KUNST
Het Hollandse landschap in
de 7 7e-eeuwse schilderkunst
Eenakters van Kroetz voor
mensen met sterke zenuwen
Kinderkoor
muziekschool
zingt Orff-
canfafe
Zon
J meisje
tiom m je
binnenzak
'Jfe stoppen
Trio Louis van Dijk
in Leiderdorp
Leidse
land
schapper
van
Ronald
Tolman
R 1972 ZATERDAG 28 OKTOBER 1972
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
LEIDEN Door de afdeling tentoonstelling van
de Rijksinspectie voor Roerende Monumenten
werd een collectie van ruim 40 schilderijen sa
mengesteld uit hoofdzakelijk) de 17e eeuw, die
alle het onderwerp „Het Hollandse landschap"
gemeen hebben. De kunstwerken behoren tot het
bezit van de Dienst voor 's Rijks verspreide
Kunstvoorwerpen en zijn thans tot en met 26 no
vember a.s. in het stedelijk museum de Lakenhal
te zien. De collectie is pas terug uit de Verenigde
Staten waar ze in een viertal steden van de staat
Michigan, waar veel oud-Nederlanders gesettled
zijn met groot succes werd tentoongesteld. Na de
Lakenhaltentoonstelling gaan de werken weer
naar hun oude bestemming terug.
De collectie biedt naar mijn
smaak en gevoelen een gedegen
overzicht van de ontwikkeling
van het (Groot) Nederlandse
landschapschilderij in de 17e
eeuw, waarbij enkele 16e-eeu-
wers als voorlopers. Waren de
vroegste landschappen in de
schilderkunst nog ondergeschik
te details rondom voorstellingen
van veelal religieuze aard, lang
zamerhand kwam het landschap
meer op het voorplan om ver
volgens zich te ontwikkelen tot
een geheel zelfstandig object, al
of niet met stoffering van mens
en dier.
Er kwam een periode dat o.m.
het Italiaanse landschap sterk
zijn invloed deed gelden op het
werk van Vlamingen en Noord-
Nederlanders. In de thans geëx
poseerde collectie vinden we
daar ook voorbeelden van door
dat ze is ingedeeld in de ver
schillende perioden van ontwik
keling in opvolgencfe reeksen.
Daardoor is deze tentoonstel
ling niet alleen van grote ar
tistieke waarde, maar daar
naast ook van kunsthistorische.
Achtereenvolgens onderscheiden
we de „Voorlopers", de invloe
den van Italianen, later van
de z.g.n. „Italianisanten", het
„fantastische" en het „realisti
sche" landschap in opkomst, ge
volgd door het „dramatiseren
de", het „natuurlijke" er
„bos"-landschap en tenslotte ge
zichten op landgoederen en
telen in de 18e eeuw, welk gen
re uiteindelijk zou gaan uitmon
den in het z.g. behangselschilde
rij met allerlei arcadische fan
tasiemotieven. Eerst gedurende
de 19e eeuw bloeide de schilder
kunst van het Hollandse land
schap weer op, maar die
buiten het bestek van deze ten
toonstelling.
Men kan bezwaar maken tegen de
term „educatieve" tentoonstel
ling, althans wanneer men dit
stempel al te nadrukkelijk op
deze expositie zou willen druk
ken. Het zwaartepunt ligt echt
Pieter de Neyn (Leiden 1597-1639): „Rivierlandschap" uit 1632
wel op het artistieke, ondanks
't inzicht op bepaalde ontwikke
lingen in het genre. Namen als
Jan van Goyen. de Ruysdaels,
Jan van der Heyden, Aelbert
Wouwerman waarborgen naast
vele andere een hoogstaande
collectie die slechts sporadisch
voor het algemene voetlicht
komt.
Cuyp. Aart van der Neer en Daarom is ook de fraai uitgevoer
de. gedocumenteerde en geïllus
treerde catalogus van de ten
toonstelling een waardevol be-
WILLEM PRINS
Matinee:
Jr. Bei
het le. LEIDEN Twintig jaar geleden
uur er. verraste Kitty Janssen, juist
van de toneelschool gekomen,
heel toneelminnend Nederland
g' et met haar overrompelende Patty
O'Neill in „Eens in de honderd
^mmmm jaar", een blijspel van F. Hugh
Herbert dat lang overal ter we
reld volle zalen trok. Kitty
Janssen is inmiddels een paar
jaar ouder geworden en speelt
op het ogenblik de hoofdrol in
„Wie is bang voor Virginia
Woolf", en ook het toneelstuk
van Herbert heeft niet meer het
frisse en ontwapenende van
twintig jaar geleden.
HeI,mar Bij acteur John Lanting (bekend
Jannet) als -De aap" van Kafka) en
Jan J» producent Dick Binnendijk
Marü gr0eide echter langzamerhand
de overtuiging dat de mensen
naast het zware moderne toneel
!wd: M) we' eens een sterke behoefte
- óvet zouden kunnen hebben aan een
i ontspannend blijspel en dat
„Eens in de honderd jaar" nog
mSchip steeds voldoende garanties bood
trouwd: voor een avond hartelijk lachen,
ludemaii Het stu^ werd weer uit de
en P, kast gehaald, zorgvuldig herle
zen, en er werd besloten om zo
wel de situatie als de dialoog
bara L drastisch te moderniseren.
El de Het resultaat is een volledig ge-
Onder-) moderniseerd blijspel dat zich
er" afspeelt in het huidige Rotter
dam. Daar „vindt" op een goe
de dag een jonge architect op
r.'iiïk'. r
M. va up wi j„
Sehuwdj Euromast een meisje,
L Loos; van niet direct duidelijk wordt
of ze nu erg „onschuldig" of
juist bijzonder geraffineerd is.
Hij neemt haar mee naar zijn
flat, waar hij prompt bezoek
ontvangt van een al wat oudere
buurman. De twee mannen wor
den allebei hals-over-kop ver-
liefd en de verwikkelingen zijn
cj natuurlijk niet van de lucht.
Nj Het zoeken was nog naar een
t'3 hoofdrolspeelster en deze werd
-j gevonden in Jennifer Willems,
Chris-
het meisje dat van de ene dag
op de andere in heel Nederland
bekendheid verwierf als „Slof
je" in de Nederlandse speelfilm
„De inbreker" (met Rijk de
Gooyer). Voor de rol van de
buurman werd een beroep ge
daan op de acteur Peter
Aryans, terwijl John Lanting
zelf de jonge architect speelt.
Om iedere vergelijking met vo
rige voorstellingen te vermijden
werd de titel bovendien veran
derd in „Zo'n meisje om in je
binnenzak te stoppen". Hebt U
zin in een gezellige avond, dan
kunt U volgende week zaterdag
terecht bij John Lanting's
„Theater van de Lach".
Paul Korenhof.
LEIDEN Een van de meest op
merkelijke ontwikkelingen in
het naoorlogse toneel is onge
twijfeld dat de mens en zijn le
venssituatie in een bijzonder
kort tijdsbestek een veel rea
listischer schildering hebben ge
kregen dan voorheen het geval
Dit geldt niet alleen voor het taal
gebruik van de auteurs, maar
ook voor de situaties die zij op
het toneel lieten uitbeelden. Dui
delijke voorbeelden hiervan zijn
"Een dag uit de dood van ver
domde Lowietje", waarin Peter
Nichols op een uiterst navrante
wijze het getob van ouders met
hun lichamelijk en geestelijk
volledig gehandicapt kind schil
dert, en „Gered" van Edward
Bond, waarin op een gegeven
moment zelfs voor de ogen van
het publiek een kind in een kin
derwagen wordt gemarteld en
gestenigd. Hoogtepunt (of zo
men wil: dieptepunt) was tot
voor kort „Wie is bang voor
Virginia Woolf" van Edward Al-
bee, dat in januari weer in Lei
den te zien zal zijn. In dit stuk,
dat twee jaar lang op het reper
toire van de Nederlandse Come-
die heeft gestaan, is de toe
schouwer getuige van een
nachtelijk fuifje van vier men
sen (twee echtparen), die el
kaar in de loop van de nacht
geestelijk volkomen uitzuigen en
leegknijpen.
Dat de uiterste grenzen van het
keiharde realisme hiermee nog
lang niet bereikt waren bleek,
toen enkele weken geleden In
Amsterdam twee eenakters van
de Duitse schrijver Franz Xa-
vier Kroetz in première gingen.
Het kwam hierbij weliswaar
niet tot protestdemonstraties
(zoals indertijd in Milnchen),
maar dat het publiek sterk ge
schokt werd was duidelijk: ve
len verlieten de zaal voortijdig
en een enkeling viel zelfs flauw.
De meest gewraakte eenakter is
ongetwijfeld „Thuiswerk", het
verhaal van een man, een
vrouw en een ongewenst kind
dat om zeep geholpen wordt. Na
de pauze volgt dan „Alleen voor
mannen", een humoristisch
stukje waarin twee mensen el
kaar „voor de grap" afmaken.
Het gaat Kroetz echter niet op
de eerste plaats om het verhaal,
de anecdote. Centraal in beide
eenakters staat de aangrijpende
beklemming van de menselijke
onmacht, die des te schrijnen-
Mart Gevers en Jules Croiset in Alleen i
der wordt naarmate de mens op
een lagere trap van de maat-1
schappelijke ladder staat.
Voor mensen met sterke
een voorstelling die zij niet mo
gen missen. De regie van John
van de Rest en het spel van Ju
les Croiset en Mart Gevers
staan garant voor toneel van de
hoogste orde.
(Zie agenda)
Paul Korenhof
,T. J. M
eijsem
LEIDERDORP De Leidse
seert op 31 oktober weer een
Volksuniversiteit K O organi-
concert bij kaarslicht in de
sfeervolle gerestaureerde Dorps
kerk, aanvang 20.15 uur. Het
trio Louis van Dijk zal het pro
gramma verzorgen en een toe
lichting geven op hun muziek en
op jazz in het algemeen.
Louis van Dijk (piano en orgel) is
in Nederland bekend als degene
die de aanzet heeft gegeven om
ook klassieke muziek te verwer
ken tot jazz. In al zijn solo's
klinkt deze hang naar het klas
sieke en vooral naar de barok
door. Vele platen als organist,
pianist en met zijn trio heeft hij
op zijn naam staan. Hij wordt
begeleid door Jacques Schols
op bas en Johnnv Engels op
drums. Beiden maken ook deel
uit van verschillende andere
jazz-groepen en verrichten veel
werk bij radio- en televisieuit-
zendirvgen. Kaarten voor dit
concert zijn verkrijgbaar bij K
O. Oude Vest 45, tel. 31841 en
's avonds aan de zaal.
Exposities
faire" over Champolllon. Ma. t/m 16.30 uur
ïa. 10—17 uur; 13—17 uur.
'Uk*museiim Voor Volkenkunde. BUkammeum
Steenstraat 1. tel. 32641 - Fai-Ln. tfe. H-nula
Hijs de z.il.-n in d.- Zuidzee. Mn. 31043. Ma t
t/m za. 10—17 uur: zo. 13—17 uur.
Nederlands
'alerie Van der Vlist. Botermarkt 3. laan Mn
tel. 22806. - Ans Smit niet schild-- 13—17 uur.
rijen. Di. t/m za. 0-18 uur (tot 1
nov.). Karei Wiggers met schild- Stedelijk Mu«
rtj-n en Anke Blankevoort met kera- Binnenveste
ienlngie er
se Kerkcra
za. 10—17
Molen De Va
OEGSTGEEST Cabaret Tingel Tangel van Sieto en Marijke Hoving met Rob de Nijs treedt woens
dag 1 en zaterdag 11 november op in de aula van het Rijnlands Lyceum in Oegstgeest. Het pro
gramma dat wordt gebraacht Waartoe? Waarheen? is niet alleen in Sieto's stamtheater, maar
ook in vrijwel alle Nederlandse theaters warm ontvangen. Bij de première waren de recensenten
vrij algemeen van mening, dat deze jongste aflevering van Sieto's repertoire een van de beste
uit de lange serie van 16 is geworden. Met name de persiflage op de Boerenhantate van Bach rond
de figuur van minister-president Barend Biesheuvel werd unaniem geprezen als een prachtig kol
deriek werkstuk. Gastcabaretier Rob de Ni/s heeft een groot aandeel in het programma. Hij voelt
zich kennelijk goed thuis in de sfeer van de politieke satire. De regie en begeleiding is in handen
van de pianist Antorine Oomen.
MEER STEMMEN GEVRAAGD
LEIDEN Sinds kort heeft de
Streekmuziekschool Leiden e.o
een kinderkoor. Dit gebeurde op
aandrang van vele ouders die
van mening waren, dat hieraan
grote behoefte bestond. Dit is
juist gebleken. De kinderen, In
leeftijd variërend van ongeveer
8 tot II jaar, zijn enthousiast.
Maar zij niet alleen. Leny Ste-
vens-Rldderhof die de leiding
heeft met steun van Ada van
der Bent (piano), is nu al over
tuigd dat er muzikaal veel meer
mogelijk is.
a een kleine stemtest begonnen
de kinderen met eenvoudige,
eenstemmige kinder- en volks
liedjes. Op een speelse manier
wordt er voorts wat aan stemvor-
ming gedaan. Maar nu gaan de
plannen verder. Meerstemmig
heid is natuurlijk moeilijker,
maar in muzikale zin leek dit
met het groepje al mogelijk.
Gelukt dit inderdaad, dan zullen j
daarna de kinderen een kleine
cantate instuderen die zij uit
voeren met Orff-instrumenta-
rium, waarvoor zij de hulp krij
gen van andere groepen van de
muziekschool.
Deze cantate is bestemd voor een
van de openbare uilvoeringen,
misschien zelfs wel voor de gro
te einduitvoering. Maar voor
verwezenlijking van deze plannen
heeft het koortje nog v/at meer
stemmen nodig- Indien er ouders
zijn met enthousiaste kinderen,
don kunnen zij zich op woens
dagmiddag om half drie aan
melden in kamer 8 van het
hoofdgebouw. Rapenburg 22 Lei
den. waar zij tevens alle verde
re inlichtingen kunnen krijgen.
Om kwart voor drie bcg-nt de
les, waar de kinderen eventueel
meteen kunnen meezingen
LEIDEN De kunstenaar Ro
nald Tolman, die kort gele
den zijn Leidse woonplaats
verliet en thans In Beunln-
gen bij Nijmegen woont, Is
tot nu toe uit exposities wei
nig bekend. Het Is al m
duro jaren geleden, dat ik
voor het eerst werk van hem
zag In de toenmalige Galérie
Walenkamp, maar verder
liet hl) weinig naar buiten
van zich zien of horen.
Thans hangt er werk van hem
in de Lakenhal (tot en met 8
nov. a.s.) dat, wat het alge
mene onderwerp betreft i
of meer aansluit bij de ten
toonstelling „Het Hollandse
landschap in de zestiende
Tolmans serie van 66 kleine
scUGwcrijen, collage*, teke
ningen en grafiek onder de
titel „66 Leidse landschappen
toont echter ccn wei zeer ei
gentijdse wat filosofische vl-
het zie een grote dosis
sic vermengd met naai
heimwee nuur een natuur en
een milieu zonder vervuiling.
Uitgangspunten van de serie
VU 66 zijn een foto van i
grote oplegger waarop drie
gerooide bomen worden
voerd en die ergens in Lel
den een rijtje lage huizen
passeert èn een foto van
flat in aanbouw aan de
stadsland.
Tolman wisselt die gezichten
af met wijsgerige bespiege
lingen en alledaagse beleve
nissen, die hij in litteraire
vorm en in verschillende
procédé's vertelt en looi
Som1! doet hij dat zelfs
spiegelschrift, alsof hij zijn
gedachte niet al te spoedig
wil prijsgeven.
Daarnaast tekent hij in een en
kel ontluistert „landschap"
ook de ontluisterde mens of
het dier, die in „de natuur"
van thans dreigt ten onder te
gaan. Maar alles bij elkaar
is het moeilijk een verkla
rende analyse te geven van
Tolmans werk. Wel vertoont
het ccn eigen stijl in een
«iver het algemeen vrij don
ker palet en niet iedereen zal
het meteen aanspreken.
Van dc geschreven teksten
laat Ik rr enkele volgen om
dat zij mijns inziens toch wel
een beeld geven van Tol
mans intentid en bespiegelin
gen:
„Op zoek naar de landschap
pen die ik jou beloofde te
vinder."
„Drie bomen, zonder molens
in de verte, zonder paard i
wagen, zonder hengelaar"
„Een leeg station waar in
ochtendschemering een sni
treil, voorbijrnast. eHt op
waaiende papier en stof bo
ven de rails.
En troatmussen die nauwe
lijks te onderscheiden tussen
de rails over de grauwe ste
nen hippen."
WILLEM PRINS
