PIET
VAN
DER
STERRE
vernieuwer van wat
eeuwen achterlieten
Zorgen om het
monument
Burgerlijke
stand
Slechte
banden
levens
gevaarlijk
door
Redlok
[nsdag
12 OKTOBER 1971
LEIDSE COURANT
lerdorp Als Piet van der
terre geen architect was ge-
orden, had hij zich misschien
zijn levensonderhoud voor-
en met het kweken van een
eerlijke Bonne Louise d'A-
•anches of de friszure James
rieve in een groei-maar-
iak-cultuur. Biologie vind ik
tachtig, ik ben gek op een
lomgaard. Bij m'n vakantie-
de rand van de Velu-
e heb ik een machtige boe-
tboomgaard. Die tracht ik
i de moderne manier te la-
d verwilderen: steek je han-
n maar in de broekzakken,
B zie je dat dit de mooiste
tnier van tuinieren is
iar juist omdat aanschou-
pg leidt tot schoonheid en
k omdat bedrijvige schoon-
|d kunst betekent heeft Piet
m der Sterre zich overgele-
rd aan de meest gebondene
B alle kunsten: de bouw-
tnst, die onder het teken van
t nut ligt. In de boomgaard
tt hij alles op z'n sloffen
in het toeval over, zijn leven
t architect drijft op con-
ructies. Het is een groot
ed, dat hem in staat stelt
wel vernuf teling als nuttig-
Idsman en versierder te
In
de oorlog ben ik me een
Etje gaan bemoeien met het
numentje. Eerst maar een
el, zoals de hervormde
rk van Woubrugge en de
de Zoeterwoudse dorpkerk.
het ogenblik zijn we met
kerkje in Sassenheim be-
In de hele omtrek van
den vind je kerken die ern-
zijn beschadigd bij het be-
van de stad door de Span-
rden. De ruïne van de oude
k van Warmond ligt nóg in
n; alleen de toren is her-
We hebben een planne
ren voor de restauratie
ie toren en de consolide-
?an de ruïne, maar er is
geld voor beschikbaar,
al heeft de gemeente haar
iermende handen erover
bouwheer Piet van der
- sinds januari van dit
r met de confrères P. W. A.
i Dam en R. van Straten
renigd in één architectenbu-
i - valt een speelse recht-
bigheid op. In zijn kantoor
de Ericalaan zijn orde
I gezelligheid nevengeschikt,
m begin 19e-eeuwse Franse
jcretaire kijkt wat nuffig bij
lar buurman aan de over-
lnt van de wijdse kamer -
Het laat-gotische inte-
eur van de ranke Hoog-
ndse Kerk komt weer
lur te voorschijn uit de
inden van architect Piet
in der Sterre en zijn spe-
alisten in een jarenlange
tcedure.
een bureau van anderhalve
eeuw oudere snit - op tafel:
„Ach," zegt Van der Sterre te
gen het laatdunkende aan, „zó
bijzonder is ze nou óók weer
niet." Hij draagt een donker
bruin corduroy pak, vrijheid
in gebondenheid, rookt een si
gaar, snakt naar een sigaret
maar wil niet zondigen. Hij te
kende in zijn carrière losweg
bogen, versierde lijsten, gepro
fileerde pijlers en steunmuren,
zaken van wicht en tegen
wicht. Maar ook schetste hij
studies aan het zomerse va-
kantiestrand: profileringen,
maar dan zonder steunmuren.
Wat architect Van der Sterre
„zich een beetje met restaure
ren bezighouden" noemt, is
uitgegroeid tot een taak die
hem voortdrijft. „Restaureren
is niet meer uit mijn leven
weg te denken. Ik ben nu in
de vijftig, dit werk heeft zich
in mij vastgezet. Die gebou
wen bekijk ik met andere
ogen dan bij sommige mensen
het geval is." Piet van der
Sterre is geen oppervlaktekij
ker, hij kruipt in de ziel van
de materie, in het hele samen
stel van de totale constructie,
de materialen, de wijze van
verwerking, de bouwtechniek.
Trieste zaak
„Ik ben maar een architectje
dat zich voor de helft van de
tijd met restaureren bezig
houdt; ik wil niet in de poli
tiek treden." Hij kan het ook
niet helpen, dat de „erfenis
der vaderen," die hij in oude
binnensteden wil opkalefateren
en instandhouden, in ander
mans ogen een stuk sta-in-de-
weg is geworden. De heer Van
der Sterre vindt het maar een
trieste zaak, dat er veel te
weinig geld beschikbaar is
voor monumenten. Wat er met
het herstel van grote monu
menten gebeurt is wel specta
culair soms, maar toch nog
onvoldoende. Het Rijk heeft
helemaal geen geld voor de
kleine monumenten: stadswo
ningen, gevels, boerderijen.
„Daar hoef je bij de overheid
niet meer voor aan te kloppen.
De eerste drie jaar komen
geen subsidieverzoeken meer
in aanmerking. Evengoed
moeten er aanvragen komen,
anders heeft de minister er
geen idee van hoeveel geld er
wel nodig is. Een erg trieste
tijd, hoor."
En dan nóg: of een gerestau
reerd monument veilig is
hangt af van een aantal be
langrijke factoren: het onder
houd, het gebruik (wat gaat
ermee gebeuren, bestem
mingsplan e.d.) en het ver
keer, dat de boel in elkaar
dreunt, omdat de fundering
gebaseerd is op de rust van
paard eri wagen en de voet
ganger. Monumenten, aldus de
architect, kunnen ook ten offer
vallen aan een nieuw sane
ringsplan en eveneens is het
verloop van de cityvorming in
een oude stad van ingrijpende
betekenis. Levenskrachtige be
drijven vestigen zich niet
meer in monumenten en gaan
de stad uit. Waar monumen
tjes wèl vaak mee worden op
gescheept zijn de marginale
bedrijfjes en industrietjes die
vegeteren op de bebouwing en
zich in oude panden nestelen.
Voorbeelden daarvan zou je
kunnen aanwijzen in de Camp
achter de Leidse Haarlemmer-
Nog een ander gevaar voorliet
monument speelt een grote
rol: de ontvolking van de bin
nenstad. Oude panden worden
niet meer bewoond en ge
bruikt. Architect Van der Ster
re ziet een enorme verkrotting
zich in gang zetten als er geen
duidelijk beleid komt; niet al
leen gemeentelijk maar ook
van rijkswege.
Ik kan zonder meer stellen, dat
„restaurateur" Van der Sterre
een zwaar hoofd heeft in de
toekomst van het kleine monu
ment: „Is dit weg, dan is de
stad weg. En als die stad voor
een gemeenschap van belang
is moet je dat duidelijk zeggen
en niet doen alsof; dat geldt
ook voor de dorpen. Het moet
kunnen in Leiden, want er zijn
enkele prachtige hofjes geres
taureerd." De oplossing is vol
gens de architect een kwestie
van mentaliteit: hoe staat de
bevolking tegenover het in
standhouden van oude gebou
wen, welke waarde kent men
hieraan toe. „We moeten we
ren bezig met de Hooglandse
kerk. Met de stadspoorten,
vooral de Zijlpoort, is het be
denkelijker. „U ziet maar
weer: aan het grote wordt wel
aandacht geschonken, maar
niet aan de entourage. Het
gaat tóch weer om die kleine
monumenten die met elkaar
het stadsbeeld vormen. Geluk
kig zie je hier en daar, op het
Steenschuur en de Hooglandse
Kerkgracht de steigers staan
bij mooie geveltjes, waar je
binnen de eikenhouten moer
en kinderbalken nog in de oor
spronkelijke 17e-eeuwsë vorm
aantreft. Dit gaat verrukkelijk
ten waar we het over hebben
en de waarde ervan bepalen.
Amersfoort is in dit opzicht
een uitzondering. Daar ge
beurt tenminste wat. In De
venter hetzelfde."
Nieuw leven
In de loop van ruim twintig jaar
is er al heel wat uit Piet van
der Sterre's handen gekomen
aan opgefriste en nieuw leven
ingeblazen ouderdom. Partieel
werd de Pieterskerk gerestau
reerd, de Marekerk kreeg een
nieuwe koepel, de Lodewijk
boeit opnieuw het oog, aan het
Gemeenlandshuis van Rijnland
hergaf hij de oorspronkelijke
schoonheid en nu is hij al ja-
worden; ik ben dankbaar dat
dit mogelijk is gemaakt."
Aan al z'n objecten beleeft ar
chitect Van der Sterre plezier.
Alle restauraties vindt hij pak
kend. Ik kan een hele rij van
opgepepte kerken opschrijven:
Ter Aar, de „dom" van Rijr.-
saterwoude, Zoetermeer, de
grote kerk van Vlaardingen
(zojuist voltooid), Baren-
drecht, Voorburg, Bodegraven
(bijna klaar), de kapel in
Noordwijk-Zee, Heemskerk en
Rolde, de tufstenen Rijnburgse
toren en de Leiderdorpse kerk.
Heel prettig werken met spe
cialisten vindt de heer Van
der Sterre het aan de oude St.
Jeroen in Noordwijk-Binnen.
Voor een groot deel wordt hier
het oude handwerk gebezigd
en zijn er de geëigende manie
ren waarop de materialen wor
den toegepast.
„Menselijke schaal"
Bij elke restauratie ziet deze
vernieuwer brokken verleden
herleven. „Als je het vroeger
over de kerk had, wist je
waar je het over had, zoals je
tegenwoordig een centimeter
hebt. Je mat met de maat van
de kerk, de mens kwam op de
tweede plaats. De „menselij
ke" schaal kwam bij de re
naissance, het humanisme,
meer in de belangstelling. De
middeleeuwse bouwer kende
zijn métier volledig, voortbou
wend op i
thische traditie. De
ce gooide alles omver; pas
tóen vroeg men zich af: zijn
de fundering en de hele con
structie wel sterk genoeg?
Ernstige constructieve proble
men kwamen tpen om de hoek
kijken. Restaureren brengt je
dichter in aanraking met de
realiteit van de historie. Je
begint te beseffen hoe Arent
van 's Gravensande, de schep
per van de Marekerk. gewor
steld heeft om zijn koepel sta
biel te krijgen. De stadsbouw
meesters van Amsterdam,
Haarlem en Delft kwamen kij
ken „of het wel sterk genoeg
Piet van der Sterre, archi
tect BNA: zorgzaam voor
het kleine monument.
Wegzakken
Veel kerken in deze veerstreek
zijn weggezakt en verdwenen.
Er werd gebouwd op een hou
ten roosterwerk van palen dat
onder water bleef. Al in de
middeleeuwen werden die ker
ken herbouwd. Dat was een
dure zaak, want vanwege die
ontoereikende fundering bleef
het gebouw wegzakken. Het
was een tijd van hopen en bid
den, dat de boel b'eef staan.
Oegstgeest GEBOREN: Sandra
Yvette. d. v. J. C. Calsljn en van C.
M. de Groot: LuUkc. d. v. P. Culpei
en van K. H. van den Berg.
GETROUWD A. C. J. Jutlermans er
A. M. van der Zwel H. Platkuws-
ki en M. A. Mooren; A. H. M.
Quaedackers en C. H. Ruwaard: M.
R. J. Hotstede en A. G. Bron.
OVERLEDEN:
ONDERTROUWD
v. d. Berg (24)
R. den Hong (24)
•r (21): J. WUlekes
Teljllngen (22).
Bertha van de Wete-
Pleter Jnhan Brecveld: Ingrld
telmlna Schaap: Marlo Fi
Martin Ronald IJkema; Alexis
Schoone: Esther Hanno.
OVERLIJDEN: Adriana van der
Vlies-Vernet (31): Anton van der
Knljft (86); Hendrlna Rijnberg-
Kaashoek (82); Jan Verduljn (49);
Hendrik de Jong (76); Cornelia P.
Buis-Roos (84); Bob Parie (44).
HUWELIJKEN: Alexander A. de L1J-
J. Keljzer (18) en
Jeanne J. J. Fortier (16).
HUWELJKSAANGIFTEN: Louis J.
Zoll (23) en Dirkje J. Koolwijk (23);
lella de Jong (20).
Kuiper
ONDERTROUWD: H. J. M. Lange-
veld en M. A. W. van der Geest. P.
Vergunst en A. Oppelaar. A. S. van
der Poel en J. C. M. Opdam.
GEHUWD: J. M. H. Rietbroek en J.
C. J. M. de Jong, R T. H. F. Hek-
kenberg en M. P. J Koek.
Noordwijkerhout GEBOREN: Mar
cus N. z. v. J. J. Dlsseldnrp en M.
d. v. J. Bouwmeester en C. E
Jager: Maria L. C d v. L. A.
Ronde en M. T. Kortekaas: Lam!
tus C.. z. v. G. Bouwmeester en
Rodenburg.
ONDERTROUWT): A. Bnezaard en
E. Prins: A. W. C. Nulkes en A.
G. Rijndijk, H. J. Haasnoot en
In enkele gevallen is Van der
Sterre bezig, die hoop niet te
doen beschamen. Zo kreeg de
„scheve toren" van De Lier in
het Westland een nieuwe paal-
fundering; twee jaar is men
bezig geweest onder de toren,
terwijl de grote kolos voortdu
rend in beweging was: „een
spannende bezigheid was het
wèl..." In Zwammerdam werd
na het rampjaar 1672 de kerk
met lapmiddelen (andere ste
nen) hersteld, maar meestal
wist men mooi materiaal heel
kundig te gebruiken.
Herstellen betekent ook het be
waren of terugbrengen van
schoonheid. „Wat er in de eeu
wen aan een bouwwerk is ver
andert moet je ontzien. Het
mag zeker geen dood-restaure-
ren zijn. Wat wij nu kennen
als een moument, of het nu
een kerk of een huis is, staat
daar als een totaal geheel.
Wat de architect ermee moet
doen is het een aspect geven
alsof het al die jaren in goede
handen is geweest."
Eerbied
R' ivireren wekt eerbied. „Bin
nen de metersdikke muren tref
je opnieuw een monument
aan, waarvoor je het grootste
respect moet hebben. Als je
ziet hoe die voorvaderen van
ors de grootste spanningen I
binnen een immens bouwwerk 1
in steen hebben opgevan-I
gen..."
Piet van der Sterre, architect j
BNA, fotografeert graag, is I
voorzitter van de afdeling Lei
derdorp van de volksuniversi- i
teit K O en wil zich verder
met van alles bezighouden als j
hij riet restaureert Hij houdt I
van het leven. Ook van het le
ven zoals dat losbarst aan go- j
tische kathed-aien in potsier-
li ke pilaarbijters en satani
sche waterspuwers. Van der
Sterre gaat met de middcleeu-
lijk mee besmet: „Onder ge
sprekken die nte niet interes
seren teken ik hele velletjes
vol demonen. Ik ben een de
monisch mens." Maar v/el
productief, vriendelijk, gast
vrij en onderhoudend, dacht
ik.
TON PIETERS
Marktberichten
okt. Groente: Waspe
A extra 6.49-6.50. A
II 3.30—6.40. B
rode kool 9—16, spitskool 18—23.
prlncessebnnen 60—1.20, bospeen
59—62. andijvie 11—26. sla 16—27,
spinazie 15-36. knolselderle 11—22.
6. breek-
V oorlichtingsavond
Roelofarendsveen
Roelofarendsveen De Veense
afdeling van de Kon. Mij. voor
Tuinbouw- en Plantkunde geeft
donderdagavond in de kantine
van de bloemenveiling een voor
lichtingsavond over de verzor
ging van kamerplanten en het
in bloei trekken van kamerplan
ten.
In november wordt een cursus
bloemschikken gegeven. Men
kan zich hiervoor opgeven bij
het secretariaat, Sotaweg 95.
Zaterdag 6 november wordt een
excursie georganiseerd naar de
kwekerij van de fa. Edelman in
Reeuwijk. Ook hiervoor opgaven
aan het secretariaat.
Kaartavond De afdelingen van
de LTB en de KPJ in Delft hou
den op dinsdag 12 oktober (van
avond) een kaartavond in zaal
Koot op de Beestenmarkt. Het
kaarten begint om acht uur.
Toen ik vorige week op mijn
nuchtere maag hoorde dat
het autorijden weer een smak
geld meer zal gaan kosten
dacht ik maar één ding: dal
wordt een fiets. Deze week
ga ik er een kopen. Wat voor
een weet ik nog niet. Wel
kreeg ik vanmorgen van de
vereniging „De Fiets" een
lijvig bulletin in de bus
waarin een aantal alternatie
ven stonden opgenoemd. On
getwijfeld zult u als toekom
stig fietser ook wel geïnte
resseerd zijn in deze infor
matie, vandaar vandaag wat
meer over fietsen. Voor le
zers die in een waterrijk ge
bied wonen kan in Japan be
steld worden een zgn. Bon-
bonfiets. Een driewieler
waarmee zowel op het water
als op het land gereden kan
worden. De Bonbonfiets heeft
grote holle kogels die respec
tievelijk als wielen en als
drijvers dienst doen. Deze
kogels hebben een doorsnede
van 65 cm. wegen 8 kilo per
stuk en zijn vervaardigd van
kunststof. De achterste twee
kogels die door pedalen wor
den aangedreven zijn voor
zien van een schoeprad voor
de voortbeweging in het wa
ter. Voor het maken van
bochten kan een van de bei
de aangedreven kogels wor
den ontkoppeld. Voor mensen
die niet ver van huis hoeven
maar toch willen fietsen is
er in Israël geconstrueerd
een apparaat bestaande uit
een halve fiets op standaard.
Op dit vehikel kan op de
plaats worden gefietst. U
kunt dus gewoon in de ach
tertuin blijven staan en toch
zeggen dat u een flink aantal
kilometers in de kuiten hebt
zitten. Bent u meer het type
dat met een hele groep ge
zellig op één fiets wilt krui
pen dan kan dat sinds kort
ook dank zij een lepe uitvin
ding van een groep uit
Saasveld. In vier dagen tijd
lasten en pasten zij een fiets
in elkaar waarop niet minder
dan elf personen kunnen
gaan zitten. Er is aan deze
manier van fietsen echter
wel een groot nadeel verbon
den. Loopt de ketting eraf
dan gaat zo'n slordige 44
meter aan elkaar geregen
metaal aan de loop. Boven
dien is de kans op een klap
band plotseling veel groter
geworden. De keus is nu aan
(ADVERTENTIE)
5 service-vestigingen
Showrooms:
Laan van Meerdervoori 52
telefoon 39.98.77
Na 18 uur tel. 01761-8753
2.90—3.00. ton
kolen: 6 I 4«-
6062. 8 nHM
145.000 kK waspecn. 12.000
II 18—38. 8 I
dljvle 11—39 pronkbnn
snijbonen 1""
60. Chinese
11—19. gele -ML
50—TO. spinazie 33—58. spruiten
4348. Spruiten B 37—42. prei 19-
35. tomaten A 370—390. tomaten B
350—300, Tomaten C 270—310. Torna-
Leiderdorp Is het j ook wel
eens overkómen dat u uit volle
macht remde maar dat uw auto
ongestoord nog een groot aantal
meters doorschoof? In het gun
stigste geval komt u er dan met
■lie ^11. radijs 6—8 per 100 flinke hartkloppingen van af
maar evengroot is de kans dat
u een dikke boom op uw weg
vindt.
De oorzaak van deze schuiver is
dikwijls; slechte banden. Met
het oog op de winter waarin
gladde wegdekken schering en
inslag zijn vroegen wij de Leid
se Bandenspecialist welke maat-
lerij 21, kim kom
Lisse Morgen wordt groot hu.s-
vuil opgehaald in de dinsdag en
vrijaagroute van de reinigings
dienst.
regelen er moeten worden geno
men om uw auto ten alle tijde
in bedwang te kunnen houden.
Hij gaf ons met betrekking tot
de banden de volgende tips: In
dien u er niet zeker van bent
da: uw banden geen houvast
op de weg hebben laat deze dan
controleren op profieldikte.
Deze controle is gratis. Belang
rijk is ook de luchtdrukcontrole.
Een verkeerde spanning geeft
een abnormale slijtage vooral
bij het nemen van bochten.
Laat uw banden dus regelmatig
op spanning controleren.
