influenza,
de
gevaarlijke
killer
...ALS HET A-VIRUS PLOTSELING DE KOP OP STEEKT...
(umfc
Natte winter en natte zomer
beter voor volksgezondheid
ZATERDAG 14 OKTOBER 1972
Heeft de koude zomer met zijn schijntje zon ons ont
vankelijk achtergelaten voor winterkwaal nummer 1
de influenza ofwel griep? Gaan we met te weinig
weerstand in het vege lijf sneeuw, vorst en nattigheid
tegemoet? Vragen die dokter G. C. Soeters even be
leefd als beslist doen lachen. „Dat een mooie zomer
invloed heeft op ons bestel, is medisch nonsens", zegt
hij. „Het enige wat zonnestralen doen, is vitamine D
vormen. De bestraling van een vierkante decimeter
huid is daarvoor al voldoende. Je hoeft dus echt niet
een hele zomer met je blote bast in de zon te hebben
gelegen om gezond te zijn. Sterker: regenachtige da
gen zijn voor de mens veel gezonder. Bacteriën hech
ten zich vast aan het stof dat in de lucht zweeft. De
regen doet dat stof neerslaan waardoor de bacteriën
geen kans krijgen zich te verplaatsen. Al die mensen
die de komende winter zullen praten over een gezond
vriesweertje, hebben ongelijk. Voor de volksgezond
heid is een natte winter veel beter een natte zomer
trouwens ook".
ons land de
imende maanden
een griep-epi-
»mie wordt over-
illen, ligt de
:huld dus niet bij
!t afgelopen sei-
hoezeer dat
)k in het water
wallen moge
jn. De Genees-
indige Hoofdin-
jectie van het
taatstoezicht op
je Volksgezond-
vojeid ziet het trou-
oktoberlens niet zo zit-
/ermeldiipn. „Er zijn op
zijn ingiet ogenblik geen
Hiedenen om aan te
dat af-
izien van een
lotseling optre-
nde verandering
de antigeen ei-
snschappen van
iet influenza A vi
rus er deze
Schematisch beeld van een influenzavirus.
De uitsteeksels dienen onder meer voor de
aanhechting.
Dr. Masurel
gelooft
niet in
uitgebreide
griep
epidemie
De directeur van het Ne
derlandse influenzacen-
trum van de Wereldge
zondheidsorganisatie, dr.
N. Masurel, gelooft niet,
dat het dit jaar tot een
uitgebreide griep-epidemie
zal komen. Een van de
oorzaken daarvan is vol
gens hem dat de wereld
bevolking door vooraf
gaande epidemieën zoveel
weerstand heeft opge
bouwd, dat een groot vi
rus nu geen kans maakt.
Wel komen berichten bin
nen over „Engelse
griep" maar of het een
epidemie wordt, kan dr.
Masurel niet voorspellen.
Volgens hem is het wel
gewenst, dat iedereen, die
zich jaarlijks tegen in
fluenza laat inenten, dat
dit jaar ook laat doen.
Dat ondanks de geruststel
lende berichten. „Wie de
vaccinatie een jaar over
slaat, vermindert ook zijn
weerstand voor het vol
gende jaar", waarschuwt
de Rotterdamse hoogle
raar. „Een volgende inen
ting loopt die achterstand
niet in een keer in".
Evenals dr. Soeters van
Philips Duphar is dr. Ma
surel van mening, dat het
slechte weer niets te ma
ken heeft met meer
of minder vatbaar zijn.
Een goed voor- en najaar
maken een heleboel goed,
vindt hij.
winter een ernstige influenza A
Spidemie kan worden ver
dacht", heeft deze instantie alle
Nederlandse artsen schriftelijk
aten weten. „Daar durf ik mijn
and niet voor in het vuur te
H >ken". zeSl dokter Soeters van
er de A -n kant pjoe voorspelbaar de
®.,1?a.a riep-epidemieën ook over de
'"eed dj arde golven, het is en blijft een
ngetroef, rilliSe "ij kan ,het "e"
;n, want als hoofd van de afde-
and gaa|jng farmaceutica van het che-
d^jsche bedrijf Philips-Duphar te
zijn H Amsterdam is hij een deskundi-
ande<e bij uitstek op het gebied van
slag mfe 'nf'uenza en de bestrijding
gebrachi™3"'
vork mofr zijn drie soorten virussen die
gje ziekte veroorzaken. Het C-vi-
■—4
|ac
Ei
m
let is niet epidemisch en heeft
tuwelijks betekenis als risico-
ictor voor het welzijn van de
of vanwege het ziekte-
rerzuim als economische fac-
or. Het B-virus komt endemisch
'oor, hetgeen wil zeggen dat het
jpidemieën op kleine schaal ver-
irzaakt lokale epidemieën.
betekenis ervan is dus groter.
De gevaren zijn dat ook omdat
iet endemisch karakter van de
ziekte het vergaren van uitge
breide informatie in de weg
staat. De grote boosdoener ech
ter is het A-virus dat van tijd
tot tijd pandemisch de kop op
steekt olwel een heel werelddeel
tegelijk besmet en het ene we
relddeel na het andere. Bekende
voorbeelden uit het recente ver
leden zijn de Hongkong-griep en
de Mao-griep.
vijftig percent van de gevallen
gebeurt. De behandelende arts
geeft bijvoorbeeld een hartin
farct als doodsoorzaak op, ter
wijl de patiënt in kwestie in le
ven zou zijn gebleven, als hij
geen griep had gekregen. De be
tekenis van influenza als ziekte
wordt nog steeds onderschat. Er
is gelukkig aanzienlijke vooruit
gang. Heel veel artsen gaan er
tegenwoordig toe over om de
kneusjes onder hun patiënten
bijtijds tegen influenza te vacci
neren en de ziekenfondsen ver
goeden deze voorzorgsmaatre
gel. Maar toch je kunt de
high risk groep in ons land, de
bejaarden meegerekend, stellen
op 20 tot 25 percent van de be
volking. Die worden bij lange na
niet allemaal gevaccineerd. On
danks de wijsheid van het ge
zegde dat voorkomen beter is
dan genezen, zijn we weinig ge
neigd om het in praktijk te
brengen. De medische professie
in Nederland is nog niet zo erg
preventief ingesteld. Het is een
langzaam proces. Het duurt een
generatie voordat iedere arts
doordrongen is van het besef dat
er zoveel mogelijk preventief ge
werkt dient te worden. Terwijl
preventie juist bij griep zo be
langrijk is. Nog steeds bestaat
er geen geneesmiddel tegen vi
rusziekten, óók niet tegen in
fluenza. Pijnstillers, koortswe-
rende middelen en warme grocs
kunnen het lijden misschien ver
zachten de duur van de aan
doening bekorten kunnen ze ze
ker niet. De enige manier om
influenza te bestrijden is preven
tief. Zelfs over de invloed van
de algemene weerstand van het
menselijk lichaam weten we
niets We gaan er van uit dat
voldoende eten en slapen plus
onthouding van uitspattingen een
goede invloed hebben, maar het
is niet aangetoond. Het enige
wat zeker helpt althans bij 65
tot 70 percent van de mensen
is het opbouwen van een afweer-
barrière met behulp van een
vaccin. Op die manier is men de
griep een slag voor. Tegen de
tijd dat het echte gevaarlijke vi
rus arriveert, is het lichaam al
op dezelfde wijze immuun als na
een werkelijke griepinfectie".
Ziekteverzuim
Naast de medische problematiek
brengt de influenza ook econo
mische voetangels en klemmen
met zich mee. Een epidemie
van A-griep kan tijdens zijn
duur van zes weken een enorm
ziekteverzuim veroorzaken van
15 en soms wel 25 percent. Hier
mee zijn gigantische bedragen
gemoeid. Wanneer het ziektever
zuim (in twintig jaar tijd ver
dubbeld tot acht percent) met
slechts één percent zou kunnen
worden verminderd, zou dit een
besparing op de loonsom beteke
nen van een half miljard en vol
gens de SER-commissie die zich
bezighoudt met de produktivi-
teit, is het aannemelijk dat deze
kosten in de loonsfeer aanzien
lijk worden overtroffen door de
kosten van het produktieverlies
waar dit massale verzuim on
herroepelijk toe leidt. „Het pro
bleem", aldus dokter Soeters,
„dat op het ogenblik in het mid
delpunt van de belangstelling
staat, kan van verschillende zij
den worden benaderd. Van me
dische zijde kan iets worden ge
daan in de vorm van influenza-
preventie. Dit is vooral een be
langrijk middel in de strijd te
gen het gevreesde gelijktijdige
verzuim. Omdat influenza zo'n
massaal optredende ziekte is,
zet een doeltreffende preventie
ook werkelijk zoden aan de dijk.
Beschouw het maar als een ver
zekeringspremie. Natuurlijk kost
het massaal vaccineren van het
personeel het nodige, maar als
je het bekijkt over een periode
van tien jaar waarin zes epide
mieën zijn voorgekomen, en als
je uitrekent wat je als gevolg
van die epidemieën had kunnen
verliezen wanneer je de maatre
gel niet genomen had, is het een
uiterst voordelige zaak. Vaak
ziet het bedrijfsleven dit te laat.
Pas als de epidemie om zich
heen gaat grijpen, begint men
om vaccin te schreeuwen, maar
dan is het te laat. Het vaccin
heeft namelijk een bepaalde tijd
nodig om het lichaam antistof
fen tegen het A-virus te doen
ontwikkelen. Er van uitgaande
dat influenza op zijn vroegst in
december optreedt, maar meest
al in het eerste kwartaal van
het jaar dat is waarschijnlijk
klimatologisch bepaald advi
seer ik om het in oktober-no-
vember te laten doen".
Razendsnel
Omdat influenza zich zo razend
snel verspreidt de aandoening
is zeer besmettelijk) en het mo
derne verkeer door de lucht, te
water en te land het virus prak
tisch huis aan huis bezorgt,
heeft de Wereld Gezondheids Or
ganisatie een waarschuwingssy
steem in het leven geroepen.
Peilstations over de hele aardbol
verzamelen gegevens over de
symptomen en sporen het virus
op. Heeft men de boosdoener
eenmaal in handen, dan wordt
het in laboratoria verder ge
kweekt. Met behulp van serolo-
gische reacties gaat men na tot
welke stam het behoort. Dit
laatste is uiterst belangrijk,
want spoedig nadat in 1933 het
influenzavirus voor het eerst
was geïsoleerd en gekweekt,
bleek dat in de loop der tijden
steeds nieuwe, enigszins van el
kaar verschillende stammen op
duiken. Bij het A-virus zijn alle
stammen die in de periode
1919—1957 optraden verwant met
een A-stam die in 1918 de be
ruchte, wereldwijde Spaanse
griep heeft veroorzaakt. In 1957
trad echter een nieuwe, minder
verwante A-stam op (Aziatische
griep) die zoveel van de vroege
re A-stammen verschilde dot de
in het bloed aanwezige afweer-
stoffen niet of nauwelijks meer
bescherming boden. Een aan dit
virus verwante, maar meer re
cente stam, het zogenaamde
Hongkong-virus uit 1968, is een
bewijs te meer voor het grillige
gedrag van influenza-veroorza-
kers. De sprongsgewijze veran
deringen in de eigenschappen
van de rondreizende virussen
maken het noodzakelijk dat een
vaccin steeds up to date moet
zijn, wil het een goede bescher
ming bieden. Jaarlijks bereidt
de industrie dan ook op grond
van gegevens van de Wereld Ge
zondheids Organisatie nieuwe
vaccins die de stammen bevat
ten waarvan men verwacht dat
ze het komende seizoen zullen
circuleren.
„Terecht dat er van weten
schappelijke zijde zoveel aan in-
fluenzabestrijding wordt ge
daan", zegt dokter Soeters. „De
ontreddering ten gevolge van
een griepgolf is nog afgezien
van de fatale gevolgen vaak
niet gering. De gezondheidszorg
stagneert omdat artsen en ver
pleegsters zelf ziek worden. Het
schoolverzuim neemt enorm toe.
Het openbaar vervoer komt in
moeilijkheden, de PTT laat ver
stek gaan en voetbalclubs kun
nen geen eerste elftal meer op
de been brengen. Allemaal pro
blemen die door een voortijdige
vaccinatie zijn te voorkomen".
PIET SOEREN
Ongestoord
Een dergelijke epidemie duurt
Ms weken en is bijzonder ge
vaarlijk. Dokter Soeters: „Gedu
rende drie epidemieën zijn in de
Verenigde Staten 86.000 slachtof-
'fers gevallen. Voor Nederland
kun je stellen dat bij een epide
mie in zes weken tijd 2000 tot
<000 mensen sterven aan griep.
Het idee dat een pokken- of po-
lio-epidemie de kans zou krijgen
a wit1 V°'n t0' aan doden te eisen! Het
de strifland zou °P z'Jn achterste benen
eel enif staan- Waarom kan de influenza
Gantwafdan nagenoeg ongestoord zijn
i niet 19- s'°pende slag blijven slaan? Ten
iwongen!,eerste omdat de slachtoffers
3530 frveelal vallen in wat wij noemen
ig verd* de high risk categorie de be-
25x14; Warden cn de mensen met bij-
17—3 voorbeeld aandoeningen aan de
5—30, lk ademhalingswegen, suikerziekte,
47. 33—f oeurologische aandoeningen,
Ten ko bart- en vaatziekten en dergelij-
;aat witl'ke. Als zo iemand tijdens een
hoop i* griep-epidemie het leven laat, is
9. 24-4 de omgeving snel geneigd om te
4; 51. 30] ze8gen: ach, het ging met vader
14x25; f tocb al niet zo best de laatste
1 33—31 Uid. En ten tweede is dikwijls
11—28 d'a8nose van de behandelen-
j. de arts fout vult hij een ver-
8 beerde doodsoorzaak in. Op
J grond van statistische vergelij-
1 kingen durf ik zeggen dat dit in
L «JtXe*-
Electronenmicroscoopopname van de boosdoener aan het werk in het longweefsel. De zwarte bolletjes links boven
zijn virussen die zich aan de celwand hebben gehecht.
Hier is het virus door de celwand heengedrongen en kan zich nu in de cel vermenigvuldigen. Bovendien is de weg
geopend voor bsteriën die bijvoorbeeld longontsteking kunnen veroorzaken. Ook dit latste makt influenza tot
zo'n gevaarlijke killer.
