Schokkende gegevens over
geheime politie Mozambique
INTERNATIONALE JURISTEN:
MOND- EN KLAUWZEER
BEDREIGT EUROPA
Heath in Ulster
zwaar beschermd
1
Kort geding over
Outspan-sinaasappels
Juliana ging 20-maal bij „buren" op bezoek
Vrijspraak
FRANSEN
NEMEN
VIJFDE
KERN
PROEF
I cDAGcVERS
1 MAGERE
I VARKENSLAPPEN
1 500 gram4*#
110
VRIJDAG IN ROTTERDAM
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 1973
LEIDSE COURANT
rAGTNA 1
GENèVE (ANP) Mozambique kan worden aangemerkt
als een politiestaat en er is een internationaal en geen
Portugees tribunaal voor nodig om de waarheid over de
vermelde wwreedheden van 't Portugese leger vast te stel
len. Dit wordt gezegd in een rapport van de internationale
commissie van juristen te Genève, getiteld: „De geheime
politie (DGS) in Mozambique".
Het bevat vele schokkende gege
vens over het optreden van de
geheime politie, die voorheen
De sectie internationale zaken
van de Nederlandse Raad van
Kerken heeft dit rapport van de
internationale juristencommissie
„correct en betrouwbaar" ge
noemd. Het verslag gaat uitvoe
rig in op de vervolging van
christenen in Mozambique. De
geheime politie, de voorheen
bekend stond als de PIDE en
nu algemene veiligheidsdienst
(DGS) heet, werkt in de Portu
gese koloniën rechtstreeks on
der bevel van de regering in
Lissabon. In tegenstelling tot de
gewone politie is zij geen ver
antwoording schuldig aan de
gouverneur-generaal van de
Portugese kolonie.
Krachtens een nieuw decreet van
1 oktober 1972 heeft de geheime
politie zichzelf rechterlijke be
voegdheden verschaft. Bij vei
ligheidszaken ligt de afhande
ling van het voorlopig onder
zoek, het ondervragen van de
gevangene en het uitvaardigen
van het bevel tot arrestatie of
vrijlating op borgtocht nu ge
heel in handen van de geheime
politie. De aanwezigheid van
een advocaat voor de verdedi
ging kan bij de ondervraging
verboden worden, wanneer dit
voor de politie lastig is.
Het rapport van de internationale
juristencommissie meldt een
golf van arrestaties in juni 1972
onder de Afrikaanse geestelijk
heid en leden van de niet-katho-
lieke kerken en godsdienstge
meenschappen. De internationa
le juristencommissie onthuldt in
Maandag zullen de laatste twaalf, op Gilze-Rijen gestationeerde Fokker S-ll lesvliegtuigen, die nog bij
de Koninklijke Luchtmacht in gebruik zijn, buiten dienst worden gesteld. De machines hebben 23 jaar
lang trouwe dienst gedaan.
Gevaarlijke variant uit Azië
I ROME (AP) Europa wordt be
dreigd door een van de ernstig
ste mond-en-klauwzeer epide
mieën in vele jaren, zo heeft de
voedsel en landbouworganisatie
(FAO) van de Verenigde Naties
gezegd. De-bedreiging wordt ge
vormd door een snel om zich
heen grijpende epidemie in Tur
kije.
De gevolgen zouden catastrofaal
kunnen zijn als deze epidemie
overslaat naar Europa. De FAO
deelde mee dat in Ankara een
tweedaagse spoedbijeenkomst
plaats heeft om te overleggen
over maatregelen om Turkije te
helpen de epidemie te bestrijden
en om van Thracië, het Europe
se gedeelte van Turkije, een
bufferzone te maken tegen deze
opdringende Aziatische vorm
van de ziekte.
De epidemie verspreidde zich eer
der deze maand vanuit Iran
door Turkije. Op 17 augustus
meldden Turkse veterinaire au
toriteiten dat de ziekte gesigna
leerd was in Adapazari, slechts
ongeveer 100 kilometer van de
Bosporus.
,Dit is het dichtste dat Aziatische
mond-en-klauwzeer ooit Europa
is genaderd", aldus een woord
voerder van de FAO. Hij zei dat
het catastrofaal zou kunnen zijn
als de ziekte de Europese vee
stapels bereikt, omdat die geen
natuurlijke immuniteit tegen
deze Aziatische variëteit van de
mond- en klauwzeer ontwikkeld
hebben.
Akkoord India
en Pakistan
over ontheemden
NEW DELHI (Reuter) In-
dia en Pakistan hebben
overeenstemming bereikt
over de repatriëring van
honderdduizenden mensen
die door de oorlog van 1971
ontheemd raakten. Dit heb
ben woordvoerders van de
Indiase delegatie bekend
gemaakt.
Het akkoord voorziet in de repa
triëring van 90.000 Pakistaanse
krijgsgevangenen in India, de
terugkeer naar huis van 160.000
in Pakistan gestrande Bengalen
en overbrenging van grote aan
tallen pro-Pakistaanse moslims
van Bangladesj naar Pkistan. De
overeenstemming is bereikt na
intensieve onderhandelingen die
elf dagen hebben geduurd. De
elfdaagse oorlog tussen India en
Pakistan ontheemde bijna een
half miljoen mensen, die sinds
dien in kommervolle omstandig
heden hebben geleefd.
WASHINGTON (AP) - Acht per
sonen die terecht stonden omdat
zij bij het Witte Huis op hun
knieën haden gebeden voor een
einde aan de oorlog in Indo-Chi-
r.a, zijn door een rechter vrijge
sproken.
De rechter zei dat de beklaagden
niets anders hadden durven
doen dan alleen maar de be
zienswaardigheden te bekijken.
Ondei de beklaagden bevond
zich de komiek Dick Gregory.
Hij zei na de vrijspraak: ,,Ik
geloof niet dat wij de gevange
nis in zouden zijn gegaan als
wij voor de gezondheid van de
president hadden gebeden".
haar rapport mensonterende
toestanden in da gevangenssen
van Mozambique. Ze citeert een
arts, die verklaard heeft dat
zieke gevangenen pas bij hem
werden gebracht als hij vrijwel
niets meer voor hen kon doen.
Een afgevaardigde van het in
ternationale Rode Kruis werd
slechts toegelaten bij gevange
nen, die al veroordeeld waren
en meer dan een jaar van hun
straf hadden uitgezeten. Zij
mochten werken en ondergingen
een cursus „heropvoeding".
Wanneer een gevangene ontkende,
voor Frelimo gewerkt te hebben
werd iemand van de politie ge
roepen dit hem moest slaan.
Eerst kreeg de gevangene dan
slagen met een stok op de han
den. totdat ze bloedden en daar
na werd de rug bewerkt.
Volgens de verklaringen van ge
vangenen waren de martelingen
van dien aard, dat zij daardoor
bereid waren tot elke bekente
nis. Zij, die bleven ontkennen,
werden in donkere cellen opge
sloten. Zo nodig werd hun zelfs
voedsel geweigerd.
WELLINGTON (Reuter) -
Frankrijk heeft zijn vijfde
kernproef genomen in de
dampkring boven het atol
Moeroeroa in de Stille
Oceaan. De reeks proef-
nemeingen begon op 22
juli en maakte een golf
van internationale protes
ten los.
Prins Claus heeft gisteren het gebouw van de rijksdienst voor monumentenzorg in het complex van
Evangelische Broedergemeente in Zeist officieel heropend. Op de foto: prins Claus en minister
Doorn en een erehaag van in oude- en streekkostuums gestoken dames.
IRA ontkent aanslagen
LONDEN/PARIJS (DPA) In Noord-Ierland zijn scherpe vei
ligheidsmaatregelen genomen met het oog op het tweedaags
bezoek van de Britse premier, Edward Heath. Bovendien
heeft Scotland Yard in Londen de hele dag brieven en pakjes
onderzocht die er volgens de ontvangers verdacht uitzagen en
mogelijk springstoffen zouden bevatten. Op de Britse ambas
sade in Parijs werd gisteren een pakje met explosieven ont
vangen dat echter onschadelijk werd gemaakt.
Na het ontploffen van een bombrief op de Britse ambassade in
Washington maandag, waarbij een secretaresse zwaar ge
wond werd, waren alle britse diplomatieke vertegenwoordi
gingen in het buitenland gewaarschuwd op hun hoede te zijn.
Algemeen wordt aangenomen dat de tegen Britse instanties
gerichte bombrievencampagne van de afgelopen dagen het
werk is van het Ierse republikeinse leger.
Uit veiligheidsoverwegingen wordt het programma van het be
zoek van premier Heath zoveel mogelijk geheim gehouden.
Hij werd gisteren door demonstranten met gefluit cn gejoel
ontvangen toen hij met de Noordierse ex-premier Brian
Faulkner de kathedraal in Belfast verliet waar een dienst ter
nagedachtenis van de op 18 augustus overleden oud-premier
Lord Brookeborough werd gehouden.
De voormalige leider van de militante provisionele vleugel van
het Ierse republikeinse leger Sean MacStlofain heeft ontkend
dat de IRA verantwoordelijk is voor de golf bomaanslagen in
Londen.
GEKOOKTE
GELDERSE WORST
150 gram
KLEI
AARDAPPELEN
bintjes j
5 kilo 1#
HAGELWITTE
BLOEMKOOL
Per
stuk
GELDIG T/M ZATERDAG U alle andere VIVO-aanbiedingen op pagina 2 en 3 van Uw damesblad.
DEN HAAG (ANP) Het supermarktbedrijf „A
en O" spant een kort geding aan tegen de stich
ting boycot Outspan-aktie (BOA). Het bedrijf,
met meer dan 850 winkels in Nederland, wil dat
het BOA wordt verboden met acties de normals
bedrijfsuitoefening in de A en O-winkels onmoge
lijk te maken of te bemoeilijken.
A en O verlangt een dwangsom van 100.000 per
dag voor elke overtreding van dit verbod. Het
geding dient voor de president van de rechtbank
in Rotterdam, die nog «en datum moet vaststel
len.
Mr. N. W. A. Brink uit Wassenaar heeft namens de
b.v. A en O-Nederland te Baarn de dagvaarding
uitgebracht aan de stichting BOA en haar voor
zitter. het PPR-tweede kamerlid A R Coppes uit
Odijk. De stichting heeft aangekondigd met in
gang van september tot acties over te gaan, ook
met plaatselijke werkgroepen. Iedere winkelier.
die outspan-sinaasappelen verkoopt, kan. aldus
de BOA, niet verwachten buiten schot te blijven,
ook de A en O winkels niet.
De directeur van A en O-Nederland, de heer A.
Groenewegen. heeft verklaard, dat de A en O-
winkels inderdaad Outspan-sinaasappelen verko
pen. afkomstig uit Zuid-Afrika. Volgen» de Out-
span-actie hebben de Afrikanen, die als werkne
mers geknecht, de sinaasappelen moeten oogsten,
gevraagd de verkoop van Outspan-sinaasappelen
te boycotten. Zij deden dit, omdat hun volstrekt
uitzichtloze toekomst andere nooit zal verande
ren, aldus de BOA.
Outspan-sinaasappelen zijn al vele jaren in ons
land te koop. Alleen in de A en O-winkels in Ne
derland gaan per week 6000 tot 8000 kisten Out-
span sinaasappelen langs de kassa's
Gisteren werd bepaald dat het kort geding op vrij
dagmorgen om half tien zal dienen voor de presi
dent van de rechtbank in Rotterdam.
Incident met
Lenny Kuhr
iverd te licht
beoordeeld
DEN HAAG (ANP) - De hoofd
directie van dc spoorwegen
vindt dat het personeel van het
station te Haarlem het icident,
enkele maanden geleden, waar
bij de zangeres Lenny Kuhr
werd mishandeld, te licht heeft
beoordeeld.
H«T personeel had volgens de di
rectie in ieder geval aandacht
aan haar moeten besteden om
dat zij gewond was en hulp no
dig had.
Dit heeft minister Van Agt van
justitie meegedeeld op schrifte
lijke vragen van het tweede-ka
merlid Geurtsen (VVD).
De onderzoeken van de spoorweg-
recherche en de Haarlemse re
cherche hebben ondanks het ho
ren van een groot aantal getui
gen geen bruikbare aanwijzing
van de indentiteit van de dader
opgeleverd, aldus de bewinds
man.
Artsen moeten
patiëntenzorg
naleven
DEN HAAG (ANP)
Staatssecretaris Hendriks
van volksgezondheid moet
met de Koninklijke Maat
schappij ter Bevordering
der Geneeskunst overleg
gen, om garanties te ver
krijgen dat artsen de gel
dende voorschriften over
de behandeling van patiën
ten zonder meer naleven.
Dit verlangen hebben de Tweede-
Kamerleden Wieldraaijer, Mas-
man en Lamberts (allen PvdA)
dinsdag neergelegd in schrifte
lijke vragen aan de bewinds-
Uitgangspunt voor de vragen is
het recente geval in Enschede,
waarbij het erg moeilijk was
voor een meisje de noodzakelij
ke artsenhulp te verkrijgen.
„Dit soort gevallen doet zich
helaas vaker voor," aldus da
Kamerleden.
Zij willen ook weten of tegen art
sen, die de bestaande voor
schriften overtreden op afdoen
de wijze wordt opgetreden.
„Van idee tot print" heet de ten
toonstelling die van 3 t/m 14
september wordt gehouden in de
Haagse Kunstkring, Denneweg
64. Er is grafisch werk te zien
van Herman Berserik, Ton
Hoogendoorn. P.'ter ten Hoorn.
Tom Kuyl, Giele Roelofs, Max
Velthuys en Jan Venema.
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Koningin Julia
na heeft in haar 25-jarige re
geerperiode 20 officiële staats
bezoeken aan het buitenland
gjebracht. In diezelfde periode
ontving zij 26 officiële staats
bezoeken. Aan de „uitgaande"
kant een negatief saldo dus,
dat wellicht nog kan worden
weggewerkt voordat de kroon
en scepter worden overgedragen
aan Beatrix. Vooral de laatste
jaren was het een druk komen
en gaan: in 1971 werden drie
bezoeken afgelegd (Luxem-
brug, Indonesië, Duitsland), in
1972 eveneens drie (Groot-Brit-
tannië, Frankrijk, Joegosla
vië). In die twee jaar waren er
bovendien inkomende bezoeken
uit Canada en Finland. Dit
jaar kwam het staatshoofd van
Roemenië (april jl.) en komt
het staatshoofd van Italië (ok
tober a.s) op bezoek.
Over het fenomeen „staatsbe
zoek" is de laatste tijd nogal
wat te doen geweest, met
name over het karakter en de
opzet ervan, die immers een
..democratiseringsbeurt" zon
den behoeven. Veel van de
franje en het wapengekletter
dat vroeger staatshoofden bij
hun officiële bezoeken omgaf
is al wiel verdwenen, zeker in
Nederland. Maar in het buiten
land en met name in erg op
traditie gestelde landen (Groot-
Brittannië bijvoorbeeld) weet
men er nog aardig raad mee.
Een sleutelwoord is daarbij
het magische, heilige protocol,
een begrip waarmee allerlei op
een afstand vaak ondoorzichti
ge regels en cremoniën worden
„verklaard."
Een man die daar zo een en
ander van weet is de onlangs
met pensioen vertrokken chef
van de directie kabinet en pro
tocol bij het ministerie van
Buitenlandse Zaken. jhr. mr.
Beelaerts van Blokland.
Burenbezock
Het staatsbezoek, zegt de heer
Beelaerts van Blokland, stamt
uit de tijd van de absolute mo
narchie. Staatsbezoeken waren
toen van groot belang om een
bepaalde ontwikkeling in de
politiek meer reliëf te geven.
Voorts was het de gewoonte
dat nieuw optredende monar
chen bij monarchen van (be
vriende) andere mogendheden
beleefdheidsbezoeken brachten
(te vergelijken met het bezoek
aan de buren als je in een
nieuwe straat komt wonen).
Drt laatste type staatsbezoek is
na de tweede wereldoorlog
weer sterk toegenomen door
het ontstaan van vele nieuwe,
jonge staten. De hoofden daar
van zien in het afleggen van
een staatsbezoek die erkenning
van hun positie. In die praktijk
blijken zij daarom ook bijzon
der gesteld te zijn op alle ui
terlijke eerbewijzen. Voor het
ontvangende land is het staats
bezoek van zo'n nieuw staats
hoofd vaak een geschikt mid
del om zo'n jonge staat ook po
litiek naar zich toe te halen.
Met name de Russen legden
zich daarop toe.
Werd vóór de tweede wereld
oorlog een staatsbezoek vaak
aangegrepen voor demonstra
tie van militair machtsvertoon,
sindsdien kwam het accent
meer te liggen op het vertoon
van economische kracht en
vooruitgang, door middel van
bezoeken aan fabrieken e.d.
Het ontvangende land hoopt
daarbij tevens op het binnen
slepen van orders. Achter de
schermen spelen industriële
belangen dan ook een zekere
rol bij de totstandkoming van
staatsbezoeken en met name
bij de programmering daar
van. Ook het ministerie van
Economische Zaken heeft
daarbij de nodige inspraak.
Rommelig
Is de eerste dag van een
staatsbezoek altijd formeel en
strak omlijnd (kransleggingen,
staatsbanket etc), de tweede
en derde dag zijn wat vrijer
om in te delen. De laatste ja
ren is men, zeker in Neder
land, druk doende daarbij naar
nieuwe wegen te zoeken, het
staatsbezoek te „democratise
ren". Het is echter duidelijk
dat men de hoge buitenlandse
bezoekers op dit punt niets kan
voorschrijven. Koningin Julia
na heeft volgens de heer Bee
laerts aan d'ie vernieuwing het
nodige bijgedragen, b.v. door
bij bezoek aan het buitenland
gesprekken te voeren met
jeugddelegatiies. „Dat doet
geen enkele andere vorst", al
dus de heer Beelaerts. Het
verdriet hem overigens wel dat
het tegenwoordig voorkomt dat
bij officiële diners de heren in
gewoon pak verschijnen, de
dames daarentegen dn avond
jurk. „Het wordt wat romme
lig, er is geen eenheid van stijl
meer. Het karakter gaat dan
wat verloren". Het is nu ook
gewoonte dat de koningin bij
de grote officiële diners niet
steeds naast dezelfde mensen
blijft zitten, maar van tafel tot
tafel gaat om zo met meer
mensen in contact te komen.
Maar het protocol kent natuur
lijk zijn grenzen.
Parlement
Er is de laatste jaren ook een
grotere rol van het parlement
Koningin als gastvrouw van president Tito (1972)
de volksvertegenwoordiging
bij staatsbezoeken te be
speuren. Zo hebben b.v. de
presidenten Tito (Joegoslavië),
Ceaucescu (Roemenië) en Soe-
harto (Indonesië) hier bij hun
bezoek een gesprek gehad met
parlementariërs, meestal de
buitenlandse specialisten. Bij
Tito mocht de pers er zelfs ook
bij zijn. Toen koningin Juliana
de laatste maal officieel op be
zoek was in Engeland had zij
een lunch met Engelse parle
mentariërs. „Je kunt wel zeg
gen dat Nederland koploper bij
de democratisering is", aldus
de heer Beelaerts.
Intussen zijn er hier twee be
zoeken geweest die door konin
gin Juliana nog niet beant
woord zijn. Dat zijn de tegen
bezoeken aan Liberia (presi
dent Tubman was hier al in
1956) en aan Tunesië (president
Bourguiba was hier in 1966).
Er staat geen termijn voor het
brengen van zo'n tegenbezoek,
maar „het moet wel ooit ge
beuren".
Op een gegeven moment had de
koningin een „achterstand"
van 15 bezoeken, waarvan er
nu acht zijn ingelopen. Die
achterstand was het gevolg
van de nu inmiddels verander
de financiële verhouding tus
sen het hof en het rijk. ..De
koningin kon het eenvoudig
niet betalen."
Politiek klimaat
De vraag welk land bezocht
zal worden, wordt uiteraard
mede bepaald door het heer
sende politieke klimaat. Een
land in oorlog als Israël b.v. is
voor een staatsbezoek feitelijk
..uitgeteld", omdat anders de
koningin ook noodzakelijker
wijs de Arabische buurlanden
zou moeten bezoeken om de
politieke balans weer In even
wicht te brengen. Een staats
bezoek aan Rusland zal er ook
ooit wel eens van komen,
maar eerst moet het geestelijk
klimaat daarvoor rijpen. Ter
loops herinnert de heer Bee
laerts eraan dat niet iedereen
hier erg gelukkig was met het
bezoek van Beatrix en Claus
aan Rusland. Om een aange
vraagd bezoek dat om een of
andere reden niet welkom i« af
te wimpelen, is er een be
proefd middel: moeilijkheden
met de data maken cn zo zor
gen dat van uitstel afstel
komt.
