Henk de By brengt
kunst in huiskamer
Welvaart
betekent
niet altijd
welzijn
Residentie-Orkest
en de Rijksoverheid
Hou het
scherm
in 't oog
Ti-ta-tovenaar tien
min. vroeger op Ned. I
Adèle
valt
in
voor
zieke
Johnny f
PAGINA 2
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 2 NOVEMBER 1972
Een tv-kunstrubriek met een
lange adem en nog lucht voor
vele jaren wordt sedert een
jaar of tien in leven gehouden
door Henk de By van de VARA.
Onder de titel Signalement
seint hij twaalf maal per jaar
beelden over naar de kijker
die zich in postuur heeft gezet
om de kunst te verkennen en
de mens in de kunstenaar te
monsteren, omdat de vorm
niet los is te maken van de
vent.
Ais dit laatste al geldt voor de
kunst, dan ook voor deze
kunstrubriek, waarin de avant-
garde-van-nu heeft moeten wij
ken voor de voorlopers van de
moderne kunst? Erik Satie in
plaats van Ton Bruynèl, Paul
van Östayen als wegbereider
voor Johnny the Selfkicker en
Picasso als voorbeeld voor
contemporaine kladschilders
met toekomst?
Henk de By (56): „Kunst is en
blijft een moeilijke zaak. Velen
huldigen het standpunt: kunst
kan mij gestolen worden. En
de tv is het zelfde als de wa
terleiding: er moet de vloeistof
uit komen, die men verwacht.
Anders krijg je moeilijkheden.
Met echt avant-gardisme op
het massamedium maak je de
mensen kopschuw. Maak de
mensen nu eens wijs waar het
kunstenaarschap schuilt van
de man, die zand in vormen
uitstrooit op een houten vloer.
Ik heb eens een uitzending ge
wijd aan de pop-art en de op-
art. Gevolg duizenden brieven.
Moeten wij daar ons kijkgeld
voor betalen? Misschien had
den die mensen wel gelijk. We
hebben ze allemaal een gave
postzegel van twee cent ge
stuurd als vergoeding voor ge
derfd kijkgeld, want dat waren
toen ongeveer de kosten per
uur. Ik heb daarom bewust ge
zocht naar een tussengebied.
Een van de overwegingen bij
de keuze van de onderwerpen
voor Signalement is dat de tv
mogelijkheden biedt voor die
uitingen van de kunst en voor
die kunstenaars, bij wie een
nieuw kunstbesef is ontstaan
en die hebben gefungeerd en
zijn geaccepteerd als baanbre
kers, van wie de taal nieuw
maar verstaanbaar is, omdat
ze binding hebben met het ver
leden".
Eigen werk
Het laatst uitgezonden Signale
1 buiten-
ment was gewijd aan Erik Sa
tie, een tijdgenoot van Debus
sy, maar in veel opzichten met
sterkere verwijzingen naar een
nieuw muziekbesef. Het was
weliswaar een programma van
Franse makelij, maar voor ons
land geschikt gemaakt, o.a.
door Reinbert de Leeuw, die in
uiterlijk iets weg heeft van Sa
tie, diens composities te laten
spelen. In de afgelopen negen
jaar had hij voorts
landse programma's o.m. op
het scherm modern Ameri
kaans toneel, Kokoschka, Klee,
Dali, Fellini, Lorca, Miro, Joy
ce. Nono etc. Voor het meren
deel kwam hij echter met ei
gen werk: Danzi-kwintet,
Heyermans, Nescio, Peter
Weiss, Ed Hoornik, Mary Dor-
na, Werkman, Rauschenberg,
Melle, Koornstra enz.
Het is duidelijk, dat muziek
een belangrijke rol speelt in
deze kunstserie. Uiteindelijk
heeft Henk de By een conser
vatorium achter de rug en was
hij tien jaar muziekrecensent
voor hij via de presentatie van
de VARA-kunstrubriek Spiegel
der Kunsten chef werd van
zijn eigen rubriek Signalement.
Hij is dan ook heel diep inge
gaan op het verschijnsel Mat-
theus-Passie, zelfs op de com
merciële kant ervan, zo o.a.
van de zangeressen die aan
een reeks optredens een auto-
tje overhouden. De kunst moet
bij het volk komen. De kunst
heeft ook een menselijke kant.
Breng die menselijke kant dan
bij het volk, zo luidt ongeveer
het adagium van de mensen
die het Signalement uitzenden
in de hoop gehoord te worden.
Henk de By: „Ik had een keer
de moderne Amerikaanse pop
artman Rauschenberg op het
scherm in het typische decor
van het Amsterdamse Katten
burg in afbraak. Dit zal de
mensen aanspreken, dacht ik.
De volgende dag één brief,
zegge en schrijve één brief
van een dame die schreef:
„De heer Rauschenberg had
zo'n leuke trui aan. Kunt u mij
aan het patroontje helpen?"
Wat dat betreft heb ik niet zo
heel veel illusies. Ik ben al te
vreden als ik een zeker effect
aereik. Na de uitzending over
Nescio werden zijn boekjes
"oed verkocht. Ook ontstond er
belangstelling voor het werk
van Willem Gehrels na een uit
zending over hem. Helaas
hecht de Ned. t.v. niet aan tra
ditie. Telkens schijnt na vrij
korte tijd een bepaald pro
gramma uitgediend. Dan moet
er weer iets anders komen.
Kijk maar naar de kunstru
brieken van de andere omroe
pen. Allemaal verdwenen, ter
wijl ze toch goed waren. Ik
vind dat jammer. Ik kan ook
Henk de By in gesprek met
Cathy Berberian, een zange
res die o.a. moderne compo
sities van de Italiaanse avant-
garde-componist Berio uit
voerde in een uitzending van
Signalement.
niet alles doen en het leukste
zou zijn om met collega's van
andere omroepen de voorhan
den onderwerpen te verdelen.
De kijkers en de kunst zouden
er de vruchten van kunnen
plukken".
Het geheim
Bij Signalement is momenteel
in voorbereiding een program
ma gewijd aan de Groningse
expositie Het geheim, waar
Duitse schilderkunst wordt ge
toond van allegorie en symbo
liek. Een heel bijzonder onder
werp moet worden het Amster
damse café Eylders waar in
de oorlog het kunstenaarsver
zet huisde. Bertus Aafjes
schreef er o.m. gedichten in
het gastenboek, die als ongepu
bliceerd werk op de tv zullen
.komen. Waarschijnlijk op 7 de
cember al. Op de lijst staat
voorts een film gemaakt in de
Hengelose nieuwbouwwijk de
Kasbah, ontworpen door archi
tect Piet Blom. Het bijzondere
van deze volkswoningbouw is
dat de gemeenschapszin in
deze wijk wordt gestimuleerd
door de concentratie van de
gemeenschappelijke voorzienin
gen op de begane grond onder
woningen, die op palen zijn ge
plaatst.
En dan volgt Jan Ilanlo voor
wiens Ote Boe een bijzondere
vorm is gevonden. Want dat is
steeds weer de vraag. De kij
ker moet leren zien, maar
daarvoor moet hij de kans
krijgen zijn kijken om te zet
ten in zien. Daarvoor moet de
tv-maker hem de mogelijkheid
aanreiken. En dat is altijd
weer het moeilijkste van tv
maken: de vorm. Nu is het ge
dicht Ote Boe tot zelfs in de
Kamer punt van discussie ge
weest. Op de tv geeft men een
Kamerdebat weer, dat verzeilt
in dermate onzin, dat wanneer
op zeker moment het gekra
keel overgaat in de declamatie
van Ote Boe iedereen tenmin
ste dit vers als zinnig zal erva
ren.
Henk de By: „Als tv-maker
moet je het van de anekdote
hebben of van typisch mense
lijke accentjes. Satie woonde
in een huis zonder water en
gas. Hij legde zichzelf deze ar
moe op. Hieruit kan men de
strenge vorm van zijn muziek
verklaren. Zo kan men ook uit
de levenswijze van Hanlo het
wezen van zijp werk terugvin
den. En dit alles dan in een
pakkende vorm, die groeit ter
wijl je er aan bezig bent. Zo
breng je de kunst in de huiska-
TON OLIEMULLER
TELEVISIE
HEDEN
NEDERLAND I
18.45 uur Ti-Ta-Tovenaar
18.55 uur Journaal
19.05 uur Kinderkrant
19.30 uur Peter Conlan
!0.00 uur Journaal
10.21 uur Van school gestuurd
(documentaire)
11.20 uur En nu mijn ver
zoek
11.50 uur Nader bekeken
12.10 uur Israël '72
12.40 uur Spel met verleden
13.15 uur Journaal
NEDERLAND II
18.45 uur Ti-Ta-Tovenaar
18.55 uur Journaal
VPRO
19.05 uur Beertje Colargol
19.20 uur Zwijgen is goud
19.45 uur Popeye
1 20.00 uur Journaal
1 20.21 uur All in the family
1 21.00 uur Zip code (documen
taire)
21.45 uur Millhouse, een witte
comedie
23.15 uur Den Haag vandaag
1 23.25 uur Journaal
MORGEN
NEDERLAND I
10.45 uur School-tv
18.45 uur Ti-Ta-Tovenaar
18.55 uur Journaal
KRO
19.05 uur Piste
20.00 uur Journaal
20.21 uur Citroentje met suiker
21.10 uur Brandpunt
22.00 uur Messa da Requiem
23.30 uur Journaal
Van onze muziekredactie
DEN HAAG De tournee van het Residentie-Orkest door 's-
Gravenhage en omstreken, waarbij dit ensemble zich splitste
in twee delen, die elk een zelfstandige taak op zich namen,
doet ons denken aan de CRM-begroting 1973 en wat daar ver
meld staat omtrent de funkties, die de minister in de naaste
toekomst de gesubsidieerde symfonieorkesten heeft toebe
dacht.
Vooreerst de subsidiepost 1973: die is voor alle orkesten geza
menlijk gesteld op 21.958.000,-, zijnde een stijging van ruim
11% t.o.v. 1972 6% dienen voor „salarismaatregelen", de res
terende 5% hebben betrekking op „verdere kosten".
Belangrijker nog dan deze mededeling achten we de opvatting
van de bewindsman omtrent de taak der orkesten. Het orkes-
tenbestel moet gezien worden als een onderdeel van de gehele
muziekpraktijk, die in de toekomst een grotere beweeglijk
heid zal moeten vertonen.
Het muzikale aanbod zal sterker gedifferentieerd moeten zijn,
zodat ook de orkesten een ruimere taak zullen moeten aan-
vaardei
De minister handhaaft het beginsel van de geografische sprei
ding, maar is van mening, dat de sociale spreiding thans bij
zondere aandacht verdient. De muziekpraktijk zal in het alge
meen een grotere flexibiliteit te zien moeten geven. Het is
denkbaar dat dit een zekere herstrukturering met zich zal
meebrengen, waar het de werkzaamheden der musici zelf be
treft. Kort samengevat zullen de uitgangspunten van het toe
komstig beleid moeten zijn:
„Een grotere flexibiliteit in de algemene organistie van het mu
ziekleven en een ruimer gedifferentieerd aanbod, waarbij de
eisen van continuïteit en verandering voorop staan".
Deze door ons vetgedrukte uitspraak: we moesten ze in ver
band brengen met de muziekpolitiek door de artistieke en za
kelijke leiding van het Residentie-Orkest gevoerd. De jongste
tournee is een aanduiding, hoe zij bewust rekening houdt m
de veranderende opvattingen ten departemente.
Terecht ons inziens.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Van onze radio- en tv-redactie
ïILVERSUM In de periode van donderdag 9 november tot zondag
6 november zal het kleuterprogramma van de NOS, Ti-ta-tovenaar,
•roeger worden uitgezonden en wel om 18.35 uur, althans op Ned.
Op Ned. II blijft het normale tijdstip van 18.45 gehandhaafd.
>it hangt samen met het toewijzen van extra zendtijd aan de politië
le partijen in de tijd voor de verkiezingen op 29 november. Zoals wij
,1 meldden krijgt iedere partij of groepering twee radio- en twee tele
visie-uitzendingen van elk tien minuten, namelijk een radio-uitzending
.p Hilversum I van 19.20 tot 19.30 uur en een op Hilversum II van
6 19 tot 18.29 uur: voorts televisie-uitzendingen via Nederland I van
B 40 tot 18.50 en via Nederland II steeds vóór het late journaal.
In een uur durende dokumentaire
laat de VPRO zien dat welvaart
niet altijd welzijn betekent. Was
vroeger het ideaal om twee auto's
in de garage te hebben staan, te
genwoordig gaat het om nog
meer. Voor dit altijd meer moet
een harde strijd geleverd worden
die vaak frustrerend werkt. Als bij
voorbeeld heeft men een Ameri
kaanse familie genomen die vol
gens buitenstaanders het ideaal al
een heel eind heeft bereikt. De
vader verdient een tóp-salaris, het
gezin woont in een dure buurt en
de kinderen hebben nooit anders
dan luxe gekend. Ned. II 21.00 uur.
Peter Conlan
Dé Engelse zanger Peter Conlan
zingt omringd door vele fans op
de Noordzeepier in Wijk aan Zee.
Ned. I 19.30 uur
Israël '72
s het Stedelijk Museum te Am
sterdam worden nieuwe tentoon
stellingen gehouden: tekeningen
van Jan van Herwijnen (11
nov.-17 dec.), schilderijen van
Ger Lataster (11 nov.-7 jan.),
werk van Jan Dibbets (17 nov.-
14 jan.). Ons lieve leven - 100
jaar persfotografie in Nederland
- 25 nov.—14 jan.).
Galerie Krikhaar, Spuistraat 330
Amsterdam, exposeert tot eind
december grafiek van Chagall,
Miro, Picasso en Zcdkine.
Dc tentoonstelling Van 'aar tot
Timmerman, 300 jaar Russische
kunst, die (gratis) te bezichti
gen is in het tentoonstellingsge
bouw N.Z. Voorburgwal 345 Am
sterdam, is verlengd t/m 15 ja
nuari.
In deze aflevering van Israël '72
maken we kennis met Shlomo Go-
ren. opperrabijn van Tel Aviv,
professor Benyaniin Mazar een r"
wereldberoemde archeoloog die
op het ogenblik bezig is met de
opgravingen van de in het jaar
'70 verwceste te ipel. en de oud-
premier van het land David Ben
Goericn. Ned. I 22.10 uur.
Zwijgen is goud
In deze derde aflevering worden
de eigenaardigheden van de dr
legendarische figuren van d
stomme film Charlie Chaplin
Harrv Langdon en Buster Keaton 1
bekeken. Ned. II 19.20 uur.
All in the family
Eenmaal in de drie weken zendt
de VPRO de amerikaanse comedy
serie All in the Family uit. Van
avond de tweede aflevering met
de titel „Edith de rechter". Ar
chie Bunker krijgt het aan de
stok met de wasserette baas Joe
„Syrian" Girgis. Beide heren voe
len zich door de ander benadeeld.
Daarom moet, zo stelt Joe voor,
zijn beste klant voor scheidsrech
ter spelen. Tot Archies verrassing
blijkt dat zijn eigen vrouw Edith
te zijn. Ned. II 20.35 uur.
Millhouse
Millhouse, een witte komedie, is
een satirische dokumentaire over
de politieke loopbaan van Richard
Nixori. We zien allerlei oude film
en tv-opnamen reklamespotjes,
toespraken, interviews en verkla
ringen van en met de president
van Amerika. Deze film baarde
destijds in Amerika veel opzien.
Ned. II 21.45 uur.
llllilllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllll
NEDERLAND II
18.45 uur Ti-Ta-Tovenaar
18.55 uur Journaal
TROS
19.05 uur Calimero
1 19.10 uur Flipper
19.30 uur Zorro
20.00 uur Journaal
1 20.21 uur Op losse groeven
1 21.25 uur De FBI
1 22.15 uur Rita Reys zingt Michel
Legrand
22.40 uur Uit de kunst
22.50 uur Eigentiids
23.20 uur Journ
RADIO
U-tij. IKOK:
18.30 Kleur: vragen rondom schrift
en samenleving NCRV: 19.00 Bij de
tijd: serie uitzendingen over het ou
der worden (li. 19.20 De kerk van.
daag: nieuws en commentaar 19.55
Kunst- en vliegwerk: informatie
:1e tentoonstellingen 20.00
gde gewijde i te'
(Si V.
20.37 (S) De laars
hoorspel (dl. 5)
i de nek. serie-
Regio-Recht-
1 programma
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Adèle Bloemendaal zal in de Johnny en Rijk-show,
die 16 november op het scherm te zien is, de plaats innemen van
Johnny, die momenteel in het ziekenhuis ligt.
Adèle, een groot vriendin van Johnny Kraaijkamp. die door een onge-
lukkige val door een venster enkele pezen beschadigde, was direct be-
I reid de vrijgekomen plaats op te vullen.
Overigens zal Johnny zelf ook te zien zijn. Een gedeelte van de show
was voor het ongeluk al opgenomen en verder worden er opnamen
gemaakt in het ziekenhuis waar Johnny ligt. Ook heeft men oude
sketches van het Paar Apart, die zich in een ziekenhuis afspelen, op
gezocht. Wanneer Johnny Kraaijkamp het ziekenhuis mag verlaten is
nog niet bekend.
llilll!llllllflfllllllllllllllllllll!l!IIIIII!IIIII!lil|llllllllllftIIIIIIIIIIIIIIIIIIII|l|||||||M
CHARLIE CHAPLIN
BELGIE-NED.
De Fabeltjeskrant
Calvin en de kolonel
Jonger d'an je denkt
Mijn land, uit vuur en
ijs geboden (doe.).
Hier spreekt men
Nederlands
uur Mededelingen
uur Journaal
De brave soldaat
Schweijk (t.v.-sprl)
Verover de aarde
(documen a re)
Première (films)
Journaal
Woensdag is op t.v. de avond van
de speelfilm en dat maakt deze
avond tot iets ondankbaars voor
i uw t.v.-criticus. Over die (oude)
speelfilm heeft hij uiteraard
niets meer te berichten. Het
tweede net pleegt te berusten in
het feit dat dc kijkdichtheid mi-
nimaal zal zijn.
Op dat tweede net derhalve meest
al in het buitenland gekochte
programma's, dan wel uitzen
dingen die zich bewust tot een
beperkte groep van kijkers rich
ten. Als commentator voel je je
een beetje op dood spoor geran
geerd.
Neem gisteren. We vonden „De
laatste der Mohikanen" al te
gruwelijk op dit vroege tijdstip,
we vonden het in Dennis Potters
„Papieren rozen" onvriendelijk
dat de auteur een t.v.-criticus in
bouwde die als een verzuurde
man werd voorgesteld die alleen
in eilelté dacht en we vonden de
Zweedse balletfilm „Rode wijn
in een groen glas" een nogal
povcre dnns-nangelegc"held.
I maar bewonderen dc boeiende
t.v.-trucages.
Al die constateringen leidden tot
niets overigens. Die dingen zijn
gekocht, uitgezonden en daar
mee basta. Eigen programma's:
de NOS zette „Kijken naar kin
deren" voort, serie die we in
8.00 (S) Tijd vrij voor muziek In
vrije tijd 18.30 Nieuws 18.41 (S) Le
ger des Heilsmuzlek 1S.js Zojuist
verschenen: boekbespreking. AVRO:
19.00 (S) O: Jongerenprogramma
19.30 Trefpunt: actueel programma
NOS: 19.50 Den Haag vandaag
AVRO: 20.00 Nieuws 20.05 Radio
journaal 20.10 (Si Radlophilharmo-
nisch Orkest met solist: klassieke
en moderne muziek 21.05 Kruisweg,
hoorspel. AansluitendInterview
21.41 (S) Sopraan en piano: klassie
ke liederen 22.05 (Sl Muziek zonder
podium: een serie uitzendingen over
elektronische muziek 22.35 (S) Dat
zit goed fout: een korte ludleke-cul-
1 happening 22.55 Muze zonder
Tropicana: Su
muziek: 19.31
geweest: de Diamonds
Dick Schal lies: 20.00
het vorige seizoen uit en te na
geprezen hebben, en Televizier
supplement bracht een derde
extra lange) reportage van
Marcel de Groot uit roerig Chili.
Voorts konden we kijken naar het
nummer prijsschieten in de Kuip
waar Nederland 90 scoorde
tegen Noorwegen. We zagen uit
gebreide flitsen van de bekende
NOS-beeldkwaliteit, begeleid door
het bekende Kuiphof-commen
taar.
We zien het, als criticus, niet meer
zitten op de woensdagavond.
Reden om bijzondere omstan
digheden voorbehouden onszelf
op deze avond het zwijgen op te
leggen.
Als regel zult u derhalve
op donderdag de „Terugblik"
moeten missen. We stellen ons
voor dat te compenseren door
wèl actief te zijn op de vrijdag
avond. Dan gebeuren op t.v.-ge-
bied t-c'-mrviiker dingen die wr
clonr tc'-ni-ehe o-":f "v,>'-eder
een tlrd| ng onbesproken moes
ten laten.
(le ien de reactie* -
prijs wordt gesteld dan die ovei
de woensdagavond. We willen v j
prompt bedienen.
mretteketet; 22.00 P
MORGEN
hilversum 1
AVRO: 7.00 Nieuws 7.11 Ochtendgym
nastiek 7.20 (S< Dag met een gaatje
met om 8.00 Nieuws 8.11 Radiojour
naal en 8.30 Dc Groenteman 9.00
(S) Pianorecital: moderne muziek
(opn). NOS: 9.20 Wat heeft dat
kind'.': pedagogische rubriek AVRO:
9.35 Waterstanden 9.40 (S> Arbeids
liederen uit het verleden (III): een
causerie met grammofoonplaten
10.00 (S) Voor de kleuters 10.10 Ar
beidsvitaminen (gr.) (11.00 Nws
11.03 Radiojournaal) 11.30 (S) Fluit,
viool en klavecimbel: moderne mu-
landbouw NOS: 12.40 (S) Licht or
kest (gr.) 12.50 Rechl en slecht,
praatje 13.00 Nieuws VARA: 13.11
Dingen van de dag. NOS: 13.25 Toe
rismetoeristische Informatie uit
binnen- en buitenland 13.50 Van Ta
ta tot totale taal: een rubriek over
:-t leven in de taal. 14.00 Muziek
1 de Middeleeuwen en Renaissance
4.35 Spiecel van België: mu-
de Middeleeuwen en Re-
15.00 (S) Zoeklicht op
analy!
prog
politieke
achter
:lek
formatie en telefonische reaktles.
HILVERSUM 2
KRO: 7.00 Nieuws 7.02 Het lovend
woord 7.07 iS) Badinerte: klasslel
muziek (gr.) 7.30 Nieuws 7.41 Ecl
7.50 IS» Badinerie: klassieke mu:
(gr.) 8 24 Overweging 8.30 Nieuws
8.36 GymnasUek voor de huisvrouw
8.45 Moeders wil is wet 9.40 School
ram.. io.no si Aubade: klassieke en
moderne muziek (gr.) 11.00 Voor de
zieken 11.55 Mededelingen 12.00 (S)
Van twaalf tot twee: gevarieerd
pr-gramma (12.22 Wij van het land:
12.26 Mededelingen t.b.v. land- en
tuinbouw: 12.30 Nieuws 12.41—12.50
Echo; 13.00—13.05 Raden manr.
14.nn Schoolradio 14.30 (S) Interlo-
knn' op vrijdag: licht platcnpro-
TAO Nieuws 7.02 Gospelsc
s 8 o2 Tussen thee en k.
Nieuws 14.03 Felix Meurders.
n.a. Europees Ponparloment AV
15.00 Nieuws 15.03 Pop-Globe:
"l-ldb.pp.-l
