HET OLIJKE KRUID
WOEKERT VERDER
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1972
Van 11 november tot - bij leven
en welzijn 7 maart van het
volgend jaar, zijn de hekken
weer van de dam. Op de elfde
van de elfde (en als je erg ver
antwoord te werk wilt gaan: 's
avonds om elf minuten over elf)
komen de eerste schapen met
hoempa's en veel alaafs die be
faamde dam over. Dat gaat dan
zo'n paar maanden door. Op ge
zette tijden, weliswaar, maar de
leut verslapt niet. Nu sinds ja
ren het vasten is ingebonden in
de kerkelijke geschiedenisboek
jes en alleen het askrulsje
straks het besef van het vergan
kelijke levendig tracht te hou
den, herkent nauwelijks iemand
nog de herkomst van het carna
val. dat zich als een olievlek
over de lage landen aan het uit
breiden. is. Carnaval: carnele-
vare - vlees opruimencame
vale - vlees, vaarwel! Het inte
resseert onze georganiseerde
hossers en feestneuzen geen
zier. Hooguit denkt men daarbij
aan de grof vuilophaaldienst.
Ons carnaval is zijn basis ont
groeid. We hoeven niet meer uit
de band te springen, omdat 40
dagen leven op water en brood
in het verschiet liggen. De helle
straffen, bij het verzaken aan de
vastenverplichting, liggen in het
waas der mythologie, waar ook
trollen en kabouters voor eeuwig
rondwaren. Carnavall Ooit een
heidens ritueel, dat bedoelde de
natuurkrachten in de lente tot
nieuw leven te wekken. Het
mocht wat. De magie van mom
bakkesen en zotsplunjes kan ons
gestolen worden. De Raden van
Elf hebben wel andere zaken
aan hun hoofd, eer ze zich daar
druk over zouden maken. Carna
val is nog steeds het roemruchte
tijdperk van de onverholen pret,
van de boog die niet altijd ge
spannen kan zijn. van het laat-
maar-waaien. Maar het „later
zien we wel weer verder", de
zuidelijke, zonnige zorgeloosheid,
is er niet meer bij. Dat is uit de
statuten gehaald. Carnaval is
geëvolueerd tot een serieuze
zaak, waarbij men graag op de
sociale toer gaat.
Carnaval in Zwammerdam is
geen Carnaval in Rio, dat som
mige Engelsen drieduizend mijl
reizen waard is. Als men zich in
Noordwijkerhout, Alphen a.d.
Rijn, Delft of Wateringen in de
polonaise stort, zullen er - zoals
in Brazilië - geen vrouwelijke
politieagenten aan gewaagd wor
den om toezicht te houden en
daarbij het risico te lopen voor
gecostumeerde meisjes te wor
den aangezien. Maar om nou te
zeggen, dat de Randstad minder
los komt dan Maastricht, Ber
gen op Zoom of Den Bosch, is
gewoon niet juist. In dit opzicht
zijn de grote rivieren sinds een
jaar of tien drooggelegd. De
scheiding tussen Noord en Zuid
is een achterhaalde kwestie.
Dat zeggen tenminste vele presi
denten van Raden van Elf en tal
van Prinsen, die het door hun
contacten over en weer kunnen
weten. Noord en Zuid zitten nu
ook weer niet bij elkaar op
schoot, maar sinds na de laatste
wereldoorlog meer Limburgers
en Brabanders in het westen
kwamen werken kreeg de inte
gratie van de verschillende be
volkingsgroepen een kans. Het
carnaval kon aan de doorbraak
beginnen en vestigde zich voor
goed in het Westland, de Rijn
streek en tussen de bollen en
De elfde
van de elfde
's avonds
elf ever elf
duinen. En het olijke kruid woe
kert verder; zelfs in Lelystad en
Dronten kan men ervan meepra
ten. De verhollandste Prinsen
kunnen na zo'n jaar of tien met
de rechterhand links aan de op
getogen kap en met de andere
hand op het hart getuigen, dat
carnaval tussen de erfgenamen
van Willem van Oranje. Lumey
en de Dordtse Synode een lang
leven beschoren is. Als je het
maar goed opzet, gedegen orga
niseert en er de juiste medewer
kers voor weet te vinden.
Zelfs de voorzichtlgen en
geïnstitutionaliseerde cultuurbe
schermers zijn overstag gegaan.
Zo is, te elfder ure, maar nog
net op tijd, deze week in Voor
schoten een nieuwe scheut ge
vormd'aan de dikker wordende
carnavalsboom. De „Forse Ca
ters" gaan hier proberen enige
furore te maken. Nota bene op
initiatief van de Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen, die het
risico van een forse kater in de
heerlijke gedachte incalculeerde.
Wéér een verantwoorde vereni
ging erbij. Want positief is ons
carnaval beslist. Er wordt niet
met de pet naar gegooid. Onze
westerse carnavalisten zijn een
ernstig soort lolbroeken, die best
een biertje of wat lusten, maar
daarbij de Nierstichting, de be
jaarden en kindertehuizen, de
zieken en gehandicapte zwem
mers niet vergeten en royaal in
de vréugde betrekken.
De elfde van de elfde geeft ook
nu weer entree aan straat- en
zaalcarnaval. Het zuiden gaat
de straat op en zuigt de hatse-
kiedeeërs uit het Noorden die
er ooit aan geproefd hebben
voor een paar dagen mee. Wie
liever in Den Haag, Delft, Lei
den, Alphen, Noordwijkerhout of
waar dan ook in de soppige dre
ven bij moeder thuis wil blijven,
hoeft niets tekort te komen. We
hebben alles gebundeld voor u
klaar liggen: optochten met in
het zuiden gekochte, gehuurde of
zelf gemaakte wagens, hofkapel
len, hossen en springen met de
stoelen aan de kant en dan als
apotheose de goede doelen. Dat
misschien eens hier en daar een
stichtingsdirecteur de deur voor
het carnavalsfruit gesloten
heeft, omdat hij net zat te knies
oren, mag de pret niet druk
ken. Dat is onze instelling niet.
Zoals een (gepensioneerde)
Prins ons zei: Alleen onszelf
laten vollopen? O nee...!II
TON PIETERS
Randstad
niet minder
„los" dan
het zuiden
Een ingewikkelde rechtstreekse uitzending in 1922 op de renbaan van
Brooklands. Een direct verslag was er evenwel niet bij.
Winston Churchill ii
juni 1942.
zijn luchtbeschermingskostuum voor de BBC-microfoon in
Koningin Elisabeth leest in 1957 haar kerstboodschap voor in het kasteel
van Sandringham. Dat jaar kwam de koninklijke kersttoespraak voor het
eerst op de tv.
Van onze correspondent
LONDEN Het kwam knetterend, piepend en flui-
j tend door de primitieve koptelefoons en zonderlinge
luidsprekers, die de vorm hadden van een zwane-
I hals, met aan het uiteinde een enorme hoorn. Van
ctoringvrije frequentie modulatie of high fidelity was
nog geen sprake. Maar de harten van de luisterende
radio-amateurs begonnen toch sneller te kloppen
toen boven het gekraak een nasale mannenstem te
horen was, die zei: „This is 2 LO calling. Ladies en
gentlemen, wij lezen nu het nieuws".
Het nieuws werd voorgelezen door Arthur Burrows,
I die praatte in het mondstuk van een antieke tele-
foon, verbonden met een zender voor draadloze tele-
l fonie. In Londen wezen de klokken zes uur aan. Het
I was de avond van 14 november 1922, de dag waarop
I de BBC geboren werd.
De C in BBC stond toen nog voor „company" nu
I voor „co. lo.ction" maar het was een maatschap-
I Pij. opgericht voor het a.gemeen nut. Directeur-gene-
l raai John Reith, een 34-jarige Schot, legde beginse-
i len vust over vrijheid en onpartijdigheid, die de BBC
I trouw bieef door dik en dun, ook al moest zij er
I vaak hard voor vechten.
I Da lartste tijd wordt steeds meer het verwijt ge-
I 1 1 - ;terst-!inkse elementen een leiden
de rol spelen in de BBC. De Labourpartij is van oor
deel dat de BBC steun geeft aan de conservatieven,
terwijl juist dezen de BBC verdenken van overdre
ven sympathie voor de socialisten. Een andere vorm
van kritiek is dat sommige tv-programma's het ze
denbederf in de hand werken.
Nieuw speelgoed
Na de eerste wereldoorlog al werden experimentele
radiouitzendingen gemaakt. In 1920 zong de Australi
sche sopraan Nellie Melba voor een geïmproviseerde
microfoon, opgesteld in de experimentele studio van
de radiofirma Marconi in Chelmsford bij Londen.
Haar stem werd opgevangen in vrijwel alle delen
van het land, en zelfs hier en daar in het buitenland.
De volgende dagen stonden de Britse kranten er vol
van. Het was een gebeurtenis die de verbeelding van
het grote publiek prikkelde. Van toen af wilde iedere
Brit kennismaken met het nieuwe speelgoed.
Miljoenen bouwden zelf een radio-ontvanger, ook
toen de kristalapparaten plaats begonnen te maken
voor toestellen met lampen. Het was toen een hele
toer om je radio precies af te stellen, en radio-ama
teurs die oscilleerden, maakten zich erg impopulair,
want zij hinderden de pogingen van hun buren om
ook iets op te vangen.
De eerste vier jaar kreeg de radio af te rekenen met
zoveel problemen, dat hij ze nauwelijks overleefde.
Er waren beperkingen in overvloed: wat de beschik
bare golflengten betrof, de sterkte van de zenders en
de zendtijd. De BBC mocht een paar uur per dag in
de ether komen, namelijk 's-middags en 's-avonds.
Theaterdirecteuren waren gekant tegen de radio,
omdat zij lege zalen vreesden. Talrijke artiesten
kregen het verbod om deel te nemen aan uitzendin
gen. De minister van PTT verbood de radio iets te
doen dat de belangen van de pers zou kunnen scha
den. En om te voorkomen dat de verkoop van
avondkranten zou dalen, werd besloten geen nieuws
berichten uit te zenden vóór 7 uur 's-avonds.
Nieuws
Ook de geestelijke overheid stond vol wantrouwen
tegenover de miraculeuze draadloze apparaten van
de jaren twintig. In 1923 weigerde de deken van
Westminster zijn toestemming te geven om de huwe-
lijksdienst van de hertog van York in Westminster
Abbey uit te zenden. „Een dergelijke uitzending",
zei hij, „zou door een groot aantal personen ontvan
gen kunne worden op een oneerbiedige manier. Het
zou zelfs mogelijk zijn dat mensen, die zich in een
pub bevinden en hun hoed of hun pet ophebben, haar
beluisteren, en dat wil ik niet".
Tot in 1927 werden rechtstreekse uitzendingen alleen
toegestaan als zij niet vergezeld gingen van com
mentaar of ooggetuige-verslagen. Zelfs een uitzen
ding van de jaarlijkse Derby bracht over deze grote
paardenwedren geen verslag.
Maar het nieuws heeft altijd een belangrijke rol ge
speeld op de Britse radio. Na de eerste hinderlijke
beperkingen kwam in 1926 de grote doorbraak op in
formatiegebied. Het was het jaar van de nationale
stakingen, die ook al de kranten van het land platleg
den. Toen werden meteen al de beperkingen inzake
inhoud en tijd van radioberichtgeving opgeheven.
Mensen die nog nooit naar de radio geluisterd had
den, volgden nu met grote belangstelling de nieuws
bulletins van de BBC. Deftige Londense clubs schaf
ten zich voor het eerst een radiotoestel aan.
In het parlement werden afschriften van het BBC-
nieuws doorgegeven. Ook in de etalages van grote
winkels verscheen de inhoud van de nieuwsbulletins.
John Relth was toen niet alleen directeur-generaal,
maar ook chef van de nieuwsdienst. Hij zorgde er
voor dat de BBC volkomen objectief en onafhanke
lijk bleef. In sommige politieke kringen werd aange
drongen op staatscontrole over de BBC, maar Reith
wist dit te verhinderen.
Nadien werd de BBC geprezen, omdat zij tijdens de
nationale staking ertoe bijgedragen had om de pols
slag van de natie kalm en gezond te houden door ge
loofwaardig nieuws uit te zenden en te zorgen voor
vlugge logenstraffing van valse geruchten. De BBC
was een stichtend voorbeeld geweest voor al de ra
dio-omroepen van de wereld.
Victorie
De wereldoorlog was de tijd vun radio Nederland
vanuit Bush House, waar in juni 1941 de V van Vic
torie, in morse gespeeld op een dof klinkende grote
trom, gelanceerd werd. Later volgde op dit morse
signaal het aanvangsthema van lieethovens vijfde
symfonie. Het oude getrommelde V-signaal dat na
de oorlog in gebruik bleef in de buitenlandse uitzen
dingen van de BBC, werd pas onlangs vervangen
door een scherper klinkend electronisch signaal.
Vandaag de dag zijn in Groot-Brittannië 1 miljoen
kleuren-t.v.'s en tenminste 15,3 miljoen zwnrt-wit
toestellen in gebruik. Ruim de helft van de 55 mil
joen Britten kijkt iedere dag naar een of meer pro
gramma's van de BBC. Het aantal kljkvergunningen
bedraagt 10 miljoen en het aantal radio's is niet te
schatten. Het zijn duizel ngwekkende cijfers, tot
stand gebracht in 50 jaar. de tijd waarin be L'BC is
uitgegroeid tot een reus, die iedere andere radio- en
televisieomroep van de wereld in de schaduw stelt.
ROGER SIMONS
