Tweede
ploeg
voor
Skylab
op
stap
met
nieuw
schild
Laatste stemmen uit de Vlakte der Kruiken
VANMIDDAG
LANCERING
NA EEN GEAUTOMATISEERDE OORLOG IN LAOS
Vanaf de lanceerplaats op
Cape Canaveral is van
middag het tweede
Amerikaanse astronau
tenteam vertrokken, dat
zijn intrek gaat nemen
in het om de aarde cir
kelende ruimtestation
Skylab. De lancering ge
schiedde met een Satur-
nus Ib raket, die Bean,
Garriott en Lousma
voor een verblijf van
acht weken dus het
dubbele van de tijd die
Conrad, Kerwln en
Weitz er doorbrachten
de ruimte inbracht.
De vorige ruimtevlucht
is medisch gezien een
suces geweest, zodat
voor de nu begonnen re
cordvlucht het sein op
groen gezet kon worden.
In het najaar zal een
derde ploeg, voor nog
eens acht weken, het
ruimtelaboratorium Sky
lab bemannen.
Maakte een arts deel uit van de vorige bemanning, hef tweede team
zal worden gecompleteerd door de 42-jarige electrotechnische ingenieur
en natuurkundige dr. Owen Garriot. Deze zal ovorigens geen echt gespe
cialiseerde taak aan boord hebben, zij het dat bepaalde experimenten
wel voor zijn verantwoordelijkheid zullen zijn.
lescopen en camera's in het zonne-
observatorium zijn. Daarnaast zal
ook de derde hoofdgroep van experi
menten, hert bestuderen van het aard
oppervlak met een serie speciale
camera's en meetinstrumenen, weer
veel aandacht krijgen.
Eigenlijk komt het er op neer dat,
inclusief ook nog de vele losse expe
rimenten, Bean en zijn bemanning
dezelfde werkzaamheden zullen gaan
verrichten als hun voorgangers, met
slechts lichte prioriteltsverschijnselen
ten gunste van het zonneonderzoek.
Nieuw schild
Toch zal ook deze bemanning nog
een extra karwei op te knappen krij
gen. De parasol, die het eerste team
namelijk als thermisch schild naar
buiten heeft gestoken, is onder in
vloed van warmte- en ultraviolette
straling kwalitatief dusdanig achter
uit gegaan dat hij vervangen moet
worden door een groot, op een pro
jectiescherm gelijkend schild, beves
tigd aan een T-vormig stangenstelsel.
Hiervoor zullen Garriott en Lousma
op 1 augustus een ruimtewandeling
moeten maken, die ze overigens kun
nen combineren met een reeds ge
pland uitstapje, dat tot doel heeft
filmcassettes te verwisselen in de ca
mera's van het zonne-observatorium.
Het nieuwe schild, dat over de para
sol heen zal worden aangebracht, zal
een permanente bescherming moeten
gaan bieden, ook tijdens de derde en
laatste bemande periode. Overigens
is men in Houstin een beetje be
vreesd dat het nieuwe scherm een te
grote afkoeling in Skylab tot gevolg
zal hebben. In dat onverhoopte geval
zal de bemanning het weer moeten
verwijderen, in verband waarmee
met de Apollo een nieuwe parasol
wordt meegenomen, die dan even
tueel akan worden aangebracht.
Vroeg vertrek
Bean, Garriott en Lousma vertrek
ken in feite tien dagen eerder dan
aanvankelijk de bedoeling was. De
reden hiervan is dat de vluehtleiders
zoveel mogelijk gebruik willen ma
ken van de hoeveelheid zonneschijn
per omwenteling ten behoeve van de
electriciteitsvoorziening. Naarmate
de tijd vordert neemt dit namelijk af
van 69 minuten eind juni tot 85 minu
ten in september, per omwenteling
van anderhalf uur. Voorts bestaat de
vrees dat het elektrisch systeem van
het Skylab ernstig overbelast is ge
weest tijdens de eerste periode van
de vorige bemande vlucht, als gevolg
waarvan de batterijen, met name die
in het zonne-observatorium, wel eens
een aanzienlijk kortere levensduur
zouden hebben, dan waarop voor de
lancering werd gehoopt. Ook dat ls
een reden om nu (en natuurlijk bij
de volgende vlucht) tot vervroegde
lancering over te gaan.
Ook al uit angst dat het elektrisch
system van het ruimtestation eerder
zal aftakelen dan de bedoeling is,
wordt momenteel gewerkt aan een
extra pakket met batterijen, zes in
totaal, en zonnecelpanelen. Dit pak
ket zou zo nodig door de derde en
laatste bemanning in oktober of be
gin november kunnen worden meege
nomen om het op Skylab aan te slui
ten. Een beslissing daarover is overi
gens nog niet genomen.
AI met al heeft deze vervroegde lan
cering nog een extra financieel voor
deel. De vlucht van Skylab vergt per
dag namelijk een miljoen dollar aan
operationele kosten. Doordat Bean,
Garriott en Lousma straks ook eer
der op aarde zullen terugkeren (23
september) is de kans zeer groot dat
de laatste bemanning drie weken tot
een maand eerder kan vertrekken,
waardoor het Skylab-project ook zo
veel eerder kon worden afgesloten.
Dit zou een voordeeltje van totaal 20
30 miljoen dollar kunnen beteke
nen, hetgeen ook in de ruimtevaart
nog steeds een aanzienlijk bedrag is.
GERARD J. PLUKKEL.
ZATERDAG 28 JULI 1973
De komende bemande periode zal ook een aantal ruimtewandelingen tellen. De astronauten hebben zich
daarop intensief voorbereid in grote watertanks, waarin de toestand van gewichtsloosheid het best kan worden
nagebootst.
Het meest verheugende was echter,
dat de 28 dagen durende recordvlucht
van geen enkele invloed was op de
fysieke toestand van de drie mannen.
Weliswaar hadden ze in de eerste
uren na hun terugkeer op aarde wat
problemen om weer te wennen aan
de normale zwaartekracht (arts Jo
seph Kerwin nog het meeste), maar
binnen enkele dagen waren ze weer
geheel de oude.
Artsen in Houston schrijven die pro
bleemloze terugkeer na een langdu
rig verblijf in de gewichtloosheid
vooral toe aan de lichamelijke oefe
ningen, die de astronauten aan boord
van Skylab uitvoerden en met name
de fieltsoefeningen op een soort ho
me-trainer of ergometer. Conrad, die
het meeste geoefend had, paste zich
ook weer het snelste aan na de te
rugkeer. Dit heeft ertoe geleid dat in
de dagelijkse werkopdrachten voor
Bean, Garriott en Lousma extra tijd
zal worden vrijgemaakt voor het
doen van lichamelijke oefeningen.
Vast staat nu in elk geval dat er
geen enkele ongerustheid behoeft te
bestaan over de conditie van de nu
te lanceren bemanning, die toch al
tijd nog tweemaal zolang in Skylab
moet gaan wonen als het eerste
team.
Het Skylablaboratorium op dit moment. Duidelijk waa rneembaar is het schotelvormige zonneobservatorium,
waaraan de molenwiekachtige zonnecelpanelen zijn bevestigd. Geheel boven de parasol, links het grote
zonnecelpaneel dat door de vorige bemanning op 7 juni kon worden losgetrokken.
Na de enerverende wqken die Conrad
en zijn metgezellen in mei en juni
hebben doorgebracht in het Ameri
kaanse ruimtestation Skylab, wijst
alles erop dat de tweede ploeg, be
staande uit Bean (41), dr. Garriott
(42) en Lousma (37), een min of
meer rustige periode van 56 dagen
tegemoet gaat. In de acht weken van
him verblijf in het ruimteschip zullen
ze het praktisch alleen druk krijgen
met hun goed voorbereide werk
zaamheden. Dat hebben ze voor het
grootste gedeelte te danken aan hun
voorgangers, die niet hebben nagela
ten om het aanvankelijk flink gehan
dicapte Skylab weer gezond te ma
ken.
De narigheid met Skylab begon vlak
nadat op 14 mei het ruimtelaborato
rium de lanceerplaats op Cape Cana
veral verlaten had. Als gevolg van
onverwacht optredende hoge aerody-
naimlisdhe krachten verloor Skylab
toen zijn dunne aluminium, meteorie-
tenschild, hetgeen twee ingrijpende
gevolgen had. Op de eerste plaats
was Skylab ook meteen een groot
deel van zijn hitteschild kwijt, terwijl
het weggescheurde metaal ook nog
terloops een groot paneel met zonne
cellen had weggerukt. Een tweede,
soortgelijk paneel in opgevouwen toe
stand werd totaal geblokkeerd. Hier
door werd Skylab beroofd van ruim
de helft va nsaijn elektriciteitsvoorzie
ning.
Parasol
Oververhitting van het ruimtestation,
en gedeeltelijk ook energiegebrek,
leidden tot uitstel van de oorspronke
lijk voor 15 meli geplande lancering
van Conrad, Kerwin en Weitz, in af
wachting van een oplossing van het
probleem van de thermische bescher
ming. Deze kwam tenslotte in de
vorm van de parasol, die de beman
ning op 26 mei daags na de lance
ring over Skylab aanbracht. Na
dat de temperatuur dankzij de para
sol wat was gedaald en Skylab voor
Conrad, Kerwin en Weitz bewoon
baar was geworden, kwam het pro
bleem van de electriciteitsvoorzie
ning op de eerste plaats.
Verwoede pogingen op 5 mei, om
het vastzittende zonnecelpaneel op de
wand van Skylab vanuit de Apollo
los te wrikken, waren mislukt. Een
tegenslag, die in de eerste week van
het verblijf van de mannen aan
boord nog verergerd werd, door de
fecten in enkele van de 18 batterijen
ven het zonne-observatorium. Deze
batterijen ontvangen hun voeding
van vier ook op het observatorium
aangebrachte zonnecelpanelen.
Het gevolg was dat een reusachtig
ingewikkeld stroomdistributiesysteem
moest worden ingesteld, hetgeen ui
teraard grote beperkingen tot gevolg
had voor de wetenschappelijke werk
zaamheden van de astronauten. In
overleg met commandant Conrad
viel tenslotte het besluit alsnog door
middel van een uiterst riskante ruim
tewandeling te trachten het geblok
keerde zonnecelpaneel te bevrijden.
Op 7 juni vond deze wandeling
plaats, en tot grote vreugde van ie
der die met het project te maken
heeft, slaagde Conrad, geholpen door
Kerwin, er inderdaad in een in de
weg zittend metaalstripje los te knip
pen en het paneel open te trekken.
Daarmee kwam in feite aan alle zor
gen een einde, en konden de drie
ruimtevaarders voor het eerst op vol
le toeren gaan werken aan de hun op
gedragen experimenten.
Medisch succes
Al met al waren het Conrad, Kerwin
en Weitz, die niet alleen met tweeën
half mdijard dollar kostende ruimte
project redden van een ondergang,
die aanvankelijk onafwendbaar leek
maar die er bovendien in slaagden
ruim 90 procent van alle tevoren
geplanide wetenschappelijke werk
zaamheden naar behoren uit te voe
ren. Ze presenteerden daarmee meer
dan zelfs onder normale omstandig
heden van hen verwacht had mogen
worde.
Dit was hoofdzakelijk te danken aan
de snelle wijze waarop de bemanning
zich wist aan te passen aan de toe
stand van gewichtloosheid en aan,
wat de vluehtleiders noemden, hun
snelle „leercurve". Daarmee wordt
bedoeld dat de astronauten zich on
verwacht vlug thuisvoelden in hun
ruimtehuis en met de apparatuur en
de instrumenten, die hun ter beschik
king stonden.
De nieuwe Skylab-bemanning zal het druk krijgen met het bedienen van het zonne-observatorium. Hier com
mandant Bean (rechts) met Lousma bij oefeningen aan het controlepaneel van het observatorium.
Zonne-onderzoek
Uiteraard zal ook deze nieuwe be
manning zich intensief bezighouden
met de diverse medische experimen
ten. maar hun belangrijkste taak zal
ditmaal toch de bediening van de te-
Het is inmiddels ongeveer vijf
maanden geleden dat in Laos
een overeenkomst over een
staakt-het-vuren werd gete
kend, maar nog steeds blijven
de partijen redetwisten over
details. Het vechten zelf is
evenwel bijna opgehouden, en
dat is op zich ai zoiets als een
wonder na wat er in dit buur
land van de Vietnams geduren
de jaren is gebeurd.
Er wordt zelfs gemompeld dat
vee' CIA-agenten zich klaar
maken om met hun Air Ameri
ca, de dood- en verschrikking
zaaiende Amerikaanse speciale
luchtmacht, uit Laos te ver
trekken. Wat het land dan rest
is een puinhoop van een sa
menleving: een land waarvan
het grootste deel in handen is
van de Pathet Lao, een klein
gedeelte in handen van het be
wind in Vientiane. Een land
waar meer dan een derde van
de bevolking leeft als vluchte
ling of als vrijheidsstrijder,
een land waar in grote delen
alle leven is weggebombar
deerd.
Een beeld van de verwoesting
krijgt men bij lezing van een
verschrikkelijk rapport:
Stemmen uit de Vlakte der
Kruiken", verzameld en inge
leid door de Amerikaan Fred
Branfman, die een aantal ja
ren in dit gebied gewerkt
heeft. De Vlakte is in feite
weggevaagd door systemati
sche bombardementen die ja
renlang hebben geduurd, en
die al die jaren geheim zijn
gebleven, ontkend door de
hoogste Amerikaanse legerlei
ding. Van 1964 tot het afgelo
pen voorjaar hebben Ameri
kaanse vliegtuigen bijna twee
miljoen ton bommen op Laos
geworpen, bijna een ton voor
elke Laotiaan, man, vrouw of
kind.
De toenmalige correspondent
van The Guardian schreef in
1970: ,,De voortdurende hel
van bombardementen dwong
hen in grotten 1e leven: alles
wat maar bewoog, werd ge
raakt. In 1969 werden de bom
bardementen zo hevig, dat ze
hun dorpen moesten verlaten.
7oals een dorpeling het be
schreef: de bommen vielen als
zaad dat door een boer uitge
strooid wordt. Het lijkt of een
groot deel van de Amerikaanse
oorlogsinspanning gericht is op
de. complete vernietiging van
de samenleving van de andere
partij".
,.We woonden in die tijd in ho
len", vertelt een Laotiaanse
boer in een van de getuigenis
sen, die Branfman heeft verza
meld over deze absurde oor
log, waarvan de slachtoffers
nu pas de gelegenheid krijgen
gehoord te worden. De verha
len van de verdreven boeren
beschrijven hun gelukkige ja
ren voor 1960, het steeds toene
mende aantal bombardemen
ten, hun vlucht naar bossen en
holen, de slachtoffers onder
hun familieleden en vrienden,
en tenslotte, in september 1969,
na een geschiedenis van 700
jaar, de verdwijning van de
Vlakte der Kruiken.
Het was geen moordpartij
zoals in My Lai, waar een
compagnie soldaten een slacht
partij aanrichtte. De vernieti
ging van de Vlakte der Krui
ken was het werk van een ge
mechaniseerde luchtmacht,
waarbij grondtroepen een on
dergeschikte rol speelden.
Voor het eerst in de geschiede
nis voerde een luchtmacht een
dergelijke „cleane" oorlog uit,
volledig geautomatiseerd, een
oorlog waarbij het onderscheid
tussen militaire en burgerdoe
len niet meer bestaat. Het is
een vorm van oorlog, waarbij
de technologie van een grote
mogendheid wordt losgelaten
op samenlevingen van mensen,
waarbij het geweld alle mense
lijke vormen heeft verloren,
een oorlog zonder emoties bij
de vernietigende partij. Het is
een van de verworvenheden
var de wetenschap, van na
tuur.- en scheikunde, die zich
in Amerika met dc defensie
bezig houden.
Aan de andere kant klinken de
stemmen van de slachtoffers.
„Wat een droefenis. Vroeger
vulde de geur van de rijp wor
dende rijst dc rijstvelden. Ik
zog hoe de bloemen overal in
te hossen opengingen. Wyt
v/as dat een prachtig gezicht",
verhaalt een zanger van volks
liederen uit dc Vlakte.
En een ander vertelt: ,,Nu is
het tijd om te vertrekken. Het
dorp wordt een verblijfplaats
voor het vee en de buffels. He
laas onze huizen, onze rijst
velden, onze erfenis, moeten
v.e opgeven. De rijstvelden
zuilen oerwoud worden. Ze zul
len een wildernis worden vol
met tijgers. Heb medelijden
met het land, de visvijvers, al
les; heb medelijdpn met de
bndvijver waar niemand meer
zal komen zwemmen en het
koele water modderig ma
ken Nu nemen we afscheid
van het land Xieng Die.
N.a.V. „Stemmen uit de Vlakte
der Kruiken", door F. Branf
man (Uitg. Paris/Manteau
Amsterdam.)
