Verborgen
honger
grijpt om
zich heen
yiafe
Het ging
om
meer dan John
F.Kennedy
s
TIEN JAAR NA
MOORD
IN DALLAS:
BALANS
NEGATIEF
ADDIS ABEBA, (ANP). - Het Christian Relief Committee in
Addis Abeba beeft de hongersnood in Ethiopië ernstiger ge
noemd dan die welke destijds Biafra beeft getroffen. De hon
gersnood wordt er trouwens nog verergerd doordat verschil
lende epidemieën zijn uitgebroken, zoals cholera, pokken, ty
fus. dysenterie, malaria enz. Dit blijkt uit een verslag van (ie
jongste vergadering van bet Committee, waarin hulpverlenen
de organisatie van de kerken, gecoördineerd door Caritas sa
menwerken. Er wordt een enorm tekort aan medisch personeel
gemeld, terwijl verpleegsters die naar de getroffen gebieden
worden gezonden, vaak binnen een weck ziek zijn. De regering
van het land prijst het werk van pater E. de Lange Cssp uit
Friesland, die vijf hulpteams heeft georganiseerd. Ook andere
Nederlandse missionarissen hebben zich ingezet voor de hulp
verlening. De Nederlandse stichting Mensen in Nood-Caritas
heeft haar rampennummer giro 11.11.222, ten name van Mensen
in Nood, Den Bosch, voor de hulp aan Ethiopië opengesteld.
moeite de tekst van dal document,
waaivan niemand dc herkomst
heeft kunnen opsporen te citeren.
„Deze man wordt gezocht wegens
verraderlijke activiteiten tegen dc
Verenigde Staten. Door de grond
wet die hij zwoer te onderhouden
-te verraden - heeft hij de souve-
reinititeitvandeV.S. overgeleverd
aan de Verenigde Naties onder
communistische leiding. Hij ver
raadt onze vrienden (Cuba, Katan
ga, Portugal) en bevoordeelt onze
vijanden (Rusland, Joegoslavië,
Polen). Hij heeft het vele malen
mis gehad in zaken die de veilig
heid van de V.S. raken. Hij is nala
tig geweest in de wetten die regi
stratie van communisten voor
schrijven. Hij heeft steun ver
leend aan de door communisten
op touw gezette ras-relletjes, die
hij heeft aangemoedigd. Hij heeft
illegaal een van de souvereine sta
ten van de U.S.A. overvallen met
federale troepen. Hij heeft voort
durend anti-christelijke personen
benoemd in federale functies. Het
hooggerechtshof geschraagd in
zijn anti-christelijke uitspraken.
Het wemelt van vreemdelingen en
bekende communisten in federale
organen. Hij is betrapt op fantasti
sche leugens tegen het Ameri
kaanse volk (met inbegrip van
persoonlijke zoals zijn voorgaand
huwelijk en echtscheiding)".
Niet minder dan een regelrechte
uitnodiging tot moord. Kennedy
uit de weg geruimd, kon het oude
machtsspel opnieuw met steeds
meer middelen, met steeds meer
intriges, bedrog, onrecht, geweld
en farizeïsme beginnen. De resul
taten liegen er niet om. De voor
uitgang der volkeren, zoals een
encycliek heette, is in feite een af
geschreven zaak.
C. DE GROOT
Van een onzer verslaggevers
ADDIS ABEBA - Zes maanden lang zijn
de boeren van de drooglegebieden van
Wollo en Tigris, de twee dichtstbevolkte
gebieden van Ethiopië geteisterd door dc
hongersnood. Van de bijna twee miljoen
mensen die er onder lijden, wonen er
700.000 in Wollo. Ze hebben bun vee, het
hout van hun huizen en hun land verkocht
om voedsel te kopen en nu bezitten ze niets
anders meer dan de vodden die ze aanheb
ben. V'anaf april zijn ze bijna geheel afhan
kelijk geweest van de graanvoorraden van
de regering. Er was niet genoeg. In de vijf
maanden tussen april en augustus zijn er
tussen de 50.000 en 100.000 mensen gestor
ven. En ze sterven nog steeds.
Nu heeft de regering dertien opvangcentra
in Wollo ingericht, die verspreid liggen
langs de grote weg ten noorden van Addis
Abeba naar Asmara. Toen we bij deze kam-
pen aankwamen zagen we voor de eerste
keer de gevolgen van massasterfte. De kam
pen van Wollo geven onderdak aan 14.000
mannen, vrouwen en kinderen. Op dit mo
ment sterven er tussen de 700 en 1000 men
sen per week, wat betekent dat de kampen
in drie maanden leeg zouden zijn, als ervoor
iedere duizend gestorvenen geen nieuwe
mensen in de plaats zouden komen uit alle
uithoeken van het land.
Het kamp in Dessie (de provinciehoofdstad)
is het grootste van de dertien. Het ligt op
een heuvel aan de rand van de stad. Er ver
blijven nu bijna 4000 mensen. Met duizen
den tegelijk zitten ze in rijen op voedsel te
wachten.
Als je dichterbij komt. gaan ze met moeite
staan om de traditionele buiging ter begroe
ting te maken, en haasten zich om hetgeen
er overgebleven is van hun vuile kleren om
hun benige lichamen te trekken - feilloos
beleefd. Sommigen, die deze waardigheid
verloren hebben, komen naar je toe en
scheuren de vodden van hun borst om de
ribben te laten zien die door de strak ge
spannen dode huid lijken te steken.
Sommigen komen te laat om gered te wor
den, zijn te ziek om nog voedsel tot zich
te kunnen nemen. Ze liggen daar maar. be
dekken zichzelf met hun vodden en wach
ten op de dood. In Dessie zijn geen sanitaire
voorzieningen, iedereen heeft een halve
vierkante meter dak boven zijn hoofd en
het aantal ziekten stijgt.
We liepen door een aantal hutten waar de
patiënten lagen te kreunen, te hoesten en te
huilen. Ze lagen gewikkeld in vodden en
waren te zwak om op te staan, terwijl hun
eigen vuiligheid om hen heen lag. Het is
er veel te vol. Tyi'usputiè'nten liggen naast
dysen triepatiënten. buiklooppatienten,
mensen die allerlei soorten koorts hebben,
longontsteking- en tuberculosepatiënten.
Voor de verzorging van de zieken (in Dessie
moeten minstens 1000 mensen ernstig ziek
zijn) is er een team van vijf hospilaalsolda-'
ten - geen dokters. Zij zijn de hele dag bezig
.met het uitdelen van medicijnen aan diege
nen die sterk genoeg zijn om de keet in het
midden van het kamp die dienst doet als
kliniek, te bereiken. Een paar gelukkigen
worden er op een brancard naar toe ge
bracht. Ze liggen op het punt om te sterven,
en komen net op tijd om weer met vloeibaar
voedsel teruggebracht te worden tot hun
honger. De staf heeft geen tijd om zich bezig
te houden met de mensen die te zwak zijn
om uit de hutten te komen.
Kinderen
Bij zonsopgang en zonsondergang worden
de doden opgehaald. Kampassistenten
(vluchtelingen die extra voedsel krijgen
voor het werk dat ze doen) gaan langs de
hutten en schudden de stille, ineengekrom
pen bulten door elkaar. Wanneer er geen
beweging meer in zit. slaan ze de vodden
terug en onthullen meestal een lijk. Dege
nen die er bijna twaalf uur vlak naast gele
gen hebben merken liet niet eens als 'er een
brancard binnen gebracht wordt en het li
chaam wordt weggehaald. Op de dag dat
we in Dessie waren, stierven er tussen ne
gen uur 's ochtends en 4 uur 's middags
twaalf mensen. De nacht daarvoor waren
er tien mensen gestorven. Zo gaat het al zes
In Dessie. en overal zijn de kinderen het
meest kwetsbaar. Om negen uur 's morgens
zagen we hoe zeven kleine lichamen op een
brancard geladen werden. Hun-stijve armp
jes waren in een onnatuurlijke positie ge
kruist. Een paar meter verder, een paar pas
sen van de dood af, wachten 600 kinderen
op hun ochtendrantsoen - hun laatste maal
tijd, een mengsel van prote'ineconcentraat
en graan hadden ze de vorige middag om
vier uur gehad. Die ochtend was hun enige
■voedsel een kop thee. Ieder van hen leed
aan ondervoeding: velen waren in het laat
ste stadium van uitgemergeldheid en kon
den niet meer rechtop staan.
De man die belast is met het medische toe
zicht over het kamp haalt zijn schouders
op: ..Hoeveel er zullen sterven? Dertig pro
cent zal zonder twijfel dood gaan."
We bezochten zes van dc dertien kampen,
leder kamp gaf hetzelfde hopeloze beeld te
zien: een kind dat wanhopig aan de uitge
droogde borst van zijn stervende moeder
zuigt; een vrouw met dysentrie, die pro
beert uit haar hut te kruipen maar daar niet
in slaagt en buiten bewustzijn raakt; eèn
jongen van misschien twaalf jaar met armen
en benen als lucifershoutjes, die met moeite
een emmertje water draagt dat niet. zwaar
der is dan, een liter melk; een ander jongetje
dat het hoofd van zijn stervende vader
streelt - overal waar we kwamen dezelfde-
wanhopige ogen.
Waarom gewacht?
Op ecu dag zal do Ethiopische regering uit
moeten loggen waarom ze zes maanden ge
wacht heeft voordat de wereld deze kata-
strofe mocht weten. Wilden ze het niet wé
ten tot dat het te laat was? Als dat zo is,
negeerden ze waarschuwingen die hun ei
gen mensen vorig jaar hadden laten horen.
Waren ze toen ook al te druk met de voorbe
reiding van de tiende verjaardag van de
Organisatie van de Afrikaanse Eenheid, die
in mei dit jaar in Addis Abeba gevierd
Of, nog erger, wisten ze wel wat er in Wollo
en Tigrus gebeurde, maar besloten ze om
het geheim te houden omdat ze bang waren
dat de aandacht van de wereld,niet gericht
zou zijn op de OAE, maar op het ongelukki
ge nieuws uit het binnenland?
Wat er ook voor uitleg gegeven wordt, er
zijn duizenden mensen onnodig gestorven
en zullen dat nog steeds doen. De regering
is niet helemaal non-actief gebleven. Ze
heeft voedsel uitgedeeld, ze heeft - discreet
- om wat hulp gevraagd, ze stond de i nterna-
tionale agentschappen die al in Ethiopië
werkten toe om hun beperkte hulpbronnen
tot de bodem toe léeg te maken en in augus
tus. vier maanden nadat de hongersnood
begon, begonnen ze de hulpacties te coordi-
Maar het was veel te weinig en veel te laat.
Pas begin september ontdekte de regering
dat ze de hongersnood met meer onder con-
- trole had. Een UNICEF-team meldde dat
er ongeveer honderdduizend mensen alleen
al in Wollo waren gestorven, dat de toevoer
van graan en medicijnen „gevaarlijk laag"
was en dat er#als het sterftecijfer niet verdetf
wil stijgen, een massale internationale hulp
actie ondernomen moet worden. Pas be
gin oktober besloot de regering dat de rest
van de wereld mocht weten hoe haar volk
leed.
Nu smeekt Ethiopië om hulp: dokters, ver
pleegsters. medicijnen, dekens en geld.
Maar de mensen hebben vooral voedsel no
dig. Ze hebben het nu nodig en ze zullen
het voor minstens acht maanden nodig heb
ben. Als de hulp morgen komt, zal het te
laat zijn om duizenden levens te redden. Als
de hulp niet komt, zal er geen ejnde komen
aan een onnodige tragedie.
(Copyright The Guardian)
Toen om een minuut voor half
oen op 22 november 1963 in
Klmstreet te Dallas (Texas) pre
sident John F. Kennedy werd
vermoord in de open auto waar
mee hij op weg was naar een offi
ciële lunchbijeenkomst, wisten
waarschijnlijk alleen degenen
die zijn dood hadden gewild wat
de te verwachten gevolgen van
deze aanslag zouden zijn: Niet al
leen voor dc Verenigde Staten,
•maar voor een zeer groot deel
van de wereld. Het heeft slechts
kort geduurd eer die gevolgen
zich met toenemende dramati
sche duidelijkheid gingen afte
kenen. Tien jaar later kan het de
sastreuze overzicht ervan wor
den geschreven.
Een negatieve balans. Niet voor
iedereen natuurlijk. Want er zijn
mensen, er zijn instellingen en on
dernemingen van verschillende
aard die er veel beter van zijn ge
worden. Maar niet het gros van dc
mensheid, waar dan ook. Vooral
jiiel de bevolkingen van de gebie
den, die met een veelbetekenende
term „de derde wereld" worden
genoemd. Alsof het gaat om een
andere planeet, ver weg, waarvan
de gewone aardelingen niet zo
heel veel weten.
De moord op Kennedy markeer
de. zoals de moord op de Oosten
rijkse aartshertog Franz Ferdi
nand op de zondagmiddag van 28
juni 1914, het einde van een histo
rische periode. Van de naoorlogse
periode, waarin een door oorlog
en bezetting geteisterd, geruï
neerd, gemarteld Europa zich her
stelde van de slagen die op het
kantje af fataal waren geweest en
waarin, hoewel aarzelend, de
Hoop ontstond en groeide, dat er
in de toekomsteen niet alleen wel
varender maar ook rechtvaardiger
wereld bestaanbaar was, die ook
die vreemde planeet van de derde
wereld zou omvatten. Het „Alle
"Menschen werden Brüder" zou
eindelijk iets anders gaan beteke
nen dan een nogal vervelend en
obligaat slotnummer van een abo-
nementsconcert. Meer zelfs
dan de pasklaar gevonden hymne
De president en zijn vrouw in c
en diens vrouw, door de straten
voor de organisatie der Verenigde
Naties.
Wat er die 22ste november 1963
in Dallas gebeurde raakte veel
meer dan alleen maar president
John F. Kennedy. Het ging om
meer dan Kennedy, die uit de weg
geruimd moest worden omdat hij
de exponent en promotor was van
een nieuwe Amerikaanse politiek
in binnen- en buitenland. Vol
strekt niet de geniale en onfeilba
re grote staatsman, die het alle
maal wist en voorzag. Maar wel ie
mand met visie, met (wat zijn per
soonlijke zwakheden en tekortko
mingen ook geweest mogen zijn)
een nieuwe kijk op wereldproble
men en met de wil en het vermo
gen om er met zijn adviseurs en
medewerkers iets aan te doen: een
ambitieus politicus, dat wel. Ie
mand die grote blunders kon be
gaan. zoals toen hij - slecht voor
gelicht en geraden - zijn toestem-
Ie open auto, waarmee hij samen
van Dallas reed. Nog geen minuut
ming hechtte aan een Amerikaan
se aanval op Cuba.
Maar ook een man, die bereid was
van anderen en van eigen vergis
singen te leren. Die ofschoon zelf
rijk. rijkdom niet beschouwde als
het tot elke prijs te verdedigen pri
vilege van weinigen. Die - eerder
dan de kerk waartoe hij behoorde,
veel eerder dan heel veel politici
zelfs tien jaar later - de ruïneuze
waanzin van een internationale
bewapeningsrace ten koste van
vooral de arme landen inzag. En
dat zei op een manier die toen
door sommige machten in Ameri
ka, lieden ten dage nog door som
mige Nederlandse militaire auto
riteiten voor „communistisch"
werd uitgekreten. Die - zoals Bar
bara Ward in 1970 in een publika-
tie van „Justitia et Pax" van de
meest geïnteresseerden onder de
jongeren zou zeggen - zich niet
richtte op het afschepen van de
met gouverneur John Conally
later volgde de moordaanslag.
ontwikkelingslanden mét wat
kruimels van de tafel der rijken,
maar die zocht naar een waarach
tige hervorming van de internati
onale orde, naar een waarlijk
rechtvaardige, samenwerkende
en' broederlijke wereld.
De actuele moeilijkheden bij het
onderzoek naar de gedragingen
van de man die op het ogenblik
hard op weg is de meest beruchte
president van de Verenigde Sta
ten te worden, laten de hinderpa
len zien, waarop na 22 november
1963 elk onafhankelijk onderzoek
naar de werkelijke achtergrond
van het drama van Dallus is afge
stuit. Ondanks alle onwaarschijn
lijkheden en zelfs onmogelijkhe
den is Lee Harvey Oswald als de
enige schuldige aan de moord op
president Kennedy de officiële ge
schiedenis ingegaan. Dat hij daar
na onder volstrekt onvoldoend
opgehelderde omstandigheden in
Een Ethiopische moeder probeert haar kind nog wat borstvoeding te geven. Vrouw
en kind hadden dagen lang niet gegeten, toen zij door een hulporganisatie werden
opgemerkt. Een maand tevoren had haar man haar verlaten om werk te zoeken,
zijn vrouw en twee kinderen aan hun lot overlatend.
Een oude man nipt aan zijn kannetje melk dat hij dagelijks in Kobbo ontvangt.
Tegen hem aangehurkt zit een klein kind, gehuld in wat vodden. Ondanks hun
honger zijn deze mensen toch te redden, nu zij binnen het bereik van de hulporgani
saties zijn.
de gevangenis op zijn beurt ver
moord is door dc caféhouder
Ruby, die allerminst bekend
stond als een aanhanger van Ken
nedy, heeft het gemakkelijk ge
maakt de doofpot dicht te maken.
We weten nu: er is maar één moor
denaar geweest en die heeft volko
men op zijn eigen houtje gehan
deld. Hetgeen" voor de-rest nie
mand gelooft.
Van Kennedy's programma is wel
iets terecht gekomen, maar niet al
te veel en niet op de manier waar
op hij het gewild beeft. Dc snelle
emancipatie vpn de Amerikaanse
negers is vertraagd en maar heel
ten dele waar gemaakt. De vaak
met kunst en vliegwerk door be
langhebbende organisaties en on
dernemingen in stand gehouden
koude oorlogssfeer in Europa is
langzamerhand geluwd. De door
Kennedy gewilde toenadering tot
de Sovjet-Unie, waardoor hij zich
de achterdocht en bijna openlijke
vijandschap van generaal De
Gaulle en Konrad Adenauer op de
hals haalde, is een feit geworden.
Maar op een zo opportunistische
en mercantilistische basis, dat het'
Amerika van Nixon en het Rus
land van Breznjev tegelijkertijd
eikaars economische partners en
imperialistische concurrenten an
nex bondgenoten lijken te zijn ge-
De door Kennedy gewilde schep
ping van een Europees-
Amerikaans deelgenootschap, dat
in staat zou zijn geweest het eco
nomisch, militair, wetenschappe
lijk en technologisch evenwicht
tussen de Verenigde Staten en een
verbrokkeld Europa te herstellen,
is er nooit gekomen. Dank zij de
macht van de grote multinationa
le ondernemingen is West-Europa
al bijna even hard op weg naar
economische kolonialisatie. als
Oost-Europa het al politiek en
economisch is. Waarbij het ver
melding verdient, dat Russische
bedrijfsleiders tegenwoordig op
geleid worden door Amerikaanse
deskundigen in hun efficiente me
tboden en dat zeer kapitalistische
trusts er tegenwoordig helemaal
John F. Kennedy, geen onfeilbare staatsman, maar wel iemand
met visie.
geen bezwaar meer tegen hebben
filialen te stichten in communisti
sche landen, waar de lonen lager
zijn dan in West-Europa en stakin
gen verboden. Wat Zuid-Amerika
betreft, waar president Kennedy
zijn streven richtte op de geleide
lijke vervanging van het Noorda-
merikaanse economisch imperia
lisme door een nieuwe en edel
moediger, op den duur zeker ook
stabieler en vruchtbaarder sa
menwerking, waarvan de „Allian
ce for Progress" het instrument
zou worden, kan alleen maar van
een volslagen mislukking worden
gesproken.
Het heeft niet veel zin zich af te
vragen of John F. Kennedy er be
ter dan zijn opvolgers in geslaagd
zou zijn het hoofd te bieden aan
de druk van enorme financiële en
economische belangen en mach
ten die zich met succes verzetten
tegen de economische en politie
ke ontvoogding van het Latijns-
Amerikaanse continent. Zijn op
volgers hebben het zelfs niet ge
probeerd. Omdat zij het niet wil
den? Omdat zij het niet durfden?
Omdat zij zich misschien het op
een reusachtig opsporings- en
aanhoudingsbevel lijkende affi
che herinnerden, dat vlak voor de
aanslag op Kennedy met zijn por
tret en face en zijn portret en profi-
lcinTexasen in Dallas door onbe
kenden was aangeplakt met in
rode letters het opschrift „gezocht
wegens verraad"? Het loont de
