Ierland
vijftig
jaar vrij
KINDEREN VAN
DE BARRICADEN
„ALLES WORDT
ONDERMIJND"
NA ACHT EEUWEN
ONDERDRUKKING
7 7- iïsr
kasvlf
Vandaag Is het een halve eeuw geleden, dat
de Engelse premier Lloyd George en de Ierse lei
ders Griffith en Collins hun handtekeningen plaats
ten onder een overeenkomst, die het bestaan erken
de van een Ierse vrijstaat met het statuur van domi
nion. Daarmee was een einde gekomen aan acht
eeuwen onderdrukking van Ierland, hoewel het nog
tot 1949 zou duren voordat het land de kans kreeg
zich helemaal los te maken van Engeland en de on
afhankelijke republiek Ierland uit te roepen.
De onafhankelijke Ierse republiek was trouwens al
eens uitgeroepen, en wel op 23 april 1916, een stra
lende paasmaandag. Toen had Padraic Pearse ten
overstaan van een aantal verbaasde inwoners van
Dublin een proolamatie voorgelezen, waarin namens
God en de tradities der voorvaderen opgeroepen
werd tot de strijd voor vrijheid en onafhankelijkheid.
Pearse herinnerde zijn gehoor eraan, dat dit de ze
vende keer in de loop der eeuwen was, dat de Ieren
de wapens opnamen tegen de Engelse onderdrukker
en sprak de hoop uit, dat het Ierse volk in dit plech
tig uur zich zijn hoge roeping bewust zou worden.
Totdat de overwinning was behaaild zou een voorlopi
ge regering de burgerlijke en militaire zaken waar
nemen om vervolgens plaats te maken voor een
volksvertegenwoordiging. Padraix Pearse plaatste de
Ierse republiek onder Gods bescherming en riep de
zegen van de hemel af over de Ierse wapens.
Tien dagen later werd Pearse met twee andere ver
zetsleiders door een Engelse krijgsraad ter dood ver
oordeeld. Het vonnis werd meteen voltrokken. In to
taal boorden honderd vrijheidsstrijders de doodstraf
leren, die
over zich uitspreken. Vijftien waren er reeds geëxecu
teerd, toen de Engelse regering onder de druk van
een verontwaardigde wereldopinie, de tenuitvoerleg
ging van de doodvonnissen opschortte. De gevange
nisstraffen en deportatiebevelen voor 1800 andere
rebellen bleven gehandhaafd.
Dat Engeland zo hardvochtig reageerde op een op
stand van locale betekenis buiten Dublin viel er
nauwelijks een schot is enigszins te verontschuldi
gen met een verwijzing naar de situatie, waarin het
land zich bevond. De oorlog met Duitsland en zijn
bondgenoten was nog in volle gang en dus kon men
zich aan het thuisfront geen ongeregeldheden permit
teren. En wat in Londen vooral kwaad bloed zette
was, dat de Ieren voor de organisatie van hun paas-
opstand de hulp van de Duitsers hadden ingeroepen.
Merkwaardig genoeg had een protestant uit het nog
steeds omstreden Ulster het contact met de Duitsers
verzorgd. Het was sir Roger Casement, die de Ierse
republikeinse broederschap, de meest fanatieke van
de verzetsorganisaties in Ierland, zijn diensten had
aangeboden, toen hij vernomen had, dat deze broe
derschap het einde van de oorlog niet wilde afwach
ten om de onafhankelijkheid van het land gewapen
derhand te veroveren. Sir Roger Casement reisde
naar Amerika, om bij de Ierse emigranten financiële
steun los te krijgen voor de opstand en ging toen via
Noorwegen naar Duitsland voor steun in andere
De Duitse generale staf bleek niet zo geestdriftig.
Met name het verzoek om een opstand in Ierland te
steunen met de invasie van een troepenmacht werd
zonder meer van tafel geveegd. Wel wilde men een
schip met geweren en munitie naar Ierland sturen
en zodra de opstand uitbrak zorgen voor enige grote
re activiteit aan het westfront, en voor luchtaanval
len op Londen met zeppelins.
Misverstand
Onder Noorse vlag voer op 9 april 1916 een oud
schip de haven van Lübeck uit met onder een lading
hout twintigduizend geweren met bijbehorende muni
tie. Op goede vrijdag 20 april zou deze vracht ter
hoogte van Kerry door Ierse vrijheidsstrijders gelost
worden. Maar toen kapitein Spindler op de afgespro
ken tijd en plaats het anker uitwierp kwam er nie
mand opdagen. De Ieren hadden het lossen twee da
gen uitgesteld en deze boodschap had Spindler niet
meer bereikt, aangezien hij geen radio aan boord
had. Na anderhalve dag wachten besloot de Duitse
kapitein terug te keren. Hij werd prompt door de
Britse marine aangehouden en opgebracht. In het
zicht van de kust joeg hij zijn schip naar de kelder.
Ondanks heit uitblijven van het wapentransport be
sloot de republikeinse broederschap op Paasmaan
dag in aotie te komen. Om tien uur 's morgens werd
zonder slag of stoot de centrale post van het Britse
leger in de Connelstraat bezet en meteen gebarrica
deerd. De groen- wit- oranje vlag van de republiek
werd gehesen en Padraic Pearse las in de poort van
het gebouw de proclamatie voor. Dublin Castle, het
Engelse regeringshoofdkwartier, werd bezet en weer
ontruimd. Spoorwegen werden onklaar gemaakt, te
lefoonlijnen doorgesneden, barricaden opgericht in
de straten, loopgraven aangelegd in parken en plant
soenen. Het duurde even voordat de Engelsen besef
ten wat er gaande was, maar toen dirigeerden zij
versterkingen naar de opstandige hoofdstad.
De straatgevechten duurden tot en met vrijdag, toen
gaven de republiekeinen de strijd op. In totaal waren
aan beide zijden ruim tweehonderd doden gevallen.
Het aantal doden en gewonden onder de burgers be
liep drieduizend mensen. Vierduizend inwoners van
Dublin werden door de Britten gearresteerd en in de
Rotunda Gardens bijeengedreven. Het standrecht
werd afgekondigd, generaal John Maxwell kwam uit
Londen om rust en orde te herstellen.
Onherstelbaar
Ondergronds woekerde het verzet voort, de breuk
was nu onherstelbaar. En toen de wereldoorlog voor
bij was trok Lloyd George de consequenties. Hij had
de volkeren van Europa zo vaak zelfbeschikkings
recht beloofd als de vrede eenmaal getekend was.
Hij kon de Ieren niet langer uitsluiten.
Acht eeuwen geleden, In 1171, viel de Engelse koning
Hendrik II met de hoge goedkeuring van paus Adria-
nus IV, Ierland binnen en begon de terreur, de uit
buiting, de verpaupering onder de Engelse baronnen.
Een halve eeuw geleden kwam Ierland onder het
Engelse juk uit, maar nog altijd zijn de littekenen
zichtbaar in de economische achterstand, de aftake
ling van de taal en in de ruines van kerken, kastelen
en kloosters. En op kleinere schaal, maar niet min
der fel, woedt de nationale strijd nog voort in Ul
ster, in het door Engelsen en Schotten gekoloniseer
de noorden met zijn middeleeuws aandoende gods
diensttwisten.
„Het leger Is geneigd veel van mijn 16 tot 19-jarigen
te arresteren en vast te houden, louter en alleen om
dat het Katholieke leerlingen zijn. Zij worden dagen
lang vastgehouden op de insinuatie dat ze lid zijn
van activistengroepen".
Een Noordiers schoolhoofd spreekt met onze verdag-
gevers over de problemen waarmee men te maken
krijgt als men aan het hoofd van een school staat te
gen een achtergrond van een burgeroorlog. Hij blijft
anoniem.
Zijn grote school heeft al
jarenlang uit een van de
smerigste, armste en tradi
tioneel meest afgescheiden
en gewelddadige wijken uit
Belfast of Londonderry exa
menresultaten tevoorschijn
getoverd waarmee hij een
gegoede middelbare school
in Engeland beschaamd zou
kunnen doen staan. Verle
den jaar haalde 60 procent
van zijn jongens het exa
men. Meer dan drie-vijfde
van zijn vroegere leerlingen
behaalde het atheneum of
gymnasiumdiploma. Bijna
70 procen' van de leerlin
gen die zijn school verlaten,
gaan verder vaak naar ho-
De vrijheidsvlag, ook
ger onderwijs. Het school
hoofd hoopt dat velen van
hen eens in het ambtenaren
apparaat opgenomen zullen
kunnen worden.
Op zijn bureau ligt een
prospectus waaruit blijkt
dat drie van zijn vroegere
-leerlingen nu belangrijke
posten binnen een studen
tenvereniging van een be
kende Noordengelse univer
siteit bekleden. Ook ligt op
zijn bureau een rapport dat
hij naar de ouders van een
van zijn beste leerlingen
heeft gezonden. Het is een
.leerling waarvan hij hoopt
dat hij later leraar zal wor
den: ,,Hij doet uitermate
goed zijn best en toont rijp
heid in de manier waarop
hij zijn werk benadert. Hij
houdt zich netjes aan de
schoolregels en is bereid
verantwoordelijkheid op
zich te nemen. Hij heeft
schitterend werk verricht in
het organiseren van liefda
digheidsacties en bij het
leggen van contacten met
scholen met een andere
godsdienst".
Maar dat was het vorige
trimester. Dit trimester
heeft het hoofd, dat zegt:
„Mijn gehele leven heb ik
alleen maar belangstelling
voor onderwijs gehad", het
gevoel dal alles waar hij
zoveel waarde aan hecht,
ondermijnd wordt. De jon
gen wordt op een politiebu
reau vastgehouden, ervan
verdacht hoewel niet be
schuldigd scherpschutter
te zijn. Al weken lang
wordt hem en andere jon
gens die gevangen zitten
huiswerk toegestuurd. „Het
leger kwam hem om vier
uur 's-morgens halen", ver
telt het schoolhoofd.
Ondervraging
Ongeveer 100 van zijn exa
menkandidaten bijna de
helft van het totaal is
vastgehouden en onder
vraagd, hoewel de meesten
nu vrij zijn. Het hoofd zelf
gaat niet meer naar huis
om te lunchen. Nu wacht
hij in zijn studeerkamer op
de „lunch-confrontatie" als
tussen de 10 en 40 pïocent
van de jongere leerlingen
Noordiers Schoolhoofd:
Voor dit rustieke land hebben de Noord-leren hun verbeten vrijheidsstrijd bevochten. Vijftig jaor vrij, maar de
oorlog woedt er weer in alle hevigheid.
ongeveer 7 procent van
het totaal weer op straat
staat om herrie te zoeken
met protestantse schoolkin
deren of volwassenen. „Tot
nog toe hoef ik alleen maar
naar buiten te gaan als er
moeilijkheden op til zijn en
te zeggen „Kom, jongens".
Maar waar ik bang voor
ben, is dat ze me binnen
kort niet meer zullen ge
hoorzamen".
Zijn school, waar de jon
gens nog steeds gehoor
zaam opstaan en in koor
„goede morgen" zeggen als
een bezoeker de klas bin
nenkomt of verlaat, is er
een geworden
Noordierse
onderwijs zegt dat „Ieraren
het steeds moeilijker vinden
om er een veilige haven
voor hun leerlingen van te
maken.
„We staan ten dienste van
een gebied met alleen maar
arbeiders. Grote aantallen
leerlingen offeren ver
schrikkelijk veel dingen op
om door te kunnen leren
omdat ze uit gezinnen ko
men waarvan de vader zon
der werk of dood is. Het
zijn heel beleefde jongens.
Echt, hun enige hoop is om
hoger onderwijs te kunnen
gaan volgen. Dit trimester
is ons .grootste probleem
het leger en de politie ge
weest. Het leger is geneigd
veel van mijn 16- tot 19-ja
rigen te arresteren en vast
te houden, louter en alleen
omdat het katholieke leer
lingen zijn.
„Zij worden dagenlang
vastgehouden in de veron
derstelling dat ze lid zijn
van activistengroepen. Een
jongen werd in het weekein
de gearresteerd, zeven uur
vastgehouden en vrijgelaten
op voorwaarde dat hij bin
nen een week de namen zou
geven van 30 mensen die
direkt bij de moeilijkheden
betrokken waren. Anders
zou hij naar het kamp
Long Kesh gestuurd wor
den. Hij kent geen enkele
naam en weet niet wat hij
moet doen. Dit doet een
jonge man van 18 heel veel
kwaad.
„In het grootste aantal van
deze gevallen vind ik dat er
geen rechtvaardiging be
staat om iemand v te
houden. Mishandeling ik
weet dat dit ontkend wordt
vindt wel degelijk plaats
als ik afga op wat ik van
mijn leerlingen gehoord
heb.
Alleen hun woord
„Ik heb alleen hun woord
dat ze onschuldig zijn,
maar als een leerling me in
vertrouwen rt£emt, behan
delt hij me als een raadge
ver, adviseur en vader. Ik
heb de laatste maanden er
al zoveel bij me gehad die
lichamelijk en geestelijk te
lijden hadden gehad, dat
ik zelf ook die pijn gevoeld
heb. Wat me verbaast is
dat ze hew dulden en geen
actie ondernemen. Ik ben
bang dat de opeenstapeling
van gebeurtenissen hen er
toe zal brengen zich bij een
activistenorganisatie aan te
sluiten."
„Ik zou het weten als ze ac
tivisten waren. Hun school
werk en huiswerk zou ach
teruit gaan ze werken ie
dere avond zo'n drie tot
vier uur en Ik zou het al
gauw horen als ze wegble
ven van school. Dit gebeurt
niet. Maai het is precies
wat wel gebeurt met mis
schien 40 tot 50 van mijn
jongeren leerlingen waar
van ik weet dat ze schuldig
zijn aan slecht gedrag,
zoals het gooien van stenen
als ze op weg zijn naar
huis. De leraren geven hun
wel raad, maar ik ben bang
dat ze die niet aannemen.
Wij proberen een midden
weg te bewandelen en niet
met onze leerlingen te be
spreken wat er de vorige
avond gebeurd is, maar ons
op het examenwerk te con
centreren hen zoveel
werk te geven als menselij
kerwijs maar mogelijk is.
Dagelijks komen hier leer
lingen uit de rellenwijken
binnen, en zij willen graag
de crisis bespreken en tege
lijkertijd probeert de staf
de kwestie te vermijden. De
spanning loopt op."
„Lange tijd haddon we hier
geen problemen met de
orde. Maar ongeveer een
jaar geleden werd de
schoolbus zo vaak aange
vallen dat ik het leger om
hulp moest vragen. Do mili
tairen hielpen niet door te
patrouilleren in de buurten
waar de stenen vandaan
kwamen, maar door ook in
de bus te gaan zitten en onze
leerlingen onder schot te
houden. Iedere ochtend
wachten twee tanks op hen
bij de bushalte. De span
ning is nog niet uit de hand
gelopen. Maar ik ben bang
dat dit zal leiden tot een
klassieke rel en het ineen
storten van de lagere klas
sen. De leraren staan aan
de kant van- wet en orde,
maar het leger is nu niet
bepaald geschikt om met
kinderen af te rekenen".
-.éf:
Jongeren in opsfand tegen de Engelse militai
