De méns Rosa Luxemburg
belicht
in LAK
KUNST
OP
ZICHT
Liederen van Hooft
in koffieconcert
Antiekmarkt
in Treslong
Dezso Ranki
bij Kunstkring
kunst
w
Zwart serviesaoed
Vertolkt door
Josephine
van Gasteren
TREEDT OP VOOR K O
Galerienieuws
Exposities
ROTTERDAMS
DANSCENTRUM
Imperium speelt
Poes verhalen
973 J
-^AGINA 5 ZATERDAG 10 MAART 1973
LEIDSE COURANT
V
e
r
t
m
O
r
e
U
O
u,
t
D
d.
De bedrijvigheid van allerlei
mensen, die voor de kraak
wagen uittrekken, op zoek
naar bruikbare of ,.oude"
dingen, duidt erop, dat er
grote belangstelling bestaat
voor oude gebruiksvoorwer
pen. Uitdragers en „antiek
handelaren" beleven gouden
tijden, dank zij de kraakwa
gen.
Als U in de komende
schoonmaaktijd niet weet,
wat U met Uw „oude spullc-
tjs" moet doen, zet ze niet
tè spontaan aan de kant
(van de weg) maar overtuig
U van de echtheid en de
waarde ervan: een simpel
briefkaartje, maar liever een
foto van het ding, aan „Ver
trouwd met Oud", redactie
„Leidse Courant, Kort Ra
penburg 2 te Leiden, is vol
doende. Een deskundig ant
woord vindt U om de andere
week in deze kolom.
De thee- en suikerpot, die we deze week afbeelden, zijn ge
maakt van zwart, ongeglazuurd ceramiek. De enige versierin
gen zijn de zittende vrouwenfiguurtjes, die de knoppen van de
deksels vormen. Zij zijn beide aan de onderkant voorzien
van het uitgedrukte merk Wedgwood.
De potjes zijn dus produkten van de nu nog steeds werkende
fabriek in Etruria, Engeland. De stichter van het bedrijf is
Josiah Wedgwood (17301795). In de 18e eeuw werd er in
Staffordshire, waar de fabriek staat, al veel ceramiek ver
vaardigd. Het is harder dan het continentale aardewerk en
heet naar de streek van herkomst Staffordshire ware door de
grotere hardheid wordt het bij stoten minder snel beschadigd.
Een van de redenen van de achteruitgang van de Delftse
aardewerkindustrie is dan ook de concurrentie van deze En
gelse produkten.
Josiah verbeterde van dit steengoed zowel de samenstelling
van de klei als de techniek van het bakken. Hij hield zich
echter niet alleen met het materiaal bezig maar ontwierp ook
nieuwe modellen.
Onder invloed van de belangstelling voor de oudheid in die tijd,
voornamelijk in neoclassicistische stijl.
Enkele door hem ontwikkelde soorten steengoed zijn cream-wa-
re, jasper-ware en basalt-ware. Het cream-ware is gebroken-
wit van kleur en wordt veel voor serviesgoed gebruikt. In
1762 bood Wedgwood koningin Charlotte een kandeel- en ont
bijtservies van cream-ware aan. In 1765 werd hij benoemd tot
„pottenbakker van de koningin" en sindsdien is het Wedg
wood cream-ware bekend onder de naam „Queens-ware".
Jasper-ware is zodanig verfijryi steengoed, dat het op porcelein
lijkt. Het is vooral gekleurd bekend, b.v. zachtblauw of groen.
Deze kleuren zijn soms door-en-door, het zg. solid jasper,
soms is slechts het bovenlaagje gekleurd: het zg. jasper-dip.
Men heeft dan het witte jasper in kleur ondergedompeld.
Het jasper is voor allerlei doeleinden gebruikt, zoals voor ser
viesgoed, parfumflesjes, sieraden en plaquettes. Het wordt
vaak versierd met witte jasper-figuren in reliëf. Men gebruik
te hiervoor veelal afdrukken van antieke cameeën. Maar er
zijn ook medaillons met portretten van (toenmaals) levende
personen. Deze werden wel eens toegepast bij meubels.
Het basalt-ware is een verbetering van het reeds bestaande
Egyptian black-ware. Het is geglazuurd en waterdicht. De
zachte glans wordt verkregen door polijsten. Josiah had grote
belangstelling voor dit procédé om'dat hij hiermee etruskische
bronzen wilde evenaren. Hij ging zover, dat hij zelfs bustes
van basalt-ware heeft gemaakt. Behalve voor het brons-effect
gebruikte hij het ook om de beschilderde vazen van de Grie
ken en Etrusken te imiteren. Om dit effect nog meer te bena
deren werden de vazen encaustisch dat is met verf, ver
mengd met was hoofdzakelijk in de kleuren rood en wit ge
decoreerd.
Evenals het jasper-ware wordt het basalt-ware versierd met
reliëffiguren. Hoewel strikt genomen alleen produkten van de
Wedgwood-fabriek basalt-ware mogen heten, wordt ook elders
vervaardigd black-ware wel zo genoemd.
De rouwende vrouw, de weduwe, op de deksel komt veel voor
bij Wedgwood en niet alleen in basalt-ware. Zij past er wel
goed bij als men in aanmerking neemt, dat het servies vaak
ten tijde van rouw gebruikt werd.
De waarde is ongeveer 150.
Twee potjes van zwart serviesgoed
hillegom In
Treslong wordt
vandaag en morgen
weer een antiek- en
curiosamarkt ge
houden. De markt
is geïnspireerd op
i de grootste antiek
winkel in Londen
"The Antique Hy
permarket.
'5 standhouders zul
len hun waren uit
stallen. Dit keer is
er ook een stand
met kostbare schil
deren, 4én met an
tieke wapens, twee
met prachtige antie
ke en moderne oos
terse tapijten, één
stand met uitslui
tend kristal en na
tuurlijk zijn er ook
weer veel meubelen
LEIDEN Bij het horen van de naam Rosa Luxemburg
denkt men meestal onwillekeurig aan een strijdbare Dolle
Mina van het eerste uur of aan een onvrouwelijke blauw
kous. Dat ook deze vrouw behofte had aan liefde, vriend
schap en huiselijkheid is iets, wat men zich over het alge
meen maar moeilijk voor kan stellen en eigenlijk heeft ze
het daar zelf naar gemaakt ook. Nu, in deze tijd van
vrouwenemancipatie en Dolle Mina's hebben we het er in
feite nog steeds moeilijk mee, als we een vrouw daadwer
kelijk op de barricaden zien klimmen. Hoeveel te meer
zal een dergelijk optreden aan het begin van deze eeuw
voor velen moeilijk te aanvaarden zijn geweest?
Rosa Luxemburg is geboren in
Zamost in het toenmalige Russi
sche deel van Polen op 5 maart
1871. Het grootste deel van haar
jeugd brengt zij door in' War
schau, waar zij in 1887 haar
gymnasiumdiploma haalt. Zij is
dan al lid van een socialistische
■beweging en om uit handen van
de tsaristische politie te blijven
steekt zij in 1889 illegaal de
Duitse grens over. Na geduren
de enige tijd aan de universiteit
van Zürich gestudeerd te heb
ben vestigt zij zich in 1898 in
Berlijn, waar zij actief wordt
binnen de Sozialdemokratische
Partei Deutschlands. Binnen
deze partij wordt zij één van de
belangrijkste vertegenwoordi
gers van de revolutionaire vleu
gel.
Aan het begin van de Eerste We
reldoorlog vindt er binnen deze
partij een dramatische breuk
plaats. In de Rijksdag stemt
bijna de gehele S.P.D.-fractie
vóór de oorlogskredieten van de
regering varï Keizer Wilhelm II.
De enige die tegenstemt is Karl
Liebknecht en samen met hem
richt Rosa Luxemburg een oppo-
Josephine van Gasteren tijdens de vertolking van „Rosa Luxemburg".
sitionele groepering op, waaruit
later de Spartakusbund zal ont
staan. Als aan het eind van de
oorlog het keizerrijk in elkaar
stort hoopt zij dat ook in Duits
land de socialistische revolutie
feit zal worden. Als echter
een Communistische Partij
wordt, opgericht is voor enige
reactionaire groeperingen de
maat vol. Rosa Luxemburg en
Kar Liebknecht worden beiden
op 15 januari 1919 door een aan
tal officieren vermoord.
op 30 december 1918 mede door Het grootste deel van de Eerste
haar toedoen ook in Duitsland Wereldoorlog heeft zij doorge
bracht in gevangenissen en deze
periodes van gedwongen inacti
viteit waren in feite rustpunten
in haar leven. Uit haar corres
pondentie met o.a. Leo Jogi-
ches, HenTiëtte Roland-Holst en
haar vriend Hans Diefenbach
blijkt overduidelijk dat juist
hierdoor haar gedachtenwereld
niet meer volledig door haar po
litieke idealen overheerst werd.
Er komt ruimte voor intiemere
gedachten en gevoelens en het
enigszins karikaturale beeld,
wat men al gauw van een revo
lutionaire heeft, wordt dankzij
deze brieven langzamerhand
omgebogen tot iets herkenbaar
menselijks.
Een aantal van deze brieven zijn
door de Poolse actrice en
chrijfster Halina Elojewska om
gevormd tot een dramatische
monoloog, waarin vooral de na
druk wordt gelegd op de méns
Rosa Luxemburg, die zuiver uit
liefde voor de mens in het alge
meen zich inzette voor een hu
manitaire democratie. In de
vertaling van Lisetta Stembor
zal deze monoloog volgende
week in het LAK-theater worden
voorgedragen door J. van Gas
teren. Laten we hopen, dat deze
voorstelling niet alleen bezocht
zal worden door ouderen, maar
ook en' juist door de altijd zo
graag protesterende jongeren.
Hier kunnen ze kennismaken
met een échte revolutionaire.
Paul Korenhof
'Bo*n Luxemburg' n-orntdag 14 maart,
in alle stijlen te be
kijken.
Behalve per auto is
Treslong vanuit
Haarlem en Leiden
per dus te berei
ken. De openingstij
den van de markt
zijn zaterdag 10
maart van 12.00—
22.00 uur en zondag
11 maart van 1.00
—18.00 uur.
LEIDEN Het Rotterdams Danscentrum zal a.s.
woensdag voor K en O optreden in het Rijnlands
Lyceum. Ook niet-inschrijvers van K en O
kunnen deze voorstelling bezoeken.
In het programma is een nieuw werk van Elisa-
Volkenkande: (tel bech Cameron 'Dalman opgenomen namelijk
„Being" op muziek van Ian Gugley. Verder
worden uitgevoerd een suite uit de Watermuziek
van Hdndel; „contacten" van Ton de Leeuw en
Ineke Sluiter; "lm Wind der Zeil" van Dorner
en Pina Baush en „22 pages" van Joep Straes-
ser en Ineke Sluiter.
Na de voorstelling worden de toeschouwers in de
gelegenheid gesteld over de voorstelling na te pra
ten. Zij kunnen dan tevens de dansers ontmoeten.
LEIDEN Ook het zesde koffie
concert op de zondagmorgen (11
maart om 11 uur) heeft verras
singen In petto. Deze hebben be
trekking op een programma, zo
veelzijdig, dat K en O op dit
laatste koffieconcert een record
aantal bezoekers kan verwach
ten. Bovendien vindt het plaats
In de grote zaal (dus niet in de
foyer). Een hoffelijk gebaar
naar pianist Rudolf Jansen bete
kent de grote Estonia vleugel,
die de minder geschikte kleine
Estonia zal vervangen.
De bas Lieuwe Visser en zijn vas
te medewerkers pianist Rudolf
Jansen en claviciniste Anneke
Uittenbosch maakten gedrieën
een tournee door de Verenigde
Staten in 1971, prompt gevolgd
door een tweede in 1972. En ook
dit jaar zal nog een herhaling
volgen. Dit ter introduktie voor
him optreden hier.
Lieuwe Visser, zanger en histori
cus, heeft zijn beide verworven
heden gebruikt voor een interes
sante duik in de muziekgeschie
denis, resulterend in de weinig
uitgevoerde liederen van P. C.
Hooft. Dit wil zeggen, dat de
dichter Hooft teksten maakte op
bestaande oude melodieën, die
in eigen kring werden uitge
voerd. Zijn eerste vrouw Chris
tina van Erp, leerlinge van
Sweelinck en zijn vriendin Tes-
selschade, wier zangstem
Hooft bewonderd heeft, moeten
grote invloed op hem hebben
gehad.
„Oorlog oorlogh blaesen" schreef
hij naar de wijs "Belle qui m'a-
vez blessé", die in verschillende
varianten in allerlei bundels
voorkomt, ook bij Valerius als
"Al wat den mensch bejegent".
Op de wijs „Amarilletje mijn
vriendin", te vinden in een bun
del van Van Duyse "Het oude
Galerie De Bink tot 30 maart
exposeert Leo Bolt in de nieuwe
studio van drukkerij de Bink.
De exposant werd op 26 maart
1944 in Voorburg geboren. Hij
studeerde op de afdeling publi-
citeits-vormgeving aan de Ko
ninklijke Academie voor Beel
dende Kunsten. Zijn expositiede
buut maakte hij bij een groeps
tentoonstelling in een jongeren-
sociëteit. Leo Bolt laat zich
bij zijn grafisch werk en reliëf
drukken inspireren door gewo
ne dagelijkse dingen en zijn fa
voriete muziek.
Galerie-bibliotheek Wassenaar -
Vanmorgen is een nieuwe expo
sitie in de bibliotheek geopend.
Exposanten zijn Lilian West
hoek en Jeltje Nikkels-De Bosch
Kemper. Lilian heeft al
eerder geëxposeerd met haar
touwcomposities in Warmond
(Galerie 't Hoekje bij de
Pomp). Jetje Nikkels exposeert
keramiek. De tentoonstelling
duurt tot 1 april en i9 geopend
van 10.00 - 12.00; 14.00 - 17.00 en
19.00 - 21.00 uur za: 10.00 - 13.00
LEIDEN Het is de in Nederland al bekend geworden Hongaarse
pianist, Dezso Ranki, die het laatste abonnementsconcert van dit
seizoen van de Leidsche Kunstkring „Voor allen" gaat verzorgen op
maandag 12 maart In de Stadsgehoorzaal.
Dezso Ranki ikreeg zijn opleiding in Budapest bij Pal Kadosa. Zijn op
treden werd overal met jubeltonen begroet tot nu toe. en nu pere-
senteert hij zich met een programma, dat nogal conventionaal aan
doet, maar dat, gezien Ranki's grote reputatie, toch een evenement
belooft te worden.
Is het toeval, dat Ranki, die met zijn Liszt-vertolkingen lauweren
oog9tte, nu twee werken heeft uitgekozen, die beide aun Liszt wer
den opgedragen? Het zijn de 12 Etudes op. 10 van Chopin, en de
Pihantasie in C gr.t. op. 17 van Schumann. Daarvan is het laatste
werk minder bekend. Het werd in 1836 voltooid. Het heeft een wat
melancholieke signatuur en bestaat uit drie grote delen, alle door
de componist rijkelijk voorzien van voordracht- en tempo-aanduidin
gen. Hel eerste deel in C gr.t. begint met de parallel: a kl.t.,
beweegt zi'dh „durtihaus phantastisch und leidenschaftlich" naar het
in Es gr.t geschreven middendeel, om dan weer in het laatste deel
„Adagio" in C te eindigen. Het werk kreeg een motto mee, ontleend
aan Fr. Schlegel:
Durch alle Tönet
lm bunten Erdentraum
Ein leiser Ton gezogen
Fllr den, der hehnlich lauscbet.
Vooral aan het tweede deel zal Dezso Ranki een kluif hebben, met de
vele accoordensprongen in een moeilijke ligging.
De pianist begint zijn programma klassiek met de Sonate in aki
K.V. 310 van Mozart. Naar verluidt heeft hij zich elders in deze stijl
een meester getoond. Alle reden dus om zijn komst hier met grote
interesse tegemoet te treden.
B. Rijnders
Concert „Voor allen", 12 maart, 20.00 uur, Stadsgehoorzaal.
Nederlansche lied", schreef
Hooft "Klaere, wat heeft er uw
hartje verlept". Eveneens in
vele oude bundels, o.a. in het
Luitboek van Thysius en bij Va
lerius ('t Spaensche gedrocht),
komen varianten voor op de
melodie "J'ameray toujours ma
Phillys", waarop Hooft dichtte
„Vluchtige nimph waer heen
soo snel?".
Met verlangen zien wij ook uit
naar de prachtige en aangrij
pende "Liederen en dansen van
de dood" van Moussorgsky. De
componist had het voornemen,
deze liederen te orkestreren,
maar hij is daar nooit aan toe
gekomen. Na zijn dood deden
dat voor hem Glazounow (ban
den 1 en 2) en Rimsky-Korsa-
kow (3 en 4). Zoals bij zo vele
werken van Moussorgsky. zal de
oorspronkelijke versie hier voor
zang en piano, mooier over ko-
Het programma vermeldt verder
o s. nog enige soli voor de clavi
ciniste (Sweelinck: „Ballo del
Granduca") en voor de pianist
een paar werken van Satie.
B. Rijnders
Kotrirronrert: londac <1 maart. 11.00
uur. StadMrrhooriaul.
De Hongarse pianist Dezso Ranki
LEIDEN De Christelijke Toneelgroep Imperium geeft vanavond dej
première van „Wat nu, wat nu". Het toneelstuk is een collage van1
het werk van Edgar Allan Poe. Regisseur Rein Kdzard heeft er
alles aan gedaan om de bizarre en tegelijk speelse sfeer, die uit de
verhalen spreekt zo nauwkeurig mogelijk weer te geven.
Edgar Allen werd in 1809 In de Verenigde Staten geboren. Zijn ouders
stierven toen hij twee jaar was. Nadat hij wegens wangedrag van
twee universiteiten gestuurd was, ging hij verhalen schrijven voor
tijdschriften. Zijn verhalen berusten grotendeels op feitelijke gege
vens. In het verhaal ,De put en de slinger" werd hij bijvoorbeeld
geïnspireerd door de gruweldaden, die bedreven werden tijdens de
Spaanse verzetsstrijd. De auteur leefde na de dood vun zijn vrouw
nog twor- jaar doelloos rond. Uiteindelijk kwam hij in Baltimore,
waar hij in 1849 in grote armoe stierf.
De verhalen van deze auteur worden elke vrijdag en zaterdag tot 12
mei uitgevoerd in het microtheater aan de Vestestraat. Aanvang
van elke voorstelling: 20.30 uur.
