Grootvaders klok
staat stil in
Salzkammergut
Niets groots
...WEL LIEFLIJK
EN SPOTGOEDKOOP
ZATERDAG 24 FEBRUARI 1973
Een tuiltje wilde narcissen
heeft nog een week lang In
onze hollandse huiskamer de
herinnering bewaard aan het
Ausseeërland, waar we, aan
gestoken door het wilde en
thousiasme van Rudolf Ira-
schek, Obmann van de
jcharnsteiner Verkehrsve-
rein, uit een witte weide de
tere „Kreuzblumen" geplukt
hadden. Opper Oostenrijk
steekt vol dergelijke verras-
sinkjes. Je hoeft geen globe
trotter te zijn, om lm Weis
zen Rösl am Wolfgangsee een
glas wijn gedronken te heb
ben. De meren van het Salz
kammergut staan in elke toe
ristische folder, maar waar
om vergeten de reisbureau's
het Almtal, waar het helder
ste water van Oostenrijk
vloeit en de berghellingen
voor zestig procent met loof
bos bedekt zijn? Het Almtal
is Oostenrijks rijkste zuur
stoftankstation, waar indu
strie- en welvaartsvuil nog
geen vat op gekregen heb
ben. Zeisen worden er nog
met de hand gesmeed. De
derde wereld koopt ze graag
en ook in Spanje en Italië
houden niet gemechaniseerde
boeren dit handwerk in ere.
Ook als toeristenland is Oos
tenrijk nog steeds niet duur.
Rudolf Iraschek: „Ik zie het
niet als onze nationale taak
om toeristische superaan
biedingen te doen voor de fi
nancieel draagkrachtigen. Ik
ben eenmaal in het Roerge
bied geweest en het was of ik
er stikte. Toen heb ik ge
dacht: er moeten in Europa
rustgebieden blijven, waar de
gewone man op adem kan
komen".
Opper Oostenrijk, afgezien
van de meeroevers in het
Salzkammergut, is zo'n rust
gebied. Daar kan het je ge
Opper-Oosfenrijk is ook een wopdelparodijs voor de door
gewinterde voetzoeker. De bergen zijn niet te hoog en de
paden niet te steil.
beuren, dat je met de cara
van een dorpje binnenrijdt
waar het begrip camping nog
onbekend is. Maar het begrip
gastvrijheid niet. De burge
meester vindt onmiddellijk
goed, dat je het slaaphuis op
wielen op het voetbalveld
parkeert. Met een romantisch
kronkelend riviertje als
zwembad vlak voor de deur
en met de kleedkamers van
de plaatselijke sportvereni
ging als hygiënische service.
Weinig campings, maar ge
noeg accommodatie voor pen
siongasten in hotel en
Bauernhof. „Vakantie op de
boerderij" wordt van rege
ringswege gestimuleeerd met
rentesubsidie voor de boer,
die goede gastenkamers
bouwt. De VVV houdt een
wakend oog op deze moderne
agrobusiness en deelt de on
derkomens naar klasse in.
Waldalpen
Schamstein ligt op de rand
van berg en laagland. Met
de auto ben je snel in het ge
bied van de „Waldalpen",
met antieke stadjes als Spit-
tal of Windischgarsten: uit
gangspunten voor een klim
partij door de woeste Vogel-
sangklamm of een rustige
wandeling naar de Schlieder-
weiher, die de 2500 meter
hoge toppen van het Totenge
bergte weerspiegelt in groen,
door ranonkels en primula's
omzoomd water. Koekoek,
tjiftjaf en wielewaal (zeldza
me vogels in de bergen) roe
men om strijd de schoonheid
van dit paradijsje. Door de
Vogelsangklamm (genoemd
naar de gemeentearts, die in
1906 de eerste voetbrug tus
sen de steile rotswanden liet
bouwen) stort het water zich
bruisend omlaag over gladge
slepen rolstenen en spat weer
op tot de bovenste rand van
de groene plantengordel, die
de eeuwige stroom begeleidt.
In de stadjes de oude, mas
sieve huizen, opgetrokken in
een gewelfbouw, die niemand
nu meer kan nadoen. De be
schilderde balkenzoldering
van „lm Schwarzen Rössl"
blikt al vijfhonderd jaar lang
op de bezoekers neer. Een
bazuinspelende engel be
kroont er een merkwaardige,
driehoekige trofee, vol gilde-
tekens van zeis- en sikkel
smeden. Gastwirt Hans
Wildromantisch is het gebied van Salzkammergut,
verstilde meren en grillige bergen om voorrang bij de toeristen strijden.
Baumschlager bewaart ech
ter niet alleen antieke zaken,
waaronder ook fraaie, acht
tiende eeuwse kisten en kas
ten. Zijn grootste trots zijn
de 75 bokalen, die hij met
skiën gewonnen heeft. Gerda
Baumschlager, zijn riante
echtgenote, verzekert ons,
dat ze het liefst Hollandse
gasten ontvangt. „Die wande
len bijna tot bewusteloosheid
toe en komen dan met veel
eetlust thuis!"
Wildpark
In de bergen heeft de hertog
van Cumberland (inderdaad:
van Britse afkomst) een
wildpark ingericht. De lynx
sluipt er rond. de wilde zwij
nen en edelherten laten zich
van dichtbij bekijken en be
ren en gemzen kun je er fo
tograferen tegen d e natuurlij
ke achtergrond van een
schuimende bergstroom en
scherpe rotspunten.
Voor de velden gaan we de
andere kant op, het Alpen
land in met heuvels als van
Limburg of Zuid-Engeland en
even rijk met ooftbloesem
bestrooid. Voor de OpRpr-
Oostenrijker is de perelaar,
die de grondstof voor zijn be
roemde Most levert, bijna
een heilige boom.
De heuvels van de Hausrück
doen ook een klein beetje
denken aan die van zijn bijna
naamgenoot de Hunsrück aan
de linker Rijnoever, maar
hier stroomt de rivier net de
andere kant op en heet zij
Donau. De hoofdstad van het
Bundesland Opper-Oostenrijk
is Linz, waar op het vliegveld
de toestellen naar Wenen,
Salzburg en Frankfurt ver
trekken. Zestig kilometer van
Schamstein en al even dicht
bij dorpen als Haag, waar de
plaatselijke, berg (met een
rustig en leerzaam „natuur
pad") net hoog genoeg reikte
om in bange tijden als
vluchtburcht te dienen. Dicht
bij ook het ruiterdorp. Apfl-
wang met een manege om U
tegen te zeggen, compleet
met luxe sporthotel. Maar in
Haag eet je toch liever boe
renbrood met warme lever
kaas, zó uit de slagerij, waar
de Gastwirt de helft van zijn
arbeidstijd doorbrengt.
Hoofdstuk apart
Eten het is een hoofdstuk
apart in Oostenrijk. Tijdens
de monarchie hebben zoveel
buitenlandse krachten achter
de adellijke fornuizen ge
staan, dat het conglomeraat
van hun kunnen tot de fa
meuze Oostenrijkse keuken
samensmolt. En dus moet je
in dit land geweest zijn, om
te weten hoe leverknödelsoep,
Kaiserschmarren en Zurbra-
ten smaken, waarbij je de
onvermijdelijke eentonigheid
van sla en Kraut graag op de
koop toe neemt. Moet een
mens niet alles eten, wat een
vreemd land hem voorzet? Al
zouden het gebraden sprink
hanen in Afrika zijn
Maar eerlijk gezegd, zijn we
toch blij, dat de Oostenrijker
zich in eigen land bij het
„hausgemachtes" houdt. Een
sprinkhaan kan onmogelijk
zo'n lekkere en langdurige
nasmaak hebben als het boe
renbrood met de zelfgemaak
te schapekaas, die we nóg
proeven, als we terugdenken
aan de overvloedige middag
boterham bij Land- en Gast
wirt Aloys Raffelsberger.
De roemrijke geschiedenis heeft als erfenis onder meer in
Opper-Oostenrijk de monumentale Stiftskerken achtergelaten.
Een voorbeeld van deze juichende barok is de St. Florian.
Twaalf bedden kan hij zijn
gasten beschikbaar stellen.
Eigenlijk had hij alleen voor
het eigen gezin willen ver
bouwen, maar nu helpen de
vijf kinderen bij het bedienen
en zelf haalt hij desgewenst
de logees van bushalte of
vliegveld. Logies met ontbijt
in het hoogseizoen zo'n gul
den of zes. Ook kun je er het
Abendbrot nuttigen.
Antieke muziek
Wat je dan de rest van de
dag kunt doen? Wandelen,
bijvoorbeeld. De VVV
Schamstein biedt 40 kilome
ter bewegwijzerde en op
kaart ingetekende wandelwe
gen met rustbanken aan. Je
eet in een rustieke herberg
met fleurige schilderingen op
meubilair en spanen dozen,
waar de bebloemde stok van
de bruiloftsnodiger in eeni
hoek staat. Kapellen, burch
ten en kerken noden tot be
zichtiging. In de ridderzaal
van het oude slot, door een
kunstschilder bewoond en ge
leidelijk gerestaureerd speelt
de in heel het land beroemde
famjlie Derschmiedt antieke
muziek en bij de middel
eeuwse kasteelrulne optreedt
een boerentheater op het
schijnwerperlichL Natuurlijk
kun je altijd in een bus stop
pen voor een georganiseerde
toerrit door het Salzkammer
gut of naar het wereldbe
roemde Stift Melk aan de Do
nau. Maar waarom eigenlijk?
Oude mensen weten te vertel
len dat langs de Alm (tot
voor vijftig jaar de hoofdver
keersader van dit gebied), de
houtvlotten dreven naar de
Donau en verder naar de
Zwarte Zee. De laatste hout
vlotter is een paar jaar gele
den gestorven en een vierba-
nige autoweg nam de functie
van het riviertje over. Maar
de rust heeft nog vele wijk
plaatsen in dit veelzijdige
land.
Men waakt er tegen hoog
bouw en doordat tien jaar ge
leden de mensen hier nog net
zo leefden als in grootvaders
jeugd, bleef veel oud volks-
goed bewaard, dot nu in huis
en gemeenschapsleven zorg
vuldig behoed wordt. Even
zorgvuldig als de grootse na
tuur. Olieboringen moesten
er wijken voor bordjes „Na-
turschutzgebiet".
Misschien wordt het oude Ka-
planhaus in het gehucht
Viechtwang dat de hand ver
raadt van Jakob Frandtau-
wer, ie bouwef va.-» het f.tift
Melk, eenmaal het Heimat-
haus, waar Rudolf Iraschek
van droomt. Maar eigenlijk
heeft hij zijn Heimnthnus al
lang. Mag niet het hole Alm
tal als zodanig gelden, wan
neer hij met ware bezitters-
blik rondrijdt langs oude
bouwwerken, bloeiende heu
vels en woudom zoomde,
bloembespikkelde bergwei
den?
„Bezit?" zegt Rudolf Ira
schek, terwijl hij ons een wil
de narcis aanbiedt, bezit, dat
is .sin hts: I' alugkc'ii ui
Freude." Het kunnen beleven
van de vreugde! Wie dunr in
Rudolfs „Heimathaus" niet
toe in staat zou zijn, die kan
dat nergens.
Alle inlichtingen over Opper-
Oostenrijk en Salzkammergut
kan men krijgen bij: Oosten
rijks Verkeersbureau, Heren
gracht 437, Amsterdam-C, te
lefoon (020) 62188.
1 Met 1,2 miljoen inwoners op
nog geen 13.000 vierkante ki-
lometer heeft Opper Oosten
rijk weliswaar minder inwo
ners dan Wenen, maar ligt
de bevolkingsdichtheid toch
boven het gemiddelde van de
Bondsstaat. Zelfs ver boven
dat gemiddelde, wanneer we
de miljoenenstad Wenen niet
meerekenen.
H«t ligt wel voor de hand,
dat een tamelijk vlak land
als deze noordwestelijke
„provincie" dichter bevolkt
is dan het bergland. Maar
hoewel de weg van boerderij
naar boerderij zo can de drie
tot vijf kilometer door een
dorpje voert, krijg je rijdend
door het Mühiviertel niet be
paald de indruk, dat de men
sen er op eikaars schoot zit
ten. Integendeel: vooral dit
gebied, tussen de Donau en
de Duitse en de Tsjechische
grenst, biedt volop rust en
ruimte. De natuur is er min
der groots dan in het berg
land en dat zal wel de reden
zijn, dat het toerisme deze
grensstreek nog nauwelijks
ontdekt heeft. Maar al is het
hier niet zo hoog a!s in de
Alpen, je kunt er toch in de
bengen wandelen. Naar de
Tsjechische grens toe lopen
ze langzaam op, totdat je op
het hoogste puntje van het
Böhmerwald op het platform
van een voormalige boorto
ren wijd uitkijkt over de
meanders van de Moldau en
[over het IJzeren Gordijn:
een niemandsland van gekap
te bossen en verwilderde ak
kers.
Triest
Eigenlijk maar een trieste
bezienswaardigheid, die uit
kijktoren aan de grens, even
triest als het kapelletje in het
bos, opgericht door de „Hei-
matvertriebenen", die hier,
in het zicht van het oude va
derland, nog altijd bijeenko
men op hoogtijdagen in fami
lie- en volksleven. Het is de
„trouwkapel", gewijd aan de
Moeder van Smarten, ge
bouwd op de granieten rot
sen, die de waterscheiding
vormen tussen Oostzee en
Zwarte zee.
Vijf kilometer niemandsland
aan de overzijde van de
grens, een leeg schooltje aan
deze kant, nee opwekkend is
het daar niet, ten noorden
van Ulrichsberg. Toch gelo
ven we niet, dat het daaraan
ligt. dat de hotels in dit noor
delijkste staije van Opper
Oostenrijk zelfs in het hoog
seizoen niet vol zitten. Want
iets verder van de grens af
ben je de trieste gevolgen
van de wereldpolitiek snel
vergeten. Het zal meer een
kwestie zijn van „onbekend
maakt onbemind", waardoor
Ulrichsberg bekender is als
textiel- dan als toeristen
plaats.
De textiel is vanouds thuis in
In Opper-Oosfenrijk
voor deze rusiige recreatie.
het Mühiviertel. Nog in de
jaren vijftig werden er hecta
res v as verbouwd en in
moeizame huisarbeid over de
hekel gehaald. Het weverij-
museum in Haslach bezit
het ruitertoerisme een belangrijke plaats in. Zo'n plaatsje als Apflwang biedt
honderden van die hekels, die
er vaak nog uitzien, of ze
gisteren zijn gemaakt. Nu
moet het linnen garen ook
hier orden ingevoerd, maar
in Ulrichsberg weeft de fir
ma Leitner nog bijna am
bachtelijk het oersterke tafel
linnen in fraaie, vaak op de
volkskunst geïnspireerde des
sins. Textiel- en houtindus
trie, maar vooral ook veel
tuinbouw zijn de voornaam
ste bestaansbronnen van het
Mühiviertel. Het toerisme is
er pas langzaam in opkomst,
al heeft zelf» het kleinste
dorpje wel een goed Gast-
haus te bieden. De „Vakan
tie op de boerderij" krijgt
ook hier steeds meer beteke
nis en wie dol is op Heimat-
avonden hoeft die ook in het
Mühiviertel niet te missen.
Drente
De MUhl stroomt tamelijk
traag door wat je een groot
schalig Achterhoekse coulis-
senlandischap zou 'kunnen
noemen, maar de vele „ge-
wachsene Steine", die uit de
akkers omhoog schijnen te
groeien, doen eerder aan
Drente denken. Je kunt er
vissen en zwemmen in open
water en de fraaiste wande
lingen maken, met schaars
rijdende plattelandsbusjes
achter de hand. Er zïjn oude
kerken, burchten en de ty
pisch Oostenrijkse Bildstüc-
kel, de wegkapelletjes die
nauwelijks een Mariabeeldje
kunnen bevatten. Wereldlbe-
oemd is het uit hout gesne-
len altaar in de kerk van
Xiefermarkt, hoofdwerk van
Je late gothiek in Europa,
loe verder weg van MUhl en
Donau, hoe heuvelachtiger
het landschap wordt, totdat
het gaat lijken op het Sauer-
land of zelfs op het Zwarte
Woud.
Niet groots, maar wel liefe
lijk. Toch een land om ver
liefd op te worden en om er
stil te staan bij menig ver
rassend detail.
Weverijmuseum
Zo'n verrassing is het weve
rijmuseum in Haslach. Weef
stoelen van vier meter breed
te, waarop het zeildoek voor
de Donauschepen geweven
werd. Fraai versierde spin
rokkens, die nooit gebruikt
zijn, omdat ze als sieraad
dienden in de „Gutc Stubo".
,,Haar"-Truhe, voor ieder
kind zo'n kist waarin het ge
hekelde vlas bewuard werd.
Wie een volle had, was rijk.
Fraaie staaltjes van weef
kunst, zoals de hele oorlogs
verklaring uit 1914 op een
lange, oprolbare handdoek,
een voorloper van de moder
ne toilet-hygiëne. Fraai inge
richte gildekamers en ook
alle voorwerpen en gereed
schappen heel keurig, over
zichtelijk en begrijpelijk op
gesteld. Inspirator voor het
bijeenbrengen van deze unie
ke verzameling en enthou
siast leider van het museum
is Herr Francl. Geen lextiel-
man, maar een gepensio
neerd politiechef. „Het was
vijf minuten voor twaalf,
toen we ermee begonnen",
vertelt hij. „In juni 1970 is
het museum, met volledige
staatshulp, geopend. We heb
ben zelfs mechanische weef
stoelen, die nog kort te voren
in massa gebruikt waren, uit
onderdelen moeten recon
strueren. Nu komen vaklie
den uit alle landen hier kij
ken!"
