tJI1
Den Haag:
toneelstad
Moeilijk
Mokum
De nieuwe
Mooi
weer
bericht
Albee
TONEEL ACTUEEL
5 jaar
Klank en
Beeld
My Fair
Loewe
Makabere
Stedelinck
Woyzeck in een
Op één avond
tweemaal
dubbele
rolbezetting
Allemaal op
en top modern
vrouwelijk (20)
VRIJDAG 15 OKTOBER 1971
LEIDSE COURANT
PAGINA 11
Den Haag mag niet klagen.
Op 23 oktober brengt de
Haagse Comedie de tweede
se Comedie de tweede pre-
première in de Koninklijke
Schouwburg van dit seizoen.
Het is het nieuwe stuk van
Edward Albee „AU over" in
de vertaling van Ernst van
Altena (die ook „Kleine
Alice" en „In wankel even
wicht" vertaalde) dat bete
kent dat toneelminnend Den
Haag alleen al in de schouw
burg na de 23ste de keus
heeft uit drie stukken, ,,'t Is
voorbij" en de andere pre
mière van dit seizoen „Drie
koningenavond" plus het
veelgeprijsde „Schakels", de
succesvolle zittenblijver van
het vorig seizoen. (Dan ver
geten we even dat er ook
nog twee premières door de
Haagse Comedie in het HOT
zijn gebracht: André Kuy-
tens debuut „Het verborgen
leven van Jezus Christus" en
Jules Croitsets solo „Is 't 'n
mens, 'n steen of 'n boom").
Als je die ruime keuze verge
lijkt met wat het nieuwe
„Amsterdams toneel" de
Mokummers te bieden heeft,
eal er niemand meer zijn die
stad nog geringschattend zal
glimlachen. De Amsterdam
mers kunnen van hun eigen
gezelschap in de Stads
schouwburg alleen maar het
„inpak-opeet" stuk van Di-
mitri Frenkel Frank en Eli
Asser bewonderen, al is dat
laatste een groot woord.
In de hoofdstad valt er wat
het Amsterdams Toneel be
treft dus weinig te kiezen.
Reden voor Hagenaars zich
op de borst en hun Comedie
op de schouder te kloppen.
Op speurtocht naar de schuld
vraag rond die ongunstige si
tuatie in Amsterdam moeten
we iets voorzichtiger zijn.
Dat er pas één stuk uit de
bus is gekomen is niet alleen
op het credit van 't Amster
dams Toneel te schuiven. De
groep kreeg, als uitvloeisel
van alle voorbije moeilijkhe
den rond de Nederlandse Co
medie, pas laat de definitie
ve speelopdracht. Dat is dan
ook de reden dat er 6 okto
ber j.l. cfoor de „projectgroep
bespeling Stadsschouwburg
aan B. en W. van Amster
dam een interim-advies is
uitgebracht waarin bena
drukt wordt dat het onrede
lijk is van het nieuwe gezel
schap in één jaar tijd een
volledige ontplooiing te ver
wachten. De huidige bespe
lers hebben een speelop
dracht van een jaar precies,
en de projectgroep adviseert
verlenging met nóg een jaar.
Achtergrond van dit advies
is onder meer dat een gezel
schap eigenlijk al een jaar
vooruit het volgende seizoen
moet plannen. De project
groep houdt 28 oktober een
hoorzitting met alle betrok
ken personen en instanties.
Your Wagon en Camelot die
sinds hij zich 10 jaar geleden
terugtrok geen noot meer op
papier heeft gezet, laat weer
van zich horen. Zijn partner,
tekstschrijver Alan Jay Ler-
ner heeft hem overgehaald
weer achter het klavier te
kruipen voor een musical-
versie van „Le petit prince"
van de Franse ex-oorlogs-
vliegenier Antoine de Saint-
Exupèry. Hun nieuwe versie
is voor de film bestemd,
maar Loewe verklaarde dat
„hebzucht en honger naar ap
plaus" de redenen zijn voor
zijn come-back. Wie weet
laat hij ook weer eens een
toneel-musical uit zijn toet
sen rollen.
Even een onthoudertje voor wie
David Storey's „Mooi weer
vandaag" met Paul Steen-
De nu 43-jarige Amerikaanse
toneelschrijver Edward Al
bee is nog steeds de belang
rijkste man van het nieuwe
Amerikaanse toneel. Als vol
komen onbekende verraste
hij in 1958 met Het verhaal
van de dierentuin" en al
gauw was hij voor Amerika
wat Harold Pinter voor de
Engelsen was. „Wie is er
bang voor Virginia Woolf?"
maakte hem beroemd en een
man als Tennessee Williams
maar Albee kwam wel met
nieuw toneelwerk. „A1I
Over", is nu voor de veran
dering in Den Haag terecht
gekomen. Het stuk gaat over
een stervende man, die we
niet te zien krijgen. Wél zien
we z'n vrouw, z'n minnares,
z'n kinderen, een huisvriend
en een dokter. Albee ontra
felt in zijn dialogen hun ver
houding tot de stervende. Ida
Wasserman speelt de vrouw
van de stervende, Elisabeth
Andersen terug in Den
Haag de minnares; Myra
Ward en Leo de Hartog zijn
de kinderen, Paul Steenber
gen is de dokter en Gijsbert
Tersteeg de huisvriend. Rond
uit een topbezetting dus. De
regie van ,,'t Is voorbij", te
vens de laatste woorden van
de dokter in het stuk als de
ongeziene stervende is over
leden, voert Paul Steenber
gen. Hij wordt geassisteerd,
volgens het eigen en voorlo
pig succesvoUe principe van
de Haagse Comedie, door
een jonger lid van het gezel
schap, in dit geval Reinier
Heidemann.
bergen en Ko van Dijk nog
niet gezien heeft. De Haagse
Comedie heeft dit van alle
kanten toegejuichte „kas
stuk" van het vorige seizoen
tot nu toe op het repertoire
gehandhaafd. Maar 17 okto
ber a.s. wordt in de Konink
lijke Schouwburg voor het
laatst in Den Haag „Mooi
weer" gespeeld. Het stuk
stond al vanaf 23 januari dit
jaar op het repertoire, 17 ok
tober vindt de 75ste(!) opvoe
ring plaats, 't Is maar dat u
het weet.
Uit Engeland komt voor de
musical-liefhebbers goed
nieuws. Frederick Loewe, de
componist van onder andere
My Fair Lady, Gigi, Paint
noemde hem naar aanleiding
van dat stuk „de beste to
neelschrijver die Amerika ooit
gehad heeft". In Nederland
leek de Nederlandse Come
die een abonnement op goe
de tot voortreffelijke Albee
voorstellingen te hebben.
Ank van der Moer en Han
Bentz van der Berg braken
hun eigen illusies af in „Vir
ginia Woolf", Han Bentz en
Ellen Vogel schitterden in
„Kleine Alice" en Ank van
der Moer kwam weer bij Al
bee terug in „In wankel
evenwicht". In Amerika leek
Albee zich even op de film te
gaan werpen toen hij met
zijn producer Richard Barr
een kantoor bij Universal
Studio's in Hollywood kreeg
voor de verfilming van pro
jecten als „De dood van Bes
sie Smith" (Albee's eigen
stuk) en een roman van Ro
nald Topor.
Van die plannen wordt voorlo
pig niets meer gehoord,
Geen kunst is zo vergankelijk
als het toneel. Een opvoering
leeft één seizoen of mis
schien twee, maar verder al
leen in de herinnering van
wie het gezien hebben. Die
herinnering is feilbaar en in
ieder geval nauwelijks over
te dragen aan latere genera
ties. In Nederland bestaat
de stichting „Theater Klank
en Beeld" die zich beijvert
de levensduur van toneelcrea
ties te verlengen. In het ar
chief bevinden zich grammo
foonplaten en films. Van de
historie van het toneel is er
sinds beide media hun intre
de in de samenleving deden
zeer weinig bewaard. Er
werd te hooi en te gras wel
eens wat voor het nageslacht
vastgelegd, maar zonder
enig systeem Van Willem
Rooyaards bezit Theater
Klank en Beeld bijvoorbeeld
geen enkele opname, van
Louis Bouwmeester slechts
enkele filmflitsen terwijl de
rest van het bestaande mate
riaal over diverse archieven
is verspreid. Theater Klank
en Beeld tracht al enkele ja
ren een volledig beeld van
diverse voorstellingen te ge
ven. Opvoeringen worden ge
filmd en in het archief vast
gelegd en er worden platen
gemaakt. Inmiddels bestaat
de stichting vijf jaar en ter
gelegenheid daarvan is in de
A.O.-reeks van het IVIO een
interessant boekje versche
nen van Lou Hoefnagels, di
recteur van de stichting. Hij
gaat behalve op de historie,
vooral in op de problemen
rond het vastleggen van di
verse creatie's (tenslotte is
de filmcamera ènders sub
jectief dan de toeschouwer in
de zaal) en het nut van dit
werk. Aan de Amsterdamse
Herengracht, onder het To
neelmuseum kan iedereen
kosteloos opnamen uit het
archief beluisteren. Banden
en ibmn-films van voorstel
lingen zijn voor geïnteres
seerden, privé-personen zo-
Edo de Waart
met één
voltreffer
Hoe aardig het program door Edo
de Waart ook was samenge
steld, hij bracht het donderdag
in de Doelenzaal slechts tot één
voltreffer. Die werd geplaatst in
Rachmaninov's zwanezang: de
uit 1940 daterende Symfonische
Dansen.
In deze Rachmaninov kwam er in
de muziek van het Rotterdams
Philharmonisch Orkest pas echt
goed en élan. Daarvóór leek net
wel of Edo de Waart aan het
experimenteren was met een
program waarvan hij kon ver
moeden niet de ideale dirigent
te zijn.
Dit program bracht in de eerste
plaats vergeten erfstukken van
de vorige generatie: de „Para
de" van Erik Statie, het concert
voor cello en blaasinstrumenten
van Ibert, terwijl ook Rachma
ninov's dansen feitelijk tot deze
categorie behoren. Erik's para
de is ondanks schrijfmachi
nes, autotoeter en pistool in het
orkest als muziek-sëc een
compositie die weinig zegt; het
concert van Ibert, ondanks het
fraaie spel van cellist Harro
Ruijsenaars, dito. De Waart's
zwakste zet tenslotte was een
veel te snelle en daardoor vage
realisatie van Ravel's Tombeau
de Couperin; alleen het spel
van hoboïst Heinz Friesen was
hier van niveau.
G. v. L.
(ADVERTENTIE)
COR STEDEL1NCK
languit ter aarde
wel als scholen, die lid kun
nen worden voor vijfentwin
tig gulden per jaar, te hiir
tegen een kleine vergoeding.
Cor Stedelinck, artistiek leider
van de Nieuwe Komedie, en
regisseur van het 6 oktober
j.l. in première vertoonde
„Makabere Kermis" van de
Franse Roemeen Ionesco,
zorgde tijdens de pauze van
zijn voorstelling in het HOT
voor een uniek gebeuren. Io-
nesco's stuk gaat over een
Stedelinck stortte languit ter
de andere burger (letterlijk)
geveld wordt* door een dode
lijke ziekte. Toen het premiè
re-publiek plaats genomen
had voor het deel na de pau
ze van Stedelinck's effectvol
le enscenering van de ker-
mis-epidemie kwam de regis
seur het toneel op. „Dames
en heren, we willen ons ver
ontschuldigen voor diverse
onregelmatigheden die" Ver
der kwam hij niet. Oom Ste
delick stortte languit ter aar-
aarde om daarna in 't donker
zijn plaats tussen het publiek
terug te vinden. Wie weet
wordt het een nieuwe mode
dat regisseurs k la Hitchcock
even hun gezicht laten zien
op plaatsen waar je dat niet
verwacht.
BERT JANSMA
Haagse Comedie:
DEN HAAG De Haagse Come
die geeft op dinsdag 9 novem
ber in het HOT de eerste voor
stelling van '2 x Woyzeck" van
Karl Georg Büchner in de ver
taling van Hugo Claus. Woyzeck
wordt in één voorspelling twee
maal gespeeld (duur: 2x1 uur)
in twee verschillende rolbezet
tingen;
Hans Croiset heeft de regie, daar
bij geassisteerd door Ernie Da-
men. Het toneelbeeld is van
Hans Croiset en Ernie Damen;
kostuumadviezen: Has Noord-
hoek Hegt; muziek: Gijs Reijns.
De titelrol wordt vertolkt door
resp. Wim van Rooij en Henk
van Ulsen. Verdere medewer
kenden zijn: Do van Stek, Fran-
cine Dreesen, Hans Culeman,
Kees Coolen, Peter Hoeksema,
Roelof den Ambtman, Wiebe
Brandsma Jaap Wieringa, Ellis
v. d. Brink, Geirard de Groot,
Op zaterdag 6 november geeft de
Haagse Comedie in de Konink
lijke Schouwburg de eerste
voorstelling van 'n Blok aan het
been (Un fil k la patte), blijspel
van Georges Feydeau in de ver
taling van Paul Rodenko. Ko
van Dijk heeft de regie in sa
menwerking met Guus Hoes.
Hep van Delft ontwierp het de-
kor; de kostuums zijn van Has
Noordhoek Hegt. De muziek is
gekomponeerd en gekozen door
Jurriaan Andriessen. Medespe
lenden zijn: Anne-Wil Blankers,
Marlous Fluitsma, Anne-Marie
Heyligers, Maria Stiegelis, Nan-
ni Vermeer, Corrie v. d. Linden
(a.g.), Eli Blom, Jules Croiset,
Manfred de Graaf, Jan Grefe,
Guus Hoes, Guido de Moor,
Carl v. d. Plas en Guus Versta-
te.
■jam koopt
fil fruit TIJDELIJK 1.81
proeven
NEEMT VAKER
ZWAARDENIAKER
zonder kleurstof en conserveermiddel
In Arti et Amicitiae te Amster
dam wordt van 22 oktober t/m
ln november een tentoonstelling
gehouden van houtsneden, origi
nele illustraties, handgekleurde
drukken, i beeldhouwwerken en
penningen van Jozef Cantré.
Friedrich Meckseper, in Neder
land wonend Duits kunstenaar,
exposeert t/m 20 november
kleur- en zwart-wit grafiek in
Gallery Jalmar, Prinsengracht
58, Amsterdam.
(ADVERTENTIE)
5 service-vestigingen
Showrooms:
Laan van Meerdervoort52
telefoon 39.98.77
Na 18 uur tel. 01761-8793
leden van de familie Kennedy vertonen
i sterke overeenkomst. Iedere Kennedy
leeft stijl, kracht, persoonlijkheid; hoe
nen het ook wil noemen, het is iets dat ze
Hen gemeen hebifén. Als een van hen een
'amer binnenkomt doet dat de mensen
ets, onverklaarbaar, maar zichtbaar en
nbetwistbaar, een uitstraling van een per-
oonlijkheid, een combinatie van vastbera-
enheld, ambitie, idealisme en een opge-
'ektheid die bijzonder aanstekelijk is.
'eze trekken worden tot op zekere hoogte
i evenwicht gehouden door ongeduld, on-
erdraagzaamheid en een gevoel van ei-
endunk.
Kennedy-vrouwen zijn allemaal op en top.
touwelijk, maar het is duidelijk dat ze
huwelijk zijn op de moderne manier; ze
ijden paard en spelen tennis. Geen van
®n is een bescheiden huisvrouwtje. Ze zijn
an nature efficiënt maar onverschillig
°°r lof, ambitieus maar niet in het per-
Mnlijke vlak. Ze werken als een team en
e hele familie, met inbegrip van hun
bannen, vormt het team. Ze bekommeren
;lch meer om de instemming van de fami-
a dan om die van het publiek.
en van de Kennedy-vrouwe vervult deze
01 beter dan Eunice Shriver. Ze werkt
|ard, is uitermate intelligent, oprecht idea-
'stisch en tegelijkertijd vrouwelijk. Haar
angere gestalte is zo gespannen als een
e®,r,ze komt altijd tijd te kort voor haar vele
'viteiten, haar leven verloopt volgens
jen vast schema, en dat kan ook niet an-
ers- Ze leidt een gecompliceerd leven en
at doet ze al jaren. Ze is een liefhebbende
maar efficiënte moeder, een toegewijde
echtgenote maar ze heeft haar eigen werk
waar ze verantwoordelijk voor is. Ze is
meer dan competent in haar vele rollen.
In Sargent Shriver heeft ze een man gevon
den die voortreffelijke past in het familie
systeem. Met veel energie en idealisme
bouwde hij het Vredescorps op tot een or
ganisatie die de geest van het president
schap van Jack Kennedy goed tot uitdruk
king bracht. Onder Nixon zal het ongetwij
feld minder aandacht en publiciteit krij
gen, maar de oprichting ervan was een on
derdeel van de „zorg voor mensen" die de
regering Kennedy kenmerkte. En wat het
Vredescorps bereikt heeft is van onschat
bare waarde.
De kinderen Shriver zijn onafhankelijk want
ze hebben Kennedybloed in de aderen. Ze
zijn wonderlijk bescheiden, ze accepteren
hun vermaarde familie-achtergrond als
vanzelfsprekend en ze zullen hun eigen
plaats in de wereld innemen zonder prat te
hoeven gaan op hun afkomst. Als leden
van de familie Kennedy accepteerden ze
zonder verwondering dat iemand uit hun
midden president van de Ver. Staten was.
Ze betoonden hem het nodige respect,
maar hij bleef hun oom. Toen hij ver
moord werd. namen ze als vanzelfsprekend
aan dat een andere Kennedy zijn plaats
zou innemen. Dat was natuurlijk oom Bob
Robert Francis Kennedy.
Robert Kennedy was een fascinerend, ge
compliceerd mens. Dat wist ik de eerste
keer dat ik hem ontmoette. We hadden een
afspraak in zijn kantoor in het Senaatsge
bouw in Washington. Het was een strikt
zakelijk bezoek. Ik kwam om hem een
gunst te vragen. Ik wilde hem verzoeken
zitting te nemen in het bestuur van een or
ganisatie die ik aan het oprichten was ten
behoeven van die Ameraziaten dat wil
zeggen, de kinderen van Amerikaanse mili-
Zijn kantoor was volkomen verschillende van
Zijn kantoor was volkomen verschillen van
dat van zijn jongere broer, dat ik twee
jaar later bezocht. Robert Kennedy's kan
toor was rustig en ordelijk, bijna kaal.
Zonder oponthoud werd ik naar de kamer
gebracht waar hij eenzaam achter zijn bu-
De Kennedy-
vrouwen
door Pearl
S. Buck
reau zat. Het was een reusachtige kamer,
schaars maar smaakvol gemeubileerd en
naar verhouding was het bureau zelfs nog
reusachtiger, zo enorm dat de gestalte er
achter klein leek.
Ik zag een tamelijk kleine man althans,
hij leek klein een jonge man, met een
somber gezicht maar vlammende blauwe
ogen. Waren die werkelijk blauw? Of ke
ken ze zo intens dat ik nu denk dat ze
blauw waren? Hoe dan ook er blonk geen
lach in en ook zijn gezicht glimlachte niet.
Ik zei wat ik te zeggen had, deed mijn ver
zoek. Hij luisterde aandachtig zonder dat
zijn gelaatsuitdrukking veranderde. Ik
wachtte op zijn antwoord. Dat was een
kortweg neen. Hij had het druk. Hij hield
er niet van dat zijn naam ergens voor ge
bruikt werd. Het leek hem een goed doel,
maar zo waren er zo veel. Zijn familie zet
te zich in voor gehandicapte kinderen. Hij
stond half van zijn stoel op als om te ken
nen te geven dat er verder niets meer te
zeggen viel. Hij was kortaf en verspilde
geen tijd aan beleefdheidsfasen. Ik was
echter met een bepaald doel gekomen en
ook ik kan hardnekkig zijn.
„Meneer Kennedy," zei ik, „ik heb uw naam
nodig omdat de mensen in Azië u vertrou
wen. Als ze zien dat u belang stelt in dit
nieuw soort mensen, de Ameraziaten, zal ze
dat aan het denken zetten en misschien
zullen ze zich dan realiseren dat de situa
tie onder ogen gezien moet worden en
daardoor hun aandeel leveren in de oplos
sing van het probleem.
De Ameraziaten zijn staatloos, meneer Ken
nedy. Wij Amerikanen beschouwen ze als
Aziaten, maar in Azië behoort het kind bij
de vader en in Azië worden ze daarom als
Amerikanen beschouwd. Het gevolg is dat
ze staatloos zijn. Ze hebben geen vader
land, geen regering. Ze zijn vreemdelingen
in de landen waar ze geboren zijn".
Hij was te beleefd om de kamer te verlaten
en ik hield zijn aandacht vast, ik weigerde
te vertrekken voordat ik mijn zaak bepleit
had. Hij ging weer zitten. Hij luisterde. Ik
keek in die vlammende ogen die op mijn
gezicht gevestigd waren. Hij viel me niet
in de rede. Toen ik uitgesproken was zei
hij bruusk: „Ik zal er over denken en u
schrijven".
,Dank u", zei ik en vertrok. Ik vermoed dat
hij met zijn familie wilde overleggen, want
hij was natuurlijk niet de enige met de
0 Robert Kennedy (hier met echtge
note Ethel op bezoek bij koningin
Juliana in 1C62) as een fascinerend,
gecompliceerd man, schrijft Pearl
Buck.
naam Kennedy. Een paar dagen later ont
ving ik zijn brief. Mijn verzoek is ingewil
ligd. Zijn naam op ons briefhoofd geelt me
nog steeds kracht, al is hij overleden.
