADIO VANAVOND
RADIO MORGEN
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 28 DECEMBER
Van 1970 af heeft een tv-drama-
tisering van „Merijntje Gijzen's
jeugd" van de lichtgeroerde
schrijver A.M. dq Jong op het
verlanglijstje van de VARA ge
staan. Ruim drie jaar lang ging
dit boek ter bewerking door de
handen van Kees van Iersel, nog
bekend van zijn regie van „Het
dagboek van een gek" van Henk
van Ulsen, totdat de zoon van
de schrijver er zijn goedkeuring
aan gaf. In elf afleveringen van
vijftig minuten elk gaat Merijn
tje nu wekelijks over 't scherm,
te beginnen op nieuwjaarsdag
om 20.10 uur Ned. I.
Het gaat om een eigen productie
van de VARA. maar in Hilver
sum bestaat dankbaarheid voor
alle hulp die men van de Belgi
sche BRT heeft ontvangen. Men
filmde in de studio, maar ook op
lokatie in Brabant, met name in
de buurt van Steenbergen, niet
veel verder van Brussel dan van
het Gooi gelegen. Van Iersel
heeft het streekdialect, zoals dat
in het boek voorkomt, gehand
haafd en niet als bij Bartje wil
len ondertitelen, uit vrees dat
dit de zorgvuldige compositie
van z'n beeld zou verstoren, als
ook de aandacht van de kijker
juist van het beeld zou wegtrek
ken. Op de 11-jarige Jantje Ligt-
hart na, die in zijn onbevangen
heid een argeloos-spontane Me
rijntje Gijzen neerzet, heeft de
regie geen gebruik willen maken
van amateurs. Als iets goed is,
mag er niet op geld gekeken
worden. Dat doet de VARA dan
ook niet. Zij zwijgt over de kos
ten, maar die liggen tussen het
halve en het hele miljoen. Nu j|!
wij het resultaat tendele hebben
mogen bekijken, menen wij te
mogen stellen, dat dit geen weg
gegooid geld is. Er is met grote Kitty Janssen als de moedei
zorg gewerkt, zowel in de studio
als in de landelijke delen van
Brabant. De personages komen
zeer naturel over en het land
schap geeft zijn eigen sfeer aan
deze produktie mee.
Hiermee is het laatste woord
niet gezegd. Pas als we toe zijn
aan de laatste afleveringen zal
een conclusie getrokken kunnen
worden over de mate, waarin
i Merijntje Gijzen, Jantje Ligthart
Kees van Iersel erin is geslaagd
de geest van dit boek, de adem
van de schrijver, over dit werk
stuk vaardig te laten worden.
Volkse warmte
A.M. de Jong is destijds door de
officiële literaire wereld afgewe
zen. Zelfs achteraf hoeft dit
Merijntje met de stroper Kruik (Leo Beyers) en de grenswachter (Erik Plooyer)
geen verbazing te wekken, want
zijn platitudes en sentimentali
teit liggen ook nu nog wat
zwaar op de maag van hen, die
de schone letteren van weleer
hebben zien verglijden in de
open en blote letteren van nu. In
zijn taal zocht De Jong geen
diepgang. Maar dat hij ook mis
kend is als verteller kan aan
diezelfde officiële literatuur ver
weten worden door de honderd
duizenden die door De Jong's
verhalen diep in het hart zijn
getroffen, en dan wel in het bij
zonder door Merijntje Gijzen.
Dit goud-eerlijke, argeloze jo
chie, dat de menselijke goedheid
vond bij wat de goegemeente de
zelfkant pleegt pleegt te noe
men, is met zulk een natuurlijke
gaafheid getekend, dat los van
het taalgebruik het boek juist
daaraan zijn literaire waarde
ontleent.
Het is de kunst van de regie om
die atmosfeer, die als een waas
het boek omgeeft, in beelden
waar te maken. De compositie
van het boek bevat aanleiding
en verleiding genoeg tot falen.
De Jong is nl. geen beschrijven
de auteur, maar een die een
beeld opbouwt aan de hand van
gebeurtenissen. Er gebeurt een
heleboel in het leven van Me
rijntje, maar al die incidenten
zijn niet essentieel voor dit
boek. Waar het om gaat zijn de
reflecties van Merijntje op dit
gebeuren. Mérijntje is een hel
der jochie, dat voortdurend naar
een verklaring voor de dingen
zoekt, hij toetst zijn levensge
voel aan de ervaringen, die hij
met anderen heeft. Hij legt zich
van nature niet neer bij geves
tigde opvattingen. Daarom zijn
„slechte" mensen zijn vrienden,
zoals de beangstigend-sterke
stroper Kruik en de vlinderende
Flierefluiter. Bij hen vindt Me
rijntje de volkse warmte, die
A.M. de Jong aan de hand van
zijn „Merijntje" in de samenle
ving navorst.
Het is geen simpele zaak om die
onderliggende gedachte in dit
boek. die onderstroom zichtbaar
te maken. Een nauwgezette en
scenering van vele tafereeltjes
kan een aardig kijkspel opleve
ren, maar die gaat aan het we
zen voorbij. In zijn begeleiding
van dit werkstuk schrijft Kees
van Iersel, dat „Merijntje Gij
zen" het verhaal is van kwajon
gensstreken en wilde avonturen,
van vechtpartijen en piekeren
over hemel en hel, van haat en
liefde, van braspartijen en een-
zaamhe:d, van vriendschap ook.
Misschien dat Van Iersel zich
vooral door de hier opgesomde
uiterlijkheden heeft laten leiden,
als ware dit boek een avonturen
roman. Het is oprecht te hopen
van niet, maar wat wij ervan
zagen, gaat hij aan de inciden
ten niet voorbij. Sommige krij
gen zelfs veel aandacht, al staan
daar hele mooie bespiegelende
scènes tegenover. Hopelijk krij
gen dhe de overhand en gaan die
de sfeer van het geheel bepalen.
Dan wacht ons een verrijkend
en verrukkelijk kijkspel.
Ruwe bolster
Wij vroegen ook naar het oo>r-
deel van mevrouw Ligthart, de
moeder van de hoofdrol Merijn
tje. Wij konden wel met haar vi
sie instemmen. Zij vindt „Me
rijntje Gijzen" een mooi boek en
heeft prachtige scènes in de tv-
verbeelding gezien. Maar dit
boek over een kind is vanwege
de ruwe bolster geen kinderboek
en daarom vraagt zij zich af, of
kinderen eigenlijk wel alles zou
den mogen zien. Er zit een nog
al pikante vechtpartij in tussen
de stroper Kruik (Leo Beyers)
en de dorpsdel Jannekee (Mar-
lies van Alcmaer) De grens
wachter (Erik Plooyer) laat tus
senbeide een stevige vloek val
len. Van André v.d. Heuvel, Kit
ty Jansen en Fien Berghegge
(resp. vader, moeder en groot
moeder van Merijntje) kan zij
zich voorstellen, dat ouders in
die tijd zo waren. Flierefluiter
(Piet Römer) vindt zij bepaald
geen kwaje man, maar daar
staan weer ruwe vechtpartijen
tegenover. Echte mooie bespie
gelende gesprekken zijn voor
haar die geworden tussen de
pastoor (Gaston Vandermeulen)
en Merijntje.
Naar ons gevoel zitten er in
deze „Merijntje Gijzen" inder
daad wat op het effect gespeelde
scènes. Een terloops door
A.M. de Jong beschreven tafe
reel krijgt in te nadrukkelijke
beelden een gewicht dat spel en
boek niet nodig hebben. Hetgeen
allemaal niet weg mag nemen,
dat wij met deze VARA-produc-
tie als zodanig een nieuw eigen
werkstuk mogen begroeten.
TON OLIEMULLER
NEDERLAND I
DUITSLAND I
19.05
19.30
20.00
20.21
20.31
21.30
22.20
KRO
Chem Chem Yetu RKK
Walt Disney: „Hoe het
wilde westen verloren
ging"
Wereldcircus
Felix de kat
NOS
Ti-Ta-Tovenaar
Journaal
TROS
Zorro
Ren je rot
Journaal
Politieke uitzending PvdA
Op losse groeven
De FBI
Tros-sport
IKOR
Vincent de evangelist
Journaal
18.00 (K) Sportjournaal. 18.30 (i
tuallteltcn. 18.45 (K) Zandma^
(K) Nordschau-magazind
--- lie. I
speelfilm
21.45 (K) Der 7. Slnn. 21.8
DUITSLAND II
18.25 (ZAV) Vkter der Klamotü
serie. 19.00 (K) Journaal. 19.»
Buitenlandse reportages
(Z/W) Der Kommissar. serie!
daadfilms. 21.15 (K) Journaal.!
(K) Elnfach sterben. lv-spi
(K) Journaal. 23.30-23.50 (K)
van Hlndcmlth.
NEDERLAND II
NOS
i 18.45 Ti-Ta-Tovenaar
18.55 Journaal
KRO
1 19.05 Cineac
20.00 Journaal
20.21 Alias Smith and Jones
21.10 Madagascar, doc.
21.55 Hitjournaal
NOS
22.45 Uit de kunst
23.10 Journaal
18.03 (K) Kabeltjeskrant. 18.1
Film. 18.20 (I<) Documentaire
18.45 (K) Verkeersveiligheid.
(K) Programmaoverzicht. 19.
tot e<
ven. i
autov
wandt
den.
baar
route;
de Li
comn
den
stelt.
NEDERLAND I
DUITSLAND 1
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM Regisseur
Klaas Rusticus van het NCRV-
kinderprogramma Orimoa laat
de idee waaruit deze uitzending
is geboren voorlopig niet los.
Morgenmiddag is Orimoa er
weer op Ned. I om 16.40 uur.
Zijn idee omschrijft Rusticus
ongeveer als volgt: „Een adem
verslindende muzikale gebeurte
nis, waarin de maker samen
met de kinderen zoekt naar vor
men van leven, spel en ernst,
die voortkomen uit de betrok
kenheid van het kind met de sa
menleving. Zo wordt de fantasie
van de kinderen gestimuleerd en
wordt de tv meer dan een alleen
maar naar kijken en verder
niets-medium. Orimoa is een
spelevaren door de werkelijk
heid".
Die werkelijkheid wordt overi
gens bepaald niet ontlopen.
Want luchtverontreining, de hon
derden kinderen die jaarlijks
verongelukken op straat, oorlo
gen, hongersnood en het afslach
ten van zeehonden-baby's zijn
nu eenmaal werkelijkheid. Het
programma zal dan ook bepaald
geen fantastische avonturen be
vatten met buiten de werkelijk
heid staande zaken als tove
naars, heksen en feeën. Zegt
Klaas Rusticus: „ORIMOA is
bedoeld voor kinderen van ne
gen tot twaalf, dertien jaar. Die
zien 's-avonds lijken op het
scherm en honger, en als je dat
verzwijgt, lachen ze je uit. Je
moet deze groep van de jeugd
hoogst serieus nemen".
Morgenmiddag vertrekken de
kinderen met een nieuw voertuig
uit de Hilversums studio's. Op
de Hilversumse hei wordt een
stop gemaakt om te zoeken naar
Drilboor (gemeente Werken).
Dat geeft moeilijkheden. In vol
gende uitzendingen trekken de
kinderen zo door het hele land,
waar zij op verschijnselen stui
ten als oude beroepen, markt,
carillon, werktheater etc.
Scène uit een
Het IKOR zendt vanavond een
tv-portret uit van Vincent van
Gogh tijdens een van zijn min
der bekende perioden. Dat is in
de tijd vóór de schilder naar het
Belgische mijnwerkersgebied de
Borinage trekt om als evangelist
te werken. Het tv-portret - dat
in feite vooraf gaat aan het to
neelportret dat gedurende het
Holland Festival deze zomer is
gespeeld - behandelt Vincent in
zijn periode waarin hij evange
list wil worden. Daartoe trekt
hij via Dordrecht naar Amster
dam om tot de universiteit toe
gelaten te worden. Zijn verlan
gen naar praktischer werk
brengt hem echter in België,
waar hij in Brussel een korte
opleiding krijgt. Ten slotte be
gint hij met veel geestdrift in
de Borinage.
Ned. I, 23.00 uur
Ren je rot
Vanavond lopen tien zesde klas-
sers van twee lagere scholen
zich de benen uit het lichaam in
hun strijd om goede antwoorden
te geven en om prijzen te win
nen. Dit in het programma ren
je rot, onder leiding van Martin
Brozius.
Ned. I, 19.30 uur.
Op losse groeven
De 35ste uitzending van „op los
se groeven" brengt vanavond
onder meer de top-5 van deze
maand. Bovendien wordt een
groot aantal bekende gasten ont
vangen, onder wie André van
Duin, R:a Valk, Ben Cramer
Ronnie Tober. de Zangeres zon
der naam en Imca Mar'na. Een
van de gasten is ook Dimitri
van Toren, die in korte tijd in
eigen land - Nederland - naam
heeft verworven.
Ned. I, 20.30 uur.
KRO-Gneac
De KRO-televis:e zendt van
avond het familieprogramma
„KRO-Cneac" uit. Het bevat
ditmaal afleveringen van de te
kenfilmseries „Porkv P g" en
„Bugs Bunnv" en de f'lm ..Hulp
uit de lucht" over een nationaal
park n Zu'd Afr ka. De hoofd
film ;s weer „Avontuur in
Nieuw Zeeland", de vijfde afle
vering van de serie „In de laad
bak".
Ned. II 19.05 uur.
;ascar
Mada^
Vanavond wordt een dokumen-
taire over Madagaskar uitgezon
den. Madagaskar ligt ten oosten
van Afrika. Er woont een bevol
king van gemengd Afrikaans-A-
z'at'sche afkomst. Het eiland is
s nds 1960 officieel onafhanke
lijk, maar kampt nog met aller
lei vormen van neo-kolonialis-
me.
Ned. II, 21.10 uur.
Hitjournaal
Vanavond wordt de vierde afle
vering uitgezonden van de uit
zes dalen bestaande serie „Hit-
journaal" met - internationale
hits uit vroeger jaren. Deze afle
vering bestrijkt de periode
19.19-1&23. Men hoort onder
meer Pasadena, Lrme House
blues, O Donna Clara, Toot Toot
tootsie, Bummelpetrus, Swanee.
Im Prater bliim wieder die
Baume en La Cucaracha. De
medewerkenden z: jn: Jacques
Raymond, Owen Williams, Rex
Gildo, Ann Michel, Martin Am-
hold, Chris Howland, Marianne
Ment en Ruth Rex.
Ned. II, 21.55 uur.
Uit de kunst
In het programma Uit de Kunst
aandacht voor het toneelstuk
„Waark" onder reg'e van Anne
Marie Prins; kalenders 1974; de
tentoonstelling „Oud Speel
Jong" (speelgoed uit de laatste
honderd jaar) in het Zeister
Slot; Carel Briels' produktie
„De Gysbrecht van Aemstel" en
een collage van kunstuitingen
die in 1973 aan de orde waren.
Ned. n, 22.45 uur.
16.02
16.40
17.10
19.05
20.00
20.21
21.50
22.20
22.45
22.50
NOS
Journaal
NCRV
Kijkkast
Orimoa
Kerstfeest bij theelepel
vrouwtje
NOS
Ti-Ta-Tovenaar
Journaal
NCRV
Swiebertje
Journaal
Herkent u deze tijd
Duna
Ander nieuws
Journaal
KRO/RKK - NCRV - IKOR
Het lied van de week
NEDERLAND II
NDR: 18.30 <K) Ein herrllches I
tv-serie. 19.00 (K) AktualitJ
19.13 (K) Amusementsprogra
19.59 (Z/W) Programmaoveri'
WDR: 18 35 (K) Eln herrllch"1
ben. lv-serte. 19 00 (K) Hle
Heute. 19.35 (K) De berg
20.00 (K) Journaal en weerbej
20.15 (K) Kleiner Mann.
revue. 22.35 (K) Lottotrekking.
sluitend: (K) Journaal en
richt. Daarna: Het woord
zondag. 22.55 (Z/W) Die Nacht
Abrechnung (Stand at Apache'
ver). Amerikaanse speelfilm
1953. 0.10 (K) Journaal.
DUITSLAND II
18.00 (K) Raumschlff Enterprise
filmserie. 19.00 (K) Journaal.
(K) Muzikaal spelprogramma.
(K) Stars In der Mai
Uber den DKchern von Nizza
catch a thief). Amerikaanse s
tllm uit 1955. 0.45 (K) Journaal.
NOS
18.45 Ti-Ta-Tovenaar
18.55 Journaal
AVRO
19.05 Wie van de drie?
19.30 Folklorico de Mexico, dans
20.00 Journaal
20.21 Cannon
21.10 Sportpanorama
22.40 Ontdek je plekje
22.45 Journaal
1S.00 (K) Fabeltjeskrant. 18.05
Jeugdfilm. 19.00 (K) Traject, j
(Z/W) Zoeklicht. 20.10 (K) Negej
poppen fllmserle.
■H 20.35
21.40 (K) Actueelprogrorrf
22.10 (K) Jake, polltlefeullle.
23.00 (K) Nieuws.
HILVERSUM 1
VPRO: 18.00 Nws. 18.11 Vandag dit.
morgen dat. 18.20 VPRO-Vrljdag:
kommentaren en analyses. KRO:
"9.00 (S) Uit het operette album.
maatschappelijk terrein. li
Marktberichten. VPRO: 19.00 SASSï
Nova Zembla FM: leugens, ven» inu,,
ring. strijd en goed nieuws. 11
Nieuws; 20.05-20.15 Vandaag gist<
morgen dat). NOS: 20.50 Den Hl hers
vandaag. VARA: 21.00 (S) La B-
me. opera van Leoncavallo, uil*,
voerd door Groot Omroepkoor.
22.00 (S) Ki
programma. 22.25 Overweging. 22.30
Nieuws. 22.40 (S) Hits (gr.) 23.55-
HILVERSUM 11
HILVERSUM 111
NOS: 18.02 Joost mag niet eten.
Gevolmachtigd: verzoekplaten.
De heug en meug show. VI
21.02 VPRO-Vrijdagavond Show
de Arbeid. 18.30 Nleuv
HILVERSUM I
VARA: 7.00 Nle»ws. 7.11 Ochtendgym
nastiek. 7.20 (S) Z.O.gevarieerd
programma, met om 7.54 VPRO:
Deze dag. 8.00 Nieuws. 8.11 Dingen
van de dag. 9.35 Waierstanden en
om 10.10 Ombudsman. 10.30 (S)
Z.I.: Muziek en lnformatleshow.
(11.00—11.02 Nieuws). 13.00 Nieuws.
13.11 Dingen van de dag. 13.23 (Si
Dit ls het begin. .Jongerenprogram-
4.45 (S) NOS-Jaz
11.55 Mededelingen.
12.16 Overheidsvoorlichting: Fri
Tuis- Informatie voor het bedrlJI
ven. 12.26 Meded-llngen t.b.v. 1:
en tuinbouw. 12.30 Nieuws. 12.41
Tross-Country 13.30 (S) Steiger -I
gevarieerd programma. 16.30 Niet
15.33 (S) Luister uitèn thi
verzoekpl. progr. voor "de mill!
ren. 17.30 Nieuws. 17.32 Aktui
(Sj Café-chantant: liedjes en
uit de goede oude tijd.
HILVERSUM III
HILVERSUM II
8.30 Nieuws. 10.00 (s) Tien
t Jonge luis- spor
NCRV: 7.02 Klaar wakker met
Blom. 8.02 (S) Tot uw dienst:
sleke muziek! op uw verzoek.
Muziek Wj de koffie. 13.03 (S) P(
Vers. 13.03 (S) Drie van u. 15.03
Pop Station. 16.03 (S) Sportshow
Jules Croiset in het IKOR-tv-stuk „Vincent, de evangelist
Onlangs liet de nieuwe VPRO-
voorzitster Fenna v.d. Burg ons
in een interview weten, dat de
Barend Servet-formule is uitge
werkt. Op zijn minst een voor
barige uitspraak, want tot gis
teravond acht uur is er binnens
kamers bij de VPRO touw ge
trokken tussen de groep, die le
denverlies vreesde, en de tegen
partij. die daar juist op aan
stuurde. Wie aan het langste
eind trok bleek nadien, toen Ba
rend Servet c.s. uiteindelijk toch
hun in alle opzich'en ondermaat
se misslagen op de buis moch
ten brengen. Voor de film
Giant" deed de VPRO nog een
beroep op de kijkers van alle
leeftijden en alle gezindten,
maar die werden buitengesloten.
tosn het visitekaartje van de
VPRO het scherm op moest, in
dit geval een zouteloos geheel
van onbeholpenheden, platitudes
en harteloos geschreeuw. En
daarmee schaart de VPRO zich
in de rij van de se: arische r,
gen aanhang van e.icertriekel'n-
gen in de weer zijn. Op het ande
re net bood de Ev. Omroep een
alternatief in de uitvoering van
Handels Messiah, een gebeuren
voor uitgesproken liefhebben-
Op deze wijze wordt de dondfl
dagavond als kijkavond een vej
loren avond.
Radio Atlantis
in de lucht
OOSTENDE (Belga) De 1
g sche Rad'o Atlant's is
in de lucht. De 3e p rati
heeft proefu zend ngen verzorfl
die volgens de heer van Lanl
schDo:. e'genaar van Radio A
lan is. tot n Wa'lcn en ook?
Nederland zeer gaed te beluisu
ren vielen. Onder leiding v#
discojockey Chrispain St.-JolT
zullen de proefuitzendingen f
de definitieve programma's!"
beluisteren z!jn op de 270 m goS
lengte.
A s z:n
van -
-Yp
r ::n en va
anker s gegaan bu'ïen de ter
toriale wateren ter hoogte vt
Blankenberge-Knokke.
zendt van 6.00 tot 24.00 uur.
