Franse
Alleen
thriller
de zon
was
getuige
Muziekman Doornbosch speurt
naar oude volksliedjes
AVRO-Rallye
mor gen van start
TERUGBLIK
Hou het
scherm
in 't oog
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 16 JUNI 1972
A. Doornbosch: „Laat dit dan mijn levenswerk zijn.
Wereld op wielen, de VPRO-ru-
briek die door de TROS werd
overgenomen, hebben we een
tijdlang niet gezien. Gisteren
keken we weer eens. Met ge
mengde gevoelens.
Want begonnen werd met een erg
dringend pleidooi voor de auto
matische transmissie. Dat plei
dooi culmineerde in een kolossa
le reclame voor het systeem dat
door DAF werd ontwikkeld.
Voorlichting is voorlichting en
reclame is reclame. We hopen
dat de TROS en haar medewer
kers de moeilijke scheiding tus
sen die twee weten te handha-
Maar industriële belangen tellen
zo verschrikkelijk zwaar op dit
terrein, dat, naar onze mening,
tv-medewerkers zelfs de schijn
moeten vermijden dat er sprake
is van verkapte reclame. Die
schijn werd niet helemaal ver-
Podium, een ander© TROS-ru-
briek, lijkt een sympatieke in
slag te hebben: jonge kunste
naars via tv in de publiciteit te
brengen. De uitzending van gis
teren vonden we problematisch.
Er werden ampele mededelin
gen gedaan over de danskunst
opleiding en voor de rest was
het programma gevuld met een
moeilijke pas de deux (op
Rimsky Korsakovs Shéheraza-
de) uitgevoerd door aankomend
talent, dat nog niet aan het gro
te solistenwerk toe was.
IVas hier sprake van Informatie
over wel en wee van jonge kun
stenaars, of gold het een goed
kope, maar eigenlijk niet-ver-
antwoorde uitvoering van een
ballet?
Bij de VPRO zagen we een pro
gramma met een moeilijke titel
van Finse huize. Het won brons
in Montreux en leverde ons der
halve problemen op. Was die
Montreux-jury gek op Finnen en
daardoor verblind? We vonden
het programma zo'n beetje in
de stijl van ,,tv-amateurs zetten
hun beste beentje voor". Tij
dens de uitzending was er spra
ke van hard gelach. Dat is via
een bandje waarschijnlijk ont
leend aan een echt-leuk pro
gramma.
tft de VPRO'se „Berichten" werd
o.m, aandacht gewijd aan de
Hagenaar die hongerstakend
prt06teert tegen het feit dat hij
van een verzekeringsmaatschap
pij niet de uitkering krijgt waar
hij recht op meent te hebben.
Berichten" liet alle partijen aan
het woord. Wekte toch sympa
thie voor de zwakste partij en
was daarmee in feite niet objec
tief. Omdat verzekeringsmaat
schappijen nu eenmaal in een
kwade reuk staan. Die maat
schappijen zouden iets moeten
doen aan hun slechte ima
ge
Vg-
De Franse regisseur René Cle
ment, wiens „Jeux interdits" tot
de klassieken van na de tweede
wereldoorlog is gaan behoren,
vervaardigde in 1959 een sfeer
volle thriller vol verrassende
wendingen „Plein solell". Voor
ons land vertaald in: Alleen de
zon was getuige.
Indien men bij het zien vergelij
kingen gaat trekken met som
mige films van „the master of
suspense", Alfred Hitchcock,
ligt de oorzaak voor de hand.
Het gegeven, door Clement zelf
Raul Gelauff voor de film
bewerkt, is van Patricia High-
smith, die ook het idee leverde
voor Hitchcock's „Strangers on
a train".
Alain Delon spoelt er de jonge,
arme Tom Ripley in, die in Ita
lië de plaats inneemt van zijn
vroegere schoolvriend, het mil
jonair toontje Philippe, ge
speeld door Maurice Ronet.
Meer willen wij u niet verklap
pen, want dat zou veel van het
kijkplezier wegnemen, dat u
aan deze knap gemaakte sfeer
volle thriller na dertien jaur
nog kunt beleven. Naast een
Het is gedaan met het Nederlandse volks
lied. Nog even en niemand kent de woor
den meer van de liedjes, die dikwijls eeu
wenlang van vader op zoon en van moeder
op dochter mondeling zijn overgeleverd.
En ook de muziek zal vergeten zijn. De ge
neratie mensen die ze nog kent, is bejaard
en tot uitsterven gedoemd. De jeugd leert
ze niet meer, want er is geen behoefte
Dat zegt de heer A. Doornbosch uit Hilver
sum, waarnemend hoofd van het volksar-
chief verbonden aan het Instituut voor Dia
lectologie te Amsterdam. Een deel van het
immense instituutgebouw aan de Amster
damse Keizersgracht herbergt een schat
aan volksliederen, vastgelegd op kilome
ters magnetische banden en op vele manie
ren gecatologiseerd. Maar de heer Doom-
bosch doet nog meer. Hij is de organisator
en presentator van het Vara-radioprogram-
ma „Onder de groene linde", een middag
programma, dat een brede laag van de be
volking in kennis brengt met het volkslied
van weleer en gelijktijdig speurt naar nog
meer liedjs, die eens een functie in het cul
tuurpatroon van groepen mensen vervul
den, maar nu verloren dreigen te gaan.
Eigenlijk is dit radioprogramma, waarvan
het 380ste in voorbereiding is, de aanzet
geworden voor een grootscheeps onderzoek
naar het Nederlandse volkslied, een onder
zoek dat is uitgelopen op een enorme in
ventarisatie. Bundeling van de bijeenge
brachte volksliedjes en uitgave ervan lig
gen wel in de bedoeling, maar het Volks
liedarchief is daar nog niet aan toe.
Want de heer Doornbosch heeft haast. Op elke
uitzending krijgt hij reacties, omdat het
programma „Onder de groene linde" de
grootste luisterdichtheid in de middaguren
heeft. Er ontstaat een sneeuwbaleffect. Ve
len luisteren en herinneren zich ook de
liedjes, die zij als kind van vader of moe
der hebben geleerd en gezongen. Deze
mensen, meestal bejaarden, bellen dan de
heer Doornbosch. Hij gaat naar hen toe,
pikt de volksliedjes op en laat de mensen
als ze dat willen, zingen in zijn program-
En omdat het alleen de bejaarden -, die
deze liedjes nog kennen, heeft heer
Doornbosch haast. „Kijk", zegt „het
wetenschappelijk onderzoek volgt nog wel,
evenals de bundeling en de eventuele uit
gave. Dat kan altijd, als het materiaal
maar voor handen is. Dat materiaal moet
voor het belangrijkste deel van de bejaar
den komen. Deze groep sterft uit. Ik heb
dus haast met het verzamelen, want et-
komt een moment - en dat is heus niet zo
ver meer - dat niemand de liedjes meer
kent. Dan is het gebeurd. Kan best zijn, dat
ik niet verder kom, dan het verzamelen cn
onderbrengen van de liedjes. Welnu, laat
dat dan mijn levenswerk zijn". Hij heeft
nu bijna 4.000 oude liedjes op de band
vastgelegd.
10.000 reacties
Het resultaat van zijn zoeken en vastleggen
heeft de heer Doornbosch in zijn kantoren
te Amsterdam tastbaar bij de hand. Hij
opent een kast en daarin staan twee »ot
drie tijen dik de magnetische banden, op-
gespoeld, verpakt in een doosje en voorzien
van een aanduiding, die verwijst naar een
archief, waarin de liedjes, die op de kilo
meters band staan, netjes zijn gecatalogi
seerd.
Dat resultaat verkreeg hij dank zij ruim
10.000 reacties op zijn radioprogramma en
dank zij meer dan 3000 bezoeken, die hij
door het gehele land bracht aan mensen,
die nog oude volksliedjes kenden. „Enigen
tijd geleden - het jaartal doet er niet toe -
kreeg ik een reactie van een vrouw uit de
omgeving van Dordrecht, die een liedje
kende. Uit een eerste onderzoek bleek mij,
dat dit liedje totaal onbekend was en ner
gens aanknopingspunten met andere liedjes
vertoonde. Nu kost het bezoeken van men
sen veel tijd. Ik krijg gemiddeld per radio
uitzending 20 reacties. Het is dus duidelijk,
dat ik met mijn bezoeken achter ben en
blijf. Toen ik die vrouw wilde bezoeken,
kreeg ik te horen, dat ze niet meer wilde
zingen, omdat ze zich niet goed voelde. Als
ze daarbij blijft en straks overlijdt, is ec
een volksliedje verloren gegaan. Dat is
buitengewoon jammer, omdat ik weet dat
er al veel verloren is".
Wat is nu precies een volksliedje? Daar zijn
de geleerden het niet over eens. Maar cr
zijn wel enkele kenmerken. Voornaamste
is, dat zo'n liedje gebruikt werd in het cul
tuurpatroon van een groep mensen. Afhan
kelijk werden tekst en melodie mondeling
overgeleverd. Er zijn ook gevallen bekend
van schriftelijke overlevering. Een goed
voorbeeld hiervan zijn de Souterliederen,
in 1540 verschenen in Antwerpen, ver
moedelijk bijeengebracht door Willem van
Zuylen van Nyevelt. Het zijn psalmberij
mingen, die hij aanpaste aan de toenmali
ge opvattingen. Hij gaf daarbij de melo
dieën aan, waarop de liederen gezongen
konden worden. Dat betekent, dat de melo
dieën toen bij de brede laag van de bevol
king bekend waren.
„Gelukkig heeft Willem van Zuylen van Nye
velt ook de muziek genoteerd", merkt de
heer Doornbosch fijntjes op. „Dat is voor
ons een geweldige steun bij het zoeken
naar de herkomst van soortgelijke liede
ren. Want hoe je het ook wendt of keert; er
moet iemand zijn geweest, die vroeger een
volksliedje maakte. Als dat aansloeg bij de
bevolking kwam het in de overlevering te
recht en dan kon er vermenging ontstaan.
Er zijn volksliedjes, waarvan de tekst af
komstig is uit andere al bekende liedjes.
Dat moet je dan maar zien uit te zoeken.
Er zijn ook verschillende liedtypes, die
ook weer vermengd kunnen zijn. Zo waren
er liederen voor bruiloften, liefdesliederen,
religieuze liederen, ballades, hekelliederen
en ga maar door. Er waren ook liederen, die
gezongen werden bij de arbeid of tijdens
het schemeruurtje en liederen, die een
nieuwsvoortbrengend karakter hadden".
Versteend
Worden er dan nu geen volksliedjes meer ge
maakt? De heer Doornbosch meent van
wel, maar ze krijgen de kans niet meer
om volkslied te worden. „Zodra vroeger
een volksliedje in een bundel terecht
kwam, kon je het als versteend beschou
wen. Tegenwoordig is dat nog erger. Met
alle respect voor de grammofoonplaat.
maar hij draait het volkslied de nek om,
zodra de kiem ervoor geboren ls. Een
goed liedje wordt ogenblikkelijk op de
plaat vastgelegd, maar vrijwel niemand
zingt ze cn levert ze door aan kinderen.
Neem nou de liedjes van Jules de Corte.
bijv. „ik zou wel eens willen weten". In de
vijftiger jeren was dit een schlager. Velen
kenden het liedje, ook nu nog, maar vraag
eens aan een doorsnee-burger om de tekst
te zingen, dan kan hij dat niet. Dat komt
door de grammofoonplaat. Als hij het lied
je wil horen, behoeft hij de plaat maar op
te zetten en hij krijgt de originele melodie
en tekst. Alles ligt mooi vast in een groef,
onwrikbaar. Dat liedje functioneert niet in
een cultuurpatroon. Het krijgt de kans niet
om een volksliedje te worden, zo gaat het
nu met alle goede liedjes".
Een Volksliedje kan pas gedijen als het ge
bruikt wordt. Deze stelling houdt de heer
Doorbosch voor ogen. Hij bedeolt ermee,
dat zo'n liedje bij bepaalde toestanden ge
bruikt moet worden. „Daar is een zekere
rust voor nodig", zo meent hij. „Vroeger
gebeurde alle werk vrijwel met de hand, ook
was het gewoon als de mensen tegen het
vallen van de avond gingen schemeren, de
kinderen werden daarbij betrokken. Het
kwam zelfs voor, dat nieuws met behulp
van het lied werd overgebracht. Ik wil
maar zeggen, dat bij dit alles een zekere
mate van rust te constateren valt.
Maar er wordt niet meer gezongen bij de ar
beid. De „arbeidsvitaminen" van de radio
en radio Veronica hebben deze functie
overgenomen. Schemeren is er ook niet
meer zij. En voer de nieuwsovarbrenging
hebben we dagbladen, radio, t.v.. De rust
is verdwenen, waarbinnen het volkslied zijn
kans kreeg".
Cultuurgoed
De heer Doombosch gaat voorlopig door met
het verzamelen en catalogiseren van volks
liedjes. „Ik weet niet", zegt hij, „of ik ooit
toe kom aan een verder wetenschappelijk
onderzoek naar herkomst. Want herkomst
is er. Op Texel bijv. bestonden volkslied
jes, die afkomstig zijn uit Bergen op Zoom.
Dat komt, omdat vroeger veel mannen van
Texel soldaat in Bergen op Zoom zijn ge
weest. Zuid-Limburg had volksliedjes, af
komstig uit Amsterdam en omgekeerd. Dat
is ook het werk van soldaten geweest. In
Groningen vond ik volksliedjes, gezongen
door vlasboeren, die ook in de Vijfheren-
landen nabij Gorinchem gevonden zijn. Er
bestond tussen de vlasboeren uit de ene
streek relatie met die uit de andere. Zo
zijn er meer voorbeelden.
Ik wil zoveel mogelijk de nog bestaande lied
jes verzamelen voor het te laat is. De uil
werking, bundeling en eventuele uitgave
komen dan later wel", aldus de heer
Doornbosch.
Hoe dit ook zij, zijn werk mag alé belangrijk
bestempeld worden. Het is slechts een on
derdeel van al het wetenschappelijk werk,
dat in Nederland wordt verricht. Maar het
voorkomen van een verlies van een Neder
lands cultuurgoed, dat eens een grote bloei
heeft gekend, is op zich al de moeite
waard.
ANTOON GERRITSEN
jonge Alain Delon in een van
/tin eerste „slechte" rollen als
or bewogen misdadiger, en een
jonge Maurice Ronet wordt de
vrouwelijke hoofdrol gespeeld
door Marie Laforet aan wie de
tijd ook niet onopgemerkt voor
bij is gegaan.
Ned. I - 21.00 uur.
Bijpraten
Het is vandaag de beurt aan Jaap
van Meekren om bij te praten
met ae minister-president.
Ned. I. 20.21 uur.
The Goodies
Een schooljongen, een geleerde en
een hippie, alle drie Britten,
lubben samen met de BBC een
shew gemaakt, waarmee ze in
Monireux de Zilveren Roos won
nen. Vanavond kan men de
show op het eigen scherm zien.
Ned. I 20.30 uur.
Eerste rang
De KRO-televisie biedt het vier-
wekelijkse filmverzoekprogram
ma Voor een briefkaart op de
eerste rang. Het programma be-
vat fragmenten uit de teken
films Woody Woodpecker en
Lucky Luck en uit de in 1963
vervaardigde film Homme de
Rio (de man van Rio), waarin
Jean-Paul Belmondo de rol
speelt van een piloot, die een
weekje bij zijn verloofde in Pa
rijs wil gaan doorbrengen,
maar daar aangekomen in al-
'erlei geheimzinnige verwikke
lingen rond zijn meisje verzeild
raakt. De film werd gemaakt
door Philippe de Broca. Gast in
deze aflevering de acteur André
van den Heuvel, die een van de
opgaven voor de twee kandida
ten, die tegen elkaar in 't strijd
perk treden omtrent hun kennis
van de film, voorleest.
Verder werken mee Maarten van
Rooyen, het Nederlands Film
museum 'en Fred Bredschney-
der. Organisatie: José Kersten.
Regie: Fred van Doorn. VoOr
een briefkaart op de eerste rang
is een programma van Jos van
der Valk.
Nederland II 19.05 uur«
Brandpunt
Brandpunt van de KRO komt van
avond vanuit Enkhuizen. Deze
uitzending is de eerste van een
serie van zes afleveringen, die
tijdens het zomerseizoen vanuit
verschillende plaatsen in ons
land worden verzorgd. In deze
serie veertiendaagse zomer-uit-
zendmgen van Brandpunt, die
een vol uur duren, wordt aan-
dacnt geschonken aan nationale
en Internationale actuele ge
beurtenissen. Als daar aanlei
ding voor bestaat, kan ook ge
reageerd worden op nieuws uit
de legio. Eindredaktie Ed van
Westerioo. De uitzending vindt
plaats vanuit het Gemeenschaps
huis De Nieuwe Doelen in Enk-
Ned. II 20.21 uur.
Zomertheater
Het tweede Zamertheater van de
Deense televisie-serie De Smok
kelaars zal de kijker het ver
volg bieden van de gecompli- TJ'f
ceerde kluwen, waarin misdad'i- rvuiiov
gers zich wikkelen in hun vorm Alles wat het Holland Festival
trijd om het bestaan. Er zoal te bieden heeft krijgt men
zijn na het eerste deel van
woensdagavond jl. nogal wi
vragen ontstaan, die de nieuw
g.engheid prikkelen.
Ned. II 21.20 uur.
korte trekken voorgeschoteld,
zodat welbewust een keus kan
worden gemaakt uit het grote
aanbod.
Ned. II 22.50 uur.
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM De laatste fase
van de voorbereiding van de
AVRO-rally is afgesloten. Mor
gen zullen vanai 7 uur 'sur -
tends 40.000 personen in 10.000
auto's beginner, aan een toeris
tisch recreatieve tocht. Voor dit
evenement is Nederland in 17
routes verdeeld waarbinnen
door het bedrijfsleven een aan
tal controleposten is geadop
teerd. De AVRO-raliy is tot
stand gekomen in samenwer
king met de Koninklijke Neder-
landsche Automobiel Club, Veilig
Verkeer Nederland en het Natio
naal Bureau voor Toerisme. Vele
tienduizenden automobilisten
moesten worden teleurgesteld.
Om tegemoet te kernen aan de
he'angstol'ing is inmiddels be--'i
ten, dat op 28 oktober van dit
jaar een tweede AVRO-rally zal
worden gehouden.
Controleposten zijn gevestigd bij:
Voorburg. Starlift: Voorschoten
DEMAG Compressor Techniek:
Leidschendam Titanine; Hoek
van Holland Stoomvaart Maat
schappij Zeeland; Finishplaats:
Wassenaar: Duinrell.
TELEVISIE
HEDEN
NEDERLAND I
NOS:
i 18.45 uur
18.55 uur
EO:
19.05 uur
19.30 uur
19.50 uur
20.00 uur
AVRO:
20.21 uur
20.30 uur
21.00 uur
22.55 uur
Com nu met sangh
Nader bekeken
Ten slotte
Journaal
Bijpraten met
Biesheuvel
The Goodies
(t.v.-comedy)
Alleen de zon was
getuige (filra)
Journaal
NEDERLAND II
Voor een briefkaart op
de eerste rang
uur Journaal
uur Brandpunt
uur „De Smokkelaars"
(Zomertheater)
uur Uit de kunst
uur Journaal
uur Den Haag Vandaag
MORGEN
NEDERLAND i
NCRV:
16.00 uur
16.02 uur
Journaal
Een dier als vriend
(documentaire)
De Kijkkast
17.55 uur
NOS:
18.45 uur De Fabeltjeskr.
18.55 uur Journaal
NCRV:
19.05 uur Urker Zangers
zee
19.40 uur
Surtsey in de brandinj
(documentaire)
Voetbalwedstrijd
België—Hongarije
Journaal
Eenmaal andermaal
(slot)
Er zit muziek in
Journaal
NEDERLAND II
NOS:
18.45 uur
18.55 uur
TROS:
19.05 uur
19.30 uur
20.00 uur
20.21 uur
21.50 uur
22.40 uur
1 22.50 uur
Kleine mensen hebben
wensen
Journaal
„Een dode stopt de
8 uur 10"
(misdaadfilm)
Een beetje net als toen
TROS-sport extra
Journaal
RADIO
HEDEN
nH.VEB.SL~M
de Pacifistisch So<
Partij. KRO: 18.30 Nieuw
'o. 18.50 Verkenning: -
jMygg
matlef program
19.00 (S) Eigen Fabrikaat:
lichte muziek uit KRO-produktle.
Haag vandaag. 22.50 (S) Zomer-
iek. 23.55-24.00 Nieuw:
HILVERSUM II
18 00 en 20.00 Nieuws. NOS: 20.30 <S)
Muziek uit de Barok. VARA: 21.C
(Si Festival de Besantvm 1971
(opn.): klassieke muziek. 22.
MORGEN
HILVERSUM I
IntbIJt
Ichten.
ROS: 7.00 Nieuws,
zos (Soos): lichte
ziek. reportages ei.
Nieuws; 7.41-8.00 Aktuallteltcn8.30-
10 Nieuws). 10.00 l.i fggjuigmJd
thuis..: verzoekprogra
militairen. (10.30-10.32 Nieuws). 11.55
Mededelingen. 12 00 Aktuallteltcn.
Overheidsvoorlichting: 12.1(5 Mens
en samenleving. Een uitzending
net ministerie van CRM. 12.26
dedellngen t.b.v. land- en tuinbouw.
12 30 Nieuws. TROS: 12.41 Op Sleep
tros: muziekprogramma en tipt
voor automobilisten. 11.00 (S) Jazz-
Sir: Jazz-cocktall. 14.45 (S) Tros*
Countrv. 15.30 Nieuws. 15.33 (S) Re
vue 3 33: een lichte doe-hot-zelf kur.
sus In revue-spelen. IC 45 (S) Pos
ter: licht muziekprogramma
Nieuws. 17.32 Aktualllclten,
Kort-blnnenkort.
HILVERSUM II
Regionale radio
voor noorden van
Nederland
Noord-Nederland krijgt begin vol
gend jaar een nieuwe FM-zen-
der voor het Hilversum III radio
programma. De PTT is bezig
om de benodigde apparatuur in
de zendtoren van Smilde te
monteren.
De twee bestaande FM-zenders
van Hilversum III in Hoogezand
(Groningen) en Irnsum (Fries
land) komen dan volledig ter be
schikking van de regionale radio
programma's van de RONO.
De programmaleiding van de
RONO hoopt op toestemming van
minister Engels om dan ook
overdag regionale uitzendingen
te mogen maken. De RONO kan
en mag nu alleen uitzenden na
afloop van het Hilversum III-
programma van 18.00 uur tot
20 00 uur.
De radioreportages van d? Olym-
pi3Che Spelen die na 18.00 uur
op Hilversum drie worden uitgc- 1
ze:* 'en zurien n het mo-rien van
Nederland niet te beluisteren 1
i._ Gr.i 18.OO beglnn i namelijk j
u endingen van c c RONO op de 1
FM terwijl v AM-zend— van
Hilversum III (middengolf) niet
boven Zwolle kan worden ont
vangen.
/ARA: 7.00 Nieuws. 7,11 Ochtendgym
nastiek 7.20 (S) 7..0.gevarieerd
programma met om 7.25 Van
voorpagina. 7.54 VPRO: Deze
S00 Nieuws; 8.11 Aktualltclteh
Waterstanden en 10.03 Voor ni
gesprek. 10.30 (S) Zate
Inforr
Nederlandse muziekleven. 13.30 Zeil-
rae Plvmouth-New York. 16 OO
Nieuws, 16.03 (S) NOS-Jazz.
HILVERSUM III
4CRV: 7.00 Nieuws 7.02 Popstatloa
(VOO Nieuws). 9 00 Nieuws 9.0»
Pers vers 10 00 Nieuws 10 03 Mu
ziek bli de koffie. (11.00 Nieuws).
12.00 Nieuws 12.03 Elpee Pop. 1S.W
Nieuws. 13.03 Nee. we noemen I
nemenverzoekplatenprogram
(11. on en 15 00 Nieuws).
Nieuws. 16.03-18.00 Sportshow: s.
van vandaag gemixed met tnppe»
van nu. (17.00 Nieuws).
(Nederlands)
nlnnds persoverzicht
13.30 Gevarieerd m»
:a. (14 00 15.0?
;i.-nl-ilnie. 22.00 Nieuws
cn Kunsten. 22.30 Dansr
0-23.45 NieuWs.
