EDWARD FOX:
sterren bestaan niet
„K. G. B. wil mij vermoorden"
Handleiding voor Wereldvredesdag:
„Geen woorden zonder daden"
Benoemingen
in bisdom
Rotterdam
Korte metten
Paus: verdere
samenwerking
Wereldraad
Alexander Solzhenitsyn:
EN
WERELD
BEN V. OOSTEN
Gemengde gevoelens bij
begin Beethoven-cyclus
WOENSDAG 29 AUGUSTUS 1973
LEIDSE COURANT
PAGINA 11
„De vrede is ook van jou af
hankelijk". Zo luidt het thema
van de internatfonale dag voor
de vrede, die op 1 januari we
derom in de rooms-katholieke
kerk gehoudien wordt.
Het secretariaat van de pause
lijke commissie Justrtia et Pax
heeft daartoe een handleiding
voor de 'bisschoppen uitgege
ven bedoeld als een hulp voor
de landelijke episcopaten bij
de voorbereiding van de we-
•Het uitvoerend comité van
de Lutherse Wereldbond heeft
do kerken, die lid zijn van
deze gemeenschappelijke orga
nisatie van de lutheranen in de
wereld, nadrukkelijk opgeroe
pen op grond van hun theologi-
sche overtuigingen ondubbel
zinnig uitdrukking te geven
aan hun oppositie tegen de
apartheid. Alle achtentachtig
lid-kerken van de L.W.B. is ge
vraagd op de meest uiteenlo
pende wijze van gebed tot
doelgericht politieke stappen
de apartheidspolitiek van de.
Zuidafrikaanse regering te be
strijden.
reldvredesdag in de plaatselij
ke kerk.
Het thema van de Wereldvre
desdag aldus deze handlei
ding vereist omvangrijke en
grondige onderzoekingen inza
ke de prioriteit en de werk
zaamheid naar buiten van de
liefde. De liefde is volgens de
handleiding ..de bron van de
vooruitgang «in de geschiede
nis". Deze visie wordt zo
•De Unie van Baptisten Ge
meenten in Nederland zal van
24 tot en met 26 oktober zijn
drieënnegentigste algemene
vergadering houden te Emmen
(Dr.). Bij de unie zijn ongo
veer zeventig baptistengemeen
ten aangesloten met in totaal
bijna tienduizend belijdende le
den.
•Het onlangs opgerichte Ne
derlands Islamitisch Genoot
schap, Frissenstein 191, Bijl
mermeer heeft het plan te ko
men tot de bouw van een eigen
moskee in Arasterdam. Een
deel van de in Nederland wo
nende Surinamers is islamiet.
zegt het secretariaat van de
commissie Justitia et Pax
tegenwoordig ook door talrijke
christenen ontkend, daarom is
het belangrijk om dit punt tot
opheldering te brengen, opdat
men echte bewerkers van de
vrede kan worden.
Een realistische visie op het
verleden en op de tegenwoordi
ge tijd houdt niet alleen de er
kenning in van een zeker con
flictkarakter in het leven der
menselijke samenleving, maar
ook van het feit. dat de meest
verschillende soorten van on-
rechtvaardighi id en onder
drukking in de structuren ver-
worteld zijn. Daaruit, zo be
klemtoont de handleiding, mag
men niet concluderen, dat het
conflict zelf gerechtvaardigd is
of dat men het conflict als iets
goeds mag zien.
Een goede opvoeding tot vrede
veronderstelt zo vervolgt de
handleiding dat men de con
flicten moedig onder de ogen
ziet. maar ook dat men pro
beert ze tot een oplossing te
brengen. In geen geval mag
het conflict fungeren als een
rechtvaardiging van haatge
voelens. Nog mtinder mag de
haat tot norm worden ver
klaard.
„De vrede des harten is het
hart van de vrede", aldus de
handleiding.
Uitdrukkelijk roept de commis
sie vervolgens op tot voorbeeld
en getuigenis, omdat „voor de
huidige generatie slechts die
woorden geloofwaardig zijn,
welke door daden worden ge
volgd". De handleiding noemt
het tenslotte taak nummer één
van deze tijd, dat de mensen
worden opgevoed tot vrede, ge
rechtigheid en vooruitgang. De
werkelijke vredesbrenger is
een man van het heden en van
de toekomst. De vredesbrenger
is een mens. die zich enga
geert met de veelvuldige taken
en beslissingen op het terrein
van het politieke, maatschap
pelijke en culturele handelen
voor de vrede. Hij is een
mens. die gevoel heeft voor
voorzienigheid, zonde en ge
nade alsmede voor de vrede
als „voortgezette schepping
van God."
In een brief aan dr. Phlip Pot
ter. secretaris-generaal van de
Wereldraad van Kerken, heeft
paus Paulus zich uitgesproken
voor een verdere ontwikkeling
var. de betrekkingen tussen de
r.k kerk en de Wereldraad.
In de brief, geschreven ter ge
legenheid van het 25-jarig be
staan van de Wereldraad, zegt
de paus dat de r.k. kerk en de
De bisschop van Rotterdam,
dr. A. J. Simonis, heeft L. A.
M. Banning benoemd tot deke-
naal-assistent in het dekenaat
Delft met als pastorale op-
Wereldraad krachtens hun
aard volkomen verschillende
instellingen zijn. Dit neemt
nie. weg, aldus paus Paulus,
dat de samenwerking tussen
hen in de afgelopen jaren
vruchtbaar is gebleken en ver
tier ontwikkeld moet worden.
Bij de Wereldraad zijn 263 pro-
:estantse, anglicaanse en or
thodoxe kerken aangesloten.
dracht de begeleiding van de
volwassenenkatechese.
Eervol ontslag werd verleend
aan J. P. v.d. Klugt als pastor
in het dekenaat Westland we
gens zijn benoeming tot di-
striktskatecheet in het deke
naat Gouda. Ook werd eervol
ontslag verleend aan C. W. J.
van Wingerden als lid van het
priesterteam van het dekenaat
Westland wegens zijn benoe
ming tot pastor in de H. Maria
Magdalenoparochie te Maas
land en begeleider van liturgi
sche aktiviteiten in het deke
naat Den Haag. Eveneens eer
vol ontslag werd verleend aan
drs. G. H. J. Gerelings als lid
van het pastorale team in de
parochie Rotterdam-West we
gens zijn benoeming tot pastor
en deservitor van de H. Maria
Magdalenapnrochie te Maas
land met voortzetting van zijn
funktie als begeleider van de
kenale liturgische aktiviteiten
in het dekenaat Rotterdam.
Tenslotte werd eervol ontslag
verleend aan G. G. v.d. Kroft
als pastor In de parochie Rot
terdam-West met tevens eervol
ontslag uit de ambtsbediening
van het bisdom Rotterdam.
Zij zijn afstamelingen van de
indertijd als landbouwer naar
Suriname geëmigreerde Indo
nesiërs en Pakistani. Daar
naast behoren bijna alle in Ne
derland werkende Marokkaan
se en Turkse gastarbeiders tot
de islam.
•De Wereldraad van Kerken
zit in geldnood. Aangezien hij is
gevestigd te Genève wordt hij
getroffen door het jaarlijks in
flatiegemiddelde in Zwitser
land dat tot augustus van dit
jaar op acht procent ligt. Door
de waardevermindering van de
Amerikaanse en Canadese dol
lar en het Britse pond zijn an
derzijds ook de bijdragen van
de lid-kerken die in deze valu
ta betalen, gedaald. Voor de
algemene vergadering van de
Wereldraad in Djakarta (1975)
zal van de aangesloten kerken
een bijdrageverhoging van
minste vijftig procent worden
gevraagd.
•Dom Helder Caraara, aarts
bisschop van Recife in Brazilië
die onlangs Nederland bezocht,
komt deze week weer in Euro
pa voor een bezoek van enkele
weken aan Noorwegen, Fin
land en Zweden. Daarna zal hij
ook naar de Verenigde Staten
gaan.
•Op zaterdag 8 september
wordt vanuit Noordwijk, Lei
den, Den Haag, Delft en Rot
terdam een pelgrimstocht i
één dag georganiseerd naar
Banneux-Notre Dame. Geeste
lijk leider is mgr. B. G. Hen-
ning. Het is dit jaar veertig
jaar geleden, dat Maria te
Banneux verscheen. Het Dioce
saan Banneux-secretariaat
gevestigd Meeuwenbeemd l t
Nootdorp.
MOSKOU (AP) Alexander Solz
henitsyn, winnaar van een No
belprijs voor Letterkunde heeft
in een zeldzaam en openhartig
interview met twee Westerse
journalisten verklaard, dat zijn
leven wordt bedreigd. Indien hij
gevangen gezet of vermoord
wordt zal het grootste, nog niet
gepubliceerde, deel van zijn
werk in het Westen worden uit
gegeven. De schrijver, wiens
werken in Rusland verboden
zijn, verklaarde dat hij en zijn
gezinsleden waarschuwingen
hebben gekregen-
De gebaarde schrijver was vrien
delijk en opgewekt toen hij de
ontwikkelingen besprak, die
hem de overtuiging hebben ge
geven dat de zaak van de per
soonlijke vrijheid in Rusland er
niet alleen spectaculair
te verteellen hoe hij bijna De Gaulle ver-
Ben van Oosten heeft zich door
vroegere orgelconcerten in Den
Haag de reputatie verworven,
dat hij zijn roeping als musicus
vooral ziet liggen in groots or
gelwerk; liefst nog met een ro
mantisch tintje. Daar heeft de
jonge Van Oosten tot dusverre
ook het meest succes geboekt.
Dinsdag heeft Ben van Oos
ten, op zijn tweede concert
in de Antonius Abtkerk, bewust
ernaar gestreefd om een or
gelterm te gebruiken „ook
andere registers open te trek
ken". Hij had eigenlijk slechts
drie onderdelen op zijn program
die zich leenden voor spectacu
lair werk: een psalm-fantasie
van Cornelis de Wolff, Louis
Vierne's „Carillon" en een ko
raal-fantasie van Feike Asma;
de laatste echt in Asma's stijl
met samenhang en veel vervoe
ring gebracht.
Voor het overige zette Ben van
Oosten zich in voor werk dat fij
nere penselen vergt: een paar
koraalvoorspelen van Bach,
twee stukken van Guilmant, een
pastorale van Vierne twee van
Langlais en Jehan Alain's ko
raal in de dori9che toonsoort.
Er valt op dit terrein voor Van
Oosten nog wel het nodige te le
ren; van Jan Schmitz, die op 11
september hetzelfde orgel be
speelt, bijvoorbeeld hoe men met
gebruik van 'n paar registers
toch spanning in de klank kan
brengen. Maar ook hier zit er in
het spel van de jonge organist
een goede aanzet.
Als hij zich in de nabije toekomst
inderdaad voornamelijk op het
orgel gaat concentreren, kan hij
het ver brengen. Voorlopig met
de meeste kansen, als hij pro
beert een veelzijdig organist te
worden. G.V.L.
Moord enaarsrol plotseling succes voor Brits acteur
AMSTERDAM Edward Fox is zeer waarschijnlijk de al-
lerenigste op dit ondermaanse die ongestraft kan naver
tellen hoe hij generaal Charles de Gaulle bijna van het
leven beroofde. Sterker nog: Edward Fox wordt daar
zelfs voor betaald. Hij treedt je ongewapend uit de scha
duw van zijn zeer luxe suite in het Amsterdamse Amstel
hotel tegemoet om het haarfijn aan de onwetende Neder
lander uit te leggen. Zijn enige straf lijkt voorlopig dat
hij datzelfde verhaal vele malen in diverse toonsoorten
tegen de pers mag herhalen.
'hn misverstanden maar uit de
weg te ruimen: De 36-jarige
Fox is een tot nu toe vrij onbe
kende Engelse acteur die de
hoofdrol toegemeten kreeg in de
verfilming van de beststeller
„De dag van de Jakhals". Een
adembenemend boek van de
schrijver Frederick Forsyth dat
op weergaloos mintutieuze wijze,
een beroepsmoordenaar volgt
die van de Franse activister.or-
ganisatie O.A.S. de opdracht
kreeg de o.a. om zijn Algerije-
polütriek gehate generaal De
Gaulle te doden. Een zwijgzame,
efficiënt werkende, koele killer
die via Fox navenant gestalte
krijgt: In Engeland vermoedt
men zelfs dat deze rol een
„Star" van hem zal maken.
Edward Fox is overigens de eer
ste om maar wat om dat nieuw-
vc-v. 3. ven stardom" te smalen.
Hij is een onopvallend geklede
bi r.de man. met de slordige
distinctie die typerend voor de
Er ::en is en praat in bedacht
zame koele zinnen met veel
p~ -:es. „Dat „ster" zijn be-.aat
niet. 't Is een nogal merkwaar
dig label, dat de mensen op je
plakken en waaraan 'je toch
niets veranderen kunt. Het pu
bliek is geneigd je rol als ac
teur uit z'n verband te rukken.
Het gaat er maar om met wel
ke maatstaf je meet. De mijne
is n.et „Is die rol goed voor
mij", maar „Ben ik goed voor
die rol". Het klinkt als een
beetje wijsneuzige nonsens,
maar echt. dat is mijn persoon
lijke overtuiging".
Niettemin laat Edward Fox zich
een publiciteitstoernee aanleu
nen die hem van Denemarken
naar Amsterdam brengt voor
een 24-uurs oponthour in de
hoofdstad om daarna naar Brus
sel te vertrekken. Een dergelijk
schema van stad na stad en in-
terwiew na interview werkte hij
al eerder op grotere schaal in de
Verenigde Staten af. .Goed",
lacht Fox wat bleekjes „natuur
lijk is al die bolangsï-1! ng op
windend. Het geeft je het fijne
gevoel van opeens de stier bij
de horens t.kun nen p:'"- n.
Een nieuwe kant van het Ie», n.
Film betekent cpeens een g ote
internationale erkenning. Ik hob
tenslotte ooit twee jaar lang me-,
zelf voor gek gezet op een En
gelse toneelschool en acht jaar
lang rondgezworven langs pro-
Hoofdrol
speler in
„De dag van
de Jakhals
even in
Nederland
vinciale toneelgezelschappen. En
ook wol eens acht maa-.den zon
der werk gezeten. Niets b j an
ders hoor. Tachtig procent van
de Engelse acteurs heeft geen
werk. en als ik acteurs zeg be
doel ik wel ook al die juffrouwen
die het interessant vinden om
hun naam ergens te zien staan
aangeplakt. Televisie was in die
tijd een verademing. Het bete
kende werk en geld. Ik heb in
heel wat produkeies gestaan .re
delijk belangrijke, maar ik zou
nu niet eens meer weten met
wie allemaal en waarin. Filmen
lijkt nu opeens het hoogtepunt
van alles".
Een hoogtepunt dat inmiddels het
éénenveertigste interview voor
Edward Fox met zich mee
brengt. „Niet zo erg" zegt Fox.
„Tenslotte praat je steeds met
mensen. In Europa is het alleen
wat aardiger dan in Amerika.
Daar word je gek van Waterga
te. Ik heb niets anders gehoord
toen ik er was. Sleoht voor de
„business" bovendien, want ie
dereen blijft er voor bij de tele
visie. De Amerikanen hoeven
zich echt niet zulke zorgen te
maken, want ze zijn zó vastbe
sloten de onderste steen in die
affaire boven te leggen".
Na een goede rol in Joseph Lo-
sey's „The go-between" zet de
filmcarrière van Edward Fox
eindelijk zoden aan de dijk via
de rol van een keiharde be
roepsmoordenaar. Hoe gaat het
v?rder° Fox: „Ik krijg een hoop
aanbiedingen, maar ik heb nog
niets geaccepteerd. Een rol in
het harde Bond-genre? Dan zou
die interessanter geschreven
moeten zijn dan deze. en dat
lijkt me moeilijk. Van deze be
roepsmoordenaar heb ik een
echte „werker" w!ll°n maken.
Een man d e altijd met z'n
„baan" bezig is. F.en man
r/va nje v dat r'i 1 y-
geschoten wordt er een paar
mensen zullen z n d e het heel
erg jammer vinden. Anders zou
die hele rol zinloos geweest
zijn".
BERT JANSMA
slecht voorstaat.
Over de bedreigingen die hij ont
ving zei Solzhenitsyn: „Ik heb
brieven gekregen waarin eerder
bedreigingen dan eisen stonden.
Er werd gedreigd dat men kor
te metten zou maken met mij
en mijn gezin. Deze zomer
kreeg ik zulke brieven over de
post. Door vele technische ver
gissingen van de schrijvers ben
ik tot de overtuiging gekomen
dat deze brieven door agenten
van de KGB (geheime politie)
zijn verstuurd. De bandieten-
brieven werden ongelooflijk snel
gepost, alleen brieven van de
allerbelangrijkste regeringsor
ganen gaan zo snel. Soms werd
op de envelop pas een postzegel
geplakt nadat de posterijen ze
al hadden afgestempeld.
Tijdens de winter van 1971—'72
werd ik van verschillende zijden
gewaarschuwd ook binnen de
KGB zijn mensen die hun lot
moeilijk te dragen vinden dat
voorbereidingen werden getrof
fen om mij in een auto-ongeluk
om het leven te laten komen.
Omdat ik lange tijd geen ernstige
ziekte heb gehad, omdat ik geen
auto rijd en omdat ik in ver
band met mijn overtuiging on
der geen enkele omstandigheid
zelfmoord zal plegen, kunt u,
wanneer bekend wordt gemaakt
dat ik om het leven ben geko
men of plotseling op mysterieu
ze wijze ben overleden, met 100
procent zekerheid de conclusie
trekken dat ik door of met toe
stemming van de KGB ben ver
moord.
Maar ik moet u zeggen dat mijn
dood de mensen die er op reke
nen dat dit het einde van mijn
literaire activiteiten betekent,
niet gelukkig zal maken. On
middellijk na mijn dood of on
middellijk nadat ik ben verdwe
nen of van mijn vrijhoid ben
beroofd, zullen mijn litteraire
laatste wil en testament onher
roepelijk van kracht worden.
en dan zal het belangrijkste
deel van mijn werk worden ge
publiceerd, werken waarvan ik
al deze jaren heb afgezien ze te
laten verschijnen.
Als de functionarissen van de
KGB exemplaren van het on
schuldige Kankerpaviljoen" in
vindt, die openlijk zijn zijde
alle provinciesteden opsporen en
in beslag nemen en de men
sen die deze exemplaren ln hun
bezit hebben uit hun werk laten
ontslaan of verdrijven van insti
tuten van hoger onderwijs
wat zullen ze dan doen als mijn
belangrijkste en posthume wer
ken zich over Rusland versprei
den?"
De schrijver wilde niet verder
spreken over het niet gepubli
ceerde „belangrijkste gedeelte"
van zijn werk, in het bijzonder
niet in een appartement dat,
naar hij dacht, volstond met af
luisterapparatuur. In plaats
daarvan sprak hij over de plan
nen om het overige gedeelte
van de serie te publiceren die
met „Augustus 14" begon. Hier
in wordt in romanvorm verslag
gedaan van de catastrofale ne
derlaag die de Russen in de
eerste wereldoorlog tegen de
Duitsers leden. In de twee vol
gende delen zal het verhaat
worden voortgezet tot na de
bolsjewistische revolutie. De
schrijver verklaarde dat hij in
zijn onderzoek voor deze volgen
de delen ernstige moeilijkheden
heeft ondervonden. Zelfs was
hem geweigerd kranten in te
zien die 55 jaar oud waren.
Ook vertelde hij over de repre
sailles die zijn genomen tegen
-zijn vriend, de schrijver Alexan
der Gorlow, die in 1971 agenten
van de KGB verraste toen zij
inbraken in Solzhenitsyns bui
tenhuis en over de moeilijkhe
den die de beroemde cellist
Mstislav Rostropowitsj onder-
heeft gekozen.
Solzhenitsyn verklaarde dat hij
de Russische autoriteiten deze
winter opnieuw zal trotseren
door deze winter ondanks het
ontbreken van een vergunning
in Moskou te wonen.
Hij wil in het bijzonder de be
faamde natuurkundige Andre
Sakharov verdedigen. Deze „va
der van de Russische waterstof
bom" is een vooraanstaand
Russische pleitbezorger van de
mensenrechten en het doelwit
van steeds feller wordende aan
vallen.
Over een mogelijk proces tegen
de dissidenten Pyotr Yakir en
Victor Krassin zei de schrijver
dat dit „een betreurenswaardige
herhaling zou zijn van de zuive
ringsprocessen van Stalin In de
jaren dertig". Als beiden, zoals
gemeld, willen optreden als ge
tuige charge zouden zij zich
„gemeen" gedragen.
Het was nogal een tegenvaller
voor het Algemeen Haags Comi
té en het Residentie-Orkest dat
er voor het eerste Beethoven-
concert op Houtrust gisteravond
niet meer dan 2200 belangstel
lenden waren komen opdagen.
Zou dit concert !n een gewone
concertzaal zijn gegeven, dan
zou die stampvol zijn geweest
maar nu bleef meer dan de
helft van de Houtrusthal leeg,
wat verwondering wekte omdat
het programma, voor een luttel
bedrag, iedereen kon aanspre
ken.
Dirigent en solist twee jonge
I-. öl L-s die in de Ver. c
Staten een gedeelte van hun op
leiding genoten cn er het beg n
vnn hun carrière maakten
waren hier nog onbekend. Diri
gent Jov Talmi blc.k aan het
wezen van Beethoven nog n.et
toe te zijn en met de Egmont
ouverture en vooral met de ze
vende symfonie als interpreet,
a's werkelijk v»i-tolker, te hoog
te hebben gegrepen. Er waren
heel wat passages die onvol
doende werden gemodelleerd of
d'c ritmisch weinig markant, ja
zelfs slap uitvielen. Natuurlijk
was er ook wel de plastische
dynamiek maar daarom alleen
gua het niet bij Beethoven: de
dosering van innerlijke span
ning en ontspanning leek er niet
'op. Hoewel de akoestiek, klank-
werking cn a-curatesse niet
gunstig zal hebben beïnvloed,
was naar ons gevoel onmisk n-
baai dat Talml niet verder
kwerr. dan de buitenkant.
P an st Jos-ph KaLchstc in, die af
gelopen winter in R frdam
nut Martck furore maak'
blcc't ran Bo thoven v r n
engel jke cn o v u v .:r
van h-t vijfde, pi
v-vrrvan d; n -t g
kale waarden niet aan bod kwa
men.
Er kwam dadelijk een lange toe-
g.ft achteraan: het ronde ca-
pncciose in G groot, waarin
Beethoven zijn woede uitleeft
over een verloren stuivertje.
Die woede mag best blijken,
maar is muzikaal gesproken
niet onbeheerst, en vertoont
neigens de bedenkelijke Inzln-
k'r.g die Kalichstein demon
streerde. Naar onze smaak was
h't voorprogramma waarmee
men de wachtenden beloonde,
h-t aardigst van de hele avond.
Acht blazers uit het orkest
speelden onder de vaardige lei
ding van Lex Veelo een leuk
ronoinö, gemaakt als tafelmu-
•fk voor ile keurvorst van
Bonn, een fijnzinnig adagio voor
•?en speeldoos en een paar mili-
ta r taptoe's. Deze gebruiksmu-
7. rk, d e tegen een stootje kun
en bovendien nog versterkt
wr rei, wist zich go-d te handha-
n teg rover het lawaai van
b rr.er komenden. Plet Schil-
ham gaf bij deze „andere"
..celhoven, die ook buiten het
gebouw te horen was. een aardi
ge, instructieve toelichting.
Ka.
