firatn
VIDEOCASSETTE SMËP
IN OPMARS
firatull
HOE
KOM
IK
OP
DE
RAI?
JAAP
KEIZERWAARD
isi een wip ingeblikt
tv-program op scherm
,Zo'n uniek instrument in hele wereld niet gebouwd'
Orgelgeweid uit magisch
instrument van
uit Berkel
WOENSDAG 8 SEPTEMBER 1971
AMSTERDAM Schucliter deed
op de vorige FIRATO in 1969 de voor
de leek bruikbare en betaalbare vi-
deo-apparatuur zijn intrede. De han
del zag het toen allemaal niet zo han
gen, logge apparatuur, misschien goed
voor onderwijs en zo, maar verder, ho
maar. Nu, twee jaar later heeft, luid
schreeuwend, de videocassette op de
FIRATO van zich laten horen. Het
schuchtere is zoek. het systeem is ge
perfectioneerd. de grootste leek kan
nu op de meest simpele wijze cas-
settetje inleggen en druk op de knop
ziju eigen programma's inblikken.
Zachtjes laten sudderen en in een wip.
wanneer u maar wilt, brengt n het
t.v.-gerecht op tafel.
Jawel, maar er is wel wat aan voor
af gegaan. Allereerst een koortsach
tige research. Dan uitputtende onder
handelingen. Want. nietwaar, het zou
een gekke zaak zijn als elke fabrikant
zijn eigen maat cassette in de handel
zou brengen. Nu is het door Philips
ontwikkelde VCR (video-cassette-re-
corder)-systeem door tal van grote
fabrikanten in en buiten Europa als
standaard aanvaard. Dat wil zeggen
dat het VCR-systeem in Europa tevens
is geaccepteerd door ARG/Telefun-
ken, Grundig, Blaupunkt. Nordraen-
de-Saba. Loewe Opta. Zanussi, Lenoc.
Revox en Thorn.
Dit systeem is zowel voor opname als voor
weergave geschikt. Het toepassingsgebied is hier
door zeer ruim. Er zijn zowel passieve leant
en klaar programma's als actieve zelf op
nemen mogelijkheden. Andere belangrijke ei
genschappen zijn een lange speelduur anderhall'
uur en een simpele bedienbaarheid.
Bij het VCR-systeem is de magnetische gevoe
lige band 12.7 mm, twee keer zo breed als de band
die voor geluidsrecorders wordt gebruikt. In de
- cassette zijn twee spoelen boven elkaar aange-
bracht. De band wordt, via enkele transportrollen
van de ene naar de andere spoel geleid. Een van
de zijden van de cassette is open. Is de casette in
het apparaat gelegd, dan wordt de band door
middel van een mechanisme via de open cassette
zijde uit de cassette getrokken en langs de video
opname/weergave-koppentrommel geleid.
J De bandeinden zijn aan de spoelen vastgehecht.
zodat de band niet uit de cassette kan lopen. Op
deze wijze is het inleggen van een videoband een
zeer simpele zaak. In de VCR is een inrichting
aangebracht die het mogelijk maakt tv-program-
Ima's voor zover die ter plaatse te ontvangen
zijn onafhankelijk van een t.v.-toestel op te
nemen. Het is bijvoorbeeld mogelijk Nederland 1
op te nemen en tegelijkertijd naar Nederland II to
kijken.
10 tm 19 sept. i
Onder de titel FIRA
TO wordt van 10 tot 19
september in de RAI te
Amsterdam de 17e inter
nationale tentoonstelling
gehouden van electronica,
t.w. radio- en tv-toestellen,
video-apparatuur, geluids
opname en -weergave en
electronische muziekin
strumenten. Onze redac
teuren Gerard Croné en
Piet Snoeren gaan op deze
pagina in op wat er op dit
electronisch festijn zoal te
beleven is.
der-
Alles in kleur
Voor het afspelen van de cassette wordt de VCR
via een kabeltje met de antenncaansluiling van
een t.v.-ontvanger verbonden. Een uitzending in
kleur wordt in kleur vastgelegd, ook als de t.v.-
ontvanger een zwart-wit apparaat is. Sommige
I uitvoeringen van de VCR zijn uitgerust met een
I tijdklok, waardoor bij afwezigheid een programma
I geheel automatisch kan worden opgenomen. De
kostprijs van kant-en-klaar-programma's zal
zeker in liet begin hoog zijn. Trouwens, de prijs
van de videocassetterecorder zelf liegt er ook niet
om. Men moet op zo'n 2800 gulden rekenen, een
I schone band kost 145 gulden.
Er zijn nog meer systemen, zoals het CBS-E.V.R.
ielectronic video recording) systeem, waarbij de
beelden worden vastgelegd op fotografische emul-
Bij dit systeem wordt gewerkt met een speciale
film, waarvan de beelden door een ingebouwde
camera worden omgezet in voor de tv geschikte
signalen. Voor de particuliere gebruiker is het
vrij kostbaar o.a. omdat zelf opnemen niet moge-
is. De programma's moeten worden gekocht
of gehuurd.
Het selecta vision systeem van RCA dat evenals
het EVR-systeem alleen voor weergave van kant
en-klare programma's geschikt is, is gebaseerd op
't holografische principe. Bij dit principe dat o.a.
reeds voor het drie dimensionaal in kaart brengen
van gebieden wordt gebruikt wordt een laser-
licMstragi toegepast. De band waarop het pro-
VKJ. gramma wordt vastgelegd is. .13 mm breed en
vervaardigd van gewoon plastic verpakkingsfolie,
i De ..drager" is dus zeer goedkoop. Het vervaar
digen van de cassettes is eveneens een eenvoudige
zaak. Vanaf een stalen moederband w,ordt een
ijf plastic strook völgèperst met heel fijne ..bobbeltjes
en bobbeltjes". Dit berg- en dal profiel is het
holografische patroon, dat zowel beeld als geluid
registreert. Bij het „afspelen" van de cassette via
een mechanisch simpele speler wordt een kleine
laser gebruikt. Deze tast het holografisch patroon
op de band af, waarna het via een elektronisch
systeem wordt omgezet in t.v.-signalen. Dit zeer
vooruitstrevende systeem is vooral gericht op
massaproduktie van programma's.
Bezoekers die mei de auto naar Amster
dam komen, kunnen op de volgende wijze
het snelst het RAI-gebouw bereiken:
uit de richting Den Haag komt men in de hoofdstad via
de Aalsmeerweg. Bij het Hoofddorpplein gaat men
rechtsaf, de brug over en rechtdoor de Zeilstraat in.
Bij de kruising Zeilstraat-Amstelveenseweg slaat men
weer rechtsaf en volgt de Amstelveenseweg tot het
Olympisch Stadion. Daar slaat men linksaf, de Stadion-
weg op tot het derde kruispunt met verkeerslichten.
Via de Diepenbrockstraat (rechtsaf) bereikt men het
Europaplein.
Een tweede mogelijkheid is bij Schiphol afslaan in
de richting Amstelveen, daar afslaan naar het winkel
centrum en vervolgens in de richting Buitenveldert
rijden. In Buitenveldert wijzen RAI-richtingspijlen de
weg. Via de Europaboulevard rijdt men recht op het
R Al-parkeerterrein aan.
Komend uit de Coentunncl volgt men de weg tot aan
de Jan van Galenstraat. Daar linksaf en vervolgens
rechtsaf de Hoofdweg op, deze geheel afrijden via het
Mercatorplein tot aan het circuit Surinameplein. Daar
linksaf de brug over, vervolgens rechtsaf de Amstel
veenseweg geheel afrijden tot het Olympisch Stadion.
Daar linksaf slaan, de Stadionweg op tot het derde
kruispunt met verkeerslichten. Via de Diepenbrock
straat (rechtsaf) bereikt men het Europaplein.
Komend uit de IJ-tunnel volgt men rechtuit de Val
kenburgerstraat en slaat linksaf de tunnel onder het J.
D. Meijerplein in. Uit de tunnel komend volgt men
rechtdoor de Weesperstraat en de Wibautstraat tot aan
de rotonde bij het Amstelstation. Daar rechtsaf het
viaduct onder door, via de brug rechtdoor tot de split
sing van twee wegen op het Victoriaplein bij de „Wol
kenkrabber". Vervolgens links aanhouden en de
Rooseveltlaan afrijden, die eindigt bij het Europaplein.
Bezoekers die met de trein naar Amsterdam komen,
nemen vanaf het:
Centraalstation tramlijn 4, die zijn eindpunt heeft op
het Europaplein
Amstelstation buslijn 15, die via het Europaplein naar
het station Sloterdijk rijdt, of buslijn 8, die via het
Europaplein naar Buitenveldert rijdt.
Muiderpoortstation buslijn 8, uitstappen Europaplein.
Station Sloterdijk buslijn 15, die via het Europaplein
naar het Amstelstation rijdt
Dit is de cassette waar alles bij de videorecorder
speelduur.
draait: compact en tocb met
10 tm 19 sept ra
Nieuwe
wijze
Decca. Het idee om terug te grijpen naar een
van de oudste registratiemethoden de grammo
foonplaat heeft het vorig jaar een schok in de
videowereld veroorzaakt.
De beeldkwaliteit van de plaat is gelijk aan die
van de VCR. De speelduur is vooralsnog veel kor
ter, namelijk twaalf a vijftien minuten per plaat.
De plaat die een diameter heeft van 21 of 30
centimeter en van soepele kun^tstoffolie is ver
vaardigd is praktisch ongevoelig Voor stof en
krasjes. Zelf opnemen is hier vanzelfsprekend niet
mogelijk. Het in massa vervaardigen van de beeld
plaat is simpel en goedkoop. Door de korte speel
tijd zal de stuksprijs van de plaat, ten opzichte van
bijvoorbeeld een cassette, laag zijn.
Er staat ons nog heel wat te wachten in de
komende jaren. Voorlopig houden we het op de
cassette. Gezellig eigen programmaatjes maken om
dan later aan de kleinkinderen nog eens een
luchtvervuilingsfilmpje te kunnen laten zien en
kuchend te zeggen: „Wie wat bewaart heeft wat"
De nieuwe videocassetterecorder is geen log apparaat meer
zwart-wit- of kleurentelevisieapparaat worden aangesloten-
i kan direct op de antennebussen van ieder
BERKEL „Zijn klarinet
heeft de prachtige ronde toon
van het echte instrument en
als men de droeve zang van
de fagot of het volle timbre
van de trombone hoort, on
dergaat men, de ogen slui
tend, de gewaarwording dat
men tegenover een heus or
kest zit." Gezwollen taal die
de deskundigen niet makke
lijk over de lippen zullen krij
gen, maar ditmaal hebben ze
een excuus. Het gaat name
lijk over een electronisch or
gel dat qua soort en con-
tructie uniek is in de hele
wijde wereld en dat in krin
gen van musici dan ook be
kend staat als „magisch".
Een orgelenthousiast hoorde
het vorig jaar spelen en was zo
ondersteboven van de volle, bre
de klankkleur dat hij meteen
het hele Amsterdamse Concert
gebouw afhuurde om het tot
zijn recht te laten komen. En
op de Firato in de RAI zal het
als een van de meest spectacu
laire klapstukken van electro
nisch vernuft te pronk staan.
Niet te koop „Als ik het van
de hand deed, zou ik er toch
wel een 150.000 gulden voor
moeten vragen," zegt de man
die het in tien jaren van geduld
en inventiviteit gebouwd heeft.
Hij heet Jaap Keizerwaard en
hij heeft een zaak in electrische
artikelen in het Zuidhollandse
Berkel. Om een indruk van zijn
schepping te geven: er is een
zogenaamd Johannesorgel op de
markt (en op de Firato) dat
speciaal is ontworpen voor ker
ken bepaald geen huiskamer
instrument dus. Het heeft 76 re
gisters ofwel „stemmen" zoals
de orgelvakman ze noemt. Jaap
Keizerwaard moet daar om glim
lachen. Zijn magisch orgel telt
niet minder dan 164 registers en
bovendien tien toongenerators
die elk 60 tot 84 toonhoogten
kunnen voortbrengen. Alweer
ter vergelijking: een normaal or
gel en dan mag het rustig
een flink, kostbaar instrument
zijn kan slechts op één gene
rator bogen. Vandaar dat Jaap
Keizeiwaard, zijn ongeveinsde
bescheidenheid ten spijt, met
recht en trots kan zeggen: „Zo'n
orgel is in de hele wereld nog
niet gebouwd."
Eerder had hij uit liefheb
berij al een ander electronisch
orgel ontworpen. Hij kwam er
zelfs mee voor de NCRV-tele-
visie, maar deed het in 1959 te
gen materiaalprijs van de hand
„omdat het niet professioneel
genoeg was: het had twee kla
vieren en dat was al heel wat
voor die tijd, maar de toetsen
waren van hout en rammelden
me te hard." Met jeukende han-
nen en kruiken. Binnen een
maand was de eerste plaat uit
en kwam Cor Steyn met mijn
orgel in dc Dorusshow op de
Varatelefisié". Van 1963 tot aan
zijn dood bleef deze grootste van
onze orgelvirtuozen in het lichte
genre het instrument regelma
tig gebruiken. Daarna gingen de
organisten Jaap van Weelden en
Martin Tower het bespelen. De
ze laatste komt zelfs iedere
veertien dagen uit Groningen
naar Berkel gereisd om erop te
studeren. Hij zal het ook tij
hal begeleidde het zelfs moeite
loos vijfduizend mensen. Vera
Lynn heeft ermee gezongen en
Marco Bakker heeft er zijn Ve-
ronicahit „The Holy City" mee
gemaakt. Ook de Evangelische
Omroep doet regelmatig een be
roep op de welluidende moge
lijkheden van het instrument.
Toch blijft hij zijn magische
orgel verder uitbreiden. „Nog
wat generatoren erbij. Nog wat
registers. En de 5 grote speaker-
boxen met een gezamenlijk
uitgangsvermogen van 200 Watt
io tm 19 sept. ra I
den begon hij onmiddellijk aan
een nieuw instrument te knut
selen. Hij was gevorderd tot 50
registers en 4 generatoren toen
de fameuze, helaas overleden or
gelvirtuoos Cor Steyn op aan
raden van een wederzijdse
vriend eens kwam luisteren. „Ik
geloofde er zelf niet in," vertelt
Jaap Keizerwaard. „Hij zat daar
met een gezicht van „ik ken wel
meer amateurs die denken dat
ze iets bijzonders hebben." Maar
hij bleef een uur onafgebroken
spelen en toen was alles in kan-
dens de Firato in de RAI elk
uur vijf minuten demonstreren.
In totaal zijn er nu twintig lang
speelplaten van het magisch or
gel gemaakt die in 300.000 exem
plaren over de toonbank gingen.
Zoals gezegd zijn de uitzon
derlijke klankeigensehappen van
Keizenvaards magische orgel in
muzikale kringen bepaald niet
onopgemerkt. Jaarlijks onder
steunt het de kerstzang uit twee
duizend kelen in de Jacobskerk
te Den Haag. Tijdens een kerst
viering in de Rotterdamse Ahoy-
zjjn me ook nog niet genoeg, al
vinden de deskundigen dat ik
het ideale al heb bereikt. Kijk.
dat is mijn ongeluk. Ik krijg le
weinig kritiek omdat ik op zo'n
eenzaam punt gekomen ben. Dc
organisten die mijn instrument
bespelen, zeggen nooit: zou je
dat niet eens proberen Daar
om ben ik vaak maanden aan
het zoeken naar een speciale
schakeling die voor weer een
nieuw effect kan zorgen." Zijn
werkterrein (en het repetitie
lokaal voor de bezoekende or
ganisten) is de huiskamer. La
waai? Zijn vrouw lacht onzeker.
„Ach, het is muziek."
Tienduizenden Firatobezoe-
kers zullen er hetzelfde over
denken. „Het elektronisch orgel
is in tien jaar tijd een soort na
tionaal instrument geworden,"
constateren de Firato-organisa-
toren. „Daarom krijgt het dit
jaar in de RAI een hele hal
apart. Als men bedenkt dat er
vorig jaar in ons land 13.500 van
dit soort instrumenten zijn ver
kocht, moet men wel tot de con
clusie komen dat dit merkwaar
dige elektronische produkt een
flinke plaats inneemt in de
wensdromen van de nuchtere
Nederlander.
Waar die plotselinge populari
teit vandaan komt? We kunnen
alleen maar gissen cn denken
dan aan de gemakkelijke be
speelbaarheid en het eigentijdse
geluid."
Ook zal wel een rol spelen dat
de fabrikanten alles doen om het
de schare van nieuwe muziek
beoefenaars gemakkelijk en aan
genaam te maken. Dit jaar zal
bij voorbeeld op de Firato een
speciale cassetterecorder .te zien
zijn. Men kan zich door een ge
raffineerde ritmesectie of zelfs
door een volledig orkest laten
begeleiden en zelf de orgelpartij
„invullen". Het voorbeeld krijgt
men erbij want op de ene kant
van het bandje wordt de orgel-
partij compleet vertolkt door een
geroutineerd organist terwijl
men, het bandje omdraaiend, het
gegeven voorbeeld kan volgen
aan de hand van het bijgeleverde
boekje waarin tevens de muziek
staat afgedrukt. Zover als Jaap
Keizerwaard met zijn magische
orgel zal men het natuurlijk
nooit brengen, „maar", troosten
de tien fabrikanten die op de
Firato vertegenwoordigd zijn, in
eenstemmig koor, „wie zich de
moeite getroost om een simpele
melodieregel van muziek te le
ren lezen en zich daarnaast on
geveer veertig standaardakkoor
den eigen maakt, kan al binnen
zeer korte tijd met een verba-
:ingwekkend vol geluid een aar
dig stukje spelen."
