Ruigoord
moet
verdwijnen
ZIGEUNERS
OP DE SCHOPSTOEL
Laatste
bewoners willen
niet weg,
maar
-11; Kar
10; Peti
Dl 12-
—22; Kaï
laeckse
Corbi
11
Boi]
Fali
C/M—S!
lts—Oly
C 12-
12-
18;
De nog maar acht jaar oude gezinswoningen gaan onder de slopershamer om plaats te ma ken voor de insteekhaven van Amsterdam.
try/Hal
LIIGOORD Ruigoord
tegen de vlakte. Dat
voor de gemeenten Am-
'ry/Hjirdam en Haarlemmerlie-
kj geen probleem.
2 ^fdstedelijke bestuurders
skspajjWïen het gehucht nodig
/HaagL>r een insteekhaven en
ok/Drf Houtrakpolder voor
klustrieën, die overigens
nog aangetrokken
AÏ)eten won*en- Haarlem-
üs iiüerliede, dat Ruigoord tot
xÓm grondgebied mag reke-
m, wil aan deze plannen
jineewerken. Op voorhand
vil Amsterdam het terrein
□rn oor de nieuwe fabrieken
S effenen door de polder op te
ogen. Daarna kunnen er
J is gegadigden komen. Mo-
elijk kijkt de industrie het
rst even af of men er in-
■daad in slaagt een fors
ibrieksterrein te creëren,
o is de redenatie,
ie Ruigoorders, die zich
verhuizen naar
paarndammer flats heb
ben laten lokken, draaien
het precies om. Zij vinden
het vreemd dat Amsterdam
de polder naar de keel
grijpt zonder dat er gega
digden zijn om deze
„moord" te rechtvaardigen.
Op die manier is er volgens
hen geen sprake van een af
weging van belangen. Er is
geen bezinning mogelijk
over de vraag of de weeg
schaal moet doorslaan naar
de bewoners, die heel hun
leven al in 'het gehucht ge
sleten hebben of naar de
grote economische belangen
die injiet spel komen, zodra
fabrieksdirecteuren hun oog
'op de polder laten vallen.
Tot nu toe heeft alleen Eu-
romin gezegd interesse te
hebben en dan nog met het
dreigement dat de milieu
hygiënische eisen niet te
hoog opgeschroefd mogen
worden. De Ruigoorders
zien het allemaal niet zo zit
ten en hopen dat de be
stuurders tijdig van hun
wegen terugkeren. Maar,
vraagt men zich in het
dorpje bij Halfweg af, zul
len gemeenten het aandur
ven om gezichtsverlies te
riskeren door de zaken te
rug te draaien?
Definitief is er in ieder ge
val nog niets. Het streek
plan voor het Noordzeeka-
naalgebied moet nog vast
gesteld worden. En voor
dat het zover is, zullen er
eerst nog wel enkele wijzi
gingen komen. In januari
komt er zo'n verandering,
maar niet in het plan om
Ruigoord van de aardbo
dem te laten verdwijnen.
Pastoor Van Dijk vermoedt
dat dan de grens van de in
dustrie bepaald zal worden
op de weg tussen Halfweg
en Ruigoord, de Machine-
weg. Zo zal het gehucht
met de grote kerk in een
nieuwe haven verdrinken.
Ruigoord maakt zijn naam hele
maal waar. De vijftien gezinnen
die nog zijn overgebleven in dit
eens bloeiende gehucht onder de
rook van Amsterdam, wonen op
een eilandje middenin een enor
me zandwoestijn. De industrie
plannen van de hoofdstad heb
ben het malse grasland rondom
hen veranderd in een immense
opgespoten dorre vlakte.
Ondanks deze naargeestige om
geving weigeren de Ruigoorders
echter om hun woonplaats vrij
willig te verlaten. Voor geen
goud willen ze weg uit hun dorp
je dat hen in de loop der jaren
aan het hart gebakken is. Met
grote tegenzin zijn de mensen
met Pasen vorig jaar vertrok
ken, die de huur werd opgezegd.
Zij voelden zich helemaal niet
aangetrokken tot de moderne
flats in Spaarndam die de over
heid voor hen had gereserveerd.
De Ruigoorders zijn er namelijk
van overtuigd, dat het beslist niet
zo'n vaart zal lopen met de in
dustrie-plannen.
En zo kan het gebeuren dat
waar Amsterdamse planologen
met vooruitziende blik dwars
door Ruigoord een insteekhaven
hebben ingetekend, twee kruide
niers hun sterk uitgedunde klan
tenkring nog trouw bedienen en
de dorpspastoor zegt nog heel
goed te kunnen genieten van het
laatste grassprietje, dat hij nog
kan ontdekken. Deze verstokte
Ruigoorders hebben steun gekre
gen van Amsterdamse kunste
naars die opeens in actie komen
nu de slopers al bezig zijn hun
hamers in nog maar acht jaar
oude huizen te slaan. Zij willen
om één minuut voor twaalf nog
proberen Ruigoord nieuw leven
in te blazen en hebben een huis
gekraakt om er een centrum
voor kunstenaars in te richten.
Ook heeft het artiestengroepje
onder wie componist Peter
Schat het gehucht uitverkoren
als de plaats waar Amsterdam
mers even op adem kunnen ko
men, als ze het stadsleven moe
zijn. Jonge psychologen zouden
hen bij dat uithijgen moeten hel
pen. Bovendien hebben de kun
stenaars al van pastoor Van
Dijk gedaan weten te krijgen
om de grote schuur achter de
kerk in te richten als atelier-
ruimte. Maar zover is het nog
niet.
nere parochie wilde. Dat werd
toen Ruigoord, Ik vond de men
sen eerlijk gezegd wel een
beetje primitief. In de Wierin-
germeer waren de boeren veel
welvarender. Hier heeft het
kerkbestuur, dat tegelijk ook het
schoolbestuur was, nog aan het
hoofd van het tweemansschooltje
als eis moeten stellen, dat de
kinderen van toen af ook op het
voortgezet onderwijs voorbereid
moesten worden. De mensen
hier hadden altijd geredeneerd,
dat dat niet voor hun kinderen
weggelegd was."
Toch zijn zijn contacten altijd
beperkt geweest tot het katholie
ke deel van de Ruigoorders en
dat was altijd iets meer dan de
helft van het totaal: „Met de
andersdenkenden heb ik me
nooit zo bemoeid, want ik vond
dat de dominees in Halfweg niet
mochten denken, dat ik hier aan
het zieltjes jagen was." Hij
heeft overigens het idee, dat de
oecumene veel meer leeft tussen
de dominees en de pastoors dan
onder de mensen.
VrQeger waren de Ruigoorders
voórnamelijk landarbeiders, die
onder andere op de boerderij
Ruigoord werkten. De pastoor
denkt dat het gehucht zo aan
zijn naam gekomen is. Deze
boerderij werd als een der eer
sten gesloopt. Later gingen ve
len in de bouw in Halfweg en
Amsterdam. Ze bleven echter
erg op zichzelf. Ook de laatste
jaren waarin er steeds meer
vliegtuigen met donderend ge
raas overkwamen, deden hen
niet besluiten Ruigoord vaarwel
te zeggen. Voor de boeren was
het bittere noodzaak om te ver
trekken, omdat Amsterdam het
land nodig had om op te spui
ten. Pastoor Van Dijk: „Ze von
den het verschrikkelijk, dat hun
kostbare grond naar de Filistij
nen ging. Ik voelde dat natuur
lijk niet precies zo aan als zij.
Ik vond die heuvels wel aardig.
De oude flora komt er alweer
doorheen".
Pastoor Van Dijk denkt dat het
zuidelijk deel van zijn parochie
nog wel vijf jaar kan blijven be
staan. Tot zolang zou de kerk
dan misschien nog dienst kun
nen doen. Het gebouw verkeert
nog In een goede staat, ook al
omdat het pas vijf jaar geleden
is opgeknapt. Over zichzelf
maakt hij zich geen zorgen. Hij
zal natuurlijk een ander huis
moeten krijgen, maar hij komt
de tijd best door. Elke week
komt hij drie dagen te kort oin
in zijn boeken te lezen. Ook al
voelt hij zich als „een ruiter die
uit het zadel getild wordt", zo
erg als de overige Ruigoorders
om te moeten vertrekken, vindt
hij het niet.
Dat ligt heel anders bij tante
Jans, die samen met haar broer
al jaar en dag een kruideniers
zaak drijft, die haar vader 60
jaar geleden begon. Zij zegt zo
lang mogelijk te willen blijven
zitten waar ze zit. De industrie
komt toch voorlopig nog niet en
de zaken gaan goed. Ze vertelt
een beetje trots over de grote
ogen die mensen van de ge
meente hadden opgezet, toen zij
haar grote voorraad aan levens
middelen zagen.
Ze hadden haar niet tot een ver
trek kunnen verleiden. Zij ver
telt alles te weten van iedereen
in Ruigoord. De mensen komen
bij haar het hart luchten. De
banden zijn door de jaren heen
zo hecht geworden dat de men
sen die gedwongen worden te
verhuizen gewoon geen afscheid
durven nemen van hun tante
Jans, uit vrees waarschijnlijk
dat het een emotionele aangele
genheid wordt. Tante Jans be
hoort met haar broer tot do
laatsten der Mohikanen van Rui
goord. Daar twijfelt ze niet aan.
CEES VELTMAN
Slopershamer
j Ook de voor Ruigoord forse kerk moet er straks aan geloven
De Ruigoorder zieleherder die
zijn kudde steeds verder ziet af
kalven, weet dat al deze plotse
linge en rijkelijk late activiteit
maar van korte duur kan zijn.
Vriendelijk rept hij van „kra
kertjes" en van „een plezant
en alleraardigst gezelschapje"
als hij het over Ruigoords nieuw
ste bewoners heeft, maar hij
gelooft stellig, dat zijn kerkje
verkocht zal worden hij heeft
gehoord voor een half miljoen
en dat de slopers daarna hun
werk zullen doen. Alleen het
tijdstip waarop, is nog onbe
kend. Omdat hij de slopersha
mers om zich heen hoort dreu
nen, kan hij het niet anders zien
dan dat ook de plaats waar hij
nog elke week de mis leest, met
de grond gelijk gemaakt zal
worden. En hij vindt dat nog lo
gisch ook als de huizen over eni
ge tijd allemaal weg zijn. Nu
heeft hij gemiddeld nog dertig
veertig man in de kerk 's zon
dags, maar het wordt steeds
minder.
Primitief
De man, die al bijna negentien
jaar pastoor in Ruigoord is,
weet natuurlijk precies wat er
in zijn dorpje gaande is en hoe
de mensen er over denken. Van
Dijk: „Ik ben uit Slootdorp weg
gegaan, omdat Ik een veel klei
De zigeuners leven als verworpenen in woonwagenkampen of krotwoningen
De zigeuners leven als verwor
penen in woonwagenkampen of
krotwoningen in Helmond
Maasbracht en Stein. In Stein
vierden ze onlangs feest, om
dat Gedeputeerde Staten van
Limburg, tegen het gemeente
bestuur in, heeft beslist dat ze
er (voorlopig) mogen blijven,
in zigeunerorkesten (de Hon
gaarse zijn ons het meest be
kend) spelen musici die al bij
geboorte voor muziek werden
bestemd volgens een traditie
van reeksen generaties. Het 1
moeilijk te erkennen dat deze
meeslepende tovenaars met
hun snareninstrumenten „van
hetzelfde slag" zijn als de met
uitwijzing bedreigden uit Stein.
Omgekeerd is het moeilijk de
gediscrimineerde zwervers, die
ook in ons land op de schop
stoel zitten, te zien als waardi
ge musici. Toch moet dat kun
nen meent de Stichting Het Zi-
gs-'-ercomlté, dat zich ton dcc!
stelt de in Nederland levende
zigeuners een wat betere toe
komst zonde rdiscriminatie te
bezorgen.
Onder de zigeuners in de drie
Nederlandse oorden schuilen
ook muzikanten en vioolbou
wers. Het comité heeft vijf be
gaafde musici bijeengebracht
in het orkest „Romanesj" dat
al te beluisteren was op de ra
dio, in het Amsterdams Con
certgebouw, en dat een lang
speelplaat heeft uitgebracht.
Meer dan 500 jaar trekken de
donkere zonen van Indiase oor
sprong door Europa, overal
door de gezeten burgers veraf
schuwd en gemeden. Hun dien
sten werden aan de achterdeur
aangenomen, zoals die van de
ketellapper en de waarzegster.
„Zigeuners stelen kinderen",
zei de volksmond nog in onze
eeuw. Een gruwelijke ver
draaiing van de werkelijkheid.
De zigeuners zijn gek op hun
kinderen en daarom gijzelden
Duits3 boeren zigeunerkinde
ren als de ketellapper kostbaar
koper meenam naar zijn
„werkplaats" om het te repa-
In de 15e eeuw kwamen zij
Zuid-Oost-Europa binnen. Op
de „'alkan, vooral in Grieken
land heeft di* volk de meeste
rust gekend. Ofschoon ook
daar de zigeuner mikpunt van
spot was, liet hij dat over
z.ch heengaan en behield zijn
opgewektheid, trots en muzika
le hartstocht.
De geschiedenis van de zigeu
ners was moeilijk na te vor
sen, omdat zij analfabeten
niets op schrift hebben ge
steld. Om hun tradities en taal
te leren begrijpen, hun overge
leverde poezie en vertellingen
te verstaan, hebben weten
schappelijke onderzoekers uit
verschillende landen onder zi
geuners geleefd, te beginnen in
de vorige eeuw. In 1888 werd
in Engeland het nog steeds be
staande tijdschrift opgericht
The Journal of the Gipsy and
Lore Society, dat op hoog ni
veau het leven van de zigeu
ners en hun cultuur bespreekt.
Hoe ver men ook tracht door
te dringen in het verleden,
zelfs in het land van herkomst
India, blijkt de zigeuner 1000
en 2000 jaar geleden al de pa
ria geweest te zijn, de kasten-
loze, die volgen.: het India's
wetboek Manu, buiten dorp
moest wonen, van plaats naar
plaats moest trek'.en. op ko
ninklijk bevel als beul moest
optreden.
Het zwerversleven In India
heeft een stempel gedrukt on
de zigeunertaal, die mede
daardoor een mengelmoes
werd, zodat de oudste ba e--
mat niet meer is aan te wij
zen. Ook nu nog leven in Ir cl a
zigeunerstemmen met verschil
lende talen.
De eerste Europese notities
zijn afkomstig van een Georgi
sche monnik. Hij noemt ze to
venaars, slangenbezweerders,
waarzeggers, die in tenten bui
ten de stad leven, en als door
een vloek van plek naar plek
trekken. Maar in de eigen
overgeleverde vertellingen
leeft humor, geloof in het ge
luk en vreugde om de muziek.
Een beroemd en authentiek zi
geunersprookje verhaalt hoe
de viuol ontstond: Een koning
wilde zijn dochter schenken
aan de man die iets zou ma
ken dat nog nooit eerder aan
schouwd was. Maar een jonge
man vroeg de prinses ten hu
welijk zonder zo Iets gemaakt
te hebben. Hij werd daarvoor
In dc gevangenis gezet, maar
nauwelijks was hij ingesloten
of Mc.t'tya de feeënkoningin
vcrsch-2. „Trek haren uit
mijn hoofd cn cnan ze over dit
k!*,tje ei over dit stokje", zei
zij, „Dit vzorct e n viool die de
mensen treur g maakt of vro-
i -1 ,::ir je~w.lt". De jongen
d 2J wat zij hem opdroog.
:r jk nu", gcbcod ze. De jon-
treek en daar stroomden
l eün uit dc viool die het
rt i f.c.ns rolijk, dan weer
treurig stemden.
A. Mac Gillavry
