Nieuwe Komedie
brengt Dag stoel
als toneel op tv
Na gevangenis
nog geen
goed mens
Gedichten van Paul van Ostaijen
Hou het scherm in 't oog
Piste
jubileert
TERUGBLIK
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 10 MAART 1972
Morgenavond presenteert de NCRV op tv een opmerkelijk pro
gramma, met name Dag stoel naast de tafel, een in toneel
vorm gestoken reeks gedichten van Paul van Ostaijen. De
Haagse Nieuwe Komedie heeft hiervan een kleine 200 voorstel
lingen gegeven en er niet minder dan drie prijzen mee gewon
nen, t.w. de Albert van Dalsumprijs van Amsterdam, de prijs
van de beste voorstelling in 1970 van België en verleden jaar
een bijzondere Jan Campertprijs, eerbewijs vooral voor regis
seur Cor Stedelinck, die in zijn mise en scène een nieuwe di
mensie verleende aan het muzikaal plastisch literair oeuvre
van de Vlaamse expressionistische dichter Paul van Ostaijen.
De titel van dit stuk is ont
leend aan het gedicht: Mare
groet 's morgens de dingen,
waarbij hij de stoel naast de
tafel niet vergeet. "Typerend
voor Van Ostaijen is dat het
gewone, het alledaagse hem
zeer aansprak en dat hij om
dit weer te geven eigen
woorden en vormen vond.
Hij werd in 1896 in Antwer
pen geboren en publiceerde
op zijn 20e jaar zfijn eerste
dichtbundel. Tijdens een ver
blijf in Duitsland raakte hij
onder de indruk van het ex
pressionisme. Dit werd bepa
lend voor zijn stijl van wer
ken. Hij wordt beschouwd
als de eerste schrijver van
concrete poëzie. Voor hem
was een gedicht meer dan
een reeks regels op papier.
Het heeft een inhoud, maar
kan ook vorm worden of zich
tot klank verdichten. Hij
maakte zijn gedichten gra
fisch zichtbaar. In zijn klank
reikte hij naar de sfeer van
muziek. Hij werd slechts 32
jaar en had toen een niet
groot, maar wel onvergete
lijk oeuvre bijeengeschreven.
Nieuwe Komedie-regisseur Cor
Stedelinck, van origine een
Vlaming, heeft als toneelman
altijd een bijzondere affini
teit met dit werk ervaren.
De opvatting van waaruit hij
de gedichten van van Os
taijen op 't toneel heeft gevi
sualiseerd heeft lang moeten
evolueren. Dag stoel naast
de tafel wordt door de Nieu
we Komedianten niet zomaar
gedeclameerd, maar bewo
gen en bewegend geplaatst
in de tijd waarin het ont
stond. de tijd tussen de beide
wereldoorlogen met de music
hall, het vartiété, polonaises,
charleston, modern times,
Jugendstil, de nawee van de
oorlog en de onbewuste
angst voor de nieuwe.
Dansopleiding
Cor Stedelinck heeft een dans
opleiding en na zijn ov«r-
stap naar het toneel is hij
blijven zoeken naar moge
lijkheden om met de vormen
van het theater Innerlijke
emoties tot uitdrukking te
brengen. Hij noemt zich
geen regisseur, maar een
metteur en scène en ver
diepte zich in de vormen om
de verzen van Paul van Os
taijen te verbeelden. In een
wisselwerking tussen gedicht
en beweging wordt het ka
rakter van deze voorstelling
bepaald. Bij Van Ostaijen
liggen de emoties voor het
grijpen en waar theater voor
Cor Stedelinck een kaleido-
scoop moet zijn van alle ze
ven kunsten Het hij geen
middel onbenut om Dag stoel
naast de tafel aan theatrale
zeggingskracht te helpen.
Cor Stedelinck studeert nog
steeds op de samenhang tus
sen taal en beweging. Wat
hij poogt te realiseren is poë
tisch theater, dat steunt op
een vers, dat organisch ont
staan is en in woord en rit
me voortkomt uit de harte-
klop van de emotie. Hij
zoekt op het toneel de ero
tiek, niet de enge erotiek die
leidt naar de seksualiteit,
maar die van het totale li-
chaamsgebrulk, het actief
maken van alle zintuigen.
Theater is meer dan werken
met stem en gebaren; thea
ter vergt een totale lichame
lijkheid. De toneelspeler
moet met zijn vingertoppen
kunnen huilen. Hij heeft na
Van Ostaijen plannen om ook
dichters als Hanlo, Kemp,
Marsman en Slauerhoff in
een mlrse en scène te plaat-
Deze ideeën van Cor Stede
linck vindt men terug in Dag
stoel naast de tafel. Soms is
Paul van Ostaijen schrij
nend. soms evocatief in zijn
beeldende poëzie, soms ve
derlicht in verstilde momen
ten, maar altijd spreekt hij
aan. Men kan niet aan hem
voorbij. Zo kwam de voor
stelling Dag stoel naast de
tafel ook over in de zaal, vol
filmische en dansante ele
menten.
Andere eisen
Cor Stedelinck: „Ik heb deze
voorstelling destijds gemaakt
voor het Paviljoentheater,
een lijstvoorstelllng dus, die
vroeg om een frontale ml se
en scène. De latere voorstel
lingen in het HOT kwamen
daardoor al minder goed tot
hun recht. De tv stelde weer
geheel andere eisen, zoals
het dichterbij trekken door
middel van de close up. Met
NCRV-man Gerard Rekers is
deze zaak zorgvuldig doorge
nomen, maar we zijn er niet
helemaal uitgekomen, al ben
ik toch erg tevreden met hot
uiteindelijke resultaat.
Mijn mise en scène is sterk
choreografisch. Hierin wordt
de emotionaliteit van Van
Fragment uit het gedicht over
de Slngernaaimachien, ge
speeld door v.l.n.r. Ria Rij-
ninks, Henk Votel, Cor Stede
linck en Niek Pancras.
Ostaijens taal zichtbaar ge
maakt. Deze spitst zich niet
toe op één acteur, maar op
de groep van acteurs en
daar leent het medium van
de tv zich m mindere mate
voor. Dit stuk toneel zou ei
genlijk opgenomen moeten
worden als ballet. Bij ballet
kun je de muziek later weer
toevoegen. In Dag stoel valt
de emotie van zegging en be
weging samen. Beide zijn on
losmakelijk, moeten op het
zelfde moment ontstaan.
Daarom krijgt de tv-kijker
niet het gehele programma
te zien. Verschillende frag
menten leenden zioh technisch
niet voor opname. Andere
wel opgenomen gedeelten
bleken kwalitatief en qua ka
rakteristiek onder de maat.
Wat ik in de zaalvoorstelling
met licht en dia's heb ge
daan heeft Genard Rekers
evenwel voortreffelijk weten
te evenaren met behulp van
oplichtende filmische beel
den. Zou je een dergelijk
stuk toneel rechtstreeks voor
de tv willen maken, dan
moet je van een andere mise
en scène uitgaan. Theater en
tv werken beide met heel an
dere middelen. Tot nu toe is
dit onvoldoende onderkend,
maar dit inzicht wordt lang
zamerhand algemeen ge
deeld. Klakkeloos overnemen
van toneel door tv leidt tot
schade voor beide. Tijdens
de opnamen in de studio heb
•ik nog 'scènes moeten veran
deren. omdat er technisch en
artistiek onzinnige dingen
dreigden te gebeuren. Alle
choreografische passen lagen
vast en deze waren ontwor-
Nochtans kan men het uitein
delijke resultaat meer dan
een compromis noemen. Wat
op het scherm te zien zal
zijn Is de echte Paul van Os
taijen, in de geëigende vor
men van het theater op de tv
zichtbaar gemaakt voor een
breed publiek.
TON OLIEMULLER.
Slaapliedje
Slaap als een reus
slaap als een roos
slaap als een reus van een roos
reuzeke
rozeke
zoetekoeksdozeke
doo de deur dicht van de doos
Ik slaap.
Melopee
Onder de maan schuift de lange rivier
Over de lange rivier schuift moede de maan
Onder de maan op de lange rivier schuift de
kano naar zee
Langs het hoogriet
langs de laagwei
schuift de kano naar zee
schuift met de schuivende maan de kano naar
zee
Ze zijn ze gezellen naar zee de kano de maan
en de man
Waarom schuiven de maan en de man getweeën
gedwee naar zee
Yickey Leandros zal Luxemburg
Songfestival in Edinburgh.
vertegenwoordigen op het Eurovisie
In de documentaire „Soms berouw
en altjid spijt" komt een man
van 24 jaar aan het woord, die
al vier maal een gevangenis
straf heeft uitgezeten wegens
heling, oplichting en inbraak.
„Soms berouw en altijd spijt"
vertelt het verhaal van een ex-
gevangene, van het waarom
van zijn straf en de reacties
daarop van de maatschappij en
van hem zelf.
Die maatschappij reageert overi
gens bijna altijd negatief. Welis
waar werd in 1970 van de bij de
politie bekende misdaden
slechts 41 pet opgelost, wat be
tekent dat er meer „boeven"
buiten de gevangenis rondlopen
dan de 3000 die nu in gevaneg-
nissen, huizen van bewaring en
andere inrichtingen zitten, toch
is de man die gezeten heeft, een
getekende. De buurt accepteert
hem vaak niet meer; zijn gezin
heeft onder het stampei dat op
vader is gedrukt, dikwijls ern-
(Van onze radio- en tv-redactie)
Je KRO-televisie zendt vanavond
-voor de 75e maal het internatio
nale variété-programma Piste
uit, dat op 1 januari 1958 voor
.de eerste maal op het scherm
werd gebracht. Dit programma,
dat voor Europa in televisie-
verband uniek mag worden
genoemd, werd de eerste maal
geproduceerd in samenwerking
'met de BRT (Vlaamse televi
sie).
f&naf 12 april 1959. de datum
•waarop de tweede aflevering
•van Piste werd gebracht, is het
programma in een tweemaande
lijkse frekwentie uitgezonden
tijdens het winterseizoen, d.w.z.
«met per jaar zes uitzendingen.
Sinds 9 september 1964 wordt
Piste geproduceerd in samen
werking met de omroepen van
geheel België en geheel Zwitser
land. Vanaf de eerste uitzending
zijn steeds drie mensen bij Pis
te betrokken gebleven: orkest
leider Tony Voss, producer Jan
Delfgauw en regisseur J"os van
der Valk.
Dagboek, de film die Johan van
der Keuken maakte voor de
VPRO, bleek zich zelfs in
zwart-wit beter voor t.v. te le
nen dan aanvankelijk kon wor
den vermoed. We werden be
paald gecharmeerd door de poë
tische beelden die hij maakte.
In een voortreffelijk ritme van
telkens tegenstellingen laten
zien tussen „over" en „onder
ontwikkelde landen.
Dat hij ook nog een „boodschap"
had, hoogst on-filmisch geuit in
tekst-projektie, namen we op de
koop toe. Die teksten waren
kreterig, te abrupt en te vrij
blijvend. Johan v.d, Keuken
mag dan geëngageerd zijn, hij
kan die geëngageerdheid kenne
lijk niet filmisch verbeelden
Zijn filmisch dichterschap slaan
we, na Dagboek, extra hoog
aan. We prijzen de VPRO, om
roep die hem in staat stelde om
de film te maken. In die op
dracht zat klaarblijkelijk een
stuk ideologie dat In feite hele
maal de mist in ging. Maar wat
bedoeld was als Jobstijding
werd in Van der Keukens handen
ongewild een büjmakend plei
dooi voor het geluk. Dichters
dromen nu eenmaal zo
Joop van Tijn sprak met drs. Den
Uyl. Een goed gesprek. Den Uyl
pleegt op het scherm over te
komen als de starre dogmatikus
die het altijd beter weet. Van
Tijn konfronteerde hem met
vroegere uitspraken die niet he
lemaal kloppen met zijn huidige
stellingname.
Den Uyl raakte in dit gesprek iets
kwijt van het apodlktische - het
altijd beter wetende - dat hem
soms zo onverteerbaar kan ma
ken. Hij kwam er feilbaar, der-
halve gewoon-mensclijk, in naar
In de nieuwe IKOR-CVK-serie
„Oordeel: vooroordeel .ve
roordelen?" werd de positie van
de Turkse gastarbeiders onder
de loep genomen. Programma
dat een beetje in het teken
stond van onze „slechte manie-
Er werden merkwaardigerwijs
overigens alleen maar feiten
aangedragen die aantoonden dat
die Turken het hier erg goed
hebben. Louter lieve werkge
vers, voortreffeUjke sociale
voorzieningen en schitterende
onderwijsmogelijkheden.
Volgende afleveringen zullen mis
schien wat minder rooskleurig
uitvallen, maar gezien het feit
dat de hemel-op-aarde zelfs
voor Nederlandse werknemers
niet is weggelegd vonden we dit
programma niet beschamend
voor „onze manieren".
Vg.
stig te lijden vrouw en kinde
ren worden nagewezen, uitge
jouwd, met minachting behan
deld.
Het is door dit éxtra etiket van
getekende dat een ex-gevangene
krijgt opgeplakt, dat hij altijd
spijt van zijn daden heeft. Maar
het weerhoudt hem er niet van,
eventueel een volgende misdaad
te begaan. Afgestompt, verbit
terd vaak door de reacties van
de maatschappij, heeft een vol
gende gevangenisstraf voor hem
niets afschrikwekkends. Onge
veer 1/3 deel van de bezetting
van de gevangenissen en' derge
lijke op dit moment wordt ge
vormd door recidivisten
Ned. II 20.21.
Bonanza
Met ingang van vanavond zendt
de KRO-televisie eenmaal per
veertien dagen weer de wes
tern-serie „Bonanza" uit.
In de eerste aflevering in dit sei
zoen is Ben Cartwright ingeslo
ten in eerj gerechtsgebouw, dat
door een gasontploffing is inge
stort. Vanwege de noodsituatie
besluit Ben dan een van de ge
vangenen, Bristol Toby, die be
schuldigd is van moord, uit zijn
cel te bevrijden, hetgeen tegen
de zin is van de aan de buiten
kant van het gebouw actieve
The Cats
redders, waaronder mijninge
nieur Arch Tremayne. Pas later
blijkt, dat de situatie heel wat
ingewikkelder Is dan Ben
Cartwright in zijn rechtlijnig
heid had vermoed.
Peter Sarpong
Op de late avond onder de titel
„Peter Sarpong, een zwarte bis
schop" 'n gesprek met deze bis
schop dat Frans Wijsen met
TELEVISIE
HEDEN
hem had tijdens de een half
jaar geleden gehouden Synode
in Rome. Peter Sarpong, bis
schop van Kumasi (Ghana)
geeft in dit gesprek zijn mening
over drie onderwerpen: het ra
cisme, het celibaatsprobleem en
de wijze, waarop aan de z.g.
ontwikkelingslanden verstrekte
fondsen dienen te worden be
steed.
Ned. I 22.30 uur.
Een plaatje uit „De wind in de wilgen", morgenmiddag op tv v
The Cats
Regisseur John Schalfhout maakte
een gefilmd portret van The
cats onder de titel „The Cats
Aglow". Al meer dan zeven
jaar bestaat deze popgroep in
dezelfde samenstelling Ar
nold Mühren, Piet Veerman,
Cees Veerman, Jaap Schilder
en Theo Klauwer en dat is op
zich al uniek. Voeg daar don
nog het feit bij, dat deze Volen-
dammers internationaal zeer
hoge ogen gooien, dan is het
wel duidelijk waarom van „The
Cats" dit portret is gemaakt.
Het internationale karakter
wordt nog eens extra benadrukt
door het feit, dat ook andere
landen interesse hebben getoond
voor deze productie. Met name
Australië, Venezuela, Argentinië
en Japan willen binnenkort het
portret van de Volendammers
aan hun kijkers voorzetten.
Ned. II 19.05 uur.
Hier Is Lucy
Lucy heeft zich ongevraagd als
assistente aangediend op het
zeekasteel van oom Harry.
Lucy en haar vriendin Vivan
zijn belden niet ongevoelig voor
de charmes van de kapitein.
Zaterdag Ned. I 16.02 uur
De wind In de wilgen
Meneer Rat en meneer Mol gaan
roeien. De heer Mol verstaat
echter niet veel van deze kunst.
Zaterdag, Ned. I 16.50 uur
De koning is erg tevreden met
zijn lijfwacht. Burgemeester
Knorrepot denk hier anders
Zat. Ned. I 17.20 uur.
18.45 uur: Fabeltjeskrant
18.55 uur: Journaal
KRO:
19.05 uur: Piste
20.00 uur: Journaal
20.21 uur: Brandpunt
21.10 uur: Bonanza
22.00 uur: Pianoconcerten
Mozart
22.30 uur: Peter Sarpong,
zwarte bisschop
NEDERLAND II
AVRO:
18.45 uur:
18.55 uur:
19.05 uur:
19.30 uur
20.00 uur
20.21 uur
21.10 uur:
NOS:
22.20 uur:
22.50 uur:
22.55 uur:
Fabeltjeskrant
Journaal
The Cats aglow
Vlieg er niet in
Journaal
Perspectief
Voor de vuist weg
Uit de kunst
Journaal
Den Haag vandaag
MORGEN
NEDERLAND I
10.00 uur:
VARA:
16.00 uur:
16.02 uur:
16.50 uur:
17.05 uur:
17.20 uur:
17.30 uur:
18.43 uur:
19.03 uur:
20.00 uur:
20.21 uur:
22.10 uur:
22.35 uur:
NOS:
23.25 uur:
23.30 uur:
Teleac
Journaal
Hier Is Lucy
De wind in de wilgen
Zes kinderen op een
kotter
Hoedjesstad
Teleac
Fabeltjeskrant
Coronationstreet
Journaal
Een van de acht
Achter het nieuws
Mannix
Journaal
Indoor concours
Hippique Brabant
NEDERLAND II
20.00 uur:
NCRV:
20.21 uur:
1 21.10 uur:
1 21.40 uur:
Fabeltjeskrant
Journaal
Met orgel en trompet
Roept uit aan alle
stranden
Journaal
Hier en nu
In kleinere bezetting
Dag stoel naast de
tafel (toneel)
Het woord
Journaal
RADIO
HEDEN
VARA: 21.00 (S) Radio Fllharm'o-
nisch Orkest mot solist: klassieke
en modorne muziek. 23.30 (S) Hoe
later op de avond: licht muziekpro
gramma. 22.65 Mededelingen. 23.00
23.10 Act. 23.30 Muziek
MORGEN
thuis..: verzoekprogramma
voor do militairen (10.30-10.32
Nws.). 11.58 Mededelingen. 12.00
12.30 Nws) 14.00 (S) Steiger B. Ra
dio show (15.30-15.22 en 17.30-17.33
Nws.; 17.32-17.50 Akt).
niLVERSI'M II
VARA: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgym
nastiek. 7.20(S1 Z.O.: gevarieerd
programma, met om 7.33 Van de
voorpagina: 7.54 VPRO: deze dn*:
8.00 Nws.8.11-8.23 Act; 9-35 Water-
standen en om 10,08 Voor nu an la
ter. 10.30 (S) Zaterdag Informatie:
muziek en lntormatloshow met van
11,00-11 02 Nws. 13 00 Nws. 13.11 Ac
tualiteiten 13.23 VARA-Varla 13.»
(S> dit U het begin..: Jongerenpro
gramma. 14.35 PlusHIRO-Radlo
Magazine. NOS: 1805 De komende
week In het Nederlandse muziekle
ven. 15.30 Frans-Duits- Engels: een
luisterprogramma (18.00-16.03 Nws.),
16.15 (S> NOS-Jazz 16.45 Inzet: een
programma over amateuristische
muziekbeoefening. 17.15 Ontevreden
heid overwinnen, een programma
van de Christian Science. 17.30 Re-
13.00 Nws. 13.03 Weekend-act, 13.W
Buitenlands persoverzicht- 13 00
Nws, weerbericht en toneelagenda.
13.20 Gevarieerd programma. (14 00
en 13.00 Nws.) 1C.00 Hoorspel. 16.24
Licht gevarieerd muziekprogramma-
17.00 Nws en mededelingen. 17.10
Nieuwe grammofoonplaten. 17.60
Weegschaal.
