ICCADILLY CIRCUS
I ART VAN BRITSE WERELD
I AUSTRALIA,
Piccadilly Circu», het mid
delpunt van de Britse we
reld.
„Swan and Edgar", een schiereiland tussen Piccadilly en Regent Street
Dubbeldekkers slingeren zich
over het plein.
De kunstenaar scheurde boven
dien zijn broek
beeld. De stad betaalde hem een
overeengekomen hcnorariu:
van 3.0U0 pond. Gilbert had ech
ter de hoeveelheid koper, die hij
nodig had om Eros te kunnen
gieten, volkomen verkeerd bert
kind, zodat het hem meer ca
7.UU0 pond kostte. Met schande
overladen en volkomen bank
roet, vluchtte hij naar Belgiü,
waar hij zijn tenten opsloeg in
Brugge. Nadien keerde Gilbert
rog maar relden terug naar En
ge and dal hem echter in 1332
ci'kenning schonk. Hij werd ge-
i adc'c'. tn was voorman Sir Al
fred Gilbert.
de graaf
De naam v
Shaftesbury
cmbletm geworden, dat i
mand nog speciaal hertnr
aan lord Shaftesbury. Het is nu
evenveel een symbool van Lon
(Van onze correspondent
Roger Simons).
LONDEN Een stel hippe
Zweedse meisjes vraagt de
weg aan (je twee beleefde
jV bobby's, die dienst doen in
de schaduw van „Swan and
Edgar". Een van de agen-
|ten haalt zijn plattegrondje
voor de dag en frist zijn ge
heugen op. De meisjes
knikken verheugd en ver
dwijnen in de aangeduide
richting.
De twee bobby's kijken zé na
•vergejmet een kennersblik. Het staat
schop-op hun gezicht te lezen, dat zij
die blonde grietjes wel zouden
en lusten - buiten de diensturen,
troefdjnatuurlijk. Jonge Londense po'.i-
lettiemannen zijn tenslotte ook ge
maakt van vlees en bloed.
Beslist geen baan om over te
zeuren, dat oogje in 't zeil hou
den op Piccadilly Circus. V/el
snuif je er doorlopend schadelij
ks uitlaatgassen op en is het er
nooit echt rustig, maar je zist er
'altijd wat. Mensen van ieder
slag en ras. Blanke, bruine,
zwarte en gele voorbijgangers.
Fleurige hippies en stijve bol
hoedbritten. Zelfs af en toe een
eskimo. Heel de wereld trekt
daar aan je voorbij.
Ook doe je er meer het werk
van een gids voor toeristen dan
van verkeersagent. Maar dat
geeft niet; want Piccadilly Cir
cus is het hart van de Engelse
wereld, het middelpunt van het
gewezen Britse imperium. Een
hart dat warm klopt - en snel.
Het oefent een vreemde aantrek
kingskracht uit op toeristen en
stemt de Britten weemoedig als
ze .n het buitenland Vertoeven.
100 miljoen pond
Piccadilly Circus: drommen
vuurrode dubbeldekkers, zwarte
taxi's en fraaie personenwagens,
die rond het standbeeld van
Eros slingeren. Een enorm druk
en nogal rommelig plein, c
geven door de imposante facades
van gebouwen, die in zekere zin
verheerlijkte krotten zijn. De ro
mantiek, die de Britten geweven
hebbtn rond Piccadilly Circus,
is kunstmatig en sterk overdre
ven.
De wereld heeft pleinen, die
veel mooier zijn en esthetisch
stukken beter verantwoord.
Maar daar ontbreekt dan de ge
zellige slonzigheid, die zo'n spe
ciaal geval maakt van Piccadil
ly Circus. Zo speciaal is dit
stadsgedeelte, dat vandaag de
dag een felle strijd gevoerd
wordt naar aanleiding van een
gemeentelijk plan om ,,het hart
Van de wereld" voor een bedrag
van 100 miljoen pond een nieuw
Uiizicht te geven.
De voor- en tegenstanders
dit plan zitten elkaar zo lelijk in
het haar dat Peter Walker, i
nister van milieu, een openbaar
onderzoek bevolen heeft. De ge
meente Westminster is zelfs
bar.g geworden en overweeg, nu
de mogelijkheid van Piccadilly
Circus gewoon op te kalefateren,
in p'aals van de oude gebouwen
voi.eo'g af te breken en zs te
Vervangen door wolkenkrabbers
van 70 tot 77 meter hoogte, met
veel kantoorruimte, twee hotels
met 500 kamers, enkele wonin
gen, parkeerruimte en winkels.
In een theater adn Rupert
Street, een zijstraat van ,,the
Dilly" zoals Piccadilly Circus
genoemd wordt in de omgang),
zijn driftige Londense acteurs en
actrices een „Save Piccadilly"-
campagne begonnen tegen het
moderniseringsplan.
Het is een harde en langdurige
Strijd en bovendien niet de eer
ste. aie geleverd wordt om het
oorspronkelijke Piccadilly Cir
cus te redden voor het nage
slacht. Over dit verkeerspunt
wordt al sinds 1817 getwist. Dat
jaar begon de 61-jarige architekt
John Nash met de aanleg van
revolutionaire nieuwe straten in
Londen. Nash' plannen waren
goedgekeurd door „Prinny", de
prins regent .(George prins van
Wales; 1811-1820), en door het
parlement. Het volk vertelde,
dat de jonge mevrouw Nash
Prinny's maitresse was#
Druk
De prins-regent verlangde, dat
Londen een grote boulevard zou
krijgen, zoals Napoleon er een
geschenken had aan Parijs.
Nash ontwierp een prachtige
brede straat, die van Ccrllcn
House (waar nu de zuil staat
met het standbeeld van de her
tog van York) naar Regent's
Park liep. Vandaag de dag is
die ene straat verdeeld In Lower
Regent Street, Regent Street en
Portland Place. Het lag in Nash'
bedoeling een natuurlijke grens
te trekkentussen „de straten
van de adel en de hoge midden
stand in het westen" en „de
smalle straten en v/elnig sjieke
hulzen, bewoond door arbeiders
en handelaren In het oosten".
De hoertjes en de kruideniers
van Soho werden voor altijd af
gesneden van Mayfalr, waar de
adel woonde.
Ofschoon de nieuwe straat lijn
recht in de richting van Picca
dilly ging, wilde Prinny niet, dat
zij deze oude en meest befaam
de laan van Londen zou door
kruisen. Om die reden ontwierp
Nash een sierlijk rond plein dat
hij Regent Circus noemde. Het
werd voltooid in 1820. Gaande
weg begonnen de Londeneren
het Piccadilly Circus te noemen,
zadat de oorspronkelijke naam
totaal verdween. Sinds dc jaren
tachtig heet het plein officieel
Piccadilly Circus. Maar wat ds
Britse Tante Pos betreft, is. het
lucht.
Volgens de Post bestaat Ficca-
dilly Circus niet. Het adres ven
al de gebouwen rond het stand
beeld van Eros is dat van stra
ten, die samenkomen op Picca
dilly Circus. De tabakswinkel op
de hoek van de Windmiil Street,
naast de London Pavilion-bios-
coop, is technisch Piccadilly
no. 1.
Voor een plein dat theoretisch
niet bestaat, is het er overigens
druk genoeg. Per dag rijden
meer dan 42.000 wagens over
Piccadiiiy Circus. Het metrosta
tion onder het Circus verrast da
ge.ijks omstreeks 200.000 reizi-
gers. Als John Nash zijn oude
Regent Circus nu kon z;en, zou
hij zijn ogen niet geloven. Het
lag nooit in zijn bedoeling er het
middelpunt van Londen van te
maken. Hij wilde alleen Picca
dilly omzeilen op de gemakke
lijkste manier. 66 jaar bleef zijn
ronde plein onaangetast. In 1886
werd er een scheve driehoek
van gemaakt.
De reden van deze wijziging was
een nieuwe straat, Shaftesbury
Avenue, ontworpen door de ge
meente Westminster en ge
naamd naar Anthony Ashley
Cooper, de zevende graaf van
Shaftesbury, een filantroop en
sociale hervormer, gestorven in
1885. Om Piccadilly Circus zijn
vreemde nieuwe vorm te geven,
werden de oude „London Pavi
lion", die toen een music hall
was, en de schilderachtige
„Whi'e Bear Inn", een oude her
berg waar de diligences stilhiel
den, gelijkgemaakt met de
grond.
De oude „London Pavilion", de
„Pav", dateerde van 1859. In de
zaal stonden tafeltjes met een
marmeren blad. De music hall-
voorzitter" kondigde met luide
stem de achtereenvolgende num
mers aan en er werd uit volle
borst meegezongen. Zes maan
den nadat de oude zaal afgebro
ken was, werd de nieuwe „Pav"
gebouwd op de plaats waar dit
theater dat sindsdien een bios
coop geworden is, nog altijd
staat.
Afbra3kplannen en herbouwings-
maatregelen lokten destijds
evenveel protesten uit als van
daag. In de gezaghebbende Ti
mes" verschenen iedere dag
boze brieven van ontevreden le
zers, die de architecten en het
gemeentebestuur zeer onvriende
lijk bekritiseerden.
In 1927 raakte de zaak „Swan
and Edgar" geheel haar oor
den ais Big Ben. In 1952 kreeg
Eros een fontein, zoals Gilbert
het steeds gewild had. Het is
echter een fontein zonder glorie,
wont kort na haar installatie
werd het duidelijk, dat de wind
iedereen op het plein kletsnat
maaklc als men de kraan hele
maal opendraaide.
Dure
lichtreclames
Na de tweede wereldoorlog werd
Piccadilly Circus vooral be
roemd wegens zijn reusachtige
lichtrvclumcs, de eerste verlich
ting die gedoofd wordt clkens
wanneer Engeland gebrek lijdt
aan steenkolen, een verschijnsel
dat zich nog vrij regelmatig
voordo*. Nu het Invallen van de
duisternis zetten deze lichtrecla
mes het plein In een helle gloed,
zodat Je er een boek of een
krant kunt lezen.
Zo'n flel neonbulzen om Je wa
ren te adverteren op het Dllly
kan 25.000 pond per Jour kosten.
De stad int gemeentebelasting
op de gebruikte pluutsruimte.
Ongeveer 10 firma's zijn gespe
cialiseerd in de constructie van
enorme llohtreclames, die auto
matisch aan- en uitflitsen of van
kleur veranderen. Een dergelij
ke lichtreclame is doorgaans in
vier jaar versleten. De eerste
primitieve lichtreclames werden
aangebracht rond 1900. Vier Jaar
later was de vertoning al zo in
drukwekkend dut het plein Iede
re avond vol gapers stond en
men het spottend „de bioscoop
van de Schotten" noemde.
Dat vandaag weer aungedron-
gen wordt op een komplete re
constructie van Piccadilly Cir
cus is geen wonder. Het ge
meentebestuur van Westminster
noemde het Dilly onlungs „een
door middel van nconbuizen ver
lichte slop" en dat was niet
overdreven. Het betwiste plan
om dit plein eon nieuw kleedje
te geven, is het zevende in een
reeks waaraan geen einde
schijnt te komen. De ontwerpers
van dat plan zouden het Circus
niet alleen omringen met beton
nen wolkenkrabbers, maar Eros
bovendien op een plateau plaat
sen, waaronder doorgangen ko
men voor wagens en au tribussen.
Iedere dag zouden 85.00U auto's
Piccudilly Circus doorkruisen.
Alle Londense kranten en een
groot eicel van de bevolking zijn
in opstand gekomen tegen dit
idee dat volledig in strijd is met
het voornemen om vroeg of laat
alle auto's t« weren uit Centraal
Londen. Maar nu minister Wal
ker er zich mee bemoeit en de
gemeente Westminster boven
dien berouwvol nieuwe voorstel
len onderzoekt, zul dit zevende
herbouwingspuin misschien een
even roemloze dood sterven als
zijn zes voorgangers.
Intussen wint het Idee om Picca
dilly Circus te conserveren en
de bestaande gebouwen, die we
gens de jaren.ange onzekerheid
•.rnst.g m verval zijn geraakt,
nu zorgvuldig te restaureren,
.teeds meer veld. Als dit voor
stel aanvaard wordt, zal het
verKccrsprobleem van het Dilly
ueil.chl onopgelost blijven tot
men de moed kan opbrengen om
van Ccntruul Londen een auto
vrije zone ie maken, een para
dijs voor voetgangers uit heel de
wereld.
FOTO'S: MILAN KONVALINKA.
spronkelijke oude fagade kwijt,
omdat het Circus verbreed
moest worden aan de westelijke
kant. Deze expansie had zich al
eerder voorgedaan in de andere
windstreken. Maar het was
vnoral de aftakeling van „Swan
and Edgar", die scherpe reac
ties uitlokte. Deze zaak had een
zeer eenvoudig begin gekend. In
1340 nam de manufacturier John
Swan op die plaats een winkeltje
over, h'ij had een vennoot, Wil
li .im Edgar. Samen maakten ze
fr in de loop van de jaren een
wurenhuis van.
Het pand „Swan and Edgar" is
in feite een schiereiland, met
aan <lc ene zijde Piccadilly, aan
de ere Regent Street en Pic
cadilly Circus tegenover het ge
Blote Eros
Circusbobby: meer toeristen
gids dan verkeersagent.
bouw. Deze ligging biedt grote
voordelen. Als men gewoon door
het warenhuis wandelt, komt
nien van de ene drukke straat
in de andere terecht, zonder het
blokje om te moeten lopen. In
de tijd van koningin Victoria gaf
precies deze uitweg aanleiding
tot een society-schandaal.
Op een warme julidag in 1864
bracht Henry Chaplin, ós toe
komstige graaf Chaplin, zijn jon
ge verloofde, lady Florence Pa
get, per rijtuig naar de Piccadil-
ly-ingong ven „Swan and Ed
gar". Zij begaf zich naar binnen
om enkele Inkopen te doen. Hij
bleef wachten in dc koets en zat
gelukzalig te mijmeren over zijn
aanstaande huwelijk met lady
Florence.
De tijd verstreek en Chaplin
werd ongeduldig. Florence bleef
weg. Hij vroeg zich af welke
keuze ze nu weer te moeilijk
vond dn dc winkel. Chaplin be
sloot even te gaan kijken. Maar
hoe hij ook rondspeurde, lady
Florence viel nergens te ontwa
ren. Ze had dc benen genomen
via de andere ingang. Haar me
deplichtige was de markies van
Has'.ngs, de man die zc echt be
minde
Met deze snoodaard is het ech
ter slecht afgelopen. Drie jaer
later liet Chuplin een paard,
Hermit, meerennen in de Derby,
een belangrijke wedstrijd voor
de gokkers. Het was een ren
paard zonder veel pretenties.
Om zijn diepe verachting voor
dit dier en zijn eigenaar wereld
kundig te maken, waagde de
markies een enorme gok. Chap-
lins paced won en Hastings' we
reld verging. De 25-jarlge mar
kies was geruïneerd. Hij stierf
'n jaar later. Kort voor zijn dood
moest hij bijna letterlijk gaan
bedelen.
Op het einde van de vorige eeuw
besloot de gemeente Westmin
ster ïord Shaftesbury, die zoveel
gedaan had voor de armen van
Londen, nog eens extru te ge
denken met een standbeeld in
het midden van Piccadilly Cir
cus. De opdracht om een monu
ment te maken, werd gegeven
aan een vrijwel onbekende kun
stenaar, Alfred Gilbert, die een
felle tegenstander was van le
vensechte afbeeldingen van
overicden beroemdheden.
Tegen alle verwachtingen in
kwam Gilbert voor de dag met
een blote boogschutter, die de
Griekse liefdegod Eros voorclcl-
de. Volgens de beeldhouwer was
dit werk het symbool van de
snelheid waarmee lord Shaftes
bury de behoeftigen van Londen
geholpen hud. Het monument
werd ingehuldigd op 29 juni
1893.
Voor de meeste Londenaren was
Eros tn zijn blootje een komple-
le verrassing. Er stak een s.orm
van kritiek op. Alfred Gilbert
werd uitgescholden voor ales
wat lelijk was onder de zon. In
inau'.s vun roem te oogsten, g.r.g
/.ijn repulatlo helemaal nuar de
bliksem.
De boogschutlergod Eros, vriendelijk aantrekkingspunt van Britten en buitenlanders
