Glas Konzila"
onder druk
Huisarts privé
op walvis jacht
Wat meer
leven in de
brouwerij
Korte
metten
Gelijkberechtiging
gevraagd van
kerken in Polen
LEIDSE COURANT
PAGINA
Een groep katholieken in Joe
goslavië is een campagne be
gonnen tegen het tijdschrift
„Glas Konzila", de stem van
het concilie, het grootste
katholieke tijdschrift van
Joegoslavië. Het is hun be
doeling dat de huidige redac
tie aftreedt of dat desnoods
het hele blad wordt opgehe-
Tot woordvoerder van de te
genstanders van het blad,
onder wie zich ook een hoog
geplaatste kerkelijke autori
teit zou bevinden, heeft zich
dr. Cedomil Cekoda opgewor
pen, een bekend katholiek
journalist uit de dertiger ja-
In een brochure onder de titel
„Gemiste kans het ver
schijnsel Glas Konzila"
stelt Cedoka dat 't tijdschrift
't gezag van paus en bisschop
pen niet erkent, geen ver
ering heeft voor Maria, de
deur wijd open zet voor
sexuele immoraliteit en ook
op andere terreinen afwijkt
van de kerkelijke leer en
traditie.
Cedoka bepleit het ontslag van
de totale redactie maar zo
dit onmogelijk zou blijken
dan moet het blad losge
maakt worden van de amb
telijke kerk, waardoor de fi
nanciering door giften en ga
ven van weduwen, van vro
me gelovigen en kerkelijke
fondsen achterwege zou blij-
De bewering dat Glas Konzila
daarmee wordt gefinancierd,
wordt door de redactie „een
infame leugen" genoemd.
Het blad kan zich bedruipen
uit de normale verkoop.
Het tijdschrift ontvangt van
katholieken, maar ook van
buitenkerkelijken grote
waardering aldus de redactie
die meent dat dit te danken
is aan het feit, dat men het
dilettantisme, de clericale
aggressiviteit en de politiek
van het niet-informeren van
de katholieke pers van voor
de oorlog niet heeft overge
nomen.
Het beëindigen van de uit
gave van het vooruitstreven
de katholieke weekblad „Pu-
blik" door de Duitse bis
schoppen, waarvoor als re
den geldgebrek werd aange
geven, blijft de gemoederen
in Duitsland bezighouden. Zo
zelfs dat 87 leden van de sy
node der Duitse bisdommen
aan het centrale comité van
de synode om een buitenge
wone zitting hebben ge
vraagd. Het centrale comité
zal zich dinsdag over het
verzoek beraden.
De week van het christelijk
denken en de dialoog, die
volgende week in de Spaanse
stad Bilbao gehouden zou
worden, mag van de Spaanse
regering niet doorgaan. Vol
gens de organisatoren heeft
het ministerie voor informa
tie en toerisme indertijd ver
lof voor de manifestatie ge
geven. Vooraanstaande theo
logen, publicisten en sociolo
gen uit de hele wereld waren
ervoor uitgenodigd. De rege
ring heeft geen reden voor
het verbod gegeven.
De plaatsvervanger van
paus Paulus in het bisdom
Rome, kardinaal Dell'Acqua,
heeft zijn priesters voorge
houden om in het openbaar
altijd de officiële priesterlij
ke kleding te dragen. Zonder
toestemming mogen ze niet
naar theaters en bioscopen.
De kardinaal acht het de
plicht voor diegene die zich
geheel en al aan God gege
ven hebben, om ook in hun
uiterlijk gedrag ervan te ge
tuigen dat ze Christus navol
gen.
In een officiële verklaring
heeft het Vaticaan de ter
reur, het geweld en de inti
midatie van beide partijen in
het conflict in Noord-Ierland
veroordeeld. Volgens het Va
ticaan kunnen de ernstige
problemen van historische,
politieke en sociale aard
slechts met rechtvaardigheid
en liefde worden opgelost.
Gesprek
christendom
en islam
Als uitvloeisel van het cultu
rele akkoord dat begin decem
ber is gesloten tussen Egyp
te en Oostenrijk, zullen bin
nenkort gesprekken beginnen
tussen katholieke en islamiti
sche theologen.
Deelnemers aan het gesprek
zijn de Alhazaruniversiteit
van Cairo en theologen van
Islam en christendom,
niet meer op afstand
de katholieke universiteit
van Innsbruck. Het is de be
doeling dat de contacten
duurzaam zijn.
Kardinaal König van Wenen
is al verschillende jaren be
zig gesprekken tussen islam
en christendom op gang te
brengen. Reeds zeven jaar
geleden heeft hij de basis ge
legd voor de gesprekken
door een lezing te houden
aan de universiteit van
Nu de Poolse regering bezig is
om tot een normalisering
van de betrekkingen met de
rooms katholieken kerk van
Polen te komen, hebben de
in de Poolse oecumenische
raad verzamelde protestant
se en orthodoxe kerken de
autoriteiten gevraagd hun
dezelfde rechten te verlenen
als de rooms-katholieke kerk
worden toegekend. In de
Poolse grondwet wordt ge
sproken over „de kerk",
waarmee alleen de r.k. kerk
wordt bedoeld en „religieuze
gemeenschappen", waarmee
protestanten en orthodoxen
worden aangeduid.
De rooms-katholieke kerk heeft
in Polen grote invloed. Van
de drieëndertig miljoen Po
len zijn er achtentwintig mil
joen praktiserend katholiek.
Ruim zeventienduizend pries
ters zijn thans werkzaam in
parochies, tegenover achtdui
zend in de tweede wereld-
De protestanten, die door de
regering op gelijke voet be
handeld willen worden, beho
ren overwegend tot de lu
therse kerk. Van de onge
veer honderdduizend protes
tanten in Polen zijn er vijf-
entachtigduizend luthers. In
het afgelopen jaar zijn veel
protestanten weggetrokken
naar de Bondsrepubliek.
De lutherse kerk van Polen is
bezig aan een hergroepering.
Het jaar 1972 is tot evange
lisatiejaar verklaard om de
kleine, door het hele land
Taizé blijft
werken aan
jeugdconcilie
Prior Roger Schutz van
protestantse kloostergemee»
schap Taizé in Frankrij!
heeft meegedeeld dat dt
voorbereidingen van het gr»
te oecumenische jongeren
concilie, met deelnemers ui
de hele wereld zullen worda
voortgezet.
Reeds twee jaar geleden ni
de gemeenschap van Taiö
het besluit om een dergelijk
jongerenconcilie te gaan hou
den. Over de datum e
plaats van samenkomst
nog niet gesproken. Taizé m
dan ook in dit stadium no|
niets doen, omdat eerst onde
de jonge christenen in allt
landen de zaak moet wordet
doorgesproken.
Afgelopen zomer kwamet
tweeënveertigduizend jongt
mensen uit vijfenzeventig
landen naar Taizé ter be
spreking van het komende
concilie, dat geheel interker
kelijk van opzet zal zijn. In
Nederland is de hervormde
vicaris drs. Maria de Groot
uit Den Haag een sleutelfi
guur voor het oecumenische
wereldconcilie van jongeren.
(Van een onzer
verslaggevers)
DEN HAAG Hij zegt:
„Ik verzamel Scrim
shaw. U weet toch wat
dat is?" Later vertel
len zijn Nederlandse
vrienden, dat dr. Jac
ques Soulaire zijn huls
van onder tot boven
vol scrimshaw heeft.
Scrimshaw je zoekt
het tevergeefs in de
encyclopedie, maar
het Engelse woorden
boek onthult, dat
daarmee ontspannings
werk van matrozen op
zee bedoeld wordt.
Schelpversiering, enzo
voort. Er staat niet bij,
wat de kenners van
walvissen en walvis-
Jacht er in het bijzon-
der onder verstaan en
wat dr. Solaire be
doelt.
De scrimshaw in het
huis van de Parijse
huisarts, die 'n harts
tochtelijk walvisjager
is, bestaat uit tanden
van potvissen hij
heeft zelfs een potvis-
tand als deurkruk")
en beenstukken van
andere walvisachtigen,
waarin voorstellingen
van allerlei aard zijn
gegraveerd. Een
merkwaardig stuk
volkskunst. Je kunt
het vinden bij de Eski
mo's. „Maar dat ook
te vergelijken is met
de zeer zeldzame voor
stellingen van de oude
Groenlandvaart, ge
graveerd in walvis-
baard (balein), die in
het maritiem museum
te Rotterdam en in het
historisch museum
„Oud-Dordt" te Dor
drecht te vinden zijn.
Scrimshaw is vooral be
kend van de Ameri
kaanse potvisjagers,
die in de vorige eeuw
op uiterst primitieve
manier de geweldige
tandwalvissen te lijf
gingen. De reizen van
deze woeste kerels,
zoals Herman Melville
ze onsterfelijk heeft
gemaakt in zijn roman
„Moby Dick" - de wit
te walvis" (1851), duur
den soms wel twee
jaar en voerden dan
rondom de wereld. De
langste tocht, van de
.„Nile", duurde zelfs
meer dan tien jaar
(1858-1869).
lussen de jachtperioden
in hadden de matrozen
alle tijd om zich met
het ivoorsnijden bezig
te houden. De (verder
waardeloze) tanden
van de potvissen lever
den het materiaal. Ge
duld en oefening baar
den de kunst. Ook be
werkte men doppen
van kokosnoten. Er Is
wel beweerd, dat de
scrimshaw, afgezien
van de prestaties van
Indianen, de eerste
originele Amerikaanse
kunstuiting is. Ook al
is er ajle reden om
aan te nemen, dat de
potvisjagers die kunst
van de Eskimo's of
andere primitieve vol
keren afgekeken had
den.
Want scrimshaw wordt
nog steeds gemaakt,
zoals er nog steeds op
uiterst primitieve wij
ze op walvissen ge
jaagd wordt. Daar kan
dr. Soulaire ons alles
over vertellen en voor
al: over laten zien.
Camera en
harpoen
Voor een groepje Neder
landse zoölogen en his
torici is dr. Soulaire
met zijn charmante
vrouw overgekomen,
om zijn films te verto
nen. Het groepje vult
een klein bioscoop
zaaltje in Arnhem.
De eerste film is gewijd
aan een enorme
slachtpartij. Dr. Sou
laire is er toeschouwer
bij geweest. Hij heeft
beelden opgenomen
van de manier, waar
op vissers van de Fa-
roer-eilanden walvis
sen vangen. Het gaat
om de Griendewal, een
middelgrote walvis,
die acht meter lang
kan worden. Hoewel
hij tanden heeft is het
een bijzonder goedaar
dig dier. Veel te goed,
zo blijkt uit de film.
De Grienden zwem
men in scholen en de
vissers zien kans om
door stenen in het wa
ter te werpen, een hele
kudde walvissen de
haven of een fjord in
te drijven. Daar, in
het ondiepe water,
springen de mannen
uit hun bootje en wa
dend of zwemmend
tussen de dieren, be
ginnen ze hun moorde
naarswerk.
Later als de slachtpartij
ten einde is, worden
de gedode dieren aan
de staarten de wal op
gesleept. Er is weer
voedsel op de Faroer,
Waar elke dorpsbewo
ner een gelijk aandeel
van de buit krijgt. Zo
gaat het al sinds eeu
wen, elke zomer, wan
neer de „zwartvis" ge
signaleerd wordt. Dui
zenden en nog eens
duizenden Griendewal-
len zijn in de fjorden
van deze koude Deen
se archipel roemloos
aan hun einde geko
men. Duizenden wal
visschedels, tot tuin
muurtjes opgestapeld,
zijn de stille, lugubere
getuigen van dit wrede
Op Madeira, gaat het
anders. Daar is het
echtpaar Soulaire zelf
op walvisjacht ge
weest. Hier gaat het
niet om goedige grien
den, maar om de felle
potvissen.
De potvis is de enige
walvissoort, die in
staat geacht kan wor
den, Jonas te hebben
doorgeslikt. Vroeger
konden de manlijke
dieren 24 meter lang
worden. Na dt meedo
genloze jacht, die de
lang op gemaakt heeft,
zijn de oudste en dus
grootste dieren uitge
roeid, maar er worden
nog altijd knapen van
18 meter geschoten.
Onze eigen „Willem
Barentsz", al was die
voornamelijk op de in
middels ook gedeci
meerde blauwe vinvis
uit, heeft heel wat pot
vissen geschoten. Rus
sen en Japanners zet
ten de jacht met fa-
briekschepen en grote
vongboten nog altijd
voort. Zij het dan dat
bij gentlemensagree-
ment alleen op manlij
ke dieren gejaagd
wordt. Tot het laatst
voeren er potvisjagers
met zeilschepen en
gingen zij de prooi
met een open sloep en
een handgeworpen
harpoen te lijf. Op
deze primitieve ma
nier ging het tot
voor kort ook in de
wateren rondom Ma
deira toe. Dr. Soulaire
heeft het op de film
vastgelegd.
Het diepblauwe water
slaat in hoge golven
tegen de kust van het
eiland. Lage bergen op
de achtergrond en ver
der een lege zee,
waarover enkele boot
jes met hulpmotor va
ren. In elke boot ten
minste vier mannen,
van wie de voorste
met harpoen in de
hand gereed staat.
Dan begint de zee te
leven. In de verte spe
len dolfijnen cn even
later zien we ook een
paar potviskolossen.
Als ze boven water ko
men en hun blaasgat
opeqen, spuit er een
straal tot mist ver
dichte waterdamp om
hoog.
Een potvis kan tot dui
zend meter diep dui
ken. Dat is gebleken
bij het herstel van on
derzeese kabels, waar
in men de dieren ver
ward heeft aangetrof
fen. Maar zoals alle
zoogdieren moet elke
walvis toch telkens
weer boven komen om
lucht te scheppen. Op
dat moment verraadt
hij zich door zijn
spuit, die de mensen
eeuwenlang voor een
waterstraal aangezien
hebben.
Wit en rood
De boot met de camera
glijdt behendig en snel
tot vlakbij een kudde
potvissen. De harpoe
nier seint met armbe
wegingen hoe de stuur-,
man nog iets meer
naar bak- of naar
stuurboord moet. Dan
stoot hij toe en meteen
wordt de lijn, waar
mee de harpoen aan
het schip verbonden
blijft, gevierd.
De gewonde potvis gaat
er razend snel van
door, terwijl hij de
boot achter zich aan
trekt. De blauwe zee
kleurt zich wit van
schuim en rood van
bloed en dan ontstaat
een vele minuten du
rende strijd, die de
potvis bijna altijd ver-
Een gevangen walvis.
Vrijwel niets van het
dier blijf ongebruikt.
Filmcamera legt spannende, maar ook
huiveringwekkende beelden vast
iiest. Zodra zijn krach
ten verminderen, be
ginnen de mannen in
de boot de lijn in te
palmen en dan wacht
de harpoenier stoïcijns
tot de prooi weer bo
ven water komt. Daar
duikt de machtige
staart uit de golven op
en meteen stoot de
voorste man weer toe.
Het water spat
de
het
kleine, smalle zaaltje
is het, alsof je zelf ook
in de boot zit. van zo
dichtbij heeft dr. Sou
laire de strijd ver
filmd. Onwillekeurig
grijp je naar je stoel
leuning, wanneer de
potvisstaart de boot
raakt en de andere
mannen de harpoenier
te hulp komen. Als het
dier geen beweging
meer vertoont wordt
het snel naar de kust
gesleept, want de
jacht gaat verder.
Op wat grotere afstand
zien we nu andere bo
ten bezig. Een getrof
fen potvis „blaast
oranje", zo luidt de
oude wolvisvaarders-
ternn voor het ver
schijnsel, dat een ge
wond dier bij het uita
demen bloed meespuit.
Het volgende bedrijf is
het verwerken van de
vangst. Via een gepla
veide helling slepen
mannen met blote be
nen de potvis aan een
lijn met houten knevel,
die door een in de
staart gehakt gat be
vestigd is, op het land,
waar het „flensen" be
gint.
e camera laat zien,
hoe lange repen spek
van het lichaam ge
sneden en met behulp
van takels verder af
getrokken worden.
Dan ontwaakt de zoö
logische belangstelling
van de cineast-medi
cus. De enorme maag
komt uit het lichaam
■tevoorschijn en bij het
opensnijden zien we
duidelijk hoe de in
houd uit de resten van
inktvissen bestaat. Ook
de littekens op de huid
van de potvis, daaar
achtergelaten door de
zuignappen van grote
inktvissen, die zich
niet zonder meer aan
hun aanvaller gewon
nen hebben gegeven,
verschijnen op het
scherm. Zeepokken
hebben zich op de huid
gehecht en met hen
ook parasie'.en. die het
de potvissen lastig ma
ken, maar alleen de
mens is hun werkelij
ke vijand.
Er is niet veel, dat de
jagers van een potvis
niet gebruiken kunnen.
Het spek, de kostbare
spermaceti of walschot
(een vloeibare olie,
met emmers vol uit de
kopholte geschept en
de beste grondstof
voor kiss-proof lip
stick) terwijl de rest,
op de tanden na, tot
vleesmeel verwerkt
wordt. Die tanden wor
den dan veelal be
werkt tot de scrim
shaw, waarmee dr.
Soulaire zijn huis heeft
volgehangen. Ook oude
prenten en andere his
torische herinneringen
aan de walvisvaart
heeft hij verzameld.
Of hij alleen met de ca
mera jaagt? Dr. Sou
laire bekent, dat hij
ook het harpoen wel
eens geworpen heeft,
maar de harpoeniers
zien het niet graag en
nog grotere bezwaren
had men tegen het
meevaren van me
vrouw Soulaire. Totdat
er eens drie minuten
nadat zij aan boord
was, al een potvis ge
harpoeneerd werd.
Een zware slag voor
het oude walvisjagers-
geloof, dat een vrouw
ongeluk aan boord
Nu is op Madeira de
„sportieve" walvis-
jacht ten einde. De
manlijke potvissen la
ten er zich niet of nau
welijks meer zien en
men heeft zich op
vrouwtjes en jonge
dieren geworpen. De
internationale regels
laten dat voor plaatse
lijke bevolkingsgroe
pen toe. Met behulp
van lawaai makende
motorboten worden de
dieren het strand op
gejaagd, waar ze een
heel gemakkelijke
prooi vormen. Alleen
in de verbijsterende
filmbeelden van dr.
Soulaire leeft het be
drijf van de onver
schrokken harpoeniers
van Madeira voort.
Damrak van week tot week
Van onze financiële medewerker
Amsterdam De Amsterdamse beurs had deze week niet te klaj
over nieuws. Belangrijk nieuws zelfs. In de eerste plaats natuurl
de aankondiging van de Verenigde Staten, dat de dollar gedei
lueerd zal worden, althans als het Amerikaanse Congres hient
akkoord gaat. Hoe belangrijk deze beslissing ook is, er blijft
veel onzeker.
Bijvoorbeeld dat de hoogte van de devaluatie niet bekend is, dal
Euromarkt concessies zal moeten doen, dat het Iandbouwregime
Europa onder druk zal komen te staan, dat niet bekend is met
veel de overige valuta's zullen gaan revalueren. Ondanks deze
kerheden is de principiële Amerikaanse beslissing voor de wi
economie van grote betekenis en daardoor indirect ook voor
In de tweede plaats noemen wij de fusiekoorts, die weer is
in de eerste plaats door een aantal aangekondigde fusies:
mingsbedrijf BAM neemt twee bouwbedrijven over, de OGEM
twee sanitair leverende bedrijven, DSM (staatsmijnen) heeft
meerderheid gekregen in het confectiebedrijf Macintosh
land Amerikalijn neemt een transportbedrijf over om ons maar
de beursfondsen te beperken.
Dan hebben wij de aankondiging dat papierfabriek Van Gelder
handelingen voert met het Amerikaanse concert Crown Zeil
over nauwere samenwerking. Prompt werd de notering gesc
nadat de koers al enkele dagen was aangetrokken: vorige
vrijdag nog 61,50 en afgelopen dinsdag als laatste notering I
Tot zover de fusiefeiten. Nu de fusiegeruchten die woensdag plotse!
opdoken en betrekking hadden op Elsevier en de VNU. Elsei
steeg die dag niet minder dan 24,- (120 punten) en VNU 5.-
punten). Er gingen geruchten dat een groot Engels uitgeversc
cern (International Publishing Company werd genoemd) belang*
ling zou hebben. Het bleek een eendagsvlieg te zijn want dond
dags was de rust maar dan toch wel op het hogere koersniv:
teruggekeerd. Overigens was het opmerkelijk dat ook andere
geversaandelen aantrokken. De Boer in vier dagen 7V2 punt, de
derlandse Dagblad Unie 8 punten en Wegener 4,- (40 punten).
Dat fusies ook ontbonden kunnen worden en soms zelfs moeten
den, bewijst de uitspraak van de Europese commissie dat het Af
rikaanse bedrijf Continental Can de overneming van Thomassen
Drijver ongedaan moet worden gemaakt. Het laatste woord
hierover nog wel niet gesproken zijn daar continental Can verm:
delijk bij het Hof van Justitie in Luxemburg in beroep zal gaan.
Van belang voor de beurs is natuurlijk ook dat de onderhandeli
over de cao voor de metaalindustrie zijn mislukt en dat de bond
zich thans over verschillende akties beraden. Dit kan uiteraard
onrust in het bedrijfsleven alleen maar verhogen en het klimi
verslechteren.
En als laatste nieuws noemen wij de introductie door de Steenko!
Handelsvereniging van de surplus obligatie. Dit concern waar*
de aandelen niet op de beurs noteren wil vijftig miljoen gu'i
aan surplus obligaties uitgeven. Dat wil zeggen dat op de basisrft
(die een half procent hoger ligt dan het rendement op staatsie'
gen) nog een surplusrente komt die geleidelijk aan oploopt van
procent van de basisrente tot 40 procent van de basisrente. Het
ste jaar van de looptijd wordt de rente 9,3 procent.
Tegenover die extra-rente staat wel een nadeel en wel dat de b<!
ger een iets groter risico loopt dan bij een gewone obligatie door
de surplusobligatie bij die andere schulden van de onderneo
wordt tenachtergesteld.
Tot zover het vele, belangwekkende nieuws. De beurs kon het wel P
bruiken omdat de handel maar beperkt bleef en de beleggers rus
aankeken hoe de zaken zouden gaan. Nadelige invloeden in de vofl
van dalende koersen had dit echter niet. Integendeel, de stemffljj
was over het algemeen prijshoudend met hier en daar nog verscfc
lende winsten. Uitgeversbedrijven hebben wij hierboven al als vwf
beeld genoemd. Bij de chemische bedrijven liepen Erdal, ACF, O
du en Van der Grinten behoorlijk op. In de scheepvaarthoek was®!
het geval met Van Ommeren en met maatschappij Weiand. In
levensmiddelen- en drankensector zijn dat Heineken, Bols, Simon
Wit, Nutricia, Schuitema en Bensdorp.
Een goede ruggesteun vormde de bedrijfsberichten. Pakhoed vertf
dat de winst dit jaar drie miljoen gulden hoger zal liggen (hetgf*
de koers maar heel weinig beïnvloedde). International MUller drd
met een tien percent hogere winst te kunnen afsluiten (ook
maar weinig koersverbetering op het mooie bericht). Borsumij
wacht een gelijke winst terwijl bij Scholten Honig de netto
dertig pet. is gestegen en het dividend hierdoor van 8 pet. naar
procent zal lopen.
De koers bleef desondanks onveranderd maar dit houdt natuur
verband met het bestuursconflict waardoor twee directeuren t
aftreden.
Uitgesproken slecht nieuws kwam van de KLM, die een belani
verlies over het lopende boekjaar verwacht. Ook volgend jaar
de moeilijkheden voor het bedrijf nog voortduren. Gelukkig
dit uitzondering in het scala van berichten.
