m
Minder miskramen
na goede voorzorgen
VOOR DE VROUW
EREPLAATS VOOR KAAS IN
HET LEVENSMIDDELENPAKKET
VOOR DE VROUW
De ridders van het
celibaat
■r-™--mi
J
MEDISCHE RUBRIEK
UNDAG 8 JANUARI 1973 LEIDSE COURANT
Op onze tafels heeft Hollandse kaas een best
plaatsje, maar ook in het buitenland is dit
product graag gezien (en geproefd). In ons
totaal „levensmiddelenpakket" neemt kaas
een hoogst belangrijke positie in.
Kaasmaken is in ons land, in Engeland,
jprankrijk en Noord Duitsland van hujs uit
vrouwenwerk geweest. De boerin bereidde
„haar" kazen liefderijk en trots. Beroemde
soorten zoals Camembert en Tilsiter zijn aan
vrouwen te danken. (In meer zuidelijke lan
den zaten de gangmakers in de kloosters).
Dat is nu bijna verleden tijd. Nog mèèr 10
j miljoen kilo per jaar komt van de Neder
landse boerderij, dat is slechts 5 van onze
totale productie. De overige 95% komt van
de fabriek.
„Oude" kaas
Dat de Germanen kaas maakten, blijkt uit
de gevonden aardewerk bakken met zeefga-
ten, die dateren uit het bronzen tijdperk en
dienden om zuremelkse kaas te bereiden.
Aangezien wij uit de boekjes weten dat de
Batavieren (een Germaanse stam) leefden
van jacht en visserij, terwijl de vrouwen
huishoudelijk werk deden en af en tqe ver
dobbeld werden, geloven wij zeker dat om
de Bataafse die de lekkerste kaas maakte,
hartstochtelijk werd gespeeld. Dat kunnen
we nu wel geloven, maar zekerheid is er pas
over Kaasbereiding in ons land gedurende de
8ste eeuw. Toen had Friesland een grote
veestapel, veel boter en dientengevolge ook
kaas.
Goudse en Edammer waren al vele eeuwen
beroemd toen in de 13e ep 14e eeuw Haarlem
en Leiden hun zuivelmarkten kregen en toen
kaas en boter werden „uitgevoerd" naar de
Zuidelijke Nederlanden en naar de Baltische
staten. De faam werd tegelijkertijd met het
product wijd en zijd over de zeeën gebracht
door onze zeelieden die de vrachtvaarders
van Europa heetten.
Vroeger werd de kaas bijna uitsluitend uit
volle melk bereid. Later, na het ontstaan
van fabrieken, van ontroomde melk. Het was
op de kaasmarkt natuurlijk niet alles goud
wat er blonk en daarom werd in de 17e eeuw
al de „Vereniging tot bestrijding van knoeie
rijen in de boter en kaashandel" opgericht,
en ontstonden later kaascontrolestations: in
1911 kwam de wet op Rijkskaasmerken tot
stand.
„Jonge" kaas
en garanties
Voor boerenkaas is er het tonvormig merk
met de aanduiding Boerenkaas, volvet en
Holland. Voor fabriekskaas: een cirkelvor
mig merk met de woorden „Holland en vol
vet".
Voorts zijn er nog kleinere cirkeltjes, zes
hoekjes, rechthoekjes, afgeronde rechthoek
jes, met de aanduidingen 60 40+ of 20+,
telkens met het woord Holland, op allerlei
verschillende producten te vinden. Onder
„Holland" staat het nummer, de stationslet-
ter en de serieletter, waaruit kan worden op
gemaakt waar en wanneer de kaas werd ge
produceerd. Het kaasmerk biedt garantie dat
de grondstof goede koemelk is en allerlei
voorschriften beschermen de faam waarin de
Hoollandse kaas zich verheugt.
Momenteel maken, eten en exporteren wij
(hollandse kaas is een belangrijk exportarti-
kell) Goudse- Vierkante, en lunchkaas,
Edammer- en Broodkaas, Leidse, Friese- en
Roomkaas, Dieetkaas, magere kaas, smelt
kaas, Kaaspoeder en smeltkaaspoeder, Witte
meikaas, Kwark, cottagecheese, Mon Chou,
St. Paulin, Schoonauwen, Kerheimse kaas,
Limburgse of Hervese kaas, Bluefort, ched
dar kaas, Gheshir kaas.
Wij maken dus kaassoorten die lijken op bui
tenlandse, maar aan het merk is te zien dat
het Hollandse producten zijn. Zo wordt ook
de Nederlandse kaas in het buitenland nage
maakt, maar dank zij de Internationale
Kaasconventie van 1952 mogen zij niet zon
der meer in de handel gebracht worden on
der de naam GOUDA, EDAMMER enz.
maar o.a. als „Gouda Francais", ,^vensk
Gouda".
De kazen-saga
Aristeus, zoon van Apollo, gaf vóór uitvinder
van de kaas te zijn, maar hij stond op goede
voet met de nymfen die de kunst van het
kaasmaken waarschijnlijk reeds verstonden.
(Wij zeiden het al, het is vrouwenwerk.)
Minder romantische bronnen vermelden dat
Finse nomaden de eersten waren en de be
reiding leerden aan de Scandinaviërs. Het
moet een soort kwark of ingedikte melk zijn
geweest; later leerde men de melk door leb
te stremmen met takken, o.a. van vijgebo
men, zoals de Griekse dichter Homerus ver
haalt.
In de Bijbel wordt kaas vermeld; in het Mid
den-Oosten was de bereiding vroeg bekend;
de Scyten diep in Rusland aten dagelijks
kaas van paardemelk; Grieken en Romeinen
serveerden kaas bij elke maaltijd.
De Romeinen hadden in hun woning naast de
eigenlijke keuken, een afzonderlijke kaaskeu
ken en dikwijls nog speciale ruimten om de
kaas te laten rijpen. In het begin van onze
jaartelling was Rome beroemd om de vele
voortreffelijke kaassoorten waarvan men dan
ook verschillende kaasgerechten bereidde.
Voedingswaarde
van kaas
Kaas is eigenlijk melk in geconcentreerde
vorm en wij kunnen er dan ook de voedings
stoffen die in melk voorkomen, in terugvin
den.
Naast het melkvet, waarover het rijkskaas-
merk spreekt, bevat kaas een belangrijke
hoeveelheid melkeiwit. De onderlinge verhou
ding tussen vetten en eiwitten zal afhangen
van het vetgehalte van de kaas. De veron
derstelling dat volvette kaas een hogere voe
dingswaarde zou hebben dan kaas bereid uit
gedeeltelijk ontroomde melk, is niet juist.
Volvette kaas bestaat voor ongeveer de helft
(tenminste 48%) uit vet en de rest uit de z.g.
„vetvrije droge stof" (eiwitten, zouten, vita
mines en de in melkzuur omgezette melksui
ker).
Bij 40% kaas bedraagt het vetgehalte slechts
40% van de droge stoffen en een hoger eiwit
gehalte.
Daar de eiwitten als voedingsstof hoger te
waarderen zijn dan de vetten zou men zuiver
vanuit voedingsoogpunt dus mogen zeggen,
dat de minder vette kaassoorten nog waarde
voller zijn dan volvette kaas.
Kaas is dus een voedingsmiddel dat bijzon
der rijk is aan eiwitten en kaas is niet duur
wat wij va nandere eiwitrijke voedingsmid
delen meestal helaas niet kunnen zeggen.
Daarom dus kaas niet alleen op het brood,
maar ook een kaasgerecht als onderdeel van
de warme maaltijd.
Jonge kaas heeft een hoger vochtgehalte dan
belegen of oude kaas, zodat de totale calori
sche waarde iets lager zal liggen dan bij een
oude kaas.
Behalve eiwitten en vetten is kaas ook rijk
aan voedingszouten, vooral aan calciumzou-
ten en aan vitamines. Jonge kaas is het
lichtst verteerbaar. Voor dieetpatienten zijn
ook verschillende soorten dieetkaas verkrijg
baar.
„Wij hebben besloten af te
zien van het huwelijk zolang
er geen vrede heerst in de we
reld. Wij weigeren kinderen te
verwekken om ze te laten ster
ven op de slagvelden in alle
uithoeken van de aarde".
Deze gelofte wordt jaarlijks
hernieuwd door een honderdtal
vrijgezellen uit het Italiaanse
Vagadizza di Legnago in de
provincie Verona, tijdens de
algemene vergadering van hun
bond van „De Ridders van het
Celibaat". Traditiegetrouw
wordt die bijeenkomst gehou
den in de grootste herberg van
het land. Het afzien van de hu
welijkse staat verdubbelt bij
elk lid het ideaal de ridderlijke
geest uit de middeleeuwen te
laten herleven, die van de le
gendarische koning Arthur met
zijn tafelronde cn die van
graaf Roland. De ridders heb
ben het voornemen zich in 1978
op pelgrimstocht te begeven
naar Roncevalles, om er deel
te nemen aan de plechtigheden
rond de herdenking van de
slag en de heldendoden van
Roland in het jaar 778. Vol
gens de gedichten en liederen
zou Karei de Grote met zijn le
ger vanuit Spanje getrokken
zijn terwijl Roland de achter
hoede begeleidde. Bij Ronce
valles zou de koning der Snra-
cenen de Franken hebben aan
gevallen. Wonderen van dap
perheid hebben zij verricht
maar tegen de overmacht zou
den zij verloren zijn geguan,
ware het niet dat Roland op
zijn hoorn zo hard had gebla
zen dat koning Karei het in
zijn leger had gehoord, was te
ruggekeerd en de Saracenen
had verslagen. Roland had op
zijn hoorn de laatste adem uit
geblazen om Koning Karei te
redden, maar tevoren sloeg hij
zijn trouwe zwaard Durandal
stuk op de rotsen.
Kinderkamers
Er waart (gelukkig) een golf
van onrust rond: zullen onze
kinderen opgroeien in een ver
ontreinigde wereld waar geen
leven meer mogelijk is voor de
natuur? Zullen stadskinderen
nog bomen, bloemen, jaargetij
den kennen?
Er wordt wat aan gedaan:
scholen houden boomplantda-
gen, in vensterbanken staan
bloeiende planten, konijnen en
marmotten mogen in de klas.
Een overdreven suggestie doet
een (ongetwijfeld kinderloze)
journaliste in de Franse Figa
ro aan de hand: Als kinderen
hun kamer uittekenen komen
daarbij frustraties aan het
licht: sneeuw valt op hun bed,
bloemen groeien alom. de zon
staat er altijd bij. Dat komt
omdat de kinderen de natuur
zo missen. „Waarom niet alle
drie maanden hun kamer aan
passen bij het ritme van de
1 i' 'v*
1 zL
Marmotten in de klas
natuur"? zo vraagt zij. „De
muren decoreren met voorstel
lingen van het seizoen, 's zo
mers het bed bij het raam zet
ten, 's winters dicht bij de ver
warming? Waarom niet ver
lichting en kleuren telkens af
gewisseld? Gordijnen zijn
goedkoop en niet-goweven tex
tiel kan ook deze veranderin
gen in de natuur uitbeel
den.
Het is een aardige geste tegen
over de gordijnfabrikanten
maar een wonderlijk voorstel
van een vrouw uit deze tijd.
Moeders van kinderen die nog
zulke tekeningen maken, weten
nauwelijks hoe ze het huis nor
maal aan kant kunnen houden.
Elke drie maanden een ander
decor gelijk aan het wisselend
jaargetijde. om voorgoed
naar de noordpool te trekken,
daar verandert tenminste
niets.
Modieuze
nouveauté's
Koffers
Handschoenen
Vanwege hun sportief karakter
zijn auto-handschoenen ook
erg ohic voor de vrouw die niet
achter het stuur zit en mis
schien niet eens een auto bezit.
Ze mogen geheel van varkens
leer zijn, als er maar gaten in
zitten. Voorts kan de hand
palm uit leer bestaan terwijl
de rug uit katoen is gebreid.
Warmer zijn de 100 wollen
exemplaren met versteviging
van ledervervangend materiaal
(Prijzen van 10,- tot ruim
30,-)
Ceintuurs
De lederen ceintuur met dof
metalen gesp van simpele
vorm is momenteel in, maar
blijft sportief en ongeschikt
voor „echt gekleed". De suède
ceintuur (behorend bij tas)
geappliqueerd met plakken
goudleer waarop bol geslepen
stenen in verschillende kleuren
glanzen, werd door Swarofski
gepousseerd om gekleed voor
den dag te komen.
Klokje
\ets heel nieuws, een Zwitsers
uurwerkje met één onbeweeg
lijke wijzer waaronder de uren
en minuten ononderbroken
voorbij, defileren. Wie in het
middernachtelijk duister wil
weten hoe laat het is, hoeft
maar de bovenste knop ih te
drukken en het licht is in de
bol ontstoken.
Het is weer tijd voor de twee
de vakantie. Of het reisdoel nu
in het sneeuwgebied ligt dan-
wel aan warme stranden, kof
fers zijn er nodig. Wie niet
tweemaal hetzelfde wil aan
trekken, maar zich wel drie
maal per dag wil verkleden,
kan een hele set gebruiken,
bijvoorbeeld deze van goud
kleurig en bruinzwart gemeng
de nylontwist. De cijfersloten
hebben een code die door de
eigenaar zelf kan worden vast
gesteld. Er zijn speciale cos-
tuum- en japonnenkoffers bij
terwijl mevrouw hier een
beautycase vasthoudt (ook
zeer practisch voor meneer die
dan liever toilet-case zal zeg
gen) met nylon binnenwerk,
sponzezak en dergelijke.
De laatste jaren is het aantal
miskramen, zo we de gynaeco
logen mogen geloven, sterk
verminderd. De vrouwenartsen
worden nu veel minder dan
vroeger uit hun bed gehaald.
De toekomstige moeder wordt
meer dan vroeger in de watten
gelegd, ze wordt van dichterbij
gevolgd, ze krijgt vlugger rela
tieve of volledige rust voorge
schreven en ook de hormonale
behandeling wordt doeltreffend
toegepast.
Er zijn een aantal miskramen
waarbij iedere behandeling
nog machteloos blijft. Het be
treft hier afwijkingen van de
chromosomen van de ge
slachtscellen met een abnor
male vrucht als gevolg. Deze
ernstige chromosomale afwij
kingen geven aanleiding tot
een klein vruchtblaasje zonder
vrucht of met een abnormaal
vruchtje erin. De abnormale
vruchten vormen nog steeds de
grootste categorie van miskra
men.
Een andere kategorie van mis
kramen wordt hormonale mis
kramen genoemd omdat de
oorzaak hier moet gezocht
worden in de hormonale afwij
kingen gedurende de zwanger
schap. De vrouwelijke ge
slachtshormonen worden gedu
rende de drie eerste maanden
van de zwangerschap geprodu
ceerd door de eierstokken. Na
de derde maand wordt de pro-
duktie overgenomen door de
placenta (nageboorte). Bij de
overneming van de werking
van de eierstokken door de
placenta is er een kritieke
fase. Vandaar dat de meeste
hormonale miskramen zich
voordoen in de derde of vierde
maand van de zwangerschap.
Andere oorzaken van mis
kraam moeten gezocht worden
in een abnormale baarmoeder.
Deze kan te klein zijn of een
kanteling vertonen. De zoge
naamde kanteling van de baar
moeder is nog steeds het on
derwerp van veel discussies,
maar in de praktijk zelden de
oorzaak van miskraam.
Vormafwijkingen en ver
groeiingen zijn dit wel. Deze
laatste kunnen het gevolg zijn
van een curettage die te fors
is uitgevoerd zodat het slijm
vlies van de baarmoeder plaat
selijk te diep werd wegge-
krabd. Vormafwijkingen zoals
een dubbel baarmoederlichaam
of een tussenschot (septum)
geven meestal aanleiding tot
miskraam alhoewel hierop uit
zonderingen bestaan.
Ook een te slappe baarmoeder
hals is een bekende lokale oor
zaak. Behalve de genoemde
oorzaken zijn er een aantal al
gemene aandoeningen die een
miskraam of vroeggeboorte
kunnen uitlokken.
Als voornaamste noemen we:
ernstige bloedarmoede, nier
ziekten, suikerziekte en aan
doeningen van de schildklie
ren.
Een vrouw die nooit eerder
een miskraam had, komt
meestal haar geneesheer con
sulteren wegens bloedverlies
en pijn. De pijnen worden aan
gevoeld en beschreven als
menstruatiepijnen.
Bloedverlies is evenwel niet al
tijd een voorbode van een drei
gende miskraam, ook de pijn
is niet essentieel.
De gynaecoloog beschikt tegen
woordig over andere onderzoe
kingsmethoden om het gevaar
voor miskraam op te sporen.
Nrmen we het geval van een
vrouw die reeds een miskraam
gehad heeft en onmiddellijk na
het wegblijven van haar men-
struaties haar geneesheer
raadpleegt.
Deze beschikt behalve over het
klassieke klinische onderzoek
over enkele andere technieken
die hem belangrijke inlichtin
gen verschaffen. Vooreerst is
er de dosage van de vrouwelij
ke geslachtshormonen.
De meting van de hoeveelheid
h.c.g. (human chorion gonado-
trofine) in de morgenurine is
een zeer goede aanwijzing
voor de leefbaarheid van de
vrucht.
Minder dan 1500 e van het
h.c.g. wijst op dreigend mis
kraam, zelfs wanneer de
vrouw zich goed voelt en geen
bloedverlies vertoont.
Maar ook de oestrogeen- cn
progesteron hoeveelheden in
een urinemonster van 24 uur
geeft duidelijke aanduidingen.
Dit alles wordt eventueel aan-
gevulgd met een vaginaal ult-
strijkje waarbij het schedes-
lijmviies microscopisch onder
zocht wordt. Ook de toestand
van het vaginaal slijmvlies, al
thans wanneer de gynaecoloog
deze techniek goed beheerst,
geeft inlichtingen over het al
of niet vlot verloop van de
zwangerschap.
Het zijn Juist deze technieken
die de arts vlugger een drei
gende miskraam doen vermoe
den en ook aanleiding zullen
geven tot strenge maatregelen.
Op het ogenblik dat in vele
landen zware druk uitgeoefend
wordt om de abortuswetgeving
te verzachten, mag de aan
dacht niet afgeleid worden van
die kategorie van dc toekom
stige moeders die er aktief nog
iets voor over hebben om een
kind te hebben. Meer facilitei
ten op het abortusfront moeten
onzes inziens in evenwicht ge
houden worden door uitgebrei
der tegemoetkomingen aan
toekomstige moeders.
