KONING
FREDERIK
IX:
DJAJAPOERA:
één uur van
Stenen tijdperk
Stoere,
vriendelijke
marine-officier
ZATERDAG 15 JANUARI 1972
LEIDSE COURANT Av v x<''F
PAG
KOPENHAGEN (AP) Koning Frederik IX heeft bijna 25
kalme jaren in Denemarken geregeerd en zijn koninklij
ke plichten zeer informeel en met stoere hartelijkheid
vervuld. Deze lange, kaarsrechte man met een nooit ver
drongen marineachtergrond werd mede door de afwezig
heid van pretenties een solide, duurzame figuur voor zijn
landgenoten. Hoewel hij al geruime tijd de zeventig was
gepasseerd wekte hij de indruk veel jonger te zijn. Ook
zijn gezondheidstoestand gaf nooit aanleiding tot zorgen.
De humor en het postuur van een oude zeeman combi
neerde hij met een hang naar huiselijkheid en het was
zeer wel mogelijk de koning voor te stellen terwijl hij op
de grond met zijn kleinkinderen speelde.
Als het even kon poseerde hij graag ongedwongen, als er geposeerd moest worden
Koning Frederik en koningin Ingrid: zijn affectie voor haar heeft hij nooit verborgen gehou
den.
Koning Frederik in gesprek met prinses Beatrix
DJAJAPOERA (AP) Het schilderachtige
havenstadje Djajapoera werd in 1944,
toen het nog Hollandia heette,'in de gehele
wereld bekend toen de Amerikaanse gene
raal Douglas McArthur er aan het begin
van zijn offensief tegen Japan zijn hoofd
kwartier vestigde. Sedertdien is het stad
je zo goed als niet meer in het nieuws ge
weest. Dat hoeft geen verbazing te wek
ken, want niet alleen heeft het drie ver
warrende naamsveranderingen onder
gaan, maar tevens is het nog steeds een
van de meest geïsoleerde plaatsen ter we
reld en afgezien van de nationaliteit van
de bestuurders is er bijna niets veran
derd.
In Djajapoera, gelegen aan de centrale noordkust
van West-Irian (Nw-Guinea) het oostelijkste ei
land van de Indonesische archipel, is men slechts
een uur van het stenen tijdperk verwijderd,
maar het kost twee dagen om de rest van de we
reld te bereiken.
Een geregelde dienst onderhoudt bijna dagelijkse
vluchten naar het hart van de Baliemvallei,
waar de inheeme bevolking nog in het stenen
tijdperk leeft, maar om naar het verre Djakarta
te komen moet men eerst het vliegtuig naar het
eiland Biak nemen om daar de volgende dag
over te stappen op het vliegtuig naar de Indone
sische hoofdstad. De vlucht van Biak naar Dja
karta, dat even ver van Djajapoera ligt als Hong
kong, duurt elf uur.
djajapoera ligt verspreid over een reeks groene
heuvels rond de Humbolt-baai. De belangrijkste
reden waarom het dezer dagen aanspraak mag
maken op belangstelling van de rest van de we
reld is haar functie als hoofdstad van de provin
cie West-Irian.
Deze functie geeft de stad ook voornamelijk haar
karakter. De toonaangevende maatschappelijke
en politieke elite bestaat uit functionarissen van
de Indonesische regering
De buitenlandse bezoeker wordt in het historische
stadje onmiddellijk getroffen door de tekenen die
de veroveraars, bevrijders en ontwikkelaars van
het eiland door hun verblijf in Djajapoera heb
ben achtergelaten.
t>p verscheidene gebouwen staan nog de namen
van de Nederlandse firma's die er in de kolonia
le tijd gevestigd waren. In de omgeving van de
stad staan richtingsborden die wijzen naar Kota
Baroe, de eerste naam die de Indonesiërs aan de
stad gaven toen Nederland het bestuur over
Nieuw-Guinea overdroeg. Andere richtingsborden
spreken van Soekarnapoera, de naam die wijlen
president Soekarno aan de stad gaf.
Onder de huidige regering van president Soeharto
staat de stad bekend als Djajapoera.
Djajapoera gaat met zijn tijd mee: er is telefoon
men kan er opbellen middels een veldtelefoon
systeem, dat alleen verbindingen binnen Indone
sië heeft en er is een hotel, het door de regering
gedreven Negara-hotel met koude rijst en koude
koffie bij het ontbijt en op sommige dagen koud
stromend water.
Voor de 30.000 inwoners zijn er twee slecht voor
ziene drugstores, twee benzinestations, waar al
tijd zulke rijen staan dat men minstens twee uur
moet wachten, twee ongeregeld verschijnende
kranten, twee bioscopen, een door het leger ge
leid zwembad en een door het leger geleide
nachtclub, de Tjenderwasih (Paradijsvogel).
Geheel bovenaan de maatschappelijke ladder van
Djajapoera staan de leden van de buitenlandse
gemeenschap, voornamelijk functionarissen van
de Verenigde Naties, die zich in hun Volkswagens
van en naar hun werk, hun tennismatches, hun
bridge-avondjes en cocktailparties begeven.
De meeste Indonesiërs kan men echter op zijn best
„bestuurders tegen wil en dank" noemen. De
meesten van hen zijn in West Irian omdat zij op
dracht hebben gekregen er naar toe te gaan en
niet omdat zij het leven in deze provincie verkie
zen boven dat op Java. De geringe handel is
voornamelijk in handen van Chinese handelaars.
Hun winkels zijn ruim voorzien van allerlei Ja
panse, Australische, Amerikaanse en Indonesische
luxe-goederen, die een kunstmatige voorspoed
weerspiegelen. Ook de enkele restaurants in de
stad hebben Chinese eigenaren.
Het grootste gedeelte van de bevolking bestaat uit
Irianezen, maar zij staan maatschappelijk, econo
misch en politiek gezien helemaal onderaan de
ladder. Hoewel er geen bordjes zijn die het ver
bieden, kan men zich moeilijk voorstellen dat
een Irianees voor een avond naar de Tjenderwasih
nachtclub gaat. In de winkels ziet men slechts
enkele Ir anese bedienden en ook het militaire en
burgerlijke ambtenarenapparaat neemt hen
slechts bij uitzondering in dienst. De enige Iria
nees in prominente positie is de gouverneur ven
de provincie, Frans Kasiepo, maar die heeft voor
iedere belangrijke beslissing waarschijnlijk de
goedkeuring van het leger en de regering in Djo-
karta nodig.
scheen deze mening uit te dra
gen. Toen hij In 1939 als kroon
prins een bezoek bracht aan de
Verenigde Staten werd hem in
New York op een persconferen
tie de vraag gesteld waarom
Denemarken nooit een revolutie
had. Frederik stak een sigaret
op, bekeek de steller van de
vraag aandachtig en antwoord
de met drie woorden: „uitste
kende sociale voorzieningen."
In eigen land gaf Frederik nooit
persconferenties. Op beleefde
maar onmiskenbare wijze be
waarde hij de koninklijke af
stand, hoewel het nooit moeilijk
was te vermoeden dat dicht on
der het oppervlak de gewone
man stak.
Eens raakte hij bij aankomst
voor een bezoek in Londen op
het station in gesprek met een
aantal Deense journalisten en
deelde sigaretten onder hen uit.
Een van hen stak de sigaret in
de mond, waarop een collega
die zich meer van het protocol
bewust was hem toefluisterde:
„Dat kun je niet doen in aanwe
zigheid van de koning." Frede
rik barstte in lachen uit en gaf
de journalist een vuuYtje met de
woorden: „Laten wij ons toch
als normale mensen gedragen."
Frederik groeide samen met zijn
broer prins Knud op in het pa
leis Sorgenfri, aan de rand van
Kopenhagen. Nuar verluidt was
het een vrolijk stel, dat zich on
der meer vermaakte met nach
telijke autoraces in de paleis
tuin. Op 18-jarige leeftijd werd
hij adelborst en vier Jaar later
begon hij als tweede luitenant
op verschillende schepen van de
marine te dienen.
In 1933 kreeg hij zijn eerste com
mando, over de 189 ton metende
torpedoboot Hvalrossen met 34
bemanningsleden. Hij behaalde
de rang van kapitein-luitenant
ter zee in 1935, na zijn huwelijk
met prinses Ingrid, maar moest
zich daarna steeds intensiever
gaan voorbereiden op troonop
volging.
Hun eerste kind, prinses Margre-
the, werd op 16 april 1940 gebo
ren een week na de Duitse inval
in Denemarken. Het koninklijk
gezin, met aan het hoofd koning
Christiaan X, bleef nn de bllksem-
invasie in Kopenhagen, en de
kroonprins en zijn gemalin
trachtten voor zover mogelijk
het normale leven voort te zet
ten. Toen de benzine op de bon
ging, reden zij op de fiets naar
officiële plechtigheden en soms
liepen zij samen achter
derwagen door de stratc
de hoofdstad.
In april 1947 stierf koning
tiaan en vanaf het balki
het paleis Christiansborg
van de regering en de Fo
(het parlement), werd Fi
tot koning uitgeroepen.
Zijn regeringsstijl als cons
neel vorst wekte algemc
wondering op bij zijn lan
ten. Het rcpublikanisme
Denemarken een te verv
zen minderheid. In een i
opiniepeiling bleek dat 7
van de Denen hun vorste
het oudste vun Europa,
behouden. Frederik is
rechtstreekse afstamminj
Gorm de Oude, die om;
950 is gestorven, en die v.
historici de eerste Deens
ning was waarvan vaststa,
hij bestaan heeft.
De feodale kanten van de ir
chie zijn allang verdwen
Denemarken, de kroon
kroonjuwelen en de troor
uit ivoor en walvistanden
vaardigd pronkstuk, zijn
geleden in het museum opj
gen. Al sedert 1940 w
Deense vorsten niet mee
kroond. Koning Frederik
op officiële gelegcnheder
woonlijk het galauniform v.
marine.
De Kopenhagers kenden hem
ter beter in colbert of smt
als zij de koninklijke loge i
opera betrok.
Muziek was de grote harts
van koning Frederik. Jare
bezocht hij -zeker tweemaa
week de opera. Met de par:
in de hand volgde hij de m
uiterst aandachtig.
Ook heeft hij meermalen he
dio-symfonieorkest en het o
van Tivolie onder zijn le
gehad. Deze concerten w
voor een streng geselecteer
hoor maar wel trad hij
malen in het openbaar op
dirigent van het orkest va.
Deense padvinderij.
Op een van zijn bezoeken aa:
provincie werd hij eens i
een band van de padvin'
gefêteerd op een voor hem
componcerd werkstuk. Na
loop dankte de koning de
gent voor de uitvoering m
voegde hij er met een g:
aan toe, „ik had de Indruk
de bekkenspeler ons voor
gek hield."
De koning was overduidelijk trots
op zijn elegante vrouw Ingrid,
een lid van het Zweedse vor
stenhuis waarmee hij in 1935 in
Stockholm in het huwelijk trad.
Evenmin kon hij zijn vaderlijke
effectie verbergen voor zijn drie
knappe dochters - Margrethe,
Benedikte en Anne-Marie, thans
koningin Anne-Marie van Grie
kenland.
Frederik scheen zich het best op
zijn gemak te voelen in hun ge
zelschap, of dat nu in de opera;
een geliefd tijdverdrijf van de
vorst, of in het koninklijk paleis
was. Toen in 1967 de verloving
van prinses Margrethe met de
Franse graaf Henri de Montpe-
zat werd aangekondigd, reed hij
haar zelf met een auto door Ko
penhagen om haar aan het volk
te tonen.
Frederik besteeg de troon in 1947,
toen het land nog aan het bijko
men was van de boze droom
van vijf jaar Duitse bezetting.
In de sedertdien verstreken ja
ren heeft Denemarken het zelf
vertrouwen volledig herwonnen
en bovendien de levensstan
daard opgevoerd.
De Denen beschouwen de sociale
geborgenheid van hun staat als
een geboorterecht en de koning
Menselijke eenvoud betekent gemeende hoffelijkheid; tijdens een officiële gelegenheid raapt
koning Frederik een tas op, die een enthousiaste dame in haar opwinding laat vallen.
