Geen duiven op til in Israël
glanzend marmer, maar efficiënt
ISRAËL
25 JAAR
Moskouse metro
„Israël is een klein land,
maar tegelijk is het com
pleet Bij Sodoma hebben
we 't laagste punt ter wereld
dat onder de zeespiegel is
gelegen vierhonderd me
ter. Maar we hebben ook de
eeuwig besneeuwde toppen
van de berg Hermon. Beide
behoren tot de volmaakte
volledigheid van het Land
van Israël". Men zou Elie-
zer Livney een oud man
kunnen noemen. Hij is 70
jaar. De lijd dat hij aktief
was in de politiek als lid
voor de MAPAM (de Ver
enigde Arbeiderspartij) in
de Knesset, ligt ver achter
hem. Zijn handen trillen
wanneer hij gebaart of
naar zijn glas tomatensap
grijpt. Maar nog steeds ge
niet hij waardering als een
groot kenner van de joodse
ziel- Door zijn artikelen-
stroom in kranten en tijd
schriften oefent hij grote
invloed uit op het publieke
denken. Zijn standaard
werk „Israël en de crisis in
de Westerse samenleving"
zal dit jaar in het Engels
over de hele wereld gaan.
Eliezer Livney wordt door
sommigen afgeschilderd als
een mysticus. Zelf houdt hij
het erop dat zijn oudheid
kundige werk hem een diep
inzicht heeft gegund in de
schijnbaar ondoorgrondelij
ke gang van de historie en
daardoor zijn geloof in de
bestemming van het joodse
volk heeft bevestigd. Hoe
het zij deze beminnelij
ke, spitse grijsaard is dui
delijk de filosoof achter de
beweging „Het Land van
Israël".
Concreet en zeer in het kort
komt de gedachte hierop neer.
De nu 25 jaar jonge staat dient
te reiken van de berg Hermon
die in het noorden uittorent bo
ven de eertijds Syrische hoog
vlakte van Golan, tot aan het
Suezkanaal in het zuiden, in de
kokende Sinal. Zo heeft Jahweh
het gewild. Zo heeft hij het door
zijn profeten laten voorspellen.
En sterker eeuwenlang is dit
„Land van Israël" een histo
risch feit geweest. Eigenlijk
hoort heel Jordanië erbij en nog
een lap van Syrië, maar alla, je»'
kunt de Arabieren niet alle rech
ten ontzeggen. Ze hebben er
wortel geschoten. Ze mogen er
blijven.
hebben ze de kreet overgenomen
make love, not war. Maar als je
ze allemaal op een hoop zou
kunnen vegen, zouden ze mis
schien goed zijn voor één zetel
in de Knesset. Meer niet. En ik
verzeker u dat et geen echte jo
den zijn. Ze weten niets van de
Talmoed, niets van ons inge
schapen heimwee naar het Be
loofde Land. Het zijn blaaskaken
die de mond alleen maar bol
hebben van drugs en vrije seks.
De Joodse traditie die ons volk
door de eeuwen en rampspoeden
heen bij elkaar heeft gehouden,
is hun vreemd. Ze hebben zich
door de westerse denkbeelden
laten assimileren. Het zijn ver
waterde Europeanen. Vergeet
In de verdere loop van ons ge
sprek blijkt Eliezer Livney ze
echter allerminst te kunnen ver
geten. „Nieuw Links in Israël
vormt een waarschuwing", zal
hij op een gegeven moment op
merken. „Het verschijnsel be
wijst dat onze lichamelijke te
rugkeer in Israël die bevestigd
is door drie gewonnen oorlogen
en door het 25-jarig bestaan van
de staat, niet meer dan een stap
is in de richting van de terug
keer van de joodse geest. Het
herscheppen van de volheid van
ons verleden in eigentijdse vor
men moet nog beginnen. Het
mag er soms op lijken, maar
wij zijn geen Hebreeuws spre
kende Europeanen op de weste
lijke Jordaanoever. Wij zijn het
waren een paar bomen met har
de, zure appeltjes die nooit rijp
leken te worden. Een paar gei
ten en schapen. Enkele schar
minkels van koeien. Maar we
wisten: dit land zal vruchten
gaan dragen als geen ander. We
konden dat niet zeggen vanuit
een landbouwkundige achter
grond. De joodse pioniers uit die
dagen waren geen boeren. Ze
kwamen uit intellectuele kringen
of uit zakenmilieus. Maar we
wisten het met onwrikbare ze
kerheid omdat het óns land
was".
De stilte die valt, moet dienen
om 25 jaar Israël en méér te
overbruggen. Teruggekeerd in
het jubileumjaar 1973, in de ver
velend sjieke lounge van het
King David Hotel in Jeruzalem
waar we praten, zegt Eliezer
Livney, even plotseling oud als
hij zojuist jong was: „En nu zit
ten we midden in de interne
problemen. Ik zal ze voor u pro
beren te schetsen. We beleven
de tijd van de derde Aliyah. U
praat over immigratiegolven,
maar wij zien er een diepere zin
in. Wij noemen het Aliyah - op
gang.
Uit alle hoeken van de wereld
stromen de joden toe. We heb
ben een volwaardige staat, al
leen weten we hem nog niet te
besturen. Vandaar de politieke
strubbelingen die de lachlust
van het buitenland prikkelen.
We hebben domweg geen politie-
is een gat gevallen dat we op de
een of andere manier weer moe
ten zien op te vullen. Hoe kan je
de Sabbat inpassen in een sa
menleving die gestuurd wordt
door nooit rustende computers?
Hoe moet je de voedselwetten
handhaven in een wereld die
door de luchtvaart in schaal
verkleind is tot een paar uur
vliegen? Hoe kun je de traditio
nele joodse moraal en de moder
ne seksrevolutie met elkaar ver
enigen? Daar liggen de proble
men. De zin van de staat Israël
is niet dat er een lap grond is
gekomen waar joden een relatief
onbedreigd bestaan kunnen le
ven. De staat Israël is vooral
een spiritueel gegeven een
schakel in de eeuwige cirkel
gang van verspreiding en terug
keer die het joodse volk ge
maakt heeft tot wat het is. Het
herscheppen van dit jodendom
dat niet een religie is, maar
een manier van leven waarbij
geen facet van het leven onbe
roerd blijft, seks, gezin, leeftijd,
maatschappelijke verhoudingen,
voedingswijze, noem maar op
het herscheppen van dit alles tot
een integraal onderdeel van de
moderne wereld, is de onmoge
lijke taak die we voor de boeg
hebben. Daar komt Israël in
geen generaties mee klaar".
Bij deze profetie beland heeft de
stam van pionier-politicus-ar-
cheoloog-schrijver-filosoof Elie
zer Livney (waar buiten Israël
vindt je zo'n combinatie?) een
ondertoon van defaitisme gekre
gen. Het geluid wordt zelfverze
kerder als opnieuw de Aliyah
ter sprake komt de derde op
gang. Toen hij zijn tentje opzet
te op de barre plek waar nu
Reshovot tussen de tot bloei ge
brachte heuvels ligt uitgespreid,
waren er 80.000 joden in Israël.
Nu zijn het er drie miljoen en
ze komen toegestroomd in een
tempo van bijna 60.000 per jaar.
Livney verwacht dat Israël in
1980 zeker zes miljoen joden zal
herbergen en dat uiteindelijk
alle vijftien miljoen joden in de
wereld aan de Aliyah zullen
deelhebben. Zal er plaats zijn
voor zovelen?
Als de gedachte van „Het Land
van Israël" de overhand krijgt,
ongetwijfeld, meent hij. En die
moet het winnen. „In uw deel
van de wereld worden we uitge
maakt voor imperialisten. Maar
ik zeg u dat het rechtvaardig is
om de veroverde gebieden vanaf
de berg Hermon tot aan Suez te
behouden en ik zal u zeggen
waarom. Het is rechtvaardig dat
we de West Bank houden omdat
het overblijvende deel van Jor
danië veel groter is dan Israël,
veel dunner bevolkt en veel
vruchtbaarder. Het is rechtvaar
dig dat we de Sinaï houden om
dat het alleen een woestijn is
met 40.000 Bedoeïenen erin. Het
is ons Beloofde Land geweest en
wat hebben de Arabieren ermee
gedaan? Niets. Geen enkel dorp
hebben ze er gesticht.
Wij daarentegen hebben er sinds
de zesdaagse oorlog enorme on
dergrondse watervoorraden ont
dekt. Hier en daar verschijnt al
groen. Dat hadden de Arabieren
ook klaar kunnen spelen, maar
ze hebben het nagelaten. Daar
om behoort de Sinaï rechtens
toe aan ons. Het zal een onge-
droomd vruchtbaar land worden.
de nieuwe generatie weer het land van melk en honing. Maar het zal wachten zijn op hun
kindskinderen voordat de staat een geinteegreerd onderdeel is van de moderne, internationale samen
leving.
Daarop is onze grote hoop ge
vestigd. En tenslotte is het
rechtvaardig dat we de hoog
vlakte van Golan behouden om
dat die na de verwoesting van
de Tempel eeuwenlang een van
de grootste centra van Joods le
ven is geweest, zoals de resten
van de synagogen overal bewij
zen. Wat wij van dit plateau
weten, ontstijgt verre de kennis
die de Arabieren er ooit van zul
len hebben. De Arabieren doen
niet eens opgravingen naar hun
eigen verleden, laat staan naar
het onze. Ze hebben geen gevoel
voor historie. Het laat ze koud.
Daarom is Golan ons land en
niet het hunne. U bent zelf op
de hoogvlakte geweest. U hebt
er gezien hoe ze de prachtige
antieke zuilen van onze oude sy
nagogen gebruikt hebben om
hun miserabele huizen te stut
ten. U bent op de West Bank ge
weest. U hebt er gezien hoe ze
het magnifieke aquaduct van ko
ning Salomon hebben afgebro
ken om de stenen te misbruiken
als fundament voor hun krotten.
En hier in Jeruzalem hebt u ge
zien wat we sinds de zesdaagse
oorlog hebben kunnen opgraven
van de verwoeste Tempel. Zij?
Ze hebben er nooit naar omge
keken. Daarom zeg ik u: einde
lijk zijn we terug in het Land
van Israël met zijn volledigheid
die altijd in ons bewustzijn is
blijven voortleven. We mogen
het nooit meer prijs geven".
Aldus spreekt Eliezer Livney in
wiens stem soms echo's door
klinken van de verbale donder
der profeten. Als hij echter
nuchter terugblikt op meer re
cente jaren heeft de regering
Golda Meir het dan in zijn ogen
goed of slecht gedaan? „Niet
slecht", zegt hij, „in zoverre dat
er geen fatale fouten zijn ge
maakt. Maar ook niet goed. In
de veroverde gebieden zijn tot
nu toe pas vijftig Israëlische
dorpen gesticht. Inplaats daar
van hadden zich er tienduizen
den joden moeten vestigen. Dat
is de manier waarop Ben Goe-
rion het indertijd heeft geduan.
de juiste manier". De manier
om van alle gedonder af te zijn,
wil hij zeggen.
PIET SNOEREN
Gezamenlijk pootje baden van Arabische vrouwen en jonge Israëlische soldaten mag. Maar al het water
wast niet weg dat het Land van Israël volgens Eliezer Livney dient te reiken van Hermon tot Suez.
Hermon tot Suez en daarmee is
de kous gebreid. Het is een me
ning die steeds meer veld wint.
Zojuist heeft het Instituut voor
Toegepast Sociologisch Onder
zoek te Jeruzalem het resultaat
bekend gemaakt van een opinie
peiling. 58 percent van de Israë
li's blijkt niet bereid te zijn om
het op Jordanië veroverde ge
bied, beter bekend als de West
Bank, terug te geven. Een jaar
geleden bedroeg dit percentage
nog 47. Over de hoogvlakte van
Golan was de openbare mening
nagenoeg eenstemmig. Niet min
der dan 93 percent wenst dit
even strategische als vruchtbare
plateau dat reeds in het Oude
Testament hoog wordt geremd,
voor de jonge staat te behouden.
En over de Gazastrook valt vol
gens 66 percent niet te onder
handelen. Cijfers die te denken
zullen geven aan de regering die
na de verkiezingen van de ko
mende herfst de zware taak zal
overnemen om een vergelijk
met de Arabische landen tot
stand te brengen. Het volk
wenst kennelijk geen duiven.
Eliezer Livney beaamt deze con
clusie met een gretige grijns.
„Zener kennen we hier in Israël
ook een Nieuw Links", zegt hij.
„Ze noemen zich Mao-isten en
pacifisten. Uit uw Vondelpark
Uitverkoren Volk. Met de assi
milatieverschijnselen die ons tij
dens ons eeuwenlange gedwon
gen verblijf in de westerse dia
spora hebben besmet, moeten we
weer zien af te rekenen".
In dit licht bezien betekenen 25
jaar Israël bar weinig voor Elie
zer Livney die wel meer over
ke praktijk omdat we in 20 eeu
wen geen staat hebben gehad.
We weten niet hoe we het moe
ten doen. Dat is één. Maar veel
belangrijker vind ik dat het be
staan van de Israël een confron
tatie heeft afgedwongen tussen
het traditionele jodendom en de
moderne wereld. De laatste vijf-
zijn hoofd heeft zien gaan sinds
hij in 1920 als pionier letterlijk
zijn tent opsloeg op de plaats
waar nu de bloeiende stad Res
hovot ligt. Als de naam valt,
loopt hij opeens vol met herinne
ringen. Zijn oude gezie*, zijn
vermoeide ogen krijgen jeugd.
Hij stroomt over van woorden.
„Het was een dood stuk grond.
Het enige wat er wilde groeien,
tig jaar is de mensheid een to
taal nieuw tijdperk binnenge
stapt het tijdperk van de
atoomenergie, de pil, de vrije
tijd, de ruimtevaart. En helaas
zijn de joden al meer dan een
eeuw geleden opgehouden met
het interpreteren van de ontwik
kelingen in de wereld. Ze raak
ten verstard, ze werden ortho
dox in hun voelen en denken. Er
MOSKOU (AP) Onder de
straten van Moskou ligt een
doolhof van paleizen die
deel uitmaken van de
prachtigste ondergrondse
ter wereld- Toeristen ko
men de pronkerige metro
stations bewonderen, welke
met hun marmer, bladgoud
en mozaïektegels kunnen
wedijveren met de pracht
en praal onder de Russi
sche tsaren. Maar voor de
miljoenen Moskovieten die
er gebruik van maken, is
de metro ook een eiland
van efficiency in een com
munistisch land waar veel
staatsondernemingen zich
onderscheiden door onbe
kwaam beheer en slecht
dienstbetoon.
De metro vervoert dagelijks een
vijf miljoen mensen langs een
net met stations waar kroon
luchters de glanzende marmeren
zalen verlichten die gevuld zijn
met beldhouwwerk en mozaïe
ken.
De tegenstelling met het boven
grondse Moskou moet nog groter
geweest zijn in 1935, toen de
eerste 13 stations en een net van
11 km werden geopend .Het net
telt nu 96 stations, maar is met
zijn 145 km korter dan de onder-
grondsen in New York, Parijs of
Londen.
Stalin wilde dat de metro de
beste en de mooiste ter wereld
zou worden en buitenlanders de
superioriteit van het communis
me zou tonen. Deze zucht be
zorgde Moskou ook een verza
meling gebouwen als verjaar
dagstaarten. waarvan de bouw
pas onder Nikita Kroetsjev werd
gestaakt. Stalins opvolger on
dertekende in 1955 een decreet
om een eind te maken aan de
geldverspilling aan deze pom
peuze architectuur. Kroetsjev le
verde overigens geen kritiek op
de ondergrondse, misschien om
dat hij in het begin van de jaren
1930 als jonge, ambitieuze secre
taris van de partij in Moskou
toezicht had op de bouw.
De nieuwere stations zijn sober
der. Er is geprefabriceerd beton
in verwerkt met misschien als
enige opsmuk een koperen lijst.
Dit is wel een verschil met het
Komsomol station dat pronkt
Komsomolstation van 34 m2
waarin 300.000 stukjes zijn ge
bruikt om „het moederland" uit
te beelden.
De nieuwere stations liggen ook
niet meer zo diep als de oudere,
waar de reizigers door steile rol
trappen tot in de ingewanden
der aarde worden gevoerd - hoe
diep wordt geheim gehouden,
waarschijnlijk uit strategische
overwegingen daar de metro tij
dens de tweede wereldoorlog
voor stafkwartieren en schuilkel
dit jaar geopend, is Polezhaevskaja. Het marmer is nog niet verdwenen, maar het beton Is goed zichfj
ders werd gebruikt.
Sommige stations liggen echter
zeker een 90 m diep.
Een rit met onbeperkte over
stapmogelijkheden kost vijf ko
peken, hetgeen volgens de offi
ciële wisselkoers 18 cent is. Wis
selautomaten op de stations zor
gen voor stukken van vijf kope
ken ea de reiziger hoeft niet in
de rij te staan voor een kaart
jesloket. De blauwe treinen lo
pen om de 1,5 of 2 minuten met
opmerkelijke stiptheid. Op ieder
perron staan klokken welke tot
op vijf seconden nauwkeurig
aangeven wanneer de vorige
trein is vertrokken.
De metro is schoon en goed ver
licht .'s Nachts na een uur kom»
een leger schoonmakers in actie!
Zelfs de tunnels worden cesioiS
zuigd. Roken en spuwen is verj
boden.
