Televisiefilm
rekent af met
bioscoopfilm
c
Geef mij
schuld
maar weer
r
TERUGBLIK
'Kaasuittvuistje'
Nederlandse speelfilm?
Hou het
scherm
in 't oog
Bi
pagina 2
leidse courant
donderdag 26 oktober 1j)0ne
MilMIHi lull il IIII
De regelmatige filmvertoningen op de tv door de NOS,
de cyclussen van oud-Hollandse films en die van Spen
cer Tracy, Gregory Peck en vele andere beroemdheden
uit het grijze of iets jongere verleden maken telkens
opnieuw duidelijk, dat de bioscoopfilm eigenlijk niet op
het scherm thuis hoort. Men kan weliswaar zijn hart
ophalen aan de herkenning van hetgeen vroeger tot de
verbeelding sprak en een goed verteld of inhoudsvol
verhaal doet het nog altijd, maar meestentijds doen
deze films sterk verouderd aan, stemmen zij niet over
een met de verwachtingen die men er zich vooraf van
vormde aan de hand van oude herinneringen.
Dit hoeft niet te verbazen, al
denkt men ten onrechte dat de
oorzaak van de teleurstelling
zou zijn, dat deze films ge
maakt zijn voor de. bioscoop,
voor het grote doek, voor een
zaal vol mensen die speciaal
voor een dergelijke film geko
men zijn, en van wie in het
donker van de zaal de aan
dacht ook door niets wordt af
geleid. De regisseur van een
dergelijke bioscoopfilm kan
met zijn publiek alle kanten
uit, omdat hij niet hoeft op te
boksen tegen afleidende om
standigheden, die de concen
tratie verstoren.
In de huiskamer ligt dat heel
anders. Er wordt koffie ge
dronken, gepraat, bezoek ont
vangen en uitgelaten, de krant
onder handbereik voor als het
beeld teleurstelt en niet ver
van het tv-toestel de radio, die
als remplagant kan fungeren
voor niet-boeiend beeld. De
buiskijkers verkeren in een ge
heel andere situatie dan de
bioscoopbezoekers. Daar wor
den de tv-mensen zich steeds
scherper van bewust. Zij we
ten niet bij machte te zijn de
buiskijker te boeien als zij
werken met de filmwetten, die
stammen uit de periode, waar
in de film voor de bioscoop be
stemd was. De tv-makers zijn
naar andere vormen gaan zoe
ken. Gaandeweg vinden zij die
ook. Zo is momenteel de televi
sie-film aan het ontstaan, die
volgens eigen wetten, eigen rit
me en eigen beeldvormen een
verhaal of onderwerp zicht
baar maakt, beleefbaar maakt.
Zetten we de verschillen tus
sen de bioscoopfilm en de tele
visiefilm eens naast elkaar.
Het eerste duidelijk in het oog
vallende verschil is de afme
ting van het bioscoopscherm in
vergelijking met het vrij gerin
ge oppervlak van de bolle
buis. Nadat de tv zijn intrede
deed hebben de makers van
bioscoopfilms er in eerste in
stantie niet naar gestreefd om
naar het kleinere formaat toe
te werken, integendeel, in hun
angst voor de tv zochten zij de
filmkijker te bekoren door
films in wide-screen uit te
brengen, precies het tegen
overgestelde dus, naar een
groter doek toe. Dit heeft tot
frappante resultaten geleid,
n-aar de buiskijker kregen zij
er toch niet mee weg van het
scherm.
Ten tweede ontlenen bioscoop
films hun artistieke kwaliteit
voor een deel aan de ritme
wisseling, die ontstaat door het
toepassen van totale beelden,
half-totalen en close ups. Ziet
men een bioscoopfilm op het
scherm, dan zijn het precies
de totale opnamen, die verbijs
terend zijn van weinigzeg
gendheid en waar deze mede
de ziel van de gehele film be
palen, valt de film als zodanig
in onverteerbare brokken uit
een. omdat op het scherm dit
onderdeel van de ritmische
vorm zijn werking verliest.
Ondergeschikt
In specifieke televisiefilms
wordt vrijwel afgezien van to
tale beelden, hoogstens even in
het begin en spitst het beeld
zich direct toe op de behande
ling. Uitgangspunt voor de ma
kers van televisiefilms is, dat
het meest boeiende altijd nog
pratende mensen zijn. Tot op
zekere hoogte wordt de hande
ling zelfs ondergeschikt ge
maakt aan dit praten. Het
meest frappante voorbeeld
hiervan geeft Peyton Place te
zien, een ontstellend zwamver-
haal van klein-menselijk ge
harrewar, dat echter volgens
de groeiende inzichten van de
makers van televisiefilms zo
danig is gemaakt, dat het nu al
jaren achtereen de aandacht
gevangen houdt.
Het enige totaalbeeld in deze
iele serie is het dorpsplein bij
de opening. Daarna volgt een
snelle afwisseling tussen half-
totalen wanneer mensen de
plaats van handeling (praten)
betreden en van close-ups van
de vervolgens pratende men
sen. meestal conflictueus met
elkaar verwikkeld, en van een
snelle wisseling van opnamen,
waarbij de acteurs telkens in
een zodanige opstelling worden
geplaatst door de regie, dat zij
niet meer naar elkaar, maar
vrijwel de huiskamer inpraten.
Dit lijkt een vondst, maar er
is niets voor de hand liggender
dan „uitvindingen", zo blijkt
na het doen van een uitvin
ding. Zoals de interviewer in
een tv-gesprek soms tot de on
dervraagde moet zeggen: ,,U
moet niet naar mij, maar naar
de camera kijken", zo heeft de
maker van de televisiefilm be
grepen, dat hij de acteurs de
huiskamer in moet laten pra
ten. In de bioscoopfilm ziet
men personages in haat of lief
de in elkaar verwikkeld, in de
televisiefilm wordt men als kij
ker persoonlijk deelgenoot aan
deze haat of liefde.
Tot op zekere hoogte heeft
zelfs de oude stomme film mo
del gestaan voor de televisie
film. In de stomme films werd
de regisseui gedwongen tot
veelzeggendheid van het beeld.
Zie de oude films van Chaplin
en anderen. Elke beweging,
elke handeling heeft een sterk
visuele rad-uk gekregen. Toen
het geluid kwam, deden de re
gisseurs daarvoor niet meer zo
hun best. Waarin het beeld te
kort schoot, vulden zij met ge
luid aan. zelfs zo ongebonden,
r^t er films ontstonden die
ferdronken in baaierden van
geluid. De makers van televi
siefilms zoeken echter naar
mogelijkheden om het geluid
binnen de perken van het
beeld te houden. Een frappant
voorbeeld daarvan leverde on
langs de NOS-oocumentaire De
groene poel, waai in in een ui
terst sober en beheerst com
mentaar de beelcten het moes
ten doen Deze documentaire
was vervaardigd volgens het
statement, dat zich tot een wet
kan ontwikkelen: alleen door
het beeld leer je de dingen
kennen.
Uitgekiend
Filmmaker Wim Verstappen
heeft eens gezegd: De tv is het
meest democratische medium
dat er bestaat, omdat elk
mens er alles o:> kan zien en
tegelijkertijd met de hand aan
de schakelaar kan bepalen wat
hij wel en wat hij niet wil
zien. Voor de makers van tele
visiefilms geldt deze uitspraak
Peyton Place maakt de kijker deelgenoot aan haat en liefde
als een wet. Zij staan voor de
noodzaak hun stof in zodanige
vorm te gieten, dat de buiskij
ker er door geboeid wordt.
Daarvoor moet hij met Uitge
kiende en scherpe beelden ko
men, anders wordt zijn product
met één greep weggedraaid van
de buis.
Hij kan niet net als de maker
van bioscoopfilms komen met
een lange ritmische opbouw
van het verhaal, dat zich be
weegt van scène naar scène.
Hij moet direct in snelle beel
den de pratende mens vangen
en in het beeld de suggestie
leggen van snelle handelingen.
De beste misdaad-series uit
het buitenland worden al vol
gens dit stramien vervaardigd.
De scènische opbouw in vlugge
fragmenten is ook zodanig, dat
men na het beantwoorden van
de telefoon in
weer rustig voor het scherm
kan gaan zitten zonder het ge
voel te hebben iets te hebben
gemist. Men wordt als kijker
gelijk weer opgenomen in het
snelle, frapperende ritme, dat
de spanning van het verhaal
bepaalt, soms meer dan de in
houd zelf.
De makers van bioscoopfilms
hebben trouwens al veel ge
leerd van de makers van tele
visiefilms, al zou het de repor-
Orri als Fred en Hetty Andersen in het tv-spel Geef mij de schuld
Minister
NOS niet objectief
(Van onze radio- en tv-redactie)
DEN HAAG Minister Lardinois
van Landbouw heeft in de Tweede
Kamer de NOS-tv een groot ge
brek aan objectiviteit verweten
niet betrekking tot een uitzending
over een ruilverkavelingsobject te
Heinekenszand in Zeeland. Er is
nog nooit zo weinig objectiviteit
geweest ten aanzien van het be
handelde onderwerp als in dit
NOS- programma, aldus de be
windsman.
Over het betrokken object was
met actiegroepen overleg geweest,
Wat leidde tot tevredenheid. In de
COS-uitzending bleek hiervan
tvenwel niets.
.Sibirks", dans-zang en muziek-
ensemble uit Siberië maakt
een tournee door Nederland. Op
zondag 5 november zal het op
treden in het Nederlands Con
gresgebouw met een reeks fol
kloristische balletten,
labaret Salvo geeft enige try-out-
voorstellingen van zijn pro
gramma „Cartoon" dat gepre
senteerd wordt in de stijl van
de eerste helft van deze eeuw in
Theater In de Steeg te Den
Haag op 17, 18, 24 en 25 novem
ber en op 1 en 2 december.
„Van gewest tot gewest" is zo'n
rubriek die de t.v.-kritiek meest
al niet haalt. Het is gewoon een
goed NOS-programma met aan
dacht voor de regio die ook voor
de „Randstad" het bekijken
waard is en daarmee uit.
Gisteren werden Randstad en
regio in Van gewest tot gewest
geconfrontëerd. Onderwerp was
n.l. de „deportatie" van zestien
duizend Haagse gezinnen (rijks-
sambtenaren) naar o.m. Gronin
gen, Leeuwarden en Heerlen.
Dat woord „deportatie" viel uit
de mond van zo'n rijksambte
naar. We kunnen daarin mee
voelen. Je zit in een prettige
woonstad, heb er je relaties, je
eigen leefmilieu en moet dan in
eens verkassen.
Voor sommige mensen is dat
doodgewoon iets verschrikkelijks
en de koele cijferaars die het
plan tot verplaatsing van de
rijksdiensten opstelden hebben
daar kennelijk weinig rekening
mee gehouden.
Die verschrikking leidt tot voor
oordelen. Van gewest tot gewest
tekende ze aan bij monde van
Haagse ambtenaren en ging ze
vervolgens logenstraffen door
commentaar uit de drie genoem
de steden.
Dat commentaar was ongelijk.
We kregen de indruk dat men in
Heerlen het best aanvoelde wat
„public relations" betekent.
Want Groningen en Leeuwarden
reageerden in dit programma
althans nogal bokkig op de
Haagse klachten door aan te to
nen dat er in die noordelijke ste
den schoenen te koop zijn en dat
men er zelfs de film „De Peet
vader" kan zien.
In Heerlen was er een gulle gast
heer, de burgemeester, die aan
trekkelijkheden van eigen stad
opsomde, was er een vriendelij
ke rondrit, boordevol informatie
over huisvesting, studiemogelijk
heid en tal van andere dingen.
We geloven dat de Haagse amb
tenaar na het zien van dit pro
gramma een voorkeur zal heb
ben voor „deportatie" naar
Heerlen. We geloven ook dat in
dit geval Van gewest tot gewest
tekortschoot. Omdat Heerlen
duidelijk anders werd benaderd
dan de beide noordelijke provin
ciehoofdsteden.
Het onttrekt zich daarbij aan
onze beoordeling in hoeverre de
voorlichters van die beide ste
den tekortschoten. De voorlich
ters in Heerlen legden In ieder
geval iets voortreffelijks op ta-
Op de eerste van de acht donder
dagen, die door de KRO-televisie
in het seizoen 1972/73 worden ver
zorgd, wordt vanavond het televi
siespel „Geef mij de schuld maar
weer" uitgezonden. Clive Exton
schreef dit spel dat draait om het
al wat ouder echtpaar Hetty en
Fred Anderson, gespeeld door
Henni Orri en Han Bentz van den
Berg. Dit echtpaar bewoont sinds
hun huwelijk het huis, waarin de
vader en de grootvader van de
man hun leven hebben doorge
bracht en waarin ook de enige
zoon van het echtpaar zelfmoord
heeft gepleegd.
In een aantal gesprekken tussen
man en vrouw, waarin zij voort
durend langs elkaar heen praten,
elkaar regelmatig onderbrekend
door opeens over een ander on
derwerp te beginnen, wordt duide
lijk, hoe hun verleden is geweest
en wat voor mensen zij eigenlijk
zijn.
Ned. II 20.21 uur.
Merv en
Merla Watson
Het muzikale echtpaar Merv en
Merla Watson van de Jesus Move-
ment in Canada, brengen een
aantal zelf gecomponeerde liede
ren ten gehore.
Ned. I 19.30 uur.
Philadelphia
Een dik half uur durend program
ma over wat er voor geestelijk
gehandicapten wordt gedaan.
Ned. I 21.20 uur.
Het gat
van Nederland
(ADVERTENTIE)
We denken er ernstig over.
De ene Nederlandse film na de andere
barst los - daar willen we niet bij
ontbreken. Misschien maken we
'Geen paniek, er is nog meer in de
keuken' of 'De inbreker lustte Leidse'
of 'Wat proef ik?'. We moeten wel,
want tegenover Turks fruit' mag de
Nederlandse kaas geen verstek laten gaan.y
Bovendien: kaas uit'tvuistje
is de enige filmster die
onaangekleed door elke/:
keuring komt...
TELEVISIE
HEDEN
NEDERLAND I
EO-kinderkrant
Merv en Merla W
son
20.00 uur Journaal
20.45 uur Intermezzo in natj,
21.20 uur Philadelphia II
21.55 uur Ten slotte
VPRO
22.00 uur Het gat van Nedj
land
23.15 uur Journaal
NEDERLAND II
uur Daktari
uur Journaal
uur Geef mij de schi,
maar (tv-spel)
uur Interview met Ben
Blokzijl
uur Dirigentenportret
uur Den Haag Vandaag
uur Journaal
MORGEN
tagestijl maar zijn, waarin
voor de bioscoop bestemde
films zijn opgenomen, zie de
Woodstock-film.
De televisiefilm verschilt in
stijl volkomen van de aloude
bioscoopfilm, omdat een ander
publiek moet worden bereikt.
Hoe lang moeten we ons als
buispub'iek nog vervelen met
bioscoopfilms op het scherm?
TON OLIEMULLER
Sport en nieuws
door druk op knop
LONDEN (AP) Technici van
de BBC hebben een televisiesys
teem geperfectioneerd, dat de
kijkers thuis In staat stelt nieuws
uitzendingen en sportresultaten
meteen te zien en te horen als ENK A
men een knop op het toestel
drukt.
In het Gat van Nederland van
avond weer een aantal onderwer
pen van zeer uiteenlopende aard.
Sketches va-> duo Kees van Koo
ien en Wim de Bie, films van Ed
van der Elsken en Jan Vrijman,
muziek van Reinbert de Leeuw en
teksten van o.a. Cherry Duyns,
Gerben Hellinga en Jan Blokker.
Ned. I 22.00 uur.
fel.
Vg.
Het systeem kan in elk toestel
worden ingebouwd, aldus de des
kundigen die het apparaat, waar
op patent is genomen „Seefax"
'dat komt van „see the facts")
hebben genoemd. Nu zou zo'n ap
paraat nog ongeveer 85 pond (750
gld.) moeten kosten, maar dit zou
bij massaproductie belangrijk
goedkoper kunnen worden.
Ad Langebent praat wat langer
met de hoofdfiguren uit de zoge
naamde „Enka-aktie", waarbij de
Enkafabriek in Breda door de
werknemers werd bezet. Leider
van deze uveke aktie, gericht op
zoor.bestaai. van de Enkafabriek
in Breda en op werkgele -,enhc d
voor duizenden was Ben Blokzijl,
42 jaar oud en voorman bij Enka.
Tijdens de roerige dagen van de
bezetting werd hij terzijde ge
staan door een aantal adviseurs,
onder wie mensen van de vakbe
weging, zoals Ed van Hilst, 45
jaar, distriktsvoorzitter West Bra
bant-Zeeland van de Industrie
bond NKV, en Ger van Os, 33
jaar, regionaal bestuurder West
Brabant van de Unie van Beamb
ten, Leidinggevend en Hoger Per
soneel (BLHP).
Ned. II 21.10 uur.
Zubin Mehta
Zubin Mchta is de hoofdfiguur ir
de eerste van KRG's serie „Diri
gentenportretten". Mehta is de
chef-dirigent van het Israëlisch
Orchestra. Hij werd 36 jaar gele
den in Bombay geboren, ontving
het grootste gedeelte van zijn op
leiding (compositie, piano, contra
bas, slagwerk en orkestdirektie)
in Wenen en maakte zijn debuut
in New York. In 1958 werd hij as
sistent bij de Royal Liverpool
Philharmonic Orchestra en twee
jaar later kreeg hij de leiding van
de orkesten in Montreal en Los
Angelos. Sindsdien heeft hij naam
gekregen door zijn leiding van
opera's aan de Milanese Scala en
concerten in onder meer Londen.
Parijs, Wenen en Berlijn. Van
avond hoort en ziet men een ge
deelte van de opera Samson en
Delilah van Saint Saëns en de
vierde symfonie van Brahms.
Ned. II 21.40 uur.
NEDERLAND I
Radio Noordzee
alleen Nederlands
Van c
radio- en tv-rertactie
10.45 ui
18.45 ui
18.55 ui
VARA
19.05 ui
20.00 ui
20.21 ui
21.10 ui
22.00 ui
22.50 u
r Schooltelevisie
r Ti-Ta Tovenaar
r Journaal
Popzien
r Journaal
Met de muziek mee!
Mannix
Achter het nieuws
ir Journaal
NEDERLAND II
18.45 uur
18.55 uur
TROS
19.05 uur
19.10 uur
19.30 uur
20.00 uur
20.21 uur
21.15 uur
22.35 uur
i 22.55 uur
23.20 uur
Calimero
Wat een familie
Ijsberen tn Canada|
Journaal
De F.B.I.
3 maal 1 is 1
TROS-sport
Uit (Ie kunst
Journaal
RADIO
HEDEN
8.00 Nieuws. 18.11 Radiojoi
18.20 Uitzending van de Partij
de Arbeid. IKOR: 18.30 Klei;
gen rondom schrift en same
NCRV: 19.00 Zonder vijven
seninformatief programim
De kerk vandaag: nieuws e
mentaar. 19.30 Beter samen,
beeld. 19.55 Kunst- en vliegwerk, i
formatie over actuele tentoonstejll
gen. 20.00 Veel gevraagde g<
muziek (gr.). 20.38 (S) De lat
de nek, seriehoorspel (deel 4). 2ll
Regio Rechtstreeks (II). 22."" f
overdenking. 2.30 Nieuw
Hier en nu. 23.20 (S) Metropolc
muziek. 23.55—24.00 Nieut
_,EIDS<
18.00 (S) Tijd vrij voor muziek avont
vrije tijd: Haags kamerkoor, lh"
Nieuws. 18.41 Leger des Heilsmuz. *CM
(gr.). 18 55 Zojuist verschenen: bciVan i
bespreking. AVRO: 19.00 jS) O - jcljij.-
gerenprogramma. 19.30 Trefpu,
actueel programma NOS: 19.50 D
Haag vandaag. AVRO: 20.00 Ker*
flOOT. Ik hoor wat u niet hoort: cJjjQ uu
ofoonplaten. 22'
MORGEN
HILVERSUM I
9.00 <St Pianorecital: modei
ziek. NOS: 9.20 Wat heeft
kind?: pedagogische rubi
in op W
14 Spelt
viool
het f
fried
illem
scher
viooli
Het
'Jgens
Voor de kleuters. 10.00 Arbei
mlnenpopulair verzoekplaten®
gramma met om 11.00 Nli
(S) Horlepiep: progran
volksmuziek. 11.55 Beursberichti
NOS 12.00 Blik op de wereld; int
matief programma. 12.30 O-
muzii
week
voort
Den 1
sliT
13
Dingen van de dag. NOS: 13.25 T<
rismo; toeristische Informatie
binnen- en buitenland. 13.50 Van
ta tot totale taal: rubriek over
leren in de taal. 14.00 Muziek uit
Middeleeuwen en Renaissance. 14
Spiegel van België
Vrljdai
met politieke ai
achtergrondlnforr
VPRO: 17.00 VPR
SU
UILVKB8LM II
KRO: 7.00 Nieuws. 7.02 Het lev
woord. 7.07 (S) Badlncrlc; klass
muziek (gr). 7.30 Nieuws.
Echo. 7.50 (S) Badincrie: klassU
muziek (gr.). 8.24 Overweging. 8
Nieuws. 8.36 Gymnastiek voor
huisvrouw. 0.45 Moeders wil is w
9.40 Schoolradio. 10.00 (S) Auba(
klassieke en moderne muziek. (10
12.50 Echo. 13.00—13.05 Rai
maar...). 14.00 Schoolradio. 1-
Idem. 14.30 (S) Interlokaal op v
dag; licht platenprogramma met
15.30 Nieuws. 17-00 Zonder grenz
HILVERSUM III
jder
7.00 Nieuws. 7.02 Gospelsouit ,A„,
izlek voor Jonge mensen. 8.
euws. 8.02 Tussen thee en koffl
varieerd programma. (9
euws.) 10.00 Nieuws 10 03 De n>
mie fruitmand: verzoekplaten v *stui
jp Nederlandse toeren.
13.03 Hiep hiep hit ho«
lonale hitparade. NOS: 14
AVH
15.00 Nieuws. 15.03 Pop-Globe,
rcldtoppers. (16.00 Nieuws).
Nieuws. 17.03 Radiojournaal.
Postbus 700: verzoekplatenprof
ma, NOS: 18.00 Nieuw. 18.0!
Joost de Draayer Show.
Nieuws. 19.02 Gevolmachtigd:
zoekplatenpi-ogromma 20.00 NI.
20.02 Di. Wiener's Meal Show YPf Ctllm
21.00 Nieuws. 21.02 VPRO-VNjdl Ly.
avondshow. programma met j>*
nieuwe plater, plaatbesprekingen «indei
reportages <22.00. 23.00 en 24.00 N^Een i
22. Y, M-dc delingen: 21.30, 22.30. 28KT 1
en 01!.'50 Actualiteiten). 00.55—01 ""era;
gerat
in'gezi
ij de
DEN HAAG Radio Noordzee
zendt alleen nog maar Neder- j
landse programma's uit. Tot nu
toe werd in de avonduren nog
een Engels programma ver
zorgd. Dit is komen te verval-
12.50 Bultenlaï
Jcht 11.00 Nieuws, weert ril]e
richten, toneelagenda en mededn f)
gen. r: I.lcht. -rkestinnziek. 13 "egSt]
Beursberichten. 14.00 Nieuws. 18 bon
-h olradi i (15.00—15.02 Nle
15.25 Amusementsmuziek.
Nieuws en beursberichten.
Operette- en muslcnlfragmenll
mededelingen It 0p j
«lek. 17.55 W«t
100)
nensc
waar
,6 jaar.
Wart P
