Erfdeel van eeuwen ligt
onbewaakt voor het grijpen
ÉÉÉéJ
ra
TONNEN
ANTIQUITEITEN
VERSCHEEPT IN
DIPLOMATEN-
TASSEN
De archeologische schatten van
de wereld worden systematisch
geplunderd als gevolg van een
goed georganiseerde en gestadig
aanzwellende golf van „graf-
roof".
Getuigenissen van begraven be
schavingen en de kleinoden van
voor-historische culturen worden
gedemonteerd en van de bijbe
horende documentatie ontdaan
door dieven- en smokkeiaarsben-
den, die munt slaan uit de haus
se in het particulier en publiek
verzamelen.
Het probleem, als gevolg waar
van ons reeds een onschatbare
hoeveelheid kennis over de mens
der oudheid is ontnomen, wordt
zo brandend (een paar maanden
geleden schoten rovers een ar
cheoloog dood, die hen stoorde
op een uiterst belangrijk Maya-
terrein in Guatemala), dat een
groep vooraanstaande archeolo
gen in een speciaal rapport aan
de vergadering van de Ameri
kaanse Vereniging voor de Be
vordering der Wetenschappen
heeft opgeroepen tot snelle inter
nationale actie.
»,We hebben te maken met een
steeds ernstiger probleem", zei
dr. Froelich Rainer, professor in
de antropologie aan de universi
teit van Pennsylvania, op een
congres in Philadelphia. „Als we
niet snel tot daden overgaan en
dit niet met voortvarendheid
aanpakken dan zullen er ner
gens meer kunstobjecten over
blijven".
„Dit gezichtspunt mag erg dra
matisch klinken het is helaas
maar al te waar", is het com
mentaar van William Fagg, et
nografisch conservator van
het Brits Museum. Ook de assis
tent-conservator van de Westazia-
tische afdeling van het muséum,
T. C. Mitchell,herhaalt de waar
schuwing. „Deze" vorm van mis
daad groeit snel en het is onmo
gelijk om te zeggen hoeveel ken
nis we al hebben verloren en
hoeveel we op het ogenblik aan
het verliezen zijn".
De plundering heeft over de ge
hele wereld plaats. In een aan
tal landen in Afrika, Zuid-Ame-
rika en het Midden-Oosten ge
bruiken de smokkelaars privé-
vliegtuigen om de goederen
stroom naar de Noordameri-
kaanse en Europese markten te
versnellen en grenscontroles te
vermijden.
In tegenstelling tot „-traditione
le" kunstwerken, de oude mees
ters bijvoorbeeld, is slechts een
handjevol van de duizenden ob
jecten die elk jaar worden ge
roofd, voorzien van een lijst van
vroegere eigenaars. „Er zijn
zeer weinig manieren waarop
bona fide handelaren en musea
een gestolen object kunnen on
derscheiden van een object dat
op volkomen wettige wijze op de
open markt is terechtgekomen",
zegt William Fagg. „De vraag
naar antiquiteiten is zodanig dat
de meeste goederen zeer gemak
kelijk een markt vinden, als ze
al niet gestolen of gesmokkeld
zijn door lieden die reeds een
koper op zich hebben wachten".
In het Amerikaans rapport
wordt op sommige musea spe
ciale kritiek geleverd. „Een deel
van de diefstallen en smokkel
heeft plaats voor particuliere
verzamelaars, een deel voor de
directe verkoop aan toeristen",
wordt er gesteld. „Maar veel
van de voornaamste musea van
n
de wereld hebben voor hun col
lecties gestolen oude kunstwer
ken aangekocht". De meeste
mqseumfunctionarissen beamen
dat. Ze leggen er wel de nadruk
op dat nimmer een kunstwerk is
aangekocht waarvan vaststond
dat het was gestolen.
William Fagg: „Een van de
grootste moeilijkheden in dit op
zicht is dat handelaren niet zeg
gen van wie ze de kunstvoorwer
pen hebben. Dat is een stelregel
in hun bedrijf. We proberen te
handelen met lieden die we ken
nen en vertrouwen". Andere
functionarissen wijzen er echter
op dat wel eens een „onbeken
de" handelaar uitermate waar
devolle werken aanbiedt. „Dan
proberen we uiteraard zo goed
als we kunnen na te gaan wat
voor vlees we in de kuip heb
ben. Maar dat wil wel eens
enorm moeilijk zijn".
In het Amerikaans rapport,
„Roof van het verleden een
internationaal schandaal",
noemt men de moord in Guate
mala een bewijs van de risico's
die de dieven bereid zijn te ne
men. Op een Maya-terrein nabij
La Naya verliet een lid van het
team van de Britse deskundige
Ian Graham op een nacht zijn
tent. Hij wandelde naar de af
graving. Een moment later
schoten rovers hem met een
machinepistool neer. Een grote
hoeveelheid tegels, die bijzonder
belangrijke voorbeelden bevat
ten van het enige schrift uit de
oude Amerikaanse beschaving,
werd geroofd.
Zuid-Amerika, met zijn grote af
standen en tientallen half nage
vorste terreinen, en West-Afrika
zijn de voornaamste operatiege
bieden voor de dieven. „Nigeria
en Ghana zijn hoofddoelen",
zegt William Fagg. „Beide zijn
buitengewoon rijk aan uiterst
belangrijke en waardevolle
kunstvoorwerpen en beide trek
ken de dieven en smokkelaars
aan als vliegen naar een jam
pot".
rendeel is 300 1000 jaar oud.
De objecten worden daarna naar
Mali (Bamako, de hoofdstad van
Mali, is het centrum van de ille
gale handel), Senegal en Ivoor
kust gevlogen. Van daaruit wor
den ze hetzij direct naar Parijs
gezonden, hetzij aan plaatselijke
handelaren verkocht die de goe
deren naar de VS verschepen.
Dit patroon herhaalt zich in het
Nabije en Midden Oosten. Tur
kije alleen al heeft ongeveer
8500 archeologische terreinen.
Westafrikaanse benden worden
beheerst door handelaren in de
voormalige Franse kolonies:
Mali, Ivoorkust en Senegal. Die
verkopen in veel gevallen direct
naar Parijs. Hun handelswaar
is houtsnijwerk en gouden en
bronzen kunstvoorwerpen.
„Tien vijftien jaar geleden be
gon het pas goed en sindsdien is
het steeds erger geworden",
zegt William Fagg. „Hun gelief
de doelen zijn het land van de
Yoruba-stammen in West-Nige
ria. het gebied van het Benin-ko-
ninkrijk en nu ook het centraal
gebied van de Ibo's wat vroe
ger Biafra was. Achter de staart
van het federale leger kwamen
de handelaren en smokkelaars
Biafra binnen en vervolgens ge
bruikten ze alle mogelijke mid
delen om de hand te leggen op
het houtsnijwerk en de artefac
ten van de lbo's en om ze ille
gaal naar het buitenland te ver
schepen".
Gebruikmakend van kleine
vliegtuigen om grenspatrouilles
te ontwijken (net als een aantal
andere naties kent Nigeria zwa
re straffen op de illegale uitvoer
van historische objecten, maar
de historische terreinen worden
niet bewaakt) spelen de rovers
hetzelfde spelletje in de Yoruba-
en Beninlanden. Van daaruit
zijn duizenden schitterende bron
zen en houten kunstvoorwerpen
gestolen of gesmokkeld. Het me
BIJ DE FOTO'S
Boven: De overblijfselen
van de oude Incastad,
Machupicchu. Dergelijke
overblijfselen moeten
goed bewaakt worden
willen zij niet ten offer
vallen aan de roofzucht
van malafide handelaren,
die weten waar de lief
hebbers van oude kunst
voorwerpen te vinden zijn.
Rechts onder: Een Afri
kaans initiatiemasker zo
als dit, kan heel wal op
leveren, als men de juiste
verzamelaar maar weet.
Rechts: Een tempel in
India. Het is voorgekomen
dat een bende rovers de
tempelbewaking overviel
en alles van zijn gading
meenam. Uiteraard voor
verkoop aan musea en
particuliere verzamelaars.
Links: Voor oud aarde
werk is altijd wel afzet
gebied te vinden.
Een paar jaar geleden ontdekten
westerse deskundigen nabij Kul-
tepe, in centraal-Turkije, een
hoeveelheid graven die waren
verbonden met een Assyrische
handelsvestiging. Het terrein
vertegenwoordigde een cultuur
die omstreeks 1800 voor Christus
moet hebben gebloeid.
„Terwijl de archeologen in de
graven werkzaam waren, ontvin
gen ze berichten over zeer
waardevolle spijkerschrifttegels
die op de zwarte markt versche
nen en kennelijk uit dat gebied
afkomstig waren", zegt de heer
Mitchell. „Uiteindelijk ontdekten
ze dat deze tabletten waren ge
stolen uit een andere oude vesti
ging, vlak bij waar zij werkten.
Geen bewakers, geen controle
de tabletten belandden gewoon
op de zwarte markt en de ge
schiedenis van het gebied ging
verloren".
Clifford Evans, de voorzitter
van de archeologie-afdeling van
het Smithonian Institute, vertel
de het congres in Philadelphia
dat het Amerikaanse diplomatie
ke korps en militaire functiona
rissen tenslotte verantwoordelijk
waren voor een groot deel van
de verliezen uit het Nabije en
Midden Oosten. In diplomatieke
tassen en met het militair post-
systeem hebben zij „tonnen" an
tiquiteiten van onschatbare
waarde naar de VS verscheept.
Evans zei dat hij en andere ar
cheologen hadden geprobeerd
om het Amerikaans ministerie
van buitenlandse zaken ertoe te
bewegen een verdere plundering
van historische terreinen door
Amerikaanse diplomaten te
voorkomen. Ze kregen te horen
dat daarmee de persoonlijke
rechten der diplomaten zouden
worden aangetast.
De georganiseerde plundering
van de terreinen, vooral in Zuid
en Midden-Amerika, beïnvloedt
vaak de economie van onderont
wikkelde naties. Volgens officië
le cijfers van de Costaricaanse
politie en regering vinden in dat
land ruim 4000 mensen werk in
deze „bedrijfstak"; de economie
van Costa Rica wordt er jaar
lijks ruim 4.225.000 gulden rijker
door.
Andere voorbeelden van diefstal
op grote schaal vinden we in In
dia. Begin vorig jaar werden in
één enkele overval 118 hoogst
waardevolle beelden gestolen uit
tempels te. Khajuraho. Uit een
andere, naburige tempel nam
men een bronzen beeld" van.
buitengewoon en historisch be
lang" weg. Een aantal weken
later werd een gewapende over
val gepleegd op een oudheidkun
dig museum. Veel van de gesto
len Indiase kunstschatten vinden
hun weg naar plaatselijke verza
melaars. De rest wordt aan
Noordamerikaanse en Europese
handelaren en verzamelaars
verkocht.
De smokkelaars zijn goed geor
ganiseerd in groepen van des
kundige transporteurs, handela
ren en tussenpersonen. Kortgele
den is een aantal Maya- en Az
teken-zuilen van ongeveer 3 me
ter hoog en 1,20 meter breed
verdwenen van terreinen in Mid
den-Amerika. De rovers zaagden
de objecten voorzichtig in 15
cm grote blokjes. Deze werden
in kleine hoeveelheden het land
uitgesmokkeld en vervolgens
langzaam en nauwgezet weer
samengevoegd, alvorens in New
York, Parijs en Los Angeles te
koop te worden aangeboden.
Een aantal tempels in Ecuador
die de archeologen nog niet had
den onderzocht is volledig ge
plunderd. „Ze zien er uit alsof
er een bombardement heeft
plaatsgevonden", zegt het Ame
rikaans rapport.
De deskundigen menen dat „in
ternationaal bewustzijn" over
dit probleem een onmiddellijke
noodzaak is. Landen met waar
devolle en afgelegen archeologi
sche terreinen behoren hun
schatten te bewaken. Op het
ogenblik zijn veel van de terrei
nen ofwel verlaten ofwel ze wor
den buiten het seizoen dat op
gravingen plaatsvinden in de ga
ten gehouden door één enkele
nachtwaker. „Het is onze ge
schiedenis die we aan het verlie
zen zijn, de kennis van ons ver
leden, de juwelen van onze zich
ontwikkelende samenleving: dit
zijn de zaken die we aan het
verliezen zijn. Ze zijn het toch
stellig wel waard om te worden
beschermd".
(Copyright The Guardian)
