Net nieuwe „Elisabeth"
heeft voor
85 miljoen
heel wat
te bieden
WE GAAN HIER EERST LEREN LEVEN
Verhuis-operatie wordt met
vertrouwen tegemoet gezien
Voor Hooigrachters begint
hetinpakken en wegwezen'
Algemeen directeur Bergmeijer
mmJ
f'
stad
JiiêseanaüHBiasüinienRaiBgfSSl!»!
1
ft
PAGINA 3 MAANDAG 11 DECEMBER 1972
LEIDSE COURANT
lillll
LEIDERDORP Het bestuur van de Stichting St. Elisabeth Zieken
huis is huiverend in de kille wind op het zonneterras van de 9
verdiepingen tellende woonflat voor „inwonende leerling-verpleeg
kundigen" van het nieuwe Leiderdorps ziekenhuis toch in de wol
ken. Algemeen directeur mr. J. G. Bergmeijer voelt zich een beetje
op de berg Sion, vanwaar hij zijn uitgestalde rijkdommen laat zien:
een gloednieuw ziekenhuis (500 bedden, kosten bijna 85 miljoen, al
les inbegrepen („maar vergelijk dat nou eens met het nieuw te bou
wen academisch ziekenhuis, dat meer dan 350 miljoen gaat kos
ten"), een park in aanleg, een energiegebouw, de woonflat waar
we op staan met de school, recreatieruimten en een fijne aula.
„En dat alles in degelijke bouw. Dit is geen „wegwerpziekenhuis".
Voorlopig staat het er een jaar of 50. Luxe zult u er niet in aantref
fen, maar er is alles wat een up to date ziekenhuis nodig heeft".
„We maken een hele sprong vooruit, van de Hooigracht naar Leider
dorp. We hadden het wat de sfeer betreft naar ons zin, maar we
misten van alles. Er waren te weinig toiletten, geen dagverblijven,
de patiënten konden alleen over de gangen paraderen. Ook de sani
taire toestanden waren niet bij de tijd. De patiënten zeggen nu al:
dat wordt fijn in Leiderdorp: we kunnen straks gezellig kaarten,
een sigaretje roken en naar de tv. kijken". Dat kan dan gebeuren
in de nieuwe dagverblijven; op elke 36 bedden is er zo'n gezellige
ruimte.
De opzet van het ziekenhuis beantwoordt aan de wens van het be
stuur om een plan te ontwikkelen waarbij de polikliknieken en be
handelafdelingen zich onder het beddenhuis bevinden: het systeem
van de „Breitfuss". Bij dit type ziekenhuis doet zich meestal de
moeilijkheid voor, dat voor de grote belastingen van het beddenhuis
op de onderbouw zeer dure constructieve voorzieningen nodig zijn
om een voldoende flexibele indeling van poliklinieken en behandel
ruimten mogelijk te maken.. Bij een kleiner aantal bouwlagen van
het beddenhuis wordt de belasting geringer, maar ook het aantal
bedden. De keuze is -gevallen op drie vleugels volgens het „dubbel-
corridor-systeem": per verdieping 216 bedden en in het midden een
centrale hal. De architect verkreeg door de geringe hoogte en ge
differentieerde massabouw een schaalverkleining die aantrekkelijk
De investeringskosten per bed, exclusief woonflat, school en aula, ko
men op ca. 150.000, wat volgens mr. Bergmeijer niet te duur is.
Het aantal van 500 bedden (pas over een jaar zal de capaciteit voor
90 pet. benut zijn) wordt verdeeld over: patiënten boven 12 jaar
(411 bedden), patiëntten beneden 12 jaar (65) en gezonde zuigelingen
(24). De medische staf (25 leden) en het personeel in dienstbetrek
king (530, incl. part-timers) kunnen trots zijn op de nieuwe röntgen
en operatieafdelingen, die met de inrichting van de hartbewaking in
Leiderdorp ongeveer tweeëneenhalf maal zo groot zijn als in het
oude ziekenhuis, waar 364 patiënten een onderdak konden vinden.
Er is veel nieuw, zoals de inrichting van de centrale sterilisatie, de
fysische therapieafdeling en de beddencentrale. Met de inrichting
van de medische inventaris was ruim 12 miljoen gulden gemoeid;
alleen al de röntgenafdeling kostte 2,3 miljoen en de laboratoriumin
richting 1,8 miljoen. De verpleegprijs per dag derde klas (thans
99,75) komt op ong. 160 gulden (excl. gebruik van specialistische
ruimten) te liggen. De gemiddelde verpleegduur schat men op 12
tot 14 dagen per patiënt.
Op de laagste verdiepingen (5 in totaal en 7 voor het centrale „to-
ren"-gebouw) is men nog druk aan het werk. Je snapt nooit, hoe
zoiets op tijd klaar moet zijn. Maar de nieuwe wereld voor het
„Elisabeth" tekent zich toch al duidelijk af. Veel kleurschakeringen
bruin, geen „ziekenhuiskleurtje" meer. De patiënten liggen in de
Tekst: Ton Pieters
Foto's: WLm Croese en
Herman van Amsterdam
i
Foto links: op twee kinderverpleegzaaltjes is één speelruimte; een doorkijkje in deze afdeling. Foto midden: de keuken is een heel complex, met een u-arme, een koude en een dieetaf deling. Ook is er een
aparte broodkeuken. In afgemeten porties (volgens voorschrift voor elke patiënt) gaat het eten naar de belendende eetzaal (restaurant). Foto rechts: elke patiëntenkamer (maximaal 6 bedden) heeft alle
mogelijke voorzieningen die in een wandpaneel zijn opgeborgen: licht-, waarschuwingsknopjes, radio, microfoontje, perslucht en zuurstof. Ook kan eventueel een scherm uit het paneel naar voren worden
gehaald.
vleugels aan beide zijden van een centrale corridor, in het midden
waarvan weer de bedieningsruimten zijn (zusterkamers, behandel-
kamertjes, bergruimten, keukentjes en washokken). Met het aanko
pen van de medische apparatuur is tot het laatste gewacht om hele
maal „bij de tijd" te kunnen blijven.
De operatiekamers zijn zo steriel mogelijk; de patiënt wordt door een
soort sluis naar binnen geschoven. Waar dat nodig is, zijn de kinder
afdelingen ook geheel geïsoleerd, via een microfoon kunnen bezoe
kers niet de patiëntjes praten. Ook zijn er speciale speelruimten
voor kinderen gecreëerd, zandbakken en „kliederborden" inbegre
pen. Van de verkeersdrukte op de rijksweg heeft men geen last:
alle ramen zijn voorzien van dubbele glazen. Langs de verdiepingen
lopen buiten galerijen, waar patiënten een luchtje kunnen scheppen.
Ook de zonnewering bevindt zich aan de buitenzijde. Het parkeer
terrein biedt plaats aan 350 auto's. Er is een grote fietsenberg
plaats, een tankstation en een (nieuwe) halte voor NZH-lijn 15, die
meteen de eindhalte van deze lijn is.
Het „zusterhuis", is, zegt men, het hoogste woongebouw van Leider
dorp. Het kan 120 leerlingen herbergen, die ieder een kamertje van
3 bij 3 meter ter beschikking krijgen, niet erg groot, maar er is wel
een eigen „natte ruimte" met douche. De kale huur is 55,-- per
maand; 165 met kost, inwoning en bewassing. „Voor leerling-ver
pleegkundigen die inwonen mogen we niet meer rekenen", aldus de
heer Bergmeijer. Op de verschillende etages zijn gemeenschappelij
ke keuken-units. De gangen hebben oranje latten-plafonds (de gezel
lige restaurantruimte in het ziekenhuis, waar ook langdurige bezoe
kers aan een zitje kunnen plaatsnemen, heeft groene latten). Op de
bovenste verdieping zijn „studio's", een woon- en slaapkamer en
een kichette, waar de hoofdzusters, de rector en het toezichthou
dend personeel van de huishoudelijke dienst gaan wonen.
De centrale hal in de woonflat heeft zitjes, een bar en nog meer
knusse toestanden rond een patio. Erg aanlokkelijk lijkt de televi
siekamer, waar men op verschillend „niveau" naar de beeldbuis
kan kijken, een blokkendoosachtige ruimte die erg ludiek aandoet.
De lesruimten zijn zonnig en de aula kan in een wip worden omge
bouwd tot sportzaaltje. „Als we geld over hadden gehad, was er
een zwembad bijgekomen. Maar ja. dat is er nu niet bij, hoewel ik
dat tegenwoordig met zoveel mensen bij elkaar wel een vereiste
vindt", aldus de heer Bergmeijer.
fcWe gaan nu met elkaar, patiënten in een wisselend bestand, medi
sche staf en verplegend personeel en alle anderen die aan dit
prachtige ziekenhuis verbonden zijn, leren leven in deze nieuwe
schepping. Het zal wel een paar maanden duren. We krijgen hier te
maken met de nieuwste snufjes op allerhande gebied. Pas als we
gesetteld zijn, zal het een openbaring voor ons worden. Tegen die
tijd moet u maar een keer terugkomen".
LEIDEN/LEIDERDORP „We
houden hier allemaal het hoofd
koel", zei afgelopen zaterdag,
schijnbaar onbewogen, mr. J.
G. Bergmeijer, algemeen direc
teur van het Sint Elisabethzie-
kenhuis aan de Hooigracht. Het
was die dag net feest, want 9
december 1892, tachtig jaar ge
leden, begonnen 4 Bedase reli-
nog een hele periode om te wen
nen. Zo'n verhuizing hoop je
maar één keer mee te maken".
Voor het vieren van de tachtig
ste verjaardag van het zieken
huis is, tussen de dozen en krat
ten, geen tijd. „Dat feest komt
in mei volgend jaar wel, als ons
nieuwe ziekenhuis officieel ge
opend wordt'
gieuzen van een Franciscaanse Toen de Bredase congregatie zich
i gaat er steriel
congregatie aan een werk, dat
hen eenmaal boven hun krach
ten zou groeien. Medio 1965 gaf
de congregatie het beheer en de
exploitatie over aan het bestuur
van de Stichting St. Elisabeth-
ziekenhuis, en toen begon in fei
te meteen de slotfase van het
huidige eerbiedwaardige „Elisa
beth", dat vandaag is begonnen
aan het „inpakken en weg we
zen", met bestemming de Lei-
derdorpse Simon Smitweg, waar
een nieuwe toekomst, modern
en royaal, wenkend ligt te
wachten.
,Het hoofd koel", zei de heer
Bergmeijer ferm, maar hij en
de zijnen zullen de hemel dan
ken als tegen Kerstmis het hele
circus en de menagerie over
zullen zijn; „en dan krijgen we
in '65 had teruggetrokken als ei
genaresse, werd het nieuwe be
stuur direct geconfronteerd met
een afwijzend advies van de
Ziekenhuis commissie op een
verzoek van de congregatie tot
het bouwen van een kinderpavil
joen met 60 bedden. De com
missie wenste geen medewer
king meer te verlenen aan aan
vragen tot gedeeltelijke bouw
aan de Hooigracht. Het zieken
huisbestuur kon beter met een
voorstel komen tot algehele
nieuwbouw aan de Hooigracht
of ergens anders in Leiden. Er
werd contact opgenomen met de
bouwmaatschappij Melchior n.v.
en de architect ir. F. J. Knibbe-
ler b.i., beide te Maastricht. Het
saneringsplan aan de Hooi
gracht werd afgewezen vanwege
de lange duur van bouwen
gepaard gaande overlast.
De verdere historie is bekend:
ruim twee jaar werd met de ge
meente Leiden onderhandeld
over het bouwrijpmaken van
grond achter de Churchilllaan
aan de Haagweg. De onderhan
delingen liepen vast en in maart
'69 werd besloten grond te ko
pen aan de Leiderdorpse Per
sant Snoepweg. Het gemeente
bestuur van Leiderdorp verleen
de alle medewerking tot op he
den (was ook vertegenwoordigd
in het bouwteam). Zo ging het
nieuwe Eli6abeth-ziekenhuis
voor Leiden verloren, maar
bleef behouden voor het (nog
vage) stadsgewest.
Utrecht/Leiden „We doen dit werk nu al een jaar
of zes. Het is destijds begonnen met het grote Heer-
lense ziekenhuis Dr. De Wever en het volgend jaar
hopen we onze twintigste ziekenhuisverhuizing tot een
goed einde te brengen", aldus de heer P. van Baal,
uitvoerder van het komende Elisabethtransport, die
namens de firma Geytenbeek (zusteronderneming van
Van Gend en Loos) de operatie met vertrouwen tege
moet ziet. „Het is altijd goed gegaan en dat gebeurt
i ook i
En
tweede verdieping hele inventarissen compleet ii
container geschoven. Bij het ziekenhuis zal dan
gedeelte van de straat zijn afgezet, maar de ambulan
ces zullen bij het gebouw kunnen komen, want ook
tijdens een verhuizing moet een ziekenhuis functioneel
blijven. Accuratesse is een eerste vereiste bij deze
verhuizers. Zo moet b.v. het röntgenarchief geheel op
volgorde blijven, immers het moet direct weer ge
raadpleegd kunnen worden op het nieuwe adres.
de Als de firma Geytenbeek geen ziekenhuizen aan het
rollen brengt, geeft men zich over aan andere specia
liteiten: het verhuizen van kantoren, industriële ver
pakkingen, computervervoer en het verplaatsen van
hele archieven („bijna 6 km. aan boeken van het ge
meentelijk archief in Den Haag"); „en dan hebben
we altijd nog wel tijd voor normale inboedel, voor
verhuizingen in binnen- en buitenland".
i niet; we hebben voor heel Gemiddeld zijn 16 man verhuizers (een ploeg in het De i
wat hetere vuren gestaan". De firma Geytenbeek te
Utrecht heeft het druk deze maand: niet alleen „Lei
den" gaat over, maar tegelijkertijd het ziekenhuis St.
Antoniushove te Leidschendam en even later het zie
kenhuis te Oostburg.
De Utrechtse verhuisonderneming heeft aan de Hooi
gracht 6500 pakdozen afgeleverd voor het „klein
goed". maar men heeft nog heel wat meer in zijn
mars. Zo gaat Geytenbeek op 14 december aan de
voorzijde van het Hooigrachtziekenhuis werken met
een kraan en container. Dan worden op de eerste en
oude en één in het nieuwe gebouw) met twee tot drie
wagens in de weer. „Het is gewoon pendelen voor
ons", vertelt de heer Van Baal", alles is gepland en
alles wordt ook zo uitgevoerd; daar is geen speld tus
sen te krijgen. Waar we aan beginnen, wordt ook ach
ter elkaar afgemaakt. Ook al zou er een uurtje of wat
meer werk aan zitten. Dat komt wel eens voor. Zo
ontdekten we op het laatste moment in Leidschen
dam. dat ergens een zuster er een hobby op na hield
en plotseling kwam bij de boel nog een kubieke meter
of 50 aan bloem- en plantenbakken. Dan loopt het pro
gramma wat uit".
(ruim 7 jaar) en de daarmee Op 21 oktober '69 werd de eerste
paal geslagen en het hoogste
punt werd bereikt op 14 juni
1971. Eindelijk is het zo ver:
oud kan worden afgedankt (aan
de psychologische faculteit van
de universiteit) en het nieuwe
staat voor de deur. Vanmorgen
om 8 uur is de verhuizing ge
start met het overbrengen naar
Leiderdorp van de inboedel van
alle zusterkamers en eventuele
overcomplete bedden en ma
trassen. De komende dagen
gaat dat zo door. De wagens
van de firma Geytenbeek uit
Utrecht, specialisten in het
overbrengen van ziekenhuizen,
rijden volgens een vast schema
af en aan. Hele archieven gaan
de hort op. magazijnen, bureaus
en kantoorinventaris, de inhoud
van leslokalen, de keuken, het
tabernakel uit de kapel, de ra
dio-omroep en nog vele andere
omvangrijke zaken.
De ziel van de verhuizing wordt
bereikt op 20 december. Dan
gaan de ongeveer 200 patiënten
op transport, verzorgd door 60
vrijwillige hulpkrachten van het
Rode Kruis en 10 leden van de
Leiderdorpse B.B., die zich
graag voor dit werk beschik
baar hebben gesteld. De 9 am
bulances (5 van De Jong, 2 van
Beuk v.h. Nieuwkoop en 2 Rode
Kruiswagens uit Den Haag)
worden begeleid door motoror-
donnances van de Rijkspolitie;
de B.B. kring A, Zuid-Holland
heeft verbindingsmaterieel ter
beschikking gesteld.
Voor de verhuisgelegenheid zijn
de zieken in vier categorieën
verdeeld; de lopende patiënten
worden met bussen overge
bracht, wie niet'in staat is om
te lopen maar toch niet ernstig
ziek is, wordt vervoerd per
snelweg-ambulance; patiënten
die extra aandacht nodig heb
ben gaan in normale eenper
soons-ambulances en tenslotte
zijn er nog enige patiënten die
met „bed en al" (met extensie-
en bewakingsapparatuur) in een
aparte trailer op transport wor
den gesteld.
Daar de verhuizing in de gebou
wen zelf de meeste tijd en in
spanning gaat kosten, zullen in
het oude en nieuwe ziekenhuis
aparte ploegen werkzaam zijn.
zodat op alle punten voldoende
vakkundige hulp aanwezig is
voor het interne transport en
het op- en afladen. Via een cen
trale post met mobilofooninstal-
latie wordt alles grondig gere
geld. Het ziekenvervoer wordt
op één morgen - 20 december -
gerealiseerd, en zal om 6 uur
ochtends beginnen.
patiënten worden op 20 december door het
ziekenhuis zelf naar Leiderdorp gebracht. Een aantal
gaat per „Geytenbeek". die een luchtgeveerde trailer
bezit, met een hydraulische laadklep. De patiënt
wordt met bed en extensiemcteriaal de verwarmde
trailer binnengereden. In die trailer is plaats voor
telkens zes patiënten, begeleid door arts en verpleeg
kundigen. In de trailer gaan ook de baby's „met wieg
en al". Voor de heer Van Baal en zijn personeel is
het allemaal gesneden koek. „ook al liggen we er
soms wel eens een paar nachtjes van wakker. Maar
u zult zien: alles gaat bij ons op wieletjes en karre
tjes
