Schijnwereld van „Hendrik de Vierde"
geeft relatief aan 50 toneeljaren
Emancipatiebeleid
dringend nodig
Jiddisch fruit van Max
Rob Franken en de
Moog-synthesizer
LEIDSE COURANT
DINSDAG 30 OKTOBER
Jury voor Staal!
prijs Kinderboj
Den Haag (ANP) Minister
Doorn van CRM heeft de
ingesteld voor toekenning
de Staatsprijs '73 voor k*
en jeugdliteratuur. De
groot 5000.- is een oeuv
die om de drie jaren ka
den verleend. Eerder on
deze prijs Annie M. G. S
An Rutgers van der Loefii
nau en Miep Diekman.
De jury wordt gevormd dool
rijke van Raephorst, n
R. Bauer-van Wech^rr
W. Goeman-van Randeij[
Rutgers van der Loeff-I
en de heren dr. H. G.
Doel, drs. A. P. P. van K>i
en J. C. Vilerius.
Rie Cramer
vijfvoudig
in het nieuu
van Dijk) en ontving vele an
dere onderscheidingen.
Terugkijken 2Ml Paul Steenber
gen zeker niet graag doen.
„We blijven actief, reken daar
maar op" is een van de laatste
uitspraken die een krant van
hem afdrukte. Zijn liefde voor
zijn „malle" vak (zoals hij
zelf eens zei) overheerst en hij
zal als acteur aan de Haagse
Comedifc verbonden blijven.
Ook volgend jaar, al zullen
zijn vrouw Myra Ward en hij
meer tijd doorbrengen in hun
huis in Frankrijk dan vroeger
mogelijk w»is. En dan, welke
rol is meer geschikt als bewijs
dat een acteur nog midden in
de wereld van de schijn staat
dan de komende Hendrik de
Vierde? Ko van Dijk vierde er
in de seizoenen 1952/53 grote
triomfen in bij het Rotterdams
Toneel, nu is Van Dijk de re
gisseur van Steenbergen voor
Pirandello's stuk. „Er is ie
mand die mijn leven leeft. Ik
weet er niets van", drukt de
Haagse Comedie nis motto op
het programmaboekje voor
„Hendrik de Vierde" af. Het
stuk zelf wordt met „Zes per
sonages op zoek naar een ac
teur" als een van de beste
wetrken van Pirandello be
schouwd, en de van oorsprong
Siciliaanse nuteur speelt erin
met vorm en leven, met waar
heid en onwaarheid, met mas
kerade en waanzin. Het „thea
ter in het theater" is een van
zijn geliefde thema's dat tot
een complete filosofie uitgroei
de. Pirandello's stuk gaat over
een man die zich Hendrik de
Vierde, keizer van Duitsland
waant. Een psychiatrisch ge
val dus, maar ook veel meer
dan dat. Die waanzin wordt
namelijk een bewuste vorm
van leven voor die „Hendrik
de Vierde", went nadat hij hel
der van geest een oude rivaal
heeft neergestoken, moet hij
de rol van waanzinnige verder
spelen. Hij is niet meer waan
zinnig, maar in het leven kan
hij niet terug. Niet alleen een
boosaardige keus waardoor hij
het spel met zijn omgeving vol
kun houden en uit kan bouwen,
maar ook een wanhopige keus
omdat er geen ander leven
dan deze schijn voor hem is.
Een spel van schijn en wezen
en het zoeken naar de waar
heid daarin, dat is Prandello's
„Hendrik de Vierde" nog
steeds. Een belangwekkend
stuk, ook el omdat het hier
niet meer gespeeld werd sinds
1963 (toen bij Ensemble met
Julien Schoenaerts In de hoofd
rol). Maar ook een stuk waar
bij een acteur zich meer dan
normaal betrokken moet voe
len, omdat dat spel van schijn
en wezen ook het zijne is. En
zeker een prachtig jubileum
stuk - alweer dat woord - voor
een acteur die geen jubileum
wil vieren, rnuar Een Rol wil
spelen.
BERT JANSMA
Wat Van Goor heeft bedoelt
de heruitgave van de gedi
bundel Lente zomer her.
winter, is niet recht duit
Merkwaardig genoeg luste
deren de sterk verouderd
van Rie Cramer wel, met
den als maatje en moej
„de bleek" (met dr(
hempjes, buisjes en broe'
Moeilijk te volgen; maari
kinderen het nu toch leu'
den, kw&éd kan het nief.
„Schrijf in hemelsnaam niet
over „jubileum"", zegt de af
deling Publiekscontacten van
de Haagse Comedie: „Paul
Steenbergen wil het woord
„Jubileum" niet horen". En
toch viert de 66-jarige acteur
en ex-directeur van de Haagse
Comedie een jubileum. Niet zo
maar een wissewasje, maar
een mijlpaal van vijftig levens
grote jaren a«n het toneel.
Steenbergen wil het niet vie
ren. Hij wil alleen een mooie
rol spelen en daar biedt de
aanstaande première van
Pirandello's „Hendrik de Vier
de" hem alle kans toe. Op het
waarom van dut angstvallige
mijden zal Steenbergen zelf ze
ker een aantal gefundeerde
antwoorden hebben. Hij wei
gert dan ook categorisch met
de pers te praten op dit ogen
blik. Maar wie de map „Steen
bergen" uit het archief van
een kwint vist, vindt nog een
reden. Er is al zo veel gevierd
om Steenbergen. Een 25-jarig
jubileum, een 40-jarig jubileum
zijn zestigste verjaardag, de
kranten hebben bol gestaan
van zijn portretten en zijn uit
spraken. En dat terwijl Steen
bergen in wezen uit alle inter
views nauwelijks overkomt als
een man die gwiag uitspraken
doet. Een man met een me
ning, dat zeker, maar dan een
man van de nuancering, een
man van de pasteltint, zoals
hij ook zo vaak zijn eigen ac
teertalent en de stijl van
„zijn" Haagse Comedie ken
schetste.
„Als kind dacht ik: als ik
maar nooit toneel hoef te spe
len" zei Paul Steenbergen eens
tijdens oen lezing voor de
Vrienden van de Haagse Co
medie. En hij dacht daarbij te
rug aan de tijd dat zijn vuder
afwisselend in schouwburgen,
op café-plankiers en op ker
missen als acteur het brood
moest verdienen, terwijl in
slechte tijden teruggevallen
moest worden op de strijkin-
richting van zijn moeder.
Maar ondanks die hekel moest
de jonge Steenbergen mee
doen. In kindervoorstellingen
van het eigen gezelschap van
zijn \»ider. In „De twee wee
zen" bijvoorbeeld, anderhalf
jaar geleden bij Toneelgroep
Globe neg door tientallen men
sen bezet, toentertijd door een
man of zeven gespeeld. Paul
Steenbergen speelde er vier
rollen in en het rennen naar
achter de coulissen om van
kleding, pruik en snor te ver
wisselen zal hem beter bijge
bleven zijn dan het spel zelf.
Paul Steenbergen heeft geschitterd in stukken van Shakespeare, Anpuilh, Pirandello en vele andere
auteurs. Maar hij speelde ook toneel van eigen bodem, zoals in H. Keuls „Johan van Oldenbar-
nevelt", dat in 1965 ging onder regie van Joris Diels.
Het is fascinerend na te gaan
hoe het talent van Paul Steen
bergen zich ontwikkelde. Van
die vreemde kermisachtige
voorstellingen tot een stijl die
in zijn soberheid een voorbeeld
werd binnen het Nederlandse
toneel. Steenbergen werd de
man van het „understate
ment", de «cteur die z'n grote
middelen „klein" wist te hou
den al bekent hijzelf dat de
Duitse regisseur Zadek bij
„Voorjaarsontwaken" vond dat
hij nog té veel speelde. Als
Steenbergen een rol speelt,
weet je dat die er 'staat'. Zelfs
al is 't nog zo'n „mouwschud-
dertje", zijn toneelpersoonlijk
heid tilt dat rolletje op boven
de middelmaat. En als hij er
werkelijk met zijn hele per
soon achter gnat staan, komt
Paul
Steenbergen
wil van geen
jubileum
horen
Liefhebbers van Rie Cramei
nen vijf keer hun hart opt
J Van Goor Zonen in Den Hf-
j opnieuw de uitgever 1
i Sprookjes van Grimm, Sf
jes van Moeder de Gans,
liefste Versjes, Lente j-
herfst winter en tenslotlt
set van vier grote kleuren
met klederdrachten, die
nieuw in de handel wordt
bracht.
De inbreng van Rie Cram^
betreft de twee sprookjr
dels bestaat alleen uit d
straties, zoals men die
mensenheugenis kent. En>
om wellicht interessant v».
Rie Cramer aanhangers
nu beduimelde exemplarei.
nen inruilen voor de nog i
originele tekeningen. De t|
van de sprookjes zijn echt
ders.
Of ze beter zijn, hangt vl
smaak van de lezer af;
Sprookjes van Moeder de
meldden we eerder, dat d>
bouw die navertelster Chl
Doorman hanteert, voor i
ren vaak te ingewikkeld i
vendien verwerkt de bewe
wel erg sterk haar eigen
in de sprookjes, die voo:
tijd wat erg lief en brt
vroom is.
In de Sprookjes van Grimm.
fraai uitgebracht, weer n
originele illustraties vai.
Cramer - is die inbrenj
minder. Maar nu de 1
king van de sprookjes n|
leen van Christine Do!
maar ook van Onno Ven
verademing, want aanz.
beter verstaanbaar en r
braaf.
er een brok levend theater uit
de bus dat je jarenlang bij
blijft. Je ziet hem nog zó staan
in Millers „Na de val" om
maar een van de stoet figuren
(zijn het er al honderd?) die
hij langs het Voorhout liet
trekken met name te noemen.
En kortgeleden kon Nederland
hem nog op de televisie bewon
deren in een briljnnte combi
natie met het tegengestelde ta
lent van Ko van Dijk in de ont
roerende creatie van David
Storeys' „Mooi weer van
daag".
Daarnaast was Steenbergen,
die al sinds 1932 in Den Haag
speelt, toneelleider. Een func
tie die hem misschien in wezen
minder lag - hij wist bij huldi
gingen als zodanig altijd de
glans op anderen te laten af
stralen - maar waarin hij vele
in hun algemeenheid onterech
te verwijten over het „society-
toneel" van zijn gezelschup
moest ontzenuwen en waarin
hij de verdienste had via de
weg der geleidelijkheid de fak
kel over te dragen aan de jon
gere garde van zijn gezel
schap.
Om die reden gaf de Kring
van Nederlandse Theatercritici
hem vorig nar dan ook de
Prijs der Kritiek. Een van de
In Hendrik de Vierde, geen rol is meer geschikt als bewijs dat
de acteur nog midden in dewereldvan de schijn staat.
vele huldeblijken overigens.
Steenbergen kreeg diverse
Louis d'Ors, werd meermalen
door het theaterpubliek tot ac
teur van het jaar uitgeroepen,
kreeg van Albert van Dalsum
diens toneeirinig (die hij vorig
jaar weer overdeed aan Ko
Kunst en
De Hoofdstad Operette geeft op
dinsdag 13 en woensdag 14 no
vember in de Koninklijke
Schouwburg voorstellingen van
„Die lustige Witwe" onder regie
van Alexander Pichler.
Tekeningen van G. van der Valk
alsmede diens pastels kunnen
bezichtigd worden in het minis
terie van Volkshuisvesting en
ruimtelijke ordening te Den
Haag van 3 t.m. 30 november.
Kinderkoor „De Kleine Stem"
concerteert op vrijdag 2 novem
ber in Diligentia te Den Haag.
Het geldt hier een jubileumcon
cert want dit kinderkoor bestaat
60 jaar. Het programma bevat
naast een aantal liederen ook
uitvoeringen door een ORF- en
een instrumentaal groep.
In het Frans Halsmuseum te
Haarlem wordt van 2 november
tot 31 december een tentoonstel
ling „Bouwen en Wonen" gehou
den. Men vindt hier een over-
kunstenaars
zicht van het werk dat architect
J. B. van Lochem (1881-
1940) verrichte met de plannen
van zijn woonwijken te Haar*
lem.
Dr. W. P. Theunissen, de bekende
auteur over het Christelijke
Oosten, spreekt op vrijdag 9 no
vember in Diligentia te Den
Haag over „In de monnikenre
publiek van de Berg Athos"
Deze lezing wordt geillustreerd
met dia's.
Meubelen van Le Corbusier, Van
de Rohe, Rietveld en anderen
worden getoond in het Rotter
damse Bouwcentrum van 15 no
vember t.m. 8 december onder
de titel „Oude Meesters".
Toneelgroep ABC speelt op zater
dag 3 november in de toneelzaal
van Amicitia te Den Haag de
thriller „Celia" van George
Batson onder regie van J. J. X.
Klaaijsen.
Pianist Rob Franken is al lang
geen onbekende meer op de Ne
derlandse jazzpodia. Hij is de
vaste begeleider van gitarist
Joop Scholten en werkt zeer re
gelmatig voor radio en t.v. Ook
begeleidt hij de laatste jaren
veel buitenlandse solisten, zoals
Ben Webster. Dexter Gordon,
Art Farmee. Lee Konits e.v.a-
De laatste jaren raakte hij zeer
onder de indruk van de moge
lijkheden van een bij uitstek
elektronisch Instrument, de
Moog-Synthesizer; vorig jaar
kocht hij er een. Tot vijf jaar
geleden werd dit instrument uit
sluitend gebruikt in de moderne
muziek op de conservatoria In
Den Haag en Amsterdam. Later
werd het ontdekt door de pop
muziek en door twee jazzpianis
ten: Sun Ra en Paul Bley.
Franken werkt nu een jaar met
dit instrument. Hij speelde uit
sluitend In kleine zalen om zijn
experimenten op een klein pu
bliek uit te proberen. Thans is
hij zo ver om de Nederlandse
jazz-podia te betreden met zijn
nieuwe trio, verder bestaande
uit bassist Wim Essed cn dram
mer Erik Ineke.
Dit trio treedt zondagmiddag 4
november op in theater Pepijn,
Nieuwe Schoolstraat Den Haag.
Franken bespeelt zowel de elek
tronische piano als zijn moog-
syntheslzer.
ommige volwassenen hebl
tegen strips omdat ze
dat het de kinderen te gi
lijk wordt gemaakt: ze
alleen maar te kijken i y i
niet meer lezen. De pap i
van Uitgeverij Skarab
stripverhalen, maar
houding plaatjes-tekst i
gevcer half om haif. i
toch heel wat te lezen
lopen drie ser.es moi
.-'.appie' door Maarten 1 it*'
een avontuurlijk verhaa
zee, .Ketelb'nkie' van 17"1
tcur Wim Meuldijk enn be
Storm', science-fiction ar Ie
bovenste plank mat iche
ruimteschepen en enon
den.
Newport Jazz
Festival voor de
derde maal in
R'danise Doelen
Het Newport Jazz Festival dat in
de Rotterdamse Doelen op vrij
dag 16 november, 's nachts om
kwart over twaalf (24.15) aan
vangt, heeft een reeks bekende
namen op zijn programma
staan: Sarah Vaughan met haar
trio: „The Young Giants of
Jazz", een combinatie bestaan
de uit vibrafonist Gary Burton,
tenor saxofonist Henderson,
trompettist Hubbart en voorts
Cedar Walton en Larry Ridley.
B.B. King komt met een sterke
tien mans-formatie en Miles Da-
vis met een eigen zes mans-
groep. Duke Ellingston, die voor
de derde maal het Newport Fes
tival opluisterd, zal in deze
nacht tweemaal concerteren.
Onder de titel Jiddisch fruit en
met als aanbeveling de wijs
heid: Een boomgaard vol hu
mor draagt altijd vruchten,
heeft Max Tailleur bij Brecht te
Amsterdam weer een moppen
boek laten verschijnen. Hij
heeft er Eppo Doeve speelse
prenten bij laten vervaardigen.
Van Max is bekend, dat hij ze uit
zijn mouw schudt en nu de film
Turks fruit zoveel opgang
maakt, heeft hij kennelijk ge
dacht: Kom, laat ik eens in
deze verse bak met pikant fruit
tasten. Wie derhalve niet van
dit genre houdt, kan dit boekje
beter laten liggen.
Intussen heeft Jiddisch fruit voor
Max Tailleur nog een heel ande
re betekenis. Hij legt dit in een
inleiding uit. Jiddisch fruit heeft
te maken met feestdagen of ta
feltjes naast ziekenhuisbedden.
Ik heb wel eens meegemaakt,
dat ik bij mijn ziekbed twaalf
fruitmanden had staan van
mensen, die terwijl ze naast
mijn bed zaten, ze zelf weer
leeg aten. Fruit neemt in het
joodse leven een belangrijke
plaats in. Zojuist teruggeko
men uit Israël betekent een si
naasappel, citroen of perzik
voor mij niet meer zomaar een
stukje fruit, maar een symbool
van wat ik heb zien planten en
groeien. „Ik was in de kibboets
en de grootste trots is daar wel
dat er nu sinaasappelbomen in
bloei staan op de plaats waar
eens dorre rotsgrond was".
Over dit soort dingen kan Max
diep mijmeren. Ook dat vindt
men In dit boekje. Zijn moppen,
ook veel gewone, lardeert hij
met stukjes waaruit blijkt, dat
hij veel over het leven heeft na
gedacht. En desondanks is blij
ven glimlachen.
HHiH,
SOTS
Hetzelfde geldt voor Mijn l
Versjes, die even lief zi
Zorro en Arthur (van de
sie) gewelddadig. Maar 1
ren zijn zelden te volgen
Goor in dit geval evenn
als men deze versjes will
dan moet dat maar.
De uitgave van de vier t
drachtenplaten kan ander
den opgevangen. Nu kar
spreken van historische
den; maar dan rijst de
welk kind men met de pil
plezier doet- Een kostbaa
riment van Van Goor,
ons, waarvan de uitsla)
alle kanten kan omslaa'
Liedjes voo
jonge diere
Na zes boekjes in Neder
hebben uitgebracht is
liedjesboek van Eric Ca
schenen. Samen met
Laurey ontwierp hij
voor jonge dieren". Grap)
sten en kleurrijke teke
een dozijn in getal, hebl
betrekking op de zorg
moederdier voor haar
Tonny Weidner comp
voor het „Liedje van
guin" een melodietje,
trouwens ook nog vijf
liedjes gezongen kunne
den. (Uitgeverij J. H.
Haarlem).
Rijkenen lezen.
Skarabee-boel
AMSTERDAM Man Vrouw
Maatschappij heeft ter gelegen
heid van haar vijf-jarig bestaan
een brief gestuurd naar het ka
binet. Hierin dringt zij aan op
een emancipatiebeleid van de
regering. In haar openings
woord voor het festival, dat in
Artis werd gehouden, wees Jo-
ke-Kool-Smit op de anti-discri
minatie-wetgeving in de Ver
enigde Staten. „In Nederland
zijn er weliswaar enkele com
missies aan het werk, maar die
bestaan uit overbelaste ambte
naren die een ochtend per wee
aan de emancipatie kunnen be
steden".
Om de emancipatie wat steviger
aan te pakken stelt Man Vrouw
Maatschappij de ministerraad
voor een nationale stuurgroep in
te stellen, die een zodanige posi
tie krijgt dat er naar haar ge
luisterd wordt. Voorts stelt zij
voor een instituut voor emanci
patievraagstukken op te richten.
Deze zal zich kunnen gaan be
zig houden met statistische on
derzoeken. Tenslotte eist Man
Vrouw Maatschappij een bewus
te anti-discriminatie politiek.
Ter ondersteuning van de brief
werd tijdens het festival duizen
den briefkaarten door feminis
ten ingevuld.
De eisenmarkt, die belangstellen
den zaterdag en ook zondag
konden bezoeken, bood zeer veel
informatie. Er kon gepraat wor
den met leden van de verschil
lende afdelingen, die ieder een
eigen ondewerp hadden. De
meest opvallende was wel de af
deling Leiden, die kwam met
wit- en een zwartboek van kin
derlectuur.
