IE
CHOONSTE
UIN VAN
ET LAND
Kosmos
DE LANDBOUW ALS MILIEUVERONTREINIGER
yit
'éStk l,\
W v\^\
w
X.
m - VA
In Nieuw Wetering
ligt een stuk land
waar het leven nog echt goed is
BESTRIJDINGSMIDDELEN,,
KUNNEN WE NIET MISSEN
m
-Jt \VV
I
1 8 I \v V
5
IS OOK BELANGRIJK
IE WETERING Op het
lollandse tuinbouwbedrijf
vier jaargetijden" zijn de
»n nog duidelijk van de ci-
en te onderscheiden. Daar
euwe Wetering heeft mej.
i Schilthuis zeven hectare
r gereserveerd voor „scho-
inbouw". Chemicaliën zijn
boe. Nu alweer vijf jaar
op dat kleine stukje Zuid-
jdse grond de bodem- en
{verontreiniging daadwer-
i bestreden. De gewassen
jnen er op zonder kunst-
j zonder chemische on-
iestrijdingsmiddelen, of
t onze aardbodem uitput-
stoffen. „De vier jaarge-
I' is een biologisch-dyna-
tuinbouwbedrijf,
enwater dat door deze ze-
hectare grond sijpelt en
ijk via slootjes, plassen en
en uiteindelijk benut wordt
prize drinkwatervoorziening
jt verontreinigd. We zullen
elaas niets van merken.
I het is maar een drup-
op onze door chemisch gif
kte aardplaat.
if van mej. Schilthuis
bodem gevoed met
mest, organische mest
eigen Hollandse vee, of
impost, humus van Hol-
gewas. Een oergezonde
waarin de mikroflora en
welig tiert, waarin de
hun woelende werk
doèn. Die vette onder-
t zorgen immers voor
ctlig plantenbed. Ze wor-
èttoodgedrukt door zware
machines, die boven-
1? bodemstructuur verpes-
Wetering ook geen
aan stinkend mest.
ordt immers op ,,De vier
(tijden" in dankbaarheid
aanvaard. Ook de vogels weten
dat het leven op het land daar
nog goed is. Ze hoeven er niet
tevergeefs te zoeken naar sma
kelijke insecten, die niet che
misch zijn bestreden.
Ze kunnen onbezorgd genieten
van de onbespoten zaadkorrels.
De mens heeft in veel opzichten
profijt van de biologisch-dyna
mische methode. Niet alleen
krijgt hij daardoor weer schoon
water, maar ook kan hij zonder
gevaar voor vergiftiging eten
van de land- en tuinbouwpro-
dukten.
Zo'n produkt is bijvoorbeeld spi
nazie. Mej. Schilthuis: „De bio
logisch dynamische spinazie
smaakt beter, is langer houd
baar en kookt minder in." Toe
gegeven moet worden, dat die
spinazie van mej. Schilthuis in,
met en door puur natuur is op
gegroeid. Stripfiguur Poppeye
zou er jaloers op kunnen zijn.
Opgefruid
Je vraagt je af, waarom we nog
genoegen nemen met kunstma
tig „opgefruit" voedsel. Mej.
Schilthuis doet dat in elk geval
niet. Want het smaakt haar ge
woon niet meer. Als je biolo-
gisch-dynamisch voedsel consu
meert, dan besef je pas hoe lek
ker onze doodgewone spinazie,
andijvie en noem maar op kan
smaken.
Dat besef dringt tot steeds meer
mensen door. Daar kunnen ze
bij de „coöperatieve in- en ver
koopvereniging van biologisch-
dynamische bedrijven" van
meepraten. Deze- coöperatie
heeft haar distributiecentrum
gevestigd in een grote schuur
op het bedrijf van mej. Schilt
huis.
Vorig jaar was de omzet nog
Mej. W. T. Schilthuis roont hier
de nieuwe groentesoort, 'groen-
lof', dat volgens haar zeggen
lekkerder is dan andijvie, waar
het aan verwant is, maar ook
langer houdbaar. In de proef
tuin van de Landbouwhoge
school in Wageningen wordt
nog met deze groentesoort ge-
experimenteerd. Zo tracht men
bijvoorbeeld de 'wilde' vorm
van dit gewas wat te styleren.
300.000 gulden, terwijl die dit
jaar zeker zal stijgen tot 450.000
gulden. Er moest een tweede
vrachtwagen ingezet worden om
de biologisch-dynamische pro-
dukten naar de reformwinkels
en „consumentendepots" te ver
voeren. Het afzetgebied is voor
namelijk de Randstad.
In de coöperatie zijn de thans
dertig biologisch-dynamische be
drijven verenigd. Het oudste
bedrijf is dat van de NV Love-
rendale „Ter Linde" in Seroos-
kerke op Walcheren. Daar be
vindt zich ook de enige Neder
landse bakker van „echt"
Dit brood wordt gebakken in hout
ovens zonder gist, met zeezout,
putwater, van tarwe, gemalen
met trage steenmolens, zonder
ontdaan te zijn van vitale be
standdelen als kiem, eiwitlaag
en volgens de biologisch-dyna
mische methode geteeld.
Andere biologisch-dynamische be
drijven bevinden zich in Bad
hoevedorp het Limburgse Epen
Brummen het Noordbrabantse
Oploo, Strijen, Maasdam en War
mond.
dynamische bedrijven aan het
ontwikkelen. Omdat ze nog niet
zo lang bezig zijn, worden ze
(nog) niet als volwaardige bio
logisch-dynamische bedrijven
erkend. Die nieuwe bedrijven
zijn te vinden in Driebergen,
Voorthuizen, Houten (Utrecht),
Zevenaar, Dubbeldam, 's-Gra-
venzande, Middenmeer Rijswijk
(Gld), Schalkwijk, Den Dolder,
Etten-Leur, Twello, Aalten,
Warmenhuizen, Donkerbroek
(Fr.), Pijnacker, Purmerend en
Tiel.
Steeds meer land- en tuinbouwers
zien in dat de land- en tuinbouw
zich door de gemechaniseerde
en chemische bewerkingsmetho
de van de grond in een doodlo
pende straat heeft gemanou-
vreerd, haar eigen voortbestaan
onmogelijk maakt.
Ook het aantal consumenten van
dit voedsel uit pure natuur
neemt sterk toe. Zij zullen met
genoegen de verspreiding van
de biologisch-dynamische bedrij
ven over het gehele land waar
nemen. In de Randstad zijn der
gelijke produkten tot nu toe in
redelijke hoeveelheden te ver
krijgen.
Maar elders lag het moeilijker
door de distributieproblemen.
De meeste afnemers bevinden
zich in Den Haag, waar de
„Vrije School" belangrijk werk
heeft gedaan om de gedachte
van de antroposofen te versprei
den. De antroposofie is de basis
van de biologisch-dynamische
methode, die rond de jaren
twintig werd gepropageerd door
onder meer dr. Rudolf Steiner.
Hoewel in 1938 de Nederlandse
Vereniging tot bevordering der
biologisch-dynamische land
bouwmethode is opgericht, nam
de belangstelling hiervoor pas
ruim na de Tweede Wereldoor
log toe. In Den Haag waren de
consumenten zo aktief, dat ze
zelf de distributie gingen orga
niseren. Dit leidde zelfs tot de
oprichting van de Stichting Dis
tributie Biologisch-Dynamische
Landbouwprodukten.
Den Haag telt op het ogenblik
tien depots. Bij het kleinste zijn
vijftien gezinnen aangesloten en
bij de grootste zestig. Verder
zijn er vijf depots in Amster
dam, vier in Haarlem en vier in
Rotterdam. In de diverse re
formwinkels zijn op bepaalde
dagen eveneens biologisch-dyna
mische produkten te krijgen.
Het blijft altijd mogelijk zonder
tussenkomst van de coöperatie
produkten rechtstreeks van de
land- of tuinbouwbedrijven te
betrekken. Dat gebeurt vooral
in de gebieden, waar de distri
butie niet is georganiseerd.
Sinds 1947 bestaat er zelfs een
land- en tuinbouwschool op bio
logisch-dynamische grondslag.
Deze werd in Warmond opge
richt door de heer en mevrouw
De Boer. Het idealisme van dit
tweetal werd later door de over
heid officieel erkend; eerst als
lagere tuinbouwschool en ver
volgens als middelbare.
De school is onlangs verhuisd
naar Kapel-Avezaath, gemeente
Zoelen in de Betuwe. Mej.
Schilthuis is vanaf het begin le
rares aan deze school geweest.
Sinds de verhuizing geeft ze
nog maar gedurende één mid
dag per week les. Ze wordt nu
teveel in beslag genomen door
haar eigen bedrijf.
Om de biologisch-dynamische pro
dukten te herkennen voeren d<
bedrijven de eigen handelsmei
ken „Demeter" en „Prosperpi
na". Zonder deze merken word
'n biologisch-dynamisch produk
niet als zodanig gegarandeerd
Als je nog niet zo erg thuis ben
in deze materie, dan zijn vergis
singen mogelijk. Er zijn im
mers ook nog „organisch-biolc
gische" en gewoon „onbespo
ten" produkten.
De organisch-biologische methodi
is principieel anders. Bij dez-
methode wordt geen gebruik ge
maakt van de kosmische krach
ten. En dat scheelt natuurlijk 'i
stuk.
Bij de biologisch-dynamische me
thode wordt de „instroming'
van kosmische krachten bewus
gestimuleerd. Dit gebeurt dooi
mest en kompost met special*
van planten vervaardigde pre
paraten te behandelen. Ook ziji
er preparaten, die direkt op di
akker of op de planten worder
gesproeid.
Gezonde aarde
Deze preparaten worden be
schouwd als geneesmiddelen
die de ziek geworden aard*
moeten genezen. Mensen, dit
overtuigd zijn van de kosmisch*
krachten, gaan er vanuit, da1
slechts een gezonde aard*
gezonde gewassen voortbrengt
De toenemende verontreiniging
van het milieu maakt veler
angstig. Angst hebben de telers
van biologisch-dynamische pro
dukten echter niet. Vol vertrou
wen werken ze aan een ideaal:
een vruchtbare, schone aarde
met gezonde gewassen.
Daar hebben ze graag vuile han
den voor over.
GUIDO HALLEEN
- „Chemische be-
igsmiddelen kunnen in de
bedrijfsvoering niet
worden", zegt dr. N. van
zijn voorwoord tot het
.Leven met Insekten".
Tiel is voorzitter van
omissie van Beheer van
'erkgroep Geïntegreerde
ding van Plagen. Deze
zijn aangehaald in
een uitgave van de
>g public relations land-
nbouw, door J.P. Heer
Lande.
jver noemt het een klein
de kreet „en de boe-
'uiten maar" te slaken,
jn mensen, die alles wat
tuur en milieu mankeert,
rengen op het gebruik
instmest en bestrijdings-
en. maar er bestaan op
|i van giftige stoffen boe
veiligheidsvoorschriften,
'ftdurend aan praktijk en
irden aangepast"
naar de natuur", aldus
van der Lande, „is een
van mensen, die menen
0r de biologisch-dynami-
eeltmethode alle proble-
'i de wereld kunnen wor-
oolpen" Hij constateert
Er sprake is van een le-
tosof e, waarbij men een
doel voor ogen heeft dan
enschapsmensen, die zich
voor een zo groot
'Jke veiligheid bij het ge-
Van bestrijdingsmiddelen.
De wetenschappelijke onderzoe
kers achten de „natuurlijke"
methode te simpel. Die is niet
afdoende. Net zo min als des
tijds de luizenbestrijding met
een mengsel van zeep en spiri
tus niet afdoende bleek.
De strijd tegen de ziekten en pla
gen wordt gevoerd met chemi
sche wapens, waarvan in de
loop der jaren de stootkracht is
opgevoerd, daar de schadelijke
insekten telkens opnieuw weer
afweer tegen de dan gebruikte
middelen bleken te ontwikkelen.
Men speurt wel naar nieuwe me
thoden, bijvoorbeeld naar moge
lijkheden van het inzetten van
de natuurlijke vijanden van de
schadelijke dieren, maar ook
daarbij zal men de chemische
bestrijdingsmiddelen niet kun
nen missen.
Bij een bladluizenplaag bijvoor
beeld zijn de natuurlijke vijan
den van deze dieren dijkwijls
niet in de buurt. Dan moeten
fruitkwekers wel naar de spuit
grijpen om zeker te zijn van
een redelijke oogst.
Door wetenschapsmensen worden
trouwens ook nogal wat bezwa
ren naar voren gebracht, die
kleven aan de natuurlijke be-
strijdingsmethode. Zo moet men
bij het inzetten van natuurlijke
vijanden altijd rekening houden
met de omstandigheden dat
deze dieren niet kunnen vasten,
als ze hun taak hebben vol
bracht. Er moeten schadelijke
Een bloedluis geparasiteerd
door een sluipwesp. De biolo
gische bestrijdingsmethode in
beeld gebracht.
De katten vangen ook niet alle
muizen weg. Er zijn al sukses-
jes geboekt met de natuurlijke
bestrijdingsmethode. De kas-
spintmijt, eens 'n onschuldig op
brandnetels levend insekt, heeft
zich ontwikkeld tot schrikbeeld
van elke teler. Het diertje ver
toont een voorkeur voor de on
derkant van vrijwel alle blade-
De roofmijt is de aartsvijand van
de spintmijt. In de kassen van
de Berkelse tuinder Koppert
heeft men uit Chili afkomstige
roofmijten met succes tegen de
spintmijten ingezet. Maar wel
nadat de ergste spinthaarden
met chemische middelen waren
opgeruimd.
Men staat bij de bestrijding van
dieren met hun natuurlijke vij
anden nog meer aan het begin,
chemische middelen kunnen
daarbij nog niet gemist worden.
De toekomst zal leren of daar
ooit verandering in komt.
Zonder chemische bestrijdings
middelen lopen de biologische
telers de kans hun oogst als ge
volg van plagen en ziekten gro
tendeels te verliezen. Alle idea
lisme ten spijt.
Lucht, water en bodem worden
steeds vuiler. De beschuldigen
de vinger wordt meestal uitge
stoken naar de industrie of het
verkeer. Ook de landbouw ech
ter draagt bij aan de verontrei
niging van ons milieu. Zo ver
oorzaken de moderne besmet
tingsmethoden waterverontreini
ging; de moderne methoden van
zaaizaadontsmetting en insec-
tenbestrijding veroorzaken vo-
gelstterfte en leveren vergifti
gingsgevaar op voor de mens;
de huidige onkruidbestrijdings-
methoden veroorzaken de gelei
delijke dood van het lagere
plantenleven in de bodem en
heeft struktuurverval tot ge
volg; zware landbouwmachines
bederven de bodemstructuur;
de grote oppervlakten bouwland
zonder hagen en bosjes beteke
nen een grote verarming voor
flora en fauna, met als gevolg
toenemende ziekten en plagen;
de grote gespecialiseerde var- I
kens- en kippenmesterijen heb- I
ben zo'n grote mestproduktie, j
dat de mest - in plaats van de
bodem te dienen - milieuveront
reiniging wordt. Dat dit alle
maal niet zo hoeft, wordt ge
zegd en aangetoond door de
aanhangers van de „biologisch-
dynamische land- en tuinbouw-
methode". In het Zuidhollandse
Nieuwe Wetering wordt op het I
tuinbouwbedrijf „De Vier Jaar- I
getijden" van mej. W. T. Schilt- I
huis gewerkt volgens deze me- I
thode van de „schone tuin
bouw".
.O* V ->
In de biologisch-dynamische landbouw zijn zware landbouwmachines taboe. Die tasten de struktuur van de grond r
De biologisch-dynamische landbouwmethode gaat er principieel vanuit
dat levende wezens zich slechts dan gezond kunnen ontwikkelen, als
zij vanuit het leven gevoed worden. Op een biologisch-dynamisch
bedrijf wordt ernaar gestreefd de akkerbodem met zijn mikroflora
en -fauna te aktiveren door besmetting met organische mest. In
deze levende bodem vinden alle planten hun voeding en ontwikkelen
zich gezond en sterk. Deze planten vormen het voedsel voor het
vee. Het vee produceert weer de volwaardige mest voor de akker.
Wat op deze akker als voedsel voor de mens wordt geproduceerd is
smakelijk en van goede kwaliteit. Mest alleen is echter niet vol
doende, zeggen de aanhangers van de biologisch-dynamische metho
de. De kosmos, (zon, maan, andere planeten zelfs de sterrebeelden
van de dierenriem) helpen mee bij de vorming en ontplooiing van
nieuw leven op aarde. Om de invloed van de kosmische krachten te
stimuleren, worden mest en kompost met speciale van planten ver-
Vaardigde preparaten behandeld. Dan zijn er nog andere prepara
ten, die direkt op akker en planten worden gesproeid. Dat zijn het
koemestpreparaat en het kiezelpreparaat. De kiezel-(bergkristal)be-
werking houdt verband met die processen, die onder invloed van
het licht plaatsvinden. Dan zijn er nog hulpmiddelen, aftreksels van
planten, die ook als spuitmiddel worden gebruikt.
Zo ziet volgens de onderzoekers bij Ford het tuinbouwbedrijf van
aanhangers van de biologisch-dynamische methode zal het zover i
zal de grond zodanig uitputten, dat land- en tuinbouw niet meer
