KUNST
OP
ZICHT
Een muzikaal evenement
Suikervan Claus
xposities
an keramiek
n Leiden en
l/oorschoten
Hongaars kwartet bij Kunstkring
'ie geeft
'CC Alphen
'ken naam?
Vermaard duo op
koffieconcert
Andreaskerk
decor
voor
opera
kunst
Platonische
idylle vol
realisme
jalerienieuws
Porseleinkasi
uit Aken
=4.
GINA 5 ZATERDAG 10 FEBRUARI 1973
LEIDSE COURANT
iaMi. Kamerlingh Onnes 80 jaar
j^iden/Voorschoten De kunstenaar Harm Henrick Kamerling On-
v. Enes wordt op 15 februari 80 jaar. Ter gelegenheid hiervan hadden
Knlverschillende musea het idee een tentoonstelling van werk van deze
schilder/keramist te organiseren. Het stedelijk museum „De Laken-
het Groninger Museum, Museum Boynians van Beuningen en
gemeentemuseum in Arnhem hebben daarom gezamenlijk een
stioverzichtsexpositie van keramiek van Kamerlingh Onnes opgezet.
Van 17 februari tot 25 maart zal deze tentoonstelling te zien zijn in
,De Lakenhal". De officiële opening heeft de zestiende plaats van
tf kwart ovgr acht 's avonds. Het trio Marleen Houwekemeyer (pia-
ïo), Michel Francois (viool) en Lodewijk Spanjaard (cello) zal dan
ermuziek spelen.
twee maanden later, op
13 april, wordt in het Cultureel
"Centrum van Voorschoten even
een tentoonstelling rond
Henrick Kamerlingh On-
pjies geopend. Ze zal duren tot 7
Srpiei. In Voorschoten komt het
loofdaccent op zijn schilderijen
liggen. De keramiek zal ech-
niet helemaal ontbreken,
[aast 100 schilderijen zullen 40
ikeningen en aquarellen te zien
30 stuks keramiek. Bo-
iwidien hangen in het Cultureel
itrum negen glas-in-lood-ra-
aldus de kun-
'.alerte Hustege (Amst
mnnrt. kunsthandel
r (Den llaag) tot 3 ma
LEIDEN Enige weken geleden
poneerde ik in deze kolommen de
stelling, dat het Nederlandse to
neel (en dan bedoel ik stukken
van Nederlandse auteurs) er
heel wat beter voor zou komen
te sfaan, als de Nederlandse au
teurs hun ivoren toren eens zou
den verlaten om zich actief met
het toneel bezig te houden. Wat
de resultaten van een dergelijke
samenwerking zouden kunnen
zijn wordt meteen duidelijk als
men denkt aan een figuur als
de Engelse schrijver Harold Pin
ter. Maar al te vlug vergeten
we echter dat er ook in ons ei
gen land een ware theatervak
man van formaat rondloopt, na
melijk de Belgische dichter, ro
mancier en toneelschrijver
Hugo Claus. Het grootste bewijs
van dit vakmanschap heeft hij
de afgelopen jaren geleverd
door, eerst bij de Nederlandse
Comedie, later bij het Amster
dams Toneel, enkele regisseurs-
prestaties te leveren (en niet
alleen van zijn eigen stukken),
die tot de werkelijk grote thea
tergebeurtenissen gerekend mo
gen worden (o.a. „Vrijdag").
Nu
bli
len is naar zijn topvorm en al
leen nog duidelijk moeite heeft
met de vorm, waarin zijn
ideeën gegoten kunnen worden
(waarbij hij zich wat al te dik
wijls bezig houdt met bewerkin
gen van stukken van anderen),
is het interessant om nog eens
terug te kijken naar zijn eerste
stappen op het grote toneel.
Daarom mogen we hoe de
uitvoering ook zal uitvallen
bijzonder blij zijn met het ini
tiatief van de Noorder Compag
nie, die enige maanden geleden
in de regie van Eric Oosthoek
„Suiker" op het repertoire heeft
genomen. Na „Een Bruid in de
Morgen" en „Het Lied van de
Moordenaar" was dit het derde
stuk van Claus, dat hier in pre
mière ging (1958).
De tijd zal moeten leren, wat er
kunnen, dat deze milieuschilde
ring van seizoenarbeiders in een
suikerfabriek, steunend op erva
ringen die Claus zelf als acht
tienjarige heeft opgedaan, de
beste prestatie uit zijn eerste
dramatische periode is geweest.
Het meer bekende „Een Bruid in
de Morgen" bezit duidelijk
zwakke plekken, die voorname
lijk veroorzaakt zijn door het
onvermogen de poëzie volledig
in de dramatische expressie te
integreren. Zijn tweede stuk
was een reactie op zijn „Bruid"
en moeten we dramatisch he
laas als mislukking beschouwen,
terwijl hiet vierde, „Mama,
Kijk, zonder Handen", gehandi
capt wordt door een bijzonder
wankel evenwicht tussen realis
me en surrealisme.
een uiterst bevredigende wijze
tot een dramatisch geheel om te
smeden. De enige zwakheden in
het stuk zijn enkele inbreuken
op de logica, maar deze betref
fen louter bijkomstigheden en
alleen een bijzonder attente toe
schouwer zal ze bij een eerste
kennismaking meteen allemaal
kunnen ontdekken.
.Suiker" is opgebouwd uit zes tafe
relen, waarvan de eerste twee
gebaseerd zijn op het gelijkna
mige verhaal (opgenomen in de
bundel „De Zwarte Keizer",
uitg. De Bezige Bij). In het der
de tafereel beginnen zich echter
twee figuren uit hun omgeving
los te maken: Kilo, een goeie
lobbes, die de realiteit ontvlucht
in zijn droomwereld, en Max,
zijn overheersende en cynische
vriend. Tijdens het vorige sei
zoen heeft Max een intense ver
houding gehad met het meisje
Malou, die hij daardoor op een
welhaast perverse manier heeft
kunnen uitbuiten. Zij herkent nu
in Kilo haar eigen zoeken naar
een ideale droomwereld en bui
ten medeweten van Max om
ontwikkelt zich tussen deze twee
een platonisch getinte idylle.
Als Max hier echter lucht van
krijgt, aarzelt hij niet om deze
verhouding op de meest boos
aardige en wrede manier kapot
te maken. Zijn opzet Kilo voor
zich te behouden mislukt echter,
want juist hierdoor ontwikkelt
zich bij Kilo langzamerhand de
kracht zich aan de wurggreep
van Max te onttrekken.
Paul Korenhof
A men.
°tP\« iariSe kunstenaar heeft lange
--- ™jjd in Voorschoten gewoond.
vlet pottenbakken begon., hij in
mpofl933. Hij heeft in deze kunstui-'
ig opmerkelijke resultaten be- LEIDEN Het Hongaarse Tè-
reikt. Met zijn oom Tutein Nol-
Ithenius zocht hij naar de glazu-
i vormen van de Perzen
i Egyptenaren uit de antieke
Dudheid. Kamerlingh Onnes er-
.vaart het pottenbakken als een
'ontspanning: „Ik rust ervan uit.
Het is zo'n totaal ander werk,
ASSENAAR In de galerie-bi
bliotheek aan de Luifelbaan in
Wassenaar exposeren tot 5
ne( maart Adriaan de Kruijff met
Dskuiekeningen en schilderijen, en
^-];lies Hageraats met plastieken,
hebDen beiden hun opleiding
Jje'nad aan de academie te Den
O—iflaag. Het kleurrijk werk van
0—J kdriaai de Kruijff is in te delen
ij hel neo-realisme: figuratieve
vervreemdend op de
lijker inwerkt.
het werk van Lies Hageraats
'alt in dit kader. Zij werkt met
limtelijke plastieken gemaakt
aluminium en polyester. In
leine hangka tjes plaatst zij
"erlijke koppen in een ver-
isende omgeving. De exposi-
vrij toegankelijk.
trai-kwartet, genoemd naar de
eerste violist Vilmos T&trai, die
het in 1946 samenstelde, heeft in
de muziekwereld grote naam
verworven nadat het in 1948 de
eerste prijs in het internationale
Batók concours behaalde, en la
ter door zijn concerten in ge
heel Europa, dip in 1957 zijn be
gonnen. Het kwartet bestaat
naast de reeds genoemde vio
list, uit Mihaly Sciics (tweede
viool), György Konrad (alt
viool), en Laszlo Szilvassy (cel
lo).
Hun optreden dinsdag 13 februari
voor de Leidsche Kunstkring
„Voor allen" is een muzikaal
evenement. Op het programma
vertegenwoordigd zijn Haydn
met het Kwartet op. 76 nr 5 in
D gr. t., Bartók met het Kwar
tet
met diens tweede Russische
Kwartet in e kl. t. uit op. 59.
Dit laatste kwartet maakt deel uit
de drie, die Beethoven
werkt. Het kwartet was in 1806
voltooid. Het was in die tijd ge
bruikelijk, dat een werk een
jaarlang onuitgegeven in het be
zit bleef van de opdrachtgever.
Het heeft,daarom enige verwar
ring gegeven, toen Beethoven
dit kwartet in 1806 aangeboden
zou hebben aan Breitkopf und
Hiirtel in Leipzig voor 600,
hetgeen werd geweigerd.
geboden aan de uitgever Riedl,
die de oorspronkelijke moet zijn
geweest.
schreef op verzoek van graaf Zekerheid daarover bestaat echter
Rasumovsky, die Russisch am
bassadeur was in Wenen. Het is
bekend dat ook dit kwartet
langdurig voorbereid werd,
voordat het zijn uiteindelijke
vorm kreeg. Aan de thematiek
heeft Beethoven veel gesleuteld,
men heeft dit geconstateerd uit
terug gevonden schetsboeken.
Evenals in het eerste kwartet uit
op. 59, heeft de componist ge
niet. Zij zouden daar aangebo
den zijn onder de naam „Trois
Quatuors pour deux violons, alto
et cello. Composés par Louis
van Beethoven, Oeuvre 59me,
Livrason 1, bzw. 2, 3 Vienne
au Magazin de J. Riedl. Deze
uitgave is met het wapen van
graaf Rasumovsky versierd en
bevat een opdracht aan Resu-
movsky.
bruikt gemaakt van een Russi- Later heeft Beethoven aan de par-
Het Tatrai-kwartet eerste prijs-wirmaar van het Barók
sche volksmelodie, die hij heeft
ontleend aan een verzameling
door Iwan Pratsch uitgegeven
Russische volksliederen, die hij
heeft gekend. Hier, dus in het
tweede kwartet treedt het op in
het Trio. Beethoven heeft deze
melodie contrapuntisch ver-
tituur via een metronoomaan
duiding het tempo toegevoegd,
zodat ook in dit opzicht een
exacte weergave volgens de
verlangens van de componist
mogelijk is geworden.
B. Rijnders
Opnieuw zond een abonné ons
een afbeelding van een meu
belstuk dat zijn kamer siert.
Hij is benieuwd naar de oor
sprong, ouderdom en waarde
ervan. Daartoe riep hij de
hulp in van de Lcidse Cou
rant. In de rubriek „Ver
trouwd met Oud" geeft een
deskundige medewerkster ant
woord op alle vragen, die le
zers hebben over antiek. Zij
kunnen die vragen richten
aan de redaktie van de Leld-
se Courant, Kort Rapenburg
2 te Leiden. Het antwoord
vinden ze eens in de twee
weken in deze kolom.
De kast, die we deze week afbeelden, is gemaakt van eikenhout en
heeft een hoogte van 2.30 meter. Dit type kast een onderbouw
met twee deurtjes en een bovenbouw met ruitjes, is afkomstig
uit het gebied Luik—Aken, Aken behoorde tot 1801 tot het bis
dom Luik, dat tot die tijd een aparte staat vormde naast de
onder Oostenrijkse heerschappij staande Zuidelijke Nederlan
den. Hier ontwikkelde zich in de zeventiende en achttiende eeuw
een eigen meubelstijl. In het algemeen kan men zeggen dat r
zich dit grensgebied in de zeventiende eeuw op Duitsland en in
de achttiende eeuw op Frankrijk oriënteerde. Maar de uit deze
landen komen kunststromingen werden op een geheel eigen wijze
geïnterpreteerd en verwerkt.
Zo bleef men, bijvoorbeeld, het eikenhout en de bewerking erv
trouw en ging men er niet toe over, het met fineer, verf of t
dere lagen te bedekken. Ook het verguld bronzen beslag, dat in
Frankrijk zoveel werd toegepast, werd i id Aken niet gebruikt.
Om de meubels te verfraaien, koos men het eikehout met zorg
uit, in het bijzonder wat de nerf en de spiegels betrof en beeld
houwde dit in sierlijke vormen. De oppervlakte ervan werd die
per en glanzender gemaakt door het te beitsen en veelvuldig in
de was te zetten. Het hoogtepunt van deze regionale stijl werd in
de tijd van de rococo bereikt. De architectenfamilie Couven uit
Aken, onder anderen, heeft veel tot de ontwikkeling ervan bijge
dragen.
De porseleinkast is één van de kenmerkende meubels van deze
streek. Oorspronkelijk eenvoudige kasten, worden ze in de loop
der tijd steeds mooier en meer bewerkt, zodat ze ook in de huis
kamer pasten.
De simpele modellen hebben een rechte, gelede architraaf en afge
schuinde hoeken die soms recht, soms hol zijn. De latten, waarin
de ruitjes gevat zijn, zijn recht. Bij de rijkere exemplaren zijn
de kroonlijsten gebogen. Het hoogste punt hiervan, dat getooid
wordt met een gesneden kuif, bevindt zich in het midden. De la
tjes van de bovenbouw, waarvan de grondvorm nu een vloeiende
lijn is, zijn, evenals de panelen van het onderste gedeelte, voor
zien van snijwerk, al naar gelang de tijd, in Louis XV of XVI-
stijl. De hoekgedeelten van heel grote kasten steken als kleine
erkers naar voren en steunen op een extra poot.
Ondanks de gemeenschappelijke stijl van deze streek zijn er toch
wel enige verschillen tussen meubels uit Aken en uit Luik. De
Luikse, bijvoorbeeld, zijn meestal overvloediger bewerkt dan die
uit Aken. Een kenmerk, daarentegen, van porceleinkasten uit
Aken is de zgn. „Aachener Naase". Dat zijn kleine, scherp ge
punte en naar boven stekende bultjes in de kroonlijst tussen de
kuif en de hoeken. De kast op de foto dateert, gezien de eenvou
dige versiering van boven- en onderpanelen en de cannelures in
de hoeken, uit het laatste decennium van de achttiende eeuw. De
stompe hoeken in de kroonlijst zijn misschien rudimenten van de
„Akense neuzen" en dan zou Aken dus de plaats van herkomst
moeten zijn. Waarschijnlijk heeft de kast oorspronkelijk op lage
poten gestaan. De waarde van deze porseleinkast is ongeveer
duizend gulden.
Een Westfaalse „Aufsatzschrank"
JLPHE1
l0d"' woord
kar
s vtdat in
jjL wil
iLPHEN „Sociaal-cultureel-centrum" is een vrij onverteerbaar
woord voor een gelegenheid waar men juist de problemen van zich
i'j af kan laten glijden. Dat vindt de stichting die er voor moet zorgen,
t in Alphen een dergelijk centrum van de grond komt ook.
komen aan het Thorbeckeplein
(en aan De Aar).
wil daarom zo snel mogelijk
-'TVan die term af en doet een he
rroep op de inventiviteit van AI-
'i0v,|phenaren en anderen. Tot 13
j*maart krijgt men de gelegen-
4heid een passende naam te be-
i.-Jdenken. Inzendingen naar:
[stichting SCC, p/a Rijnkade 11,
l:; ct*Alphen aan den Rijn.
fa de goedkeuring van de ge-
:w4meenteraad van de plannen
het centrum, is de stich-
gestart met een actie
Vrienden voor het SCC" om zo
kIg de eerste gelden op tafel te krij-
'.zai gen. Een vriendendienst kost 50
gulden per jaar. Het SCC zal
eHmeent
ravoor 1
var'ting
Jr.I»>Vrier
cip
De fluitiste Jos Dingelhof
en de pianist Wim Breden-
horst verzorgen op donder
dag 15 februari het vijfde
Van Wijkzaalconcert. Het
concert begint om half ne
gen, wordt gehouden in de
sociëteit van S.S.R.L. (Hoge-
woerd 108) en de toegangs
prijs bedraagt een gulden
vijftig.
Het Leids Studenten Toneel
speelt, ter gelegenheid van
de viering van de honderd-
achtennegentigste dies, op
10 februari twee eenakters.
De eenakters van Brecht en
Dolf de Vries worden ge
speeld in de toneelzaal van
de sociëteit Minerva. Aan
vang der voorstelling, 20.00
LEIDEN - Twee pianisten van
grote naam zullen morgen het
zondagochtendconcert in de
Foyer verzorgen: Herman Uhl-
horn en Sas Bunge. Onzerzijds
een extra aanbeveling om dit
concert vooral niet te missen,
want dit pianoduo heeft niet al
leen naam en artistieke presta
ties mee, maar biedt ook een
programma dat meer dan de
moeite waard is.
Ter introduktie van beide kunste
naars het volgende. Herman
Uhlhorn verliet het Amsterdams
conservatorium met twee hoge
onderscheidingen en trad sinds
dien regelmatig op als solist
met het Concertgebouw orkest
en het Utrechts Philharmonisch
orkest, en met vele andere or
kesten in het buitenland. Hij liet
zich verder horen in vele reci
tals en als begeleider o.a. van
Elly Ameling. Hij is hoofdleraar
piano aan het Utrechts conser
vatorium.
Sas Bunge, eveneens als docent
verbonden aan het Utrechts
conservatorium, maakt deel uit
van het Amsterdams piano
kwartet en heeft grote bekend
heid gekregen als duo-partner
van violist Jaap Schröder, met
wie hij regelmatig in binnen- en
buitenland optreedt, en door
zijn radio-muziekprogramma's
met toelichting.
Van de (Londense) Johann Chris
tian Bach, de jongste zoon van
Johann Sebastian, wordt het
programma met de Sonate in G
gr.t. geopend, een specimen van
de "galante" stijl. Een vreugde
vol werk, voor die tijd virtuoos
geschreven. Johann Christian
was trouwens zelf een groot pia
nist. Debussy is vertegenwoor
digd met "En blanc et noir",
geschreven in 1915. De compo
nist leed reeds aan de ongenese
lijke ziekte, die hem in 1918 ten
grave deed dragen. Depressief
door de omstandigheden van
wereldoorlog I en door zijn ziek
te, kwam hij weinig meer tot
componeren, ofschoon hij daar
toe wanhopige pogingen deed.
"En blanc et noir" heeft iets
van dat desperate in het tweede
deel, opgedragen aan luitenant
Jacques Chariot, "tué a l'enne-
mie en 1915, le 3 Mars", een.
"oorlogsstuk" evenals het in de
zelfde tijd ontstane lied "Noël
pour les enfants qui n'ont plus
de maison", waarvoor Debussy
zelf de tekst schreef. Het eerste
deel droeg hij op aan zijn vriend,
de Russische dirigent Serge A.
Kussewitzky, die, in 1920 als
vluchteling naar Parijs kwam,
in 1924 daar de beroemde optTa
van Moessorgsky "Boris Godou-
now" dirigeerde' Debussy kende
hem uit de tijd die hij in Rus
land als beschermeling van Ma--
dame von Meck, doorbracht.
Het laatste deel, een Scherzan
do, droeg Debussy aan zijn
vrien Strawinsky op, met als
bovcntitcling „Yver", vous n'este
qu i
i vila:
Het programma vermeldt, verder
nog van de Poolse componist
Witold Lutoslawski "Variaties
op een thema van Paganini",
van Willem Pijper de Sonate
voor 2 piano's, die uit 1935 da-
HERMAN UHLHORN
teert, en van Manuel Infante,
een Spaanse componist die in
1909 eveneens naar Parijs was
gekomen, de "Danscs Andalou-
ses."
Al met al een programma dot er
zijn mag en waaraan allen zon
dagmorgen veel vreugde zullen
beleven. Het concert begint om
half twaalf. De concertbezoe
kers kunnen om 11 uur reeds te
recht in de koffiekamer.
B.RIJNDERS
Koffieconcert: zondag 11 februari, Rn
11.30 uur Stadsgehoorzaal. v
LEIDSCHENDAM Dinsdag ge
ven het Residentie-Orkest en do
Nieuwe Komedie een voorstel
ling van „l'Histolre du soldat"
van Igor Strawlnksky in de An
dreaskerk aan de Gruttolaan in
Leldschendam.
„De geschiedenis van de soldaat"
wordt Respeeld in de vertaling
van Martinus Nijhoff, onder re
gie van Erik Vos in costuums
van de Nederlandse Opera. Vos
heeft er een kermisachtig ge
heel van gemaakt. De soldaat
wordt vertolkt door Rein Ed-
zard, de verteller is Niek Pan-
errs, de duivel Henk Votel en
de prinses Anja Licher. Van het
Res dertie-Crkest werken zeven
musici mee. van wie de slag
werker de beVntrijkste partij
heef V or de pauze speelt het
orkest de Symphonie 101, „De
klok" van Joseph Haydn.
tolden
