"i<£ 44
pre Qrolsche Bierbrouwerij b.v. enschede tkMichels fe«u
Uakmanschap ts Meesterschap
en de
Schoonheid van het Eigen Land
Het zuidelijk, deel van Friesland, land van
contrasten, met in Nederland - een ei^en taal.
Zadeldaktorens en klokkenstoelen, eeuwenoud,
maar ook een toren voor de telefoon. Brede,
strakke, nieuwe vielen, maar ook kronkelweft-
fletjes, één auto smal, met een ibestrating door
roosters onderbroken, opdat het vee niet zal
verhuizen, met links de zeedijk, groeit van
neurend gras, en rechts een vaart, met koeien
onverstoorbaar grazend op en naast de weg, en
op de dijk herkauwend, met uitzicht op het
scheve torentje van Hindeloopen.
.«3 j'ïi
EEN ITALIAANSE VLAMING
IN 1567 OVER FRIESLAND
(zeer vrij vertaald
Ludovico Guicriardini, Florentijns Edelman,
geschiedkundig verslaggever, interviewer van veel
autoriteiten en geleerden, Antwerpenaar sinds
zijn twintigste, beschreef in 1567 Noord- en
Zuidnederland. Willem Jansz. Blaeu, carto
graaf en uitgever te Amsterdam, verzorgde in
1612 de Nederlandse editie.
De Friezen
De Friezen zijn van oudsher sterk en strijd
baar, en dat weten ze. Tacitus vermeldt in zijn
Annalen hoe - ten tijde van Keizer Nero -
twee gezanten van Friesland, in Rome aan
gekomen, een Senaatszitting mochten bijwonen.
Zij zagen vreemd geklede personages en vroegen
wie dat waren. Op het antwoord:'Ambassadeurs
van naties die in kracht en trouw voor de Ro
meinen alle andere te boven gaan namen zij
onmiddellijk in dat gezelschap .plaats, luid
zeggende dat er geen volk ter wereld is dat de
Friezen daarin overtreft. Nero - dit horende -
benoemde hen terstond tot Burger van Rome.
Fries celibaat
'Dit volck vergrouwelt ende vervloeckt wotider-
lijck seer het overspel: hebben deshalve den
geestelij eken mannen hethouwelijck toeghelateu;
om dat zij heuren huysvrouwen niet beknijpen
en souden: want hun docht dat zijsonder vrouwen
te bekennen niet en mochten leven'Paus Pius 11.
heeft hoogstpersoonlijk een eind aan dat privi
lege gemaakt.
Ontworsteld aan de elementen
Anno 516 werd Friesland geheel door de zee
overspoeld, 6000 mensen verdronken; hagel
stenen van 1 bij ]h voet in 517; watersnood
in 533 met een storm die bij het Rode Klif
vijfendertig machtige bomen met wortels en al
de lucht in sleurde; terpen sinds 650; in 793
weer een stormvloed; in 1230 eveneens, waarbij
- als pleister op de wonde - veel wolven ver
dronken, wolven die graven plunderden, reden
waarom men in de dorpen adel en rijkdom onder
zerken begroef; toen het land na de vloed van
1287 weer droog begon te Worden, benutte Dirck
van Brederode, van Holland uit, de kans de
uitgeputte Friezen te overweldigen; meer ram
pen in 1313,1421,1426,1476.
Na al die ellende
Ook zijn hier overal brede kanalen, vernuftig
gegraven, voor het vervoer van koopmansgoe
deren van plaats naar plaats en voor afwatering,
want het land is vlak en nat. Het is niet geschikt
voor de verbouw van hoogwaardige granen, maar
niettemin zo kundig bewerkt en zo goed ver
zorgd, dat op de mooie beemden prachtig vee
kan worden geweid. De runderen zijn groot, ja,
de beste van alle in dit boek beschreven landen,
mogelijk van heel Europa. Zij kalven dikwjls
in één dracht twee kalveren. Men fokt ook
mooie paarden, vaak voor het krijgsbedrijf
Vooral aan de zeekant ligt het land deels zo
laag dat men het van het begin van de herfst
tot aan de lente niet anders dan te water kan
'bewandelen'. Steden en dorpen zijn kunstig op
verhogingen gebouwd en- - waar nodig - voorzien
van eigenaardige sterke dijken en wallen, vlijtig
onderhouden en verzorgd. I11 de voorzomer doet
het wonderlijk aan, te zien dat er zo veel land
onder water staat, dat hel een zee-arm schijnt
ie zijn, waarin men dan steden, dorpen en boer
derijen ontdekt, door de behendigheid der mepsett
droog en fleurig.
Een loflied op de turf
De Friezen verbouwen geen granen en geen wijn.
Van eigen bodem hebben zij timmer- noch
brandhout. Maar in het gemis van dat laatste
voorziet de natuur, door turf te schenken, zo
overvloedig dat er zelfs kan worden uitgevoerd.
En dan schrijf ik niet over de flodderige, magere
turf van schudden en van heideplaggen, waar
mee de armen zich behelpen, maar over de
oprechte harde turf waarvan de kolen beter zijn
dan die van hout, waardoor het volk er groot
gerief van heeft, zoals bij het zieden van zout
en het brouwen van bier. Er wordt beweerd dat
deze turf in mijnen wordt gedolven, dan wel
afkomstig is van hout ten tijde van de Zondvloed,
maar naar mijn mening is het zeker dat ze
gestoken wordt uit de natuurlijke aarde van de
drabbige, vette, doorkookte Friese grond. En ik
heb tot getuige de voortreffelijke auteur Plinius,
die bijkans 1500jaar geleden over de Friezen
schreef: 'Zij verwarmen hare spijse ende van de
Noordsdie koude verstijfde lichamen met aerde
Watersporters opgelet
Er heerst verschil van mening over het ontstaan
van nieuwe turf, maar volgens mij zullen de
plaatsen die nu vol water staan, na verloop van
een zekere tijd, laat het vijftig of zestig of
honderd jaar zijn, of nog langer, weer vol worden
van slijm en slijk, die door de zón en door de
tijd veranderen in nieuwe materie voor het gra
ven van turf.
Tips voor de Club van Rome
Het ligt immers voor de hand dat de goeder
tieren natuur door Gods gratie dagelijks turf
doet ontstaan om in het gebrek aan hout te
voorzien. 1500 jaar geleden was dat al zo (zie
Plinius over de natuurlijke historie, boek 16,
hoofdstuk 1) en waar het in den beginne zo
was, zo zal het in der eeuwigheid blijven, tenzij
wijzelf, door grote gierigheid en ongeschiktheid
om te leven, de natuur schenden en bederven.
Uit vrees voor een tekort aan turf, verbieden
sommigen de uitvoer, maar dit gebrek komt niet
van de natuur, maar van de mensen die daarmee
groffelijk, onwijselijk te werk gaan.
Petrus Montanus, bewerker van de
Amsterdamse uitgave, over Staveren
Deze stad, gesticht in het jaar 1 na Chr., dat
is in het 3970-ste jaar der Wereld, is tot 1199
een mooie, machtige, vermaarde, grote en volk
rijke stad geweest, de stapel (verplichte markt
plaats) van heel Friesland, 'zij leefden over
sulcks in alle weelde ende voorspoedt I soo datsc
uyt dertelheijdt schier niet wisten watse deden I
zij lieten haer sloepe ende lenen voor de deuren
vergulden. In somma deden alles wat haer be-
haeghlijckheijdt op ghafl waeromme zij oock bij
velen I de verwende kindere van Staveren ghe-
noemt werden'. Aan die weelde kwam een eind
door de 'dertelheijdt' van een rijke redersweduwe,
die een schipper opdracht gaf in Dantzig het
beste te laden wat daar te koop was. Toen hij
met boekweit en tarwe terug kwam, beval zij
hem aver stuurboord uit te werpen wat hij over
bakboord ingenomen had. En terstond welde er
mirakelijk een hoog zand voor de haven op,
'waardoor volgeladen schepen niet meer konden
binnenvaren. Dat zand heet nu nog Vrouwen
zand.
Tot zover oude wetenswaardigheden over een
merkwaardig landsdeel, wei-, woud- en water
land, juwelenkist van vakmanschap, gegrond
op bodem-aard en volkskaraktertraditie en
beslotenheid, leidend tot stamboekvee en pure
zuivel, tot schepen, elegant en nuttig, tot tegels
en tot aardewerk van Workum en van Makkum,
voor huisgebruik en sier, blank en gedecoreerd,
en groen en bruin, al af niet geringeloord, tot
staart- en stoeltjesklokken, tot rijkbeschilderd
Hindelooper houtwerk.
Vakmanschap, samenspel van denken en er
varing, van zien en doen. Vakmanschap is
meesterschap, die eenvoudige waarheid geldt ook
voor Grolsch, het ambachtelijk gebrouwen verse
bier, met zijn eigen karakter en zijn bijzondere
smaak en frisheid, bereikt door een volkomen
natuurlijk brouw- en rijpingsproces, waarmee
bijna vier maanden gemoeid zijn.
Grolsch bier, vers bier
in beu gel flessen,
in pijpjes
en in tinnetjes.
bierkenners
vragen
Wilt u een reproductie van de bovenste kaart, perfect gedrukt op luxe-ver gé-papier? (40,5 x 25 cm).
Doe ""dan in een envelop een briefje met uw naam en adres en leeftijd, en denaam van de kaart 'Friesland-Zuid'. Voeg daarbij
5 stukken van Grolsch-etiketten, waarop de G van Grolsch voorkomt. Van het etiket van een beugelfles kunt u de G zo afscheuren,
van een pijpje (waarin precies hetzelfde verse Grolsch) zult u het etiket eerst moeten afweken. Met de G van Grolsch op tinnetjes
kunt u niets doen.Bent u geen Grolschdrinker en niet van plan dat te worden, sluit dan in plaats van stukjes etiket 5 geldige niet-
vastgeplakte postzegels van 35 cent in. Plak de envelop dicht, frankeer met een postzegel van 35 cent en adresseer aan Grolsch,
Postbus 55, Enschede. De kaart wordt u dan in een kartonnen kokertje franco thuis gestuurd. De eerder uitgegeven repro
ductieszijn voorlopig niet meer verkrijgbaar.
Cen juweel van een boekje 'Over Cartografie'
Een boekje, klein van omvang maar groot van reikwijdte, omvattende op 48 pagina's in een stijve band van groen boek
binderslinnen met goudstempeling, formaat 18 x 18 cm, een inleiding door F. W.Michels en G. E. K. Brummer tot de
veelzijdige kunde en kunst van het kaartenmaken (geschiedenis, werkwijzen, kaartsoorten etc.) met een groot aantal
illustraties en reproducties in zwart-wit en kleur van delen van oude kaarten. Het wordt u franco thuis gestuurd na
overmaking van f 6.25 (kostprijs plus verzendkosten en B.T.W.) op giro 853546 van de Grolsche Bierbrouwerij B.V.,
Enschede, onder vermelding 'cart'. Zij die geregeld de Grolsche panoramakaarten bestellen zullen van die kaarten door
dit boekje nog meer plezier hebben.
Wilt u alles weten over 'Wat Grolsch nog meer dan bier te bieden heeft' (waaronder kaarten op extra-groot formaat), vraag dan per briefkaart de folder 'Nog meer dan bier' aan bij Grolsch, Postbus 55, Enschede.
