KUNST
OP
ZICHT
Humor in keramiek van
veelzijdige
kunstenaar
Obligaat pianospel Hielkema in
Oceanflug'
ïPieterskerk: open
Tiuis voor cultuur
Amati-kwartet
pp concert
in Alphen
73
kunst
Film en
cabaret
in Alphen
Glazuren
>AGINA 5
ZATERDAG 24 FEBRUARI 1973
LEIDSE COURANT
LEIDEN Ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van de veelzijdi
ge Leidse kunstenaar Harm Henrick Kamerling Onnes op 15 januari
j.l., worden in verschillende kunsttempels van Nederland herden
kingstentoonstellingen georganiseerd. In de Leidse Lakenhal tot 25
maart a.s. en vervolgens in het Groninger Museum, het Museum
Boymans-van Beuningen te Rotterdam en het Gemeentemuseum te
Arnhem, alle gewijd aan het keramische ouevre van deze kunste
naar.
REIDEN Juist zoals de figuurtjes op het herinneringsmonument voor Boehaave in de
Pieterskerk te Leiden, is de kerk nu zélf de das omgedaan door beslissing van een
cultuurschuwe regering om de kerk „om niet" nog niet over te nemen. Zo'n beslissing
door anti-cultuurfilosofen op een ministerie, dat eerder de schijn wekt, de cultuur om te
j. brengen dan haar uit te dragen, is uiteraard een cultuurbarbarisme in optima forma,
j waarbij enige kanttekeningen minstens wenselijk kunnen zijn.
•- jet heeft weinig zin om verwijten
te gaan rondslingeren naar de
Kerkvoogdij want met de ver
nieling van ramen waarvan de
restauratie 6200 moet kosten
zonder dat er één cent binnen
komt, ga je minstens wenkbrau
wen fronsen om van andere
uitingen maar niet te spreken
wanneer het achterstallige kerk-
onderhoud zo'n half miljoen
moet kosten. De heren Kerk
voogden treft stellig geen
blaam. Ik verwijt ook B. en w.
niet alles, hoewel je je als bui
tenstaander kunt afvragen, wat
het werenlijke nut is van een
spoednota, die de stedelijke Cul
turele Raad op maandagavond
°P bet bureau van mevrouw de
Rt-Wethouder legt, zonder dat B.
y en w. in hun vergadering van
den i dinsdag en vrijdag tot een dui-
idelijk standpunt komen, zoals
ap:bleek toen ik' op het stadhuis
,n) i navraag deed. Ik kan me best
c. 'voorstellen, dat ampel overleg
[nodig is, zeker wanneer twee
i een commissievergadering on-
genuanceerde en onjuiste verkla-
rangen gaan afleggen als een
eóort rr.es ap de keel Dat ze dij
deden, is waarschijnlijk te wij
ten aan onvoldoende informatie
op het laatste ogenblik. Ook dat
verwijt ik niemand. Maar ik
/raag me wel af waarom na
week, wnaneer belangrijke
beslissingen op het spel staan,
nog niemand een zinnig woord
zingen de kerk uit te gaan. En open kan. Want van uitstel
juist die zang was volledig ge- komt helaas zo snel afstel,
pland binnen het kader van het Wanneer ik de krant lees „Pas
Holland festival. Ik klap in geen
geval uit de school wanneer ik
hier melding maak van een drie
weken omspannende manifesta
tie, die Leiden een eervolle
plaats zou geven binnen het
Holland Festival. Als hoogtepun
ten zou een groot concert i
wanneer er een nieuw gebruiks-
doel voor het gebouw is gevon
den, zal zij weer geopend kun
nen worden", dan komt de
vraag snel op: wordt er naar
zo'n doel werkelijk gezocht? Zo
ja, door wie? Zo nee, waarom
niet?
Pieterskerk worden gehouden. Mag ik een voorstel voor zo'n
doel doen? Een stichting Beheer
Pieterskerk moet de kerk gaan
bestemmen tot een open huis
vooor Cultuur De negentiende-
eeuwse „wielerbaan" moet wor
den afgebroken, wel heel voor
zichtig want er zit een heleboel
erg oud materiaal onder de
bruine verflaag. Als de kerk zo
.in de oude ruimteluister is her
steld, kunnen we alle kanten
uit. De orgelconcerten kunnen
doorgaan, ja zelfs graag naar
zeventiende eeuws gebruik wor
den uitgebreid tot dagelijkse be
spelingen, zomaar, zonder con
certsfeertje. Er kunnen concer
ten gegeven worden in alle
denkbare vorm. In hoeverre to
neel aan bod kan komen, dient
te worden bekeken. Er kunnen
tentoonstellingen komen van
alle zaken, die in musea niet zo
gemakkelijk aan bod komen.
Orgelloze
periode in
Leiden te
vrezen
Heel muziekmakend Leiden zou
in die drie weken eigen inbreng
hebben. Leiden zou muziekstad
zijn. Alles was daarvoor gere
geld. Zelfs de muziekafdeling
van CRM zou daarvoor wel in
de proteroonnaie tasten. Een in
tensieve voorbereiding zou met
succes worden bekroond, tot-
dat..bijna gelijktijdig met de Wanneer we dan rekening houden
In het Haagse Gemeentemuseum
zal een tentoonstelling worden
ingericht van hoofdzakelijk te
keningen en aquarellen, in Gale
rie Hüstege te Amsterdam,
schilderijen. Tenslotte zal in de
maand april in Voorschoten een
tentoonsteling worden gehouden
van schilderijen en tekeningen.
Harm Henrick Kamerlingh Onnes
was een leerling van zijn vader
Menso, de bekende romantische
schilder, in 1800 geboren te
Brussel, overleden 1925 te Lei
den. Zijn broer was de beroem
de Leidse natuurkundige en no-
belprijswinnaar Kamerlingh On-
Met pottenbakken begon Harm
Henrick pas in 1933, samen met
zijn oom Tutein Nolthenius, die
zich een oven aanschafte om de
oude glazuren van de Perzen en
Egyptenaren terug te vinden en
daarbij voor o.m. de vormge
ving de hulp van zijn neef
Harm inriep. Sindsdien is Ka
merlingh Onnes met pottenbak
ken voortgegaan. „Het is", al
dus de kunstenaar, „zo'n totaal
ander werk dan schilderen. Ik
rust er van uit".
„Naast de potten, die huiselijke
varianten zijn van oliepotten en
soyaflessen, draait Kamerlingh
Onnes talloze simpele albarello-
vormen en vindt zo de basis
waarop zijn huidige potterie nog
stoelt". Aldus J. W. N. Achter-
bergh uit Amstelveen, verzame
laar en hartstochtelijk bewonde
raar van Onnes' werk in de be
geleidende catalogus van de
tentoonstelling(dit maal gratis
verkrijgbaar). „Babelwit gla
zuur. een witte kieihoudende tin
email, dat in de fraaiste scha
keringen gelukt en op de oudste
stukken soms zelfs gecracque-
leerd, glansrijk het patina van
het vroegste Wit Delfts even
aart.
Hij ziet zijn ceramische arbeid
als liefhebberij, een met kalme
overgave bedreven spel in de
marge van zijn schilderkunst,
die er totaal onaangeraakt door
schijnt. Dit volmaakt los naast
elkaar staan blijft veertig jaar
lang nadrukkelijk gehandhaafd,
op de schilderijen is vrijwel
geen spoor van ceramiek te vin
den, de decoraties van de potte
rie, opgepenseeld of ingekrast,
komen op doek of papier niet
voor. Toch is er behalve de
meesterhand zelf. een trait d'u-
nion: reeds in de late zomer
van '33 worden de tegels beschil
derd (-) en onmiddellijk daarop
de bloemmotieven, de kleine
boeketten". Tot zover Achter-
bergh.
De thans getoonde collectie (59
nummers) is zeer gevarieerd en
komt behalve uit de verzamelin
gen van verschillende musea,
w.o. de Lakenhal, ook uit een
groot aantal particuliere collec
ties of beschikbaar gesteld uit
het eigen bezit van de kunste-
Er zijn klassieke, bijna grieks
het Museum Boymans-Van
aandoende vazen onder, humo
ristische gevallen en veel ande
re fantasievormen. Ook tegels
behoren tot de collecfie. terwijl
tevens een vanaf 1933 bijgehou
den atelierdagboek met alle
technische gegevens, dat door
de kunstenaar wordt bijgehou
den, op de tentoonstelling aan
wezig is.
Ter aanvulling hangen er ook en
kele schilderijen. Op een daarvan
heeft de schilder zijn pottenbak
kerij in vlakgestileerde vorm
atgebeeld. Voorts hangt er een
portret van zijn vader, geheel in
pointillo geschilderd, alsmede
een portret van mevr. Ehren-
fest, echtgenote van een der
vroegere Leidse hoogleraren,
welk schilderij echter wonder
lijk genoeg door de opdracht
geefster werd geweigerd.
De keramische verzameling zelf
bevat een overzicht van het
werk vanaf 1934 (nr. 1 „Duiven
til", uit part. bezit), tot 1972
met als laatste nummer 59. een
aardappelbak uit de Lakenhal
collectie.
WILLEM PRINS
mededeling van de muziekafde
ling van CRM een andere afde
ling van datzelfde ministerie de
kerkdeur deed dichtgaatn.
kan formuleren. Wa.pt nu de Dag Holland Festival, ga dit jaar
kerk blijkbaar definitief gegreiv maar aan Leiden voorbij! Daar-
deld is, wordt de stedelijke cul- om is het op dit moment zo be
tuur gedwongen om voor het langrijk, dat de kerk tijdig weer
met de seizoentemperaturen, is
een centrale verwarming
zoals onze weleerwaarde Wet
houder stelde helemaal niet
nodig. Beelden hebben geen ver
warming nodig en het zomer»
concert kan er helemaal wel bui
ten. Het orgel moet in leder ge
val gerestaureerd worden; dat
moest toch. Wanneer we daar
echter mee wachten, totdat het
instrument in de Hooglandse
Kerk „in beet're staat hersteld"
is teruggekomen, hebben we
nog even de tijd en heeft Leiden
geen orgelloze periode te vre-
Trouwens: dan hebben we nog
even de gelegenheid om precies
uit te vinden, wie er eigenaar
van dat instrument is. De tradi
tie zeker van 1572 tot 1795
om de organist van stadswege
aan te stellen, houdt minstens
op historische gronden de moge
lijkheid in, dat de stad en het
orgel kinderen van één vader
zijn. De nu nog open vraag, hoe
die stichting aan geld moet ko
men, zullen we moeten bestude
ren. Ik maak me sterk dat het
ministerie dat de cultuur moet
behartigen, ergens nog wel een
kassaatje heeft dat rinkelen kan.
Ik zie al weer muziekfeesten ko
men, zoals de vorige eeuw die
heeft gekend. De Pieterskerk
mag niet dicht blijven in geen
geval! JAN DOOVE
LEIDEN Op zijn negende toernee door Nederland bezoekt
het ensemble „Broln" volgende weck zaterdag Leiden. Het
gezelschap dat uit Tsjecho-Slowakije afkomstig is, bestaat uit
33 leden en staat onder leiding van Ehumil Smcjkal.
Deze begaafde violist is evenals de andere leden van het ensem
ble aficomstig uit Brno. Hoewel deze plaats van oudsher een
eigen cultuur heeft, zijn toch invloeden merkbaar uit de ande
re streken rond Moravië. In het programma van Broln treft
men dan ook folkloristische melodieën uit Servië, Kroatië en
Oost-Slowakije aan.
Behalve uit een orkest bestaat de groep uit zangers en een
dansgroep. In eigen land is het ensemble bijzonder populair.
De Tsjechische volgt het gezelschap bij elk tournee.
Alphen a/d Rijn Vanavond
wordt in filmzaal Nabij de film
„Puppet on a chain" gedraaid,
aanvangstijden 19 en 21.30 uur.
„Puppet on a chain" is een detec
tivefilm van Alistair McLean.
Het verhaal speelt rond het
Muiderslot. Zaterdagmiddag
draait de kinderfilm „De lef
schopper" van Norman Wis
dom. Aanvang 15 uur.
Het nieuwe programma van de
cabaretgroep Don Quishocking
heet: Zand in je badpak. Wat
voor gevoel dat geeft, kunnen
de Alphenaren ervaren op dins
dag 27 februari in gebouw Na
bij, want dan treden Fred Flo-
russe, Jacques Klöters, Anke en
George Groot en Pieter van
Empelen op. Enkele bekende
nummers van de groep zijn: Hij
leeft, Jeugdsentiment, De Mooi
ste meid, Conférence over de
fiets, De Achterblijvers en we
derom: Omdat we zelf die zak-
kenwassers zijn.
LEIDEN Antiek, dat is niet
alleen een oude stoel, een
kast of een klok. Er horen
ook de kleine gebruiksvoor
werpen toe uit de tijd van
onze overgrootouders. Vaak
is er over het gebruik en
ontstaan van die dingen wei
nig meer bekend. Mocht u
informatie willen hebben
over dergelijk huisraad dat
uw huis siert, dan kunt u
zich bij voorkeur onder
toezending van een foto van
het voorwerp richten tot
de redactie van de „Leid-
sche Courant", Kort Rapen
burg 2 te Leiden. Om de an
dere week geeft een deskun
dig medewerkster in de ru
briek „Vertrouwd met Oud"
antwoord op vragen, die le
zers stellen over antiek.
Zo ontvingen wij van de heer S te L. deze foto van aardewerk
voorwerpen. Op de kan staat de inhoud aangegeven: 250
gram. En op de kruidenpotjes respectievelijk saffraan en foe
lie. Het aardewerk is wit-geglazuurd en de aanduidingen zijn
boven het glazuur aangebracht. Omdat de merken ontbreken,
zijn deze stukken moeilijk te dateren. Afgaande op de vorm,
kunnen ze echter niet ouder zijn dan MO jaar. De Hollandse
„tekst duidt erop, dat Nederland in ieder geval voor wat
de afwerking betreft het land van herkomst is.
Het glazuren van een stuk aardewerk gaat als volgt in zijn
werk: Nadat men van hiervoor samengestelde en gezuiverde
klei een bord, kan e.d. heeft gebakken, wordt dit in de zg.
witkuip ondergedompeld. In dit bad bevindt zich verpulverd
„wit" met water. „Wit" is een gebakken mengsel van
tin-as, masticot, zout en soda of potas. Tin-as bestaat uit loofl-
oxyde en tinoxyde. Het laatste maakt het glazuur ondoorzich
tig en wit; laat men het weg, dan krijgt men het z.g.
„kwaart", dat gebakken, een doorzichtig glazuur vormt. Het
voorwerp is na het onderdompelen bedekt met een wit poe
derlaagje. De kunst is nu. ervoor te zorgen dat deze poeder
laag overal even dik is. Na deze bewerking is het tijd gewor
den om de eventuele schildering aan te brengen. Dit ls een
precisiewerk waarvoor men een vaste hand moet hebben.
Want een eenmaal gezette streep is niet meer weg te werken.
Soms wordt de decoratie van een laag kwaart voorzien om het
mooi te laten glanzen. Dit noemt men kwaarten. Het al dan
niet geschilderde object wordt in de oven gezet waarin het
glazuur onder hoge temperatuur wordt gebakken. Niet alle
kleuren zijn even goed bestand teken hitte. Blauw is de kleur,
die er het beste tegen kan. Dit is dan ook de enige kleur,
die bij porselein dat onder veel hogere temperaturen
gebakken wordt dan aardewerk onder het glazuur kan
worden aangebracht. Deze kunnen alleen gebruikt wor
den met behulp van het z.g. „moffelen". Bij dit proces be
schildert men het glazuur nadat het gebakken is. Om de kleu
ren aan het glazuur te hechten, plaatst men het voorwerp in
de moffel-oven, een oven met lage temperatuur. Andere vor
men van decoratie zijn nog het koud opbrengen van de verf
en het decalceren, waarbij gebruik gemaakt wordt van cal-
ceerplaatjes. Bij deze laatste methode zijn de versieringen
boven het glazuur aangebracht. Hoe groter de temperatuur
is, waaronder de kleuren zijn gebakken, te minder kwetsbaar
zijn ze voor licht en water. Met gouden en rode decoraties
moet men bij het afwassen dus voorzichtig zijn.
Het glazuren van een voorwerp dient, behalve voor decoratie,
ook om het niet poreus of waterdicht te maken.
Aardewerk met tin-glazuur is ook bekend onder de naam majo
lica en faience. De eerste naam is afkomstig van het eiland
Majorca, waar de Spaanse aardewerkprodukten in deze tech
nieken werden uitgevoerd, de tweede stamt af van Faenza,
een vroeg-Italiaans centrum op dit gebied. De waarde van de
hierbij afgebeelde voorwerpen is vijftig gulden.
wit aardewerk bedekt
'oor het kapotgooien van de Pieterskerkramen geldt geen ander ex-
J .cuus dan dat het breken van het glas in een lege kerk zo aardig
klinkt. Aan de kosten van het herstel denkt niemand.
LEIDEN „Der Oceanflug" (ook wel: Llndbergflug) van Kurt Weill
is in Nederland slechts één keer uitgevoerd. De „Stem des Volks",
die het werk gaat brengen, heeft de primeur voor Lelden. Het werd
in 1928 gecomponeerd op tekst van Brecht, na de sensationele
oceaanvlucht van Charles Lindberg in 1927, een gebeuren dat de
wereld op zijn kop zette.
Iphen Het Amatikwartet, dat
e" .zal optreden morgen in het kof
je jfieconcert op zondag 25 februa
ri, is een ensemble, dat zich
;s- kan meten met de beste strijk
en (kwartetten, aldus het program
ma van de Kulturele Raad in
(J; jAIphen.
dit koffieconcert is een keu
ze gemaakt uit het zeer wijde
repertoire van het kwartet. Als
eerste zal ten gehore worden
(gebracht het strijkkwartet in d
kleine terts (KV 421) van W. A.
Klozart. Daarna komen de Ita-
Het
lienischer serenade van Hugo
Wolf en het strijkkwartet opus
41 nr. 3 van Robert Schumann.
Amati-kwartet bestaat uit
Jacques Holtman (viool), Ri
chard Kilmer (viool), Ton Wil-
mes (altviool) en Ben de Ligt
(cello). De naam van het kwar
tet is gekozen als een eerbewijs
aan drie generaties vioolbou
wers, de familie Amati, in de
16e en 17e eeuw. Het concert
begint om half een. Vanaf 12
uur kan men koffiedrinken. De
uitvoering is zoals gebruikelijk
in De Bron.
Pianist Willem Hielkema
Niet alleen omdat de "Lindberg-
flug" aan een aktualiteit is ge
bonden, trok het destijds de
aandacht, maar vooral door de
originele vorm van cantate, de
pakkende muziek bij deze ge
toonzette reportage. Het is in 15
delen geschreven. Het koor
heeft deels een verhalende taak
maar is ook betrokken in de rea
listische wijze, waarop Lindberg
zelf aan het woord komt. Kran
tenartikelen, het verhaal van de
visser, die het toestel ais eerste De Stem des Volks tijdens één
bij Schotland zag naderen, de
aankomst op het vlegveld bij
Parijs, dit alles werd kort en
bondig in muziek omgezet. Kurt
Weill maakt ook hier gebruik
van jazz-elementen, verder van
dansvormen als de blues (in het
tweede deel) en de wals (in het
„Stem des
Volks" brengt
primeur
in Leiden
i hun repetities in de Doopsgezinde kerk
cn strljkdrkest. Solist is hier
Willem Hielkema.
Evenals Kurt Weill, werd Godron
in 1900 geboren. Hij studeerde
viool bij Freyer en Oskar Back,
en later compositie bij Scm
Dresden. Hij onderging invloe
den van het Franse impressio
nisme. Zijn muziek kent ook
lem Hielkema, een brilant pia-
Zuid-Amcrikaanse ritmiek. Wil-
nist, zal deze geestige concert
suite. die sluit met een Taran
tella, vertolken.
B.Rijnders
zesde deel), van umsono-effec-
ten, nu ook van Duitse burok-
achtige strukturen (in het vijf
de deel). Het orkest bestaat uit
bones, slagwerk en piano. Er
zijn drie solisten: een tenor
(Lindberg-partij), een bariton
en een bas.
de gewone strijkersbezelting, Nog twee opmerkelijke werken
voorts 2 fluiten, 2 klarinetten, 2 vragen aandacht in dit goede
fagotten, 2 trompetten, 2 trom- programma. Van Mozart: de
Szene mit Rondo KV 505"
"Chi'io mi scordi di te", voor
sopraan (Leny Stevens—Ridder
hof), orkest en obligaat piano
(Willem Hielkema). en van de
Nederlandse componist Hugo
Godron: Concertsuite voor piano
