Johan de Witt
driehonderd jaar
vermoord
geleden
fieidócSoma/ni
De beloften van Hassan
VOLMAAKTE HOLLANDER"
Hollywoodsterren op
Republikeinse Conventie
Geen uitstel
van hmir-
liberalisatie
8 Dagen
kriskras door
Nederland
f44.-
SS®
ZATERDAG 19 AUGUSTUS 1972
LEIDSE COURANT
Driehonderd jaar geleden van
daag stond te gebeuren wat ook
door Johan de Witts tegenstan
ders werd aangeduid als het
execrable fact", het verfoeilij
ke feit van de moord op de af
getreden raadpensionaris van
Holland en zijn broer Cornelis.
Het werd een gruwelijke slacht
partij door het Haagse
„graauw", met goedkeuring van
gemaakt dan aanslagen op de
vrijheid: op die van Amsterdam
en op die van zijn eigen vader.
De welvaart zou worden be
dreigd door de vorstenpolitiek
met haar wilde, irrationele ideo
logie, die wordt doorgedreven
tot in de oorlog en het bankroet
toe. ,,0 Godt bewaer doch Hol
land voor een Hooft", was zijn
verzuchting.
de gezeten burgerij onderno- Inmiddels was Johans broer Cor-
niet verhinderd of bestraft
door een regering en een stad
houder die daartoe de mogelijk
heid hadden, en die tenslotte de
moordenaars zelfs beloonden.
Zelfs een zo zachtmoedig man
als de wijsgeer Spinoza kon in
een brief aan zijn.vriend Leip-
niz zijn verontwaardiging over
het „ultimi barbarorum" nau
welijks bedwingen.
In het rampjaar 1672,
nelis aangeklaagd wegens
moordpoging op de prins. On
danks de slechte reputatie van
de aanklager en onverdachte
getuigenissen als van De Ruyter
ten gunste van hem, werd Cor
nelis de Witt op 19 augustus op
de martelbank gelegd. De vol
gende ochtend werd hij vrijge
sproken, maar ontzet uit al zijn
ambten.
kusten door De Ruyter welis
waar werden schoon gehouden,
maar waarin de Franse veldhe
ren Condé en Turenne zo weinig
in de weg werd gelegd dat zij
spraken van een overwinning
„k la Hollandaise", het jaar
waarin Oranje terugkwam aan
de macht en de regentenpartij
eieren voor het gemakkelijk
verdiende geld koos, moest Jo
han de Witt wel wijken.
Als verdediger van de macht en
voorrechten van zijn klasse had
hij de Oranjes steeds geweerd,
i van wie hij in de persoon van
Willem II niet anders had mee-
i de Die dag kwam Johan zijn broer
opzoeken in de Gevangenpoort,
ondanks geruchten van moord- Dit laatste is
gruwelijk geschonden. Pas diep
in de nacht konden de lijken
worden losgemaakt en in diepe
stilte begraven.
„Een volmaakt Hollander" noem
de hem de Engelse gezant Wil
liam Temple In een brief aan
zijn koning, Karei II. Die ereti
tel prijkt ook op de omslag van
een boekje dat aan De Witt en
rijn betekenis voor de Hollandse D* °P d« w<" °P s,rQQ' <Grm- R"meyn de Hooghe)
welvaart is gewijd door Dick
Schaap en Teun van den Berg.
Zij deden dit in opdracht van de
Ned. vereniging ter bevordering
van het levensverzekeringswe
zen, die een in het algemeen
wat minder bekende verdienste
van De Witt wil accentueren:
die van grondlegger van de ver
zekeringswetenschap. In zijn ui
terst moeilijke geschrift „Waer-
dye van Lyf-renten" geeft De
Witt een berekening van de
koopsom voor lijfrenten.
plannen en volksoplopen. Nau
welijks was hij daar gearri
veerd, of de terugweg was afge
sloten door de samengestroom
de menigte. Onder leiding van
goudsmid Verhoeff, schepen
Van Banchem, geneesheer Van
Baelen en andere gezeten bur-
aspect van een boeiend boekje,
waarin De Witt in het algemeen
wordt geprezen als schepper
van een briljante buitenlandse
politiek, als bekwaam beheerder
van 's-lands financiën en als
bouwer van een vloot die zijns
gelijke niet had,
gers werden de twee Witten uit De Witt, die „iet wankelde
gevangenis gesleept,
straat gesmeten en beestachtig
afgemaakt. De lijken werden
aan de voeten opgehangen aan
een lantarenpaal op het Groene
Zoodje (de huidige Plaats) en
Johan de Witt bij zijn gepijnigde broer (tekening J. Cornet)
1 zijn
geloof, bleef ook tegen de fana
tieke predikanten de verdediger
van de voorrechten van zijn
klasse. „Verdraagzaamheid en
vrijheid zijn niet alleen uiterma
te goed voor het land in het al
gemeen, maar vooral voor de
gereformeerde godsdienst, die
moet en kèn vertrouwen op
haar eigen getuigenis en waar
achtigheid". Hier klinkt 'n Eras
miaans geluid door tegenover
de al te fanatieke geloofsijver
van dominees, die hun plaats
moesten weten op de kansel.
De dominees waren ook de ijve-
raars voor Oranje en tegen de
regenten, en ze vonden daarbij
gehoor bij de andere klassen.
„Dewijle de burger kleyn is, be
hoort men hem kleyn te hou
den", was een stelregel van de
regenten, die met „dat onver
standige, quaadwillige graauw"
helemaal niets ophadden. Het
was dat „graauw" van daglo
ners, zwervers, en werklozen,
dat geen deel had in de wel
vaart, en dat in 1672 zijn woede
koelde op de man die de verper
soonlijking van die welvaart
was.
N.a.v. Johan de Witt: een vol
maakte Hollander: door Teun
van den Berg en Dick Schaap.
Uitg. Teleboek, Bussum).
Rompkabinet houdt
ruimte voor beleid
OP de tweede, materieel belangrijkste dag van het Kamerdebat
over formatie en regeringsverklaring van het «rompkabinet bleek
de hamvraag te zijn: Welke ruimte krijgen Biesheuvel c.s. tot 29
november?
Verdienste van de formeel nogal vreemde motie-Den Uyl is de con
statering dat een redelijke meerderheid van de volksvertegenwoor
diging vindt, dat de ingekrompen ploeg-Biesheuvel geen demissio
nair kabinet is, maar ruimte overhoudt voor een beleid in zaken die
niet in de termen zouden vallen van 'n geijkt demissionaire regerïpg.
Waarom?
Kamerdebat de grote vraag gebleven zijn.
Want zakelijk en deels ook politiek bleek D.S. '70 nog dicht te st^an
bij zijn vier vroegere partnecs. De conclusie moet wel zijn, dat. er
rond de 16de juli over en weer fouten zijn gemaakt. Het belang
rijkste gevolg van die fouten is. dat er nog dit jaar vervroegde ver
kiezingen gehouden worden.
Anders dan Den Uyl c.s. blijvn we ertij, dat het rompkabinet, en
de straks te ontbinden Kamer terecht meer gaan doen dan gewone
lopende zaken afhandelen. De door een toeval vervroegde verkie
zingen nemen niet weg, dat de inflatiebestrijding niet op het vol
gende kabinet mag wachten.
Hoe dit kabinet ook samengesteld zal zijn, het kan in de economisch-
kritieke toestand niet op een kiezersoordeel wachten. Trouwens, de
manier waarop het rompkabinet komende maanden werkt en waar
om het onverhoopt faalt, speelt op 29 november mee.
Moed
BIJ de uiterst moeilijke positie van de K.V.P. en verwante partijen
zullen we komende weken uitvoeriger kanttekeningen maken.
Maar het getuigt in elk geval van moed dat ze. aan het slot van de
éne en vlak vóór he' begin van een andere periode, niet de weg van
de minste weerstand hebben gekozen.
De inval in de Gevangenpoort (Grav. S. Fokke, 1755)
(Van onze correspondent) De gouverneurs Reagan en Roe- Geflankeerd door enorme foto's
kefeller spelen een belangrijke
rol, als respectievelijk voorlopig
voorzitter en de man die de
kandidaten voordraagt. De gro
te finale valt op woensdagavond
als Nixon en vice-president Ag-
new in hun toespraken hun be
noeming zullen aannemen.
De Republikeinen maken zich ner
gens zorgen over en Amerika
zal de indruk krijgen dat de
partij overloopt van vertrouwen
en krachtige solidariteit,
eenheid, waardigheid en in- De enige bedreiging voor dit zorg
vuldig opgebouwde schouwspel
een paar honderd slor-
MIAMI BEACH De afge
vaardigden van de Repu
blikeinse Partij zijn giste
ren aangekomen in Miami.
Allen vertoonden de tevre
den gelaatsuitdrukking van
mensen die precies weten
waar ze aan toe zijn. Ie
dereen zal meedoen met de
perfect georganiseerde
show en de nadruk ligt op
van president Nixon, die handen
schudt met Mao Tsje Toeng en
Brezjnev, heeft het partijcomité
de afgelopen week geluisterd
naar politieke leiders die lof
toezwaaiden aan de wijsheid van
het regeringsbeleid van Nixon. Conventie
Er waren ook een paar lastige
figuren aanwezig, zoals Mc
Closkey die Californië in het
Congres vertegenwoordigt en die
het aandurfde om Nixon in de
voorverkiezingen uit te dagen.
de Republikeinse Partij wordt een perfect georga
niseerde show. Een bedreiging vormen mogelijk een paar honderd
hippies, die hun tenten hebben opgeslagen in een nabijgelegen park.
spiratie.
Aan het hoofd van het koor
der getrouwen staan die
goeie ouwe, onverwoestba
re Hollywoodsterren, Jim
my Stewart en John Way
ne, die hun hulde aan de
Nixon's in een film hebben
verwerkt.
dige demonstranten die
mingopark kamperen. Maar de
politie en de Nationale Garde
zijn in veel grotere getale aan
wezig.
Maar hij werd met zijn kritiek
handig van de tv-camera's weg-
geloodst, en door een verande
ring in de voorschriften werd
later voorkomen dat Mc Clos
key zich nu weer kandidaat zou
stellen tegenover Nixon. Zo Mindw dan t
bleef alleen senator Javits met
zijn kritiek over Vietnam over,
als woordvoerder van de linker
vleugel van de partij, maar hij
verklaarde later dat hij zich tij
dens de conventie niet verder
voor dit punt zou inzetten.
de af
gevaardigden bestaat uit ne
gers. Maar het aantal vrouwelij
ke deelnemers aan de Conventie
is de afgelopen vier jaar bijna
verdubbeld.
Van onze parlementaire redactie.
DEN HAAG Er vindt geen uit
stel plaats van de huurliberali-
satie in een groot aantal ge
meenten in Utrecht, Noord- en
Zuid-Holland, die 1 september
a.s. ingaat.
Een poging van de oppositie
dat uitstel te bewerkstelligen,
leed vannacht in de Tweede Ka
mer schipbreuk, tijdens een
spoedlnterpellatie van de socia
list Schaefer. Hij zei, gezien de
protesten van veel gemeenten,
bevreesd te zijn voor de gevol
gen van het vrijlaten van de hu
ren in de geliberaliseerde gebie
den.
Een Kamermeerderheid was het
met minister Udink echter eens,
dat voor de komende huurlibc-
ralisatie geen benauwdheid be
hoeft te bestaan.
Filmproducent
in arrest
Monte Carlo (RTR) Aan boord
van zijn jacht in de haven van
Monte Carlo da woensdag op
verzoek van de Italiaanse poli
tie de Italiaanse filmproducer
Pier Luigi Torri gearresteerd.
De aanhouding heeft plaatsgehad
naar aanleiding van een drug
schandaal in uitgaande kringen
in Rome, waarvan Torri eei
ponent is.
Vakantiespreiding slechts
een betrekkelijk succes
T^ERWIJL nog een aantal vaderlandse medeburgers met zijn jaar-
lijks zomerreces bezig is, wordt nagesproken over 't slagen en* fa
len van de vakantiespreiding. Maar dan nog aan de hand van cijfers
over de zomer van 1971. Daarover wordt aan de hand van cijfers
van het Centraal Bureau voor de Statistiek de Salomonsuitspraak ge
daan, dat de spreiding relatief beter lukte dan in 1969 en 1970. maar
dat van een fundamenteel betere spreiding nog geen sprake was.
Over de oorzaken heeft het CB.S. een uitgesproken mening: de va
kanties van het lager onderwijs en de collectieve bedrijfsvakanties
zijn de knelpunten. Vanuit het bedrijfsleven komt dan nog de op
merking, dat de schoolvakanties de oorsprong van de kwaal zijn;
met de opmerking dat een oplossing op korte termijn niet in Jicht
is, wordt impliciet erkend dat suggesties als „geef de scholen van
begin juni tot half augustus vakantie' irreëel zijn.
Inderdaad: want het onderwijs dal thans vrijwel overal al met een
„vijfdaagse" werkt, staat ook al bloot aan druk van de toeristische
'industrie om de najaars- en kerstvakantie te verlengen. Of moet
men soms de leerpflichtverlenging voor een flink deel gaan besteden
aan leerplan-uitrekking om daardoor langere vakanties mogeli>k te
maken? Menigeen zal opgevallen rijn, hoe de vakantie-periode voor
het lager onderwijs in Nederland niet optimaal benut is. In juli" wa
ren zeer velen op stap, terwijl begin augustus menigeen weer thuis
was De C B S.-cijfers over 1971 doen zelfs vermoeden, dat met een
paar dagen meer zomervakantie van het basisonderwijs het sprei-
dingsprobleem een stuk nader tot zijn oplossing zou zijn gebracht.
Of vormen de collectieve bedrijfsvakanties dan tóch een grotere hin
dernis dan de schoolvakanties, die meestal als hoofdschuldige wor
den aangewezen?
De ervaring in landen met langere schoolvakanties in de zomer schij
nen deze conclusie ook te staven.
Kritiek op
banken die
collegegeld lenen
AMSTERDAM (ANP) Het lan-1
delijk overleg van grondraden
van universiteiten en hogescho
len heeft kritiek op de Raiffci-
sen- en Boerenleenbanken, die
de mogelijkheid hebben geopend
voor studenten om een lening
van 1100 gulden af te sluiten te
gen vijf procent met een loop
tijd van tien maanden, om zo
doende het collegegeld te kun
nen betalen.
De verhoging van het college- en
inschrijfgeld is een maatregel,
waarmee do regering de kosten
van het onderwijs op studenten
en hun ouders af wil wentelen.
„Het feit nu dat een grote bank
een regeling heeft getroffen die
voor haar ongetwijfeld zeer
voordelig is, is daarvan een be
vestiging en tekent het cynisme
van de grote ondernemers".
(ADVERTENTIE)
Theater Centrum Maastricht De
Limburgse hoofdstad heeft een
theater-centrum dat in fabrie
ken en bedrijven belangstelling
wekt voor schouwburg en con
certzaal. Dat schijnt goed te
gaan want het centrum begint
het nieuwe seizoen met 1163 le
den die in het afgelopen seizoen
1282 abonnementen afnamen. De
leden zijn afkomstig uit 88 be
drijven in Maastricht en omge
ving.
Wie 8 dagen lang veel in!
ons land wil reizen, is het
voordeligst uit mot een
8-daags kriskras-abonne
ment.
Kindoren
4 t/m 9 jaar
half geld
En als extra plussen:
recht op 't kopen van
voordelige koppollng-1
kaartjes voor bijna alle
NS-vakantledagtochtdn.
voordelig uit met NS
Bernhard Kruysen-bas bariton
geeft op vrijdag 1 september een
concert in de Kapel Wejt ta
Den Haag in samenwerking met
de organist Jöhan M. Vetter.
(ADVERTENTIE)
recht op 't kopen van
voordelige koppeling-
kaartjes voor bijna alle
NS-vakantiedagtochten.
In juni, juli en augustus.
voordelig uit met NS
Vanaf 38 jaar
naar stembus
DEN HAAG De Tweede Kamer
heeft gistermiddag bij het begin
van de voortzetting van het de
bat over de kabinetscrisis bij
voorrang zonder discussie het
wetsontwerp verlaging kiesge
rechtigde leeftijd aangenomen.
Als straks ook de Eerste Kamer
ermee akkoord gaat - dat zal
zonder twijfel het geval zijn -
staat niets meer de gang naar
de stembus vanaf 18 jaar bij de
verkiezingen van 29 november
in de weg. Eerder al was een
grondwetswijziging door het
parlement goedgekeurd om de
verlaging van de kiesgerechtigde
leeftijd mogelijk te maken.
Tegen de verlaging stemde alleen
Koekoek (Boerenpartij). Het
I wetsontwerp werd overigens
zonder hoofdelijk" stemming
I aangenomen.
Jongeling (GPV) stemde toch
voor, maar vond het een onjuis
te situatie dat je straks met 18
jaar mag gaan stemmen, maar
toch pas mei 21 jaar wettelijk
volwassen wordt.
Volgens sommige opinie-onderzoe
ken gaan de linkse partijen pro
fiteren van het meestemmen
van de jongeren.
Tot opvolger van de Marokkaanse minister van defensie, generaal Oufkir, die
zelfmoord pleegde na de mislukte aanslag van woensdag, is benoemd generaal
Driss Benomar El Alami. De nieuw benoemde bewindsman (links) is op deze
foto in gesprek met koning Hassan na de begrafenis van de slachtoffers van de
mislukte aanslag op 12 juli 1971.
RABAT De nieuwste poging om ko
ning Hassan van Marokko van de
troon te stoten, is een minder vernede
rende gebeurtenis geworden dan de
bloedige schietpartij tijdens zijn ver
jaardag op 10 juli 1971. Toch moeten 2
staatsgrepen binnen 14 maanden reden
geven voor twijfels omtrent zijn voor
uitzichten als koning. Bij belde gele
genheden is hij er weer bovenop geko
men door list, bluf en de invloed van
zijn bijna goddelijke status als afstam
meling van Mohammed. In juli 1971
schoten de rebellerende kadetten hun
koning op het kritieke moment niet
neer, maar kusten zij zijn hand. Bij de
jongste aanslag schijnt hij op een suc
cesvolle nanler zijn aanvallers om de
tuin te hebben geleid door hen in de
waan te laten, dat hij op een fatale
manier getroffen was.
Meer dan ooit bevindt Hassan zich nu
in een politiek isolement. Zijn heer
schappij heeft altijd te n nauwste sa
mengehangen met zijn hechte relatie
irc-t generaal Oufkir. Deze man werd
altijd beschouwd als de trouwe, maar
la: ge bewaker van de koning. Welke
rol hij in het jongste complot gespeeld
heeft, is nog niet duidelijk. Het kan
zijn dat hij zelfmoord heeft gepleegd
uit schaamte voor zijn nalatigheid of,
aan de andere kant, omdat hij er niet
in is geslaagd zijn heer te onttronen.
De twee aanslagen vertonen enkele
overeenkomsten. Beide zijn uitgevoerd
door officieren die politiek gezien tot
het centrum behoren en die kennelijk
geen revolutionaire ambities nastre
ven. Radio Libië, die haar steun gaf
aan de mislukte staatsgreep van 1971,
heeft misschien wel gelijk als zij praat
over „sationalistische officieren", maar
het was deze keer zeker voorbarig om
over een opstand van het volk te spre
ken. Het blijkt dat deze keer ook be
voorrechte luchtmachtpiloten in het
complot betrokken waren.
Hassan kwam in 1961 op de troon en
bleek een verrassend kundig politicus
te zijn. Van 1965 tot 1970 regeerde hij
via de „uitzonderingstoestand". Hij
zorgde ervoor dat zijn politieke vrien
den en de regeringseliten met een
comfortabel leven omringd werden. De
oppositiepartjen b'even door zijn toe
doen innerlijk verdeeld en hij hield de
vakbonden streng in toom. Hierdoor
vei wierf hij wel een zekere politieke
macht, maar uiteindelijk was hij toch
afhankelijk van de strijdkrachten. De
mun, die voor deze loyaliteit zorgde,
was generaal Oufkir, die als minister
van binnenlandse zuken van 1964 tot
1971 ook het bevel voerde over de bin
nenlandse veiligheidsdienst.
In de nadagen van juli 1971 beloofde
koning Hassan onder meer het volgen
de: „Ik zal het beleid niet veranderen.
Ik zal wel veranderingen aanbrengen
in de manier waarop het kabinet over
mijn Innd regeert, en ral daarbij met
mezelf beginnen".
Hij vaardigde voor alle sectoren van
het Marokkaanse leger plannen uit,
die terwijl ze voor de toekomst veel
belovend klonken, tot nog toe erg wei
nig resultaat hebben opgeleverd. Ook
is hij er niet in geslaagd de socialis
tisch getinte opposiliepartijen bij zijn
regering te betrekken. Er ontstond
stagnatie in het politieke leven en dit
gaf aanleiding tot onrust in de indus
trie en de universiteltswereld.
Een verschijnsel dat zeker bijgedragen
heeft tot de laatste staatsgreep is de
corruptie in de bevoorrechte kringen
rond liassan. Hij heeft zelf al gepro
beerd hieraan een einde te maken: zts
rnb Itm, twee hoogge
plaatste ambtenaren en vier directeu-
cn van ondernemingen werden vorig
jaar november gearresteerd. In scj>-
tember zullen zij met nog 27 anderen
terecht moeten staan wegens corruptip.
Deze jongste aanslag geeft Hassan een
nieuwe kans om zijn belofte waar ie
maken en werkelijk zijn regering en
zichzelf te verbeteren.
