Posthuum geesteskind van Provo moet auto verdringen
100 WITKARREN
IN VERKEERS-
MALLEMOLEN
VAN AMSTERDAM
ZATERDAG APRIL 1972
,.Een wonder is werkelijkheid
geworden", juicht ongeveer een
pamflet dat de bewoners van
het centi-um van Amsterdam de
zer dagen in hun brievenbus vin
den. ,,In april of mei gaat onze
Coöperatieve Vereniging van
start met honderd witkarren en
vijftien stations". Tot goed be
grip: onder een wftkar dient
men een elektrisch aangedreven
wagentje te verstaan met een
maximum snelheid van dertig
kilometer per uur dat kan wor
den opgepikt en elders weer
achtergelaten door iedereen die
er een sleutel van heeft. Als er
maar genoeg gebruik van wordt
gemaakt, kunnen de auto's uit
de binnenstad verdwijnen. Geen
uitlaatgassen meer, geen opstop
pingen, geen parkeerverdriet.
Trottoirs worden weer zichtbaar.
Kinderen kunnen weer ravotten
op de pleinen. Enzovoort.
Nu is het hele plan afkomstig
uit de koker van wijlen Provo
een niet geheel onverdachte
hoek, waar wel meer initiatie
ven zijn ontwikkeld die je met
een kient ludiek zout moest ne
men. Ondanks de zelfverzekerde
toon van genoemd pamflet lijkt
verificatie geboden. Van de ene
dag op de andere honderd wit
karren in de mallemolen van
het hoofdstedelijk verkeer en
vijftien stations langs de open
bare weg da'-s niet niks. Der
gelijke stappen plegen in Am
sterdam in een aanzienlijk geza-
piger tempo genomen te worden.
Op dus naar de accountant Jan
F. ten Barke. Hij heeft namens
de „City Amsterdam" het sa
menwerkingsorgaan van onder
meer Nederlands sjiekste winke
liersverenigingen Kalverstraat
en Leidsestraat zitting in het
bestuur van de Coöperatie die
de witkar zegt te gaan exploite
ren. Hij ontkent categorisch dat
het wonder op de drempel ligt.
Zegt: „Er is zelfs nog geen offi
cieel overleg met de gemeente
lijke instanties geweest. We heb
ben nu een onderhoud aange
vraagd met de betrokken wet
houders om de zaak aan te
zwengelen. Als iedereen meteen
aan de bel gaat hangen, gaat
het project mogelijk eind van
dit jaar van start. Maar als het
plan volgens de regels door de
ambtelijke molen moet, weet ik
het ook niet."
Hij is accountant. Hoe staat het
met de financiëring? Met de ex
ploitatie? Per slot van rekening
moeten er ut eindelijk niet min
der dan 1200 witkarren komen,
verdeeld over niet minder dan
150 stations. Hij antwoordt dat
niemand er nog een fiauwe notie
van heeft wat er gefinancieerd
en aangeschaft moet worden.
Maar is het niet kort dag? De
eerste honderd witkarren zijn
ons beloofd tegen eind-april-be-
gin mei. Hij antwoordt, dat de
Luud Schimmelpenning con
structeur van beroep, provo uit
overtuiging en de geestelijke va
der van de witkar.
Goöperatieve Vereniging bij zijn
weten nog geen enkele seriebe
stelling witkarren heeft ge
plaatst en dat inlossing van die
belofte hem uiterst onwaar
schijnlijk voorkomt. Wel wordt
er gesleuteld aan een prototype.
Dat is dan tenminste iets. We
tenschap genoeg om naar Luud
Schimmelpennink te gaan, con
structeur van beroep, provo uit
overtuiging en de geestelijke va
der van de witkar. Het proza
van de pamfletten waarin kon
wordt gedaan van de komst van
de witte vloot, klonk toch al als
of het uit zijn pen was gevloeid.
Vraag: krijgen we eind april-be-
gin mei honderd witkarren in de
Amsterdamse binnenstad of krij
gen we ze niet? Luud: „Nou
nee. Dat is een beetje overdre
ven. Wel ligt het in de bedoeling
om op 24 mei een demonstratie
met drie witlkarren te geven. En
het hele project komt zeker deze
zomer nog van de grond. Dat
moet gewoon kunnen".
Het plan voorziet in een centrale
met een computer die het ko
men en gaan van de witkarren
automatisch iet goede banen
houdt. Waar komt die? Luud:
„Dat weten we nog niet. Mis
schien ergens in een wijkge-
bouw." Hij geeft toe dat er fi
nancieel niets op papier 9taat. De
drie prototypen worden bekos
tigd door de fabriek Cook in
Assen die ze bouwt, zegt hij.
„De industrie ziet op de duur
wel brood in wittekarren en dan
is het normaal dat ze de ontwik
kelingskosten dragen. Als de se-
rieproduktie straks op gang is
gekomen, kunnen per maand 25
wagentje worden afgeleverd,
dus dan hebben we die eerste
honderd zo bij elkaar. Ze zijn
goedkoop, niet meer dan 10.000
gulden per rijdende eenheid, in
clusief station met klespaal".
Maar je kunt toch zomaar geen
stations langs de openbare weg
neerzetten? Het is bekend hoe
veel je overhoop moet halen om
een bezinestation te mogen ope
nen... Luud lacht die zelfverze
kerde glimlach van hem. „Och,
het enige wat de gemeente moet
doen, is ons wat stukjes grond
verhuren. Burgemeester en wet
houders kunnen dat zonder
meer. Ze hebben er niet eens de
toestemming van dc gemeente
raad voor nodig. Het grote punt
is dit: als de witkarren er een
maal zijn en ze rijden goed, dan
moet de gemeente wel over de
brug komen". Luud lijkt ze voor
het blok te willed zetten. Eerst
daden, daarna eventueel woor
den. Maar het is bekend dat de
Amsterdamse gemeenteraad
Met
een
klont
ludiek
zout
dit
jaar
of
met
Sint-
Juttemis..
Eevenals de witkar was de „witte fiets"
voor provo Rob Stolk, die er zijn bruid n
geesteskind van provo. Het witte fietsenplan is echter geen succes geworden, mogelijk wel
naar het stadhui* reed.
De witkar, links vooraanzicht,
rechts de achterzijde. Eind mei
ter demonstratie in Amsterdam,
later een vertrouwd beeld in de
stad?
zichzelf te graag hoort praten
om een vette kluif als de witkar
aan zijn mond voorbij te laten
gaan. Luud haalt er de schou
ders over op. „Ik heb verschil
lende hoge ambtenaren op mijn
hand. Een wethouder als Han
Lammers staat sympathiek te
genover mijn plan. Het gemeen
telijk vervoerbedrijf heeft een
gunstig rapport uitgebracht. Er
zijn twee ambtenaren met me
wezen kijken in het Franse stad
je Montpellier. waar ze al een
witkar-project hebben, dat overi-
zens te commercieel is om goed
e kunr-eft werken. Dat zegt alle
maal toch wel iets...**
Maar de politie? De witkar is
langzaam en zal de doorstro
ming van het verkeer in Am
sterdam dat toch ail de chroni
sche hik heeft, bepaald niet be
vorderen. Luud snuift minach
tend. „Wat heb je aan de politie.
Die houdt altijd alles tegen; die
is per definitie behoudend."
Nogmaals: deze zomer de eerste
honderd witkarren? Hoewel er
van de financiering niets vast
staat? Hoewel er pas nu een
werkgroep is gevormd om aller
lei technische details te bekij
ken? Hoewel niemand weet
waar de regelcentrale moet ko
men? Hoewel er nog geen over
leg met de gempentc is? „Ja,"
zegt Luud ijskoud. „Deze zomer
met het hele spul rijden. Ver
geet niet dat het bedrijfsleven
achter me staat, de grote winke
liersverenigingen. Van de Bijen
korf kan ik zo een terrein voor
een witkarstation krijgen en ze
willen het nog wel financiëren
ook". Is er al een organisatie
voor het beheer, de controle en
het onderhoud van de kiespalen,
de stations, de wagentjes zelf?
Luud sereen: „We willen alles
in één hand geven. We onder
handelen daarover met de NV
Nederland in Haarlem, die veel
ervaring heeft met verkeerslich
ten. parkeermeters en dergelij
ke".
Tot zover de praktijk waarvan
de nabije toekomst wel uit zal
wijzen of hij hard dan wel gena
dig wil zijn tegenover het pos-
thumc geestekind van Provo.
Eerlijkheidshalve ook de theorie
nu het grote idee achter dc
witkar en het principe van zijn
werking. Luud erkent. „Mo
menteel gebruikt de doorsnee
automobilist slechts voor vier
procent van de tijd rijn wagen.
De gemiddelde rij-afstand bin
nen de grachtengordel is niet
meer dan 700 meter. Maar dage
lijks staan daar 30.000 auto's ge
parkeerd en rijden er 2000 tot
3000 rond. De witkar wordt min
stens tien maal zo intensief ge
bruikt. De daaruit volgende
voordelen liggen voor de hand.
Omdat op de duur steeds min
der mensen zo nodig een eigen
wagen behoeven in de binnen
stad, komt er steeds meer ruim
te. De stadsbewoner zal geen
hoge parkeerbelasting hoeven te
betalen voor de steeds schaarser
wordende parkeerruimte. Ver
geet niet dat er op de plaats van
één middelgrote auto vier wit
karren kunnen staan. Een wit
karstation hoeft niet groter te
zijn dan een flinke huiskamer:
vijf bij negen meter kén zes wa
gentjes hergen. Doordat ieder
punt in de stad voor de witkar
bereikbaar is, vormt de combi
natie witkar-openbaar vervoer
een aantrekkelijk alternatief
voor het privé autogebruik in de
stad. Kortom: het systeem com
bineert alle voordelen van de ei
gen auto (geen wachttijden, ge
-
dwongen routes dringende mens
massa's) met die van een open
bare voorziening (geen zorg
voor onderhoud, geen zware fi
nanciële lasten)".
Het zou allemaal dienen te gaan
werken als volgt. Klke deelne
mer betaalt 50 gulden deelname
en 25 gulden sleutelgeid als col
lectieve investering. Hiervoor
krijgt hij een rekeningnummer
bij de gemeentegiro en een sleu
tel. In deze sleutel is zijn giro
nummer geponst. De 75 gulden
zijn niet weg. Ze vormen een
soort statiegeld en worden te
ruggegeven nis men mocht be
sluiten niet meer mee te doen.
wat op elk moment kan. Verder
betaalt men niets behalve de rit
prijs, bijvoorbeeld een dubbeltje
per kilometer. Verrekening ge-
ïcUadt rwaa keer per week via
de cumputer van de giro. Het
verschuldigde bedrag wordt au
tomatisch afgetrokken van het
op de sleutel voorkomende reke
ningsnummer. Alle witkarren
zijn all-risk verzekerd en wor
den na een jaar vernieuwd. BIJ
storing kan bij elke kicspaal de
centrale gewaarschuwd worden.
Er bevindt zich een kiespaal in
elk station. De gebruiker drukt
op het kiestableau een soort
jukebox de 'toets in van het
station van bestemming. De cen
trale computer verwerkt deze
keuze. Is er plaats, dan krijgt
hiij een groen signaal on is de
parkeerplaats op het station van
bestemming gereserveerd. Is hel
betrokken station vol, dan kiest
men een nabijgelegen station.
Bij aankomst op de plaats van
bestemming wordt door de cum
puter de tijdsduur van de rit ge
registreerd. Door middel van de
zelfde computer kan in dc cen
trale op elk gewenst moment ge
controleerd worden waar de wa
gens zich bevinden en welke
route ermee wordt gevolgd. Van
elke wagen blijven de gegevens
van de laatste gebruiker be
schikbaar totdat met de auto
een volgende rit wordt gemaakt.
Men kan dus in een oogopslag
zien wie verantwoordelijk is
voor eventuele schade.
Enkele technische gegevens ten
slotte. De witkar heeft een leng
te van ongeveer 1 meter 80 en
kan praktisch om zijn eigen as
draaien. Hij biedt plaats aan
twee personen plus bagage. Hij
heeft een accu van 70 kilo die
voldoende energie levert voor
een snelheid van 30 kilometer.
Wanneer een witkar op een sta
tion arriveert, wordt er via het
dak van de wagen in een soort
koker contact gemaakt, zodat de
accu automatisch wordt bijgela
den. De waRcns kunnen mecha
nisch aan elkaar worden gekop
peld en weer elektro-magnetisch
worden ontkoppeld. Iemand die
van station A naar station B
moet. waar volgens de computer
op dat moment wat minder wa
gens staan, krijgt eenvoudig een
extra wagen mee zodat de voor
raad bij B wordt aangevuld Het
klinkt allemaal zo logisch, zo
zinnig als het maar kan. Het
lijkt anderzijds allemaal ro uit
een toekomstroman geplukt, dat
je jezelf nauwelijks binnen nu
en een paar maanden als regel
matig gebruiker van een witkar
door het Amsterdamse stadscen
trum ziet tuffen. Dat onze
ideeën over de alleenzaligma
kende auto door de praktijk in
straaljagertempo worden achter
haald. lijkt inmiddels onont
koombaar. Dat er iets moet ge
beuren. ook. Misschien is de wit
kar van Luud Schimmelpennink
eens het antwoord. Maar zou
dat „eens" nu werkelijk al dit
jaar zijn en niet met Sint Jutte
mis?
PIET SNOEREN
