WAT EENE HUISVROUW
EN MOEDER VAN ROND
1900 DIENDE TE WETEN
Klompenmaker
Vreeswijk zag
het
Voor de korte
zomeravonden
VOOR DE VROUW
MAANDAG 16 JULI 1973
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
„Waar de middelen ontbreken en de huisvrouw
zelfs met het vet zuinig moet zijn, moet zij hare
toevlucht nemen tot vleeschnat waarin de slagers
hunne worsten of andere vleeschwaren koken.
Met in dat vleeschnat gestoofde groente en kool
met aardappelen geven een krachtig en goedkoop
voedsel. Ook laat zich daarvan goed balkenbrei
maken, een smakelijk spijs die het vleesch ge
voeglijk kan vervangen."
Dit staat te lezen onder het hoofdstuk „Goedkoop
en goed eten" in Het Boek voor Moeder en Doch
ter dat bewerkt door 'n priester en voorzien van
kerkelijke goedkeuring in 1906 bij twee katholie
ke uitgevers het licht zag. Het behelst een „volle
dig onderricht in alles wat eene vrouw als huis
houdster en moeder, dient te weten" Wie zijn bi
bliotheek een jaarlijkse schoonmaak en uitzif-
tingsbeurt geeft, vindt nog wel eens iets lezens
waardigs. Tot dat genre rekenen we het onderha
vige boekje dat in 315 bladzijden de huismoeders
van bijna 70 jaar geleden met allerlei goede
raadgevingen wil bijstaan.
Als „moeder en dochter" het nu lezen, zullen ze
zich nauwelijks kunnen voorstellen hoe het toen
in het huishouden toeging, maar het zal zo nu en
dan wel eens even tot hen doordringen hoe een
voudiger en gemakkelijker haar taak is gewor
den in vergelijking met de periode van rond 1900.
Na een inleiding waarin de goede hoedanigheden
van de huisvrouw opgesomd worden, behandelen
de schrijfsters: Keus en inrichting der woning,
Onderhoud van huis en huisraad, Verwarming en
verlichting, De kleeding waaronder de wasch en
de nuttige handwerken, De voeding met de kook
kunst, Dan Moeder en kind, De lichamelijke en
geestelijke opvoeding. Wellevendheid. De dochter
in dienbetrekking, Gezondheid en ziekte.
Hier volgen 'n paar citaten: „Zoek eene woning,
zoo mogelijk met afzonderlijke ingang, bij voor
keur in de buitenwijken der stad, liever dan in
overbevolkte steegjes waar de zon nooit door
dringt. Bij het huren van eene woning dient men
te letten of de schoorsteen in goede staat is en
het drinkwater niet schadelijk is voor de gezond
heid (profetische blik op de fluoridering?)
Bij de schoonmaak wordt gedacht aan witge
schuurde vloeren. Men moet ze met nat wit zand
bestrooien en „daarna met een harden heibezem
flink schuren."
Om te kunnen koken moet eerst het fornuis aange
maakt worden want het „gaz" is lang nog niet
Omslag van een boek dat
verscheen in dezelfde pe-
C KiA' GÓO/t ;<0.\ r:s riode als "Het boek voor
moeder en dochter.
overal doorgedrongen. "Laat de kachel niet uit
gaan door onachtzaamheid".- „Leg na het ontbijt
en ook in den middag eenige schoppen nat gruis
en daarop asch uit den aschbak op het vuur; dan
blijft het matig branden". Voor de verlichting is
er een apart hoofdstukje „Poetsen der lampen".
Er wordt aangeraden goede zuivere petroleum te
nemen,, al is die ook cent P®r "ter duurder.
„Men vuile de lamp altijd tot boventoe en late ze
niet slechts gedeeltelijk gevuld, wijl zich in de le
dige ruimte iicht ontplofbare gassen ontwikke
len."
KALM TE WERK
GAAN
Wat de kleding betreft, de huismoeder wordt
geacht die zelf te vervaardigen, de onderkleding
op z'n minst. Een onderrok! „Deze worden recht
of met gee ren gemaakt. Kinderrokken maakt
men recht. Men heeft 2 tot 2^ of 3 bananen nodig
berekend naar eene stofbreedte van 85 cm. Men
plaatst het midden van een hele baan van voren,
zodat bij een rok met drie banen het split in den
naad van de achterbaan gemaakt wordt."
Volgens de kennis en de smaak van die dagen
wordt uitvoerig aandacht besteed aan de voe
ding. De voedingswaarde wordt uitgedrukt in ei
witten (waarvoor tabellen) Daaruit blijkt dat, de
duurste spijzen niet altijd het voedzaamst zijn en
dat men voor weinig geld toch degelijk voedende
levensmiddelen kan verkrijgen". Margarine
wordt aangeprezen omdat het bestaat uit vet van
het dier, gekarnd met melk en plantaardige olie.
Tussen de tekst een advertentie van „Solo" in
verzegelde Cartons, 45 cent per pond en 22'/4 cent
per half pond.
ALLES HERSTELLEN
De dochter in Dienstbetrekking! Vele meisjes uit
den arbeidersstand willen niet inzien dat het voor
haar veel verkieslijker is zich als dienstbode te
verhuren dan hare krachten uit te putten in eene
fabriek", waarbij alle voordeelen van het „die
nen" opgesomd worden met de nodige waarschu
wingen tegen de „groote steden en het buiten
land" waarbij de handel in blanke slavinnen aan
de orde komt. Wat onder „Wellevendheid" ge
zegd wordt kan grotendeels ook nog voor onze
dagen gelden
Een vertelsel dat zou kunnen be
ginnen als een sprookje: „Er
was eens een klompenmaker.
Zijn vader was klompenmaker
en zijn grootvader was ook
klompenmaker. En als iemand
uit het dorp tegen hem zei,
„maak eens een paar klompen
voor me" dan deed hij dat. En
ze pasten altijd. Want de
klompenmaker kende de voe
ten van alle mensen uit het
dorp". Zo is het dan precies
en het verhaal is dan ook geen
sprookje maar een stukje le
vensgeschiedenis van klom
penmaker Vreeswijk uit Zoe-
terwoude een van de weinige
ambachtslieden in Nederland
die nog klompen snijdt met de
hand.
In ziin klompenmakerij, een
schuur van circa 3 vierkante
meter, staan de produkten van
zijn handvaardigheid in alle
maten, tot maat 54 toe. Een
schuitje, waarn een poes mak
kelijk uit spelevaren kan. „Als
zo mij bellen en zeggen
Geert-Jan wil een paar klom
pen, dan snijd ik ze zonder
passen. Ik weet precies wat ze
willen hebben". Midden in het
kiompenmakerijtje naast een
berg spaanders, waarin speel
se muizen dolle pret zouden
kunnen hebben, ligt een wll-
genstronk van wel 75 cm
doorsee. Hij ziet er onhandel
baar uit, maar toch is hij de
leverancier van de keurig wit
geschaafde klompen van
Vreeswijk, die hij nogal eens
aan Amerikanen verkoopt. In
Nederland zit het slecht met
zijn vak. Vakmanschap ls
meesterschap, aldus de slogan
van een grote bierbrouwerij
die dagelijks op het beeld
scherm komt; in feite betaalt
vakmanschap niet. Manden-
vlechters werken bijna alleen
voor de Sociale Werkplaats
omdat ze het zout in de pap
met hun handwerk niet kun
nen verdienen. Klompenma
kers zij er in Nederland nog
maar vier, die moeizaam het
hoofd boven water kunnen
houden. De fabriek spuwt
klompen, van populieren hout
uit. mooi geverfd en met een
bloemetje erop geschilderd,
voor 12. De handwerksman
kan daar niet tegenop. Klom
penmaker Vreeswijk zag het
niet meer zitten. Daarom
zoekt hij zijn heil in demon-
stratles door het hele land.
„Laatst was ik nog In Krasna-
polski in Amsterdam (een
feest voor internationale hotel
houders); maar ik kom ook
vaak in het Hilton. lederen
week sta ik in Alkmaar op de
kaasmarkt. De mensen zijn al
tijd erg geïnteresseerd om te
zien hoe Ik mijn werk doe.
Daar zijn erg veel toeristen.
Ik schat 60% Hollanders en
40% buitenlanders. En dan de
scholen. Ik word overal op
scholen gevraagd. De kinderen
zijn meestal dol en^ouslast. Een beetje bitter is de vakman
Waar maakt u dlr n u van? wel: kunstenaars krijgen alle-
vragen ze in de stau. maal ondersteuning als ze het
I Klompenmaker Vreeswijk
tijdens een demonstratie in
hotel Krasnapolski in Am
sterdam.
niet kunnen rooien. Neem nou
de kunstschilders de beeldhou
wers. Daar springt de over
heid vaak bij met voorzienin
gen. Wij met een typisch Hol
lands beroen krijgen niets.
Een goed klompenmaker doet
er acht Jaar over om het vak
te leren. In die tijd ben je
arts. Als jochie van een Jaar
of elf bracht Ik de klompen
die mijn vader hier maakte al
weg. Ze kostten toen 1,25
per paar. Ej ging wel 35 paar
per week de deur uit. Nu zijn
ze onbetaalbaar voor de mees
ten. Handwerk kost veel te
veel tlid".
Of het voor kinderen goed is op
klom oen te lonen? „Een kind
wandelt er zo oo weg. Klom
pen ziin uitstekend voor de
ontwikkeling van de voetspie
ren. Die moet je allemaal Ie
ren gebruiken. Je voet Is los.
Stadskinderen lopen vaak op
te goedkone schoenen. Op
slechte schoenen kan je lonen.
On slechte klompe niet. Ieder
kind zou voor In de tuin een
paar klomnen moeten hebben,
uit de fabriek krijg Je ze voor
een tientie".
In het goed onderhouden boerde
rijtje naast de werknlaats
geurt de avond-koffle over de
polder. De zon gaat bloedrood
onder. „Dat Is een .schllderil",
zegt vader Vreeswijk, hij wijst
over het brede raam dat over
de la^e landen uitziet. „Maar
Je kunt het niet In een lijst
zetten". Op het grasland wat
langzaam vervagende silhouet
ten van nog laat in de avond
grazende koelen. Achter het
huisje lan"j een slootje giert
het razend verkeer over de
snelweg. Er staan rijen vlier
bomen langs, zo oud en knoes
tig dat ze het la«»e dak van het
boerderlitle onder hun krom
me stammen en hreed bladere-
dak laten wegduiken.
D!t zijn maar enkele Imnressles
van een dfcor waar no«> han
denarbeid wordt verricht. Het
gevecht tenen de machine Is
verloren. Maar de vakman is
niet bij de pakken gaan neer
zitten. Hl' hield ziin ogen
ooen om niet veroordeeld te
worden een beroeo op te ge
ven dat hem van vader op
zoon „ligt" Hij Is vrll om te
gaan en staan waar hij wil.
Met een grote M'l en een hele
boel boren in zijn hand.
Tiny Francis
Maar al te kort kunnen we genieten van de zomeravonden.
U weet wel van die kteine uurtjes als de sterren duidelijk zicht
baar aan de hemel staan en de maan weerspiegeit in het
water van de vijver. Zo'n zomeravond, bij uitstek geschikt voor
tuinfeest of party vraagt om een heel speciale japon. De mo
demakers kunnen hun hart ophalen aan zo'n feestjurk, soepel
en sierlijk.
1) Een gerende jurk van zwart linnen met witte bolero, voorzien
van een sterk gepunte shawl-kraag. Kralenborduursels van
grote bloemen in oranje, groen en kobalt. Het ontwerp is
van Franka, Engels couturier. Foto boven.
2) Zijden jersey japon in smookkleur met uiterst wijde rok en
volumineuze mouwen. Vloeiende turban, die in een shawl
eindigt. Bij de Schotse show "Whisky Galore", waarop dit
toilet ("Teacher's Pet") werd getoond, was ook prinses
Margaret als eregaste aanwezig. Foto midden.
3) Wollen geweven avondkleed van John Bates, geschikt voor
een tuinfeest. De jurk is uitgevoerd in beige, room, bruin en
blauw en zó diep uitgesneden dat een rijkelijk met kant ver
sierde blouse daaronder gedragen kans heeft om te char
meren. Foto onder.
