PATER
DE JEU
Bijstandsuitkering aan
wagenbewoners voor
Leiden lastig probleem
pionier in een land
van tegenstellingen
Burgemeester Vis
gaat met staatssecretaris praten
„Het Kruimeltje":
Speelzaal vol vrolijkheid
GLIBBERRIJM
Mooie lino's bij Van der Vlisf
JS 19i ZATERDAG 14 AUGUSTUS 1971
LEIDSE COURANT
PAGINA 3
en
Blankeiistein
koesterde zich in
eenheidssmaak
LEIDEN „De zomer is vergan
gen, ik zie septemberschijn" zou
.je geneigd zijn om te parodiëren,
na in de Pieterskerk het laatste
zomerorgelconcert van dit seizoen
aanhoord te hebben.
Eerlijk gezegd, was het al een
soort herfsttij, want wie zou ver
wachten, dat Adriaan Blanken-
stein nu eens heerlijk educatief
alle mogelijke registraties van
zijn eigen orgel zou laten horen,
kwam van een koude kermis
thuis. In tegendeel, de organist
koesterde zich in een eenheids-
smaak, die soms de werkelijke in
terpretatie van door hem uitge
zochte werken geweld aandeed.
Er was één hele goede uitzonde
ring: de variaties op een thema
van Jannequin, getoonzet door
Jehan Alain. Ik vroeg me alleen
af waarom dat puntige doorzich
tige benaderen van zo'n werk ook
niet in andere tot leven kon komen,
noch de delen van de mis
Couperin, nóch het eerste
koraal van Franck waren jue-
reeltjes..Genoeg hierover.
Et was een tweede aspect aan
het orgelconcert: precies als in de
laatste jaren van de zestiende
eeuw in Engeand gebruikelijk
wds en via dat land ontweken
musici ook in de vroege zeven
tiende eeuw in Nederland ge
woonte kon worden, speelde de
hobo zeer fraaiverklankt door
Heinz Friesen een belangrijke
rol. Een sonate in es van Bach cn
de sonate in A van Willem de
Fesch hadden soms nog wat twij
felende momenten, mede doordat
de organist niet de optimale con-
tinuopartij vertolkte, maar pièce
no. 5 van Franck was een mooi
afgewogen geheel. Friesen over
tuigde echter ten volle in de
twee werkjes voor hobosolo
van Benjamin Britten:als een
ware pandemonische bacchant
zwierden zijn klanken over de
kerk. Het was leuk geweest als
met ddt geluid het concert zou
zijn besloten, maar dat schijnt
niet te kunnen in Leiden.
JAN DOOVE
Erg ver is deze appel niet van de
boom, gevallen. De overrijpe vrucht
viel. enkele meters om in een niets
vermoedend kledingstuk op borst
hoogte te blijven steken
LEIDEN De situatie rond de
woonwagens in deze streek begint nu
werkelijk nijpend te worden. Gisteren
meldden wij reeds dat er in Katwijk
vier woonwagens waren uitgebrand.
Sindsdien zUn er op de standplaats 't
Heen echter nog vijf wagens op dezelf
de wijze verloren gegaan. Zoals bekend
ondervindt Leiden, als regionaal woon
wagencentrum, de meeste last van deze
ontwikkeling omdat daar de bijstands
aanvragen moeten worden ingediend.
Daarom gaat burgemeester dr. A. Vis
samen met zijn collega van een ander
regionaal centrum, Haarlemmermeer,
woensdagmorgen a.s. over deze zaak
praten met de staatssecretaris van
CRM, mevrouw Van Veenendaal.
len de regering zal nemen om de zaak
rond de woonwagens in betere banen te
leiden dan tot nu toe is geschied. Want
men is in het algemeen niet erg tevre
den over de manier waarop de proble
men rond het trekkende deel van de
Nederlandse bevolking sinds 1 augustus
worden aangepakt. Sinds die datum
werkt men met het systeem van de z.g.
regionale centrumgemeenten. Er zijn in
ons land tachtig van die gemeenten en
Leiden is er een van. „Wij spraken
gistermiddag over het slecht functione
ren van het systeem met mr. J. ten
Napel, directeur van de Sociale Dienst
van de gemeente Leiden.
„De grootste moeilijkheid is dat de
woonwagenbewoners niet voldóende op
de hoogte zijn van de werking van het
systeem. Men verwart nogal eens het
koninklijk goud voor
scheepsbouwer
H. Werter
WOCBRUGGE Burgemeester J.
Van Wageningen van Woubruggc heeft
gisteren de gouden eremedaille verbon
den aan de Orde van Oranje-Nassau
opgespeld bij de heer H. Werter, die
gisteren zijn 70ste verjaardag vierde.
Hij kreeg de koninklijke onderschei
ding voor het werk dat hij voor de
Koninklijke Marine heeft verricht. De
heer Werter heeft zich gisteren defini
tief teruggetrokken uit het zakenleven.
Hij wordt opgevolgd door zijn zoon de
heer E. Werter.
Kinderen uiermaken zich best in ,.Het Kruimeltje"
LEIDEN De peuterspeelzaal „Het
Kruimeltje" van mevrouw Verhey
Wijk aan de Burggravenlaan wordt 16
augustus officieel heropend. Een hero
pening die een feestelijk tintje moet
geven aan 'de verbouwing en uitbrei
ding van de speelzaal, want echt dicht
is de speelzaal nooit geweest.
„Nee", vertelt mevrouw Verhey van
Wijk, „we hebben de hele vakantie op
volle - toeren gedraaid. Op een zeker
moment haddpn we 14 kinderen, echt
heel erg veel in de. vakantie. Door die
enorme toeloop was het ook nodig, dat
er een gedeelte aan de speelzaal ge
bouwd werd. We waren dan ook reuze
blij, dat we dit gebouwtje op de kop
hebben kunnen tikken". De speelzaal
was inderdaad wel klein als je bedenkt,
dat er veertien kleine kinderen in
moe?ten spelen. Kinderen die voor hun
spelletjes veel- ruimte nodig hebben.
Ruimte die ze nu volop hebben. In twee
verschillende ruimten kunnen de klein
tjes nu naar hartelust knoeien met wa
ter aan het gootsteentje, met verf op de
speciale verfborden. Verfborden, die net
als de tafels en stoelen precies op hoog
te zijn. De kinderen behoeven nergens
op te klimmen om hun meesterwerken
te maken.
•Het fijnste van alles in deze peuter
speelzaal vinden de kinderen wel de
dieren, die hier los rondlopen, een ko
nijn en een paar marmotjes. Het zijn ip
De voetbal gaat weer rollen
en twintig knapen hollen
achter de knikker an.
We gaan weer protesteren,
scheidsrechter molesteren,
want die weet er niks van.
Op alle groene velden
gaan weer de voetbalhelden
verbeten aan 't gevecht
en 't spel der snelste benen
tegen de hardste schenen.
Vakkundig, zo gezegd.
De kijkers gaan in drommen
weer juichen. Of weer grommen
op elke favoriet
Uit bier- en andere flessen
staan ze hun dorst te lessen
van vreugde of verdriet.
En pa mikt weer vol ijver
op 't juiste totocijfer.
Hoopt op de grote prijs.
Na 't wikken en het wegen
zingt de doelpuntenregen
altijd op andere wijs.
de loop van de tijd echte troeteldieren
geworden, die zich alles van de kinde
ren laten welgevallen. „Het leukst van
de hele verbouwing is wel, dat alles
door de ouders van de kinderen is
gedaan", vertelt mevrouw Verhey van
Wijk".' Ze hebben er avond aan avond
aan gewerkt en hadden er zelf reusach
tig veel plezier in. Voor 'sommigen was
het echt een ontspanning. Er stonden
hier bijvoorbeeld doktoren te zagen en
schilderen naast fabrieksarbeiders. Al
die ouders hebben wel de eer van hun
werk, want de speelzaal ziet er op het
ogenblik erg gezellig uit. De buitenkant
is helgroen geschilderd, een kleur waar
kunnen spelen
anje van de kozijnen fel tegen
afsteekt. Een beetje vreemd gezicht,
zo'n vrolijk gebouwtje in de statige tuin
aan de Burggravenlaan.'Maar niet al
leen buiten is het een vrolijke bedoe-
,ning, ook in de speelzaal is alles in het
opgewekte oranje geschilderd. Echt een
gebouw waar kinderen zich happy voe
len. Het nuttige is met het aangename
verenigd in deze speelzaal. Voor, in het
knusse ontvangsthalletje is een grote
kast gemaakt met vakjes, waarin droge
kleren liggen voor elk kind. „Dit is wel
nodig", zegt een van de leidsters, „er
gebeuren nog wel eens ongelukjes met
de hele kleintjes".
Voor die kleintjes is trouwens nog
een andere voorziening getroffen. Een
plateau waarop 's middags matrassen
gelegd kunnen worden. Veel kinderen
kunnen het niet stellen zonder hun mid
dagslaapje. De kinderen die door willen
spelen kunnen in de aangrenzende ka
mer hun gang gaan. „Het Kruimeltje"
is een goed geoutilleerde speelzaal,
waar peuters zich erg gauw thuis zul
len voelen.
begrip standplaats en de plaats waar
bijstand wordt verleent. Dat hoeft be
slist niet dezelfde te zijn. De fout die
men gemaakt heeft is dat de leiders
van de woonwagenbewoners niet bij de
besprekingen over dit onderwerp aan
wezig zijn geweest. Vooral daardoor is
er onvrede onder deze mensen ontstaan.
Ze staan namelijk voor vrij grote pro
blemen, want de mogelijkheid om op
een bonafide wijze hun brood te
verdienen is vrijwel verdwenen. Na het
verdwijnen van marskramers, scharen
slijpers e.d. uit onze samenleving kun
nen zij zich nauwelijks meer nuttig
maken. Zij concentreren zich in de
randstad omdat dat de enige plaats is
waar dat nog enigszins mogelijk is. Dat
neemt niet weg dat het met hen toch
wel langzamerhand de kant op gaat
van de verkapte bedelarij."
De plaats waar de meeste branden
plaatshebben is Katwijk. Deze gemeente
is voor de woonwagenbewoners zo'n
aantrekkelijk oord geworden omdat zij
zich pas kort geleden aansloot bij het
regionaal centrum Leiden. Bijna alle
andere gemeenten in de omtrek hadden
deze stap al eerder gezet en' dat bete
kent dat zij de woonwagens politioneel
kunnen dwingen naar het regionaal
centrum te gaan. Katwijk kan dit niet
en heeft bovendien ook nog geen afdoen
de maatregelen genomen om het aantal
staanplaatsen te limiteren. Vandaar dat
er deze week 122 wagens in 't Heen
stonden.
Mr. Ten Napel: „Enkele van mijn
mensen zijn alle wagens gaan bekijken.
En toen bleek dat er toch echt wel
gevallen zijn die bijstand behoeven.
Naar aanleiding van die controle heb
ben we echter ook yeel aanvragen af
gewezen en ik ben bang dat dat nog
wel de nodige moeilijkheden zal ge-
Ter illustratie: vijftien politieagenten
bewaakten deze week het gebouw van
de Soc. Dienst toen een aantal woonwa
genbewoners zich daar concentreer-
Burgemeester Vis, bij dit gesprek
aanwezig als hoofd van de politie en
vervanger van de op vakantie zijnde
.wethouder Groen. „Er is overigens ge
bleken dat die mensen helemaal niet
van plan waren.'de boel kapot te slaan.;
Die indruk krijgen de mensen nogal
gauw, maar we moeten deze zaak
juist heel genuanceerd benaderen. We
moeten oog hebben voor de werkelijke
noodgevallen, maar aan de andere
kant moet de bevolking inzien dat
er in Leiden gehandeld is naar de
letter van de wet en dat er geen potje
van gemaakt wordt. De tragische kant
van deze ontwikkeling is dat de v
wagenbewoners bezig zijn zich te isole
ren van de rest van de bevolking. Ze
worden door de mensen in een hoekje
geplaatst. Het gaat er om deze gevoelens
te temperen."
Intussen zitten mr. Ten Napel cn zijr
medewerkers met een overbezet pro
gramma. Vorige week bezochten 992
mensen de sociale dienst, alleen afgelo
pen maandag waren dat er al ruim 300.
Vandaar dat men er toe overgegaan
een ambtelijke sociëteit in het leven te
roepen. Daar komt men op vrijdagmid
dag bijeen om even op adem te komen
van een stormachtig weekje. Mr. Ten
Napel: „Het zal duidelijk zijn dat. w
niet' zo erg lang meer op deze wijze
door kunnen gaan. Het water stijgt tot
de lippen".
LEIDEN In Galerie v. d. Vlist aan
de Botermarkt exposeert tot 27 augus
tus de in het rustieke Spaarndam bij
Haarlem wonende graficus Jan van
Geem een' aantal kleurenlino's van goe
de kwaliteit. Van Geem gaat zich daar
bij niet te buiten aan extremiteiten
maar déze 50-jarige kunstenaar houdt
zich bij het oude en vertrouwde figura
tieve model Ln een heel persoonlijke,
wat vrouwelijk-sierlijke stijl. Fraai en
charmant zijn zijn naakten die hij soms
in groepen, componeert tot poëtische
dansen. Frappant is het licht-schadu-
weffect dat hij1 bereikt door wat uit
vloeiende kleur. Uitbundig is die kleur
niet; grij en goudbruin overwegend.
Het meest trof ons een een voudig klein
rugnaakt, maar innig getekend en goed
afgewogen van kleur. Mooi is ook de
ritmiek in de prent „Beweging". Naast
deze prenten treffen een paar goede
topografiën van v. Geems woonplaats.
Het kleine blad in blauwgrijs, „Oost-
kolk te Spaarndam" is fraai van welo
verwogen compositie; mooi is ook de
prent „Westkolk". Tenslotte vestigen we
graag de aandacht op een aantal por
tretstudies, zoals „Emanuel" in verschil
lende poses en het zeer mooie „Mar
leen". Al met ,al decoratief en zeer aan
trekkelijk werk.
Tegelijk met v. Geem exposeren
enkele leden van de Haagse
Kunstkring werk bij v. d. Vlist. O.a.
Cees Vlag met sterk gestileerde kleur-
prenten zoals gaarden Burgh" en hel
grote „Vredespaleis". Voorts hangen er
wrken van de quasi-primitief Kees
Andrea, zeefdrukken van An Bilsiot en
werk van Karei Wiggers en Arnold
Smit. Vrij conventioneel over het. alge
meen en kwalitatief van nogal wisse
lend gehalte. Tenslotte staat er wal
klein brönswerk van P. v. d. Meer. Als
niet-Hagenaars exposeren, voorts de
Eindhovenaar Hans Godefroy bronsplas
tiek in klein formaat, waaronder een
zeer fraai gestileerde Madonna met
kind en de Haarlemmer Han Faken
met opvallende, maar zeeraantrekke
lijke z.g.ii. draadplastieken.
W. PRINS.
Geveltjes in Spaarndam.
LEIDEN Zijn bruine pij en ruige
baard maken hem zó onmiskenbaar
Capucijn, dat pater Theoforus de
Jeu (41) gezien door Nederlandse
ogen uit een andere wereld lijkt te
komen. En dat is ook zo. Hij komt
uit de „Derde Wereld". Om precies
te zijn: uit Chili. „Chili is een land
van uitersten, in afstanden, in
maat en moreel", zo beschrijft
pater zijn werkterrein. Het land ligt
tussen de achttiende en de ze
vijftigste zuiderbreedtegraad als
hemelsbreed 4.300 kilometer
lange stootband tegen de westelijke
zoom van Zuid-Amerika. Het is het
eerste land van dat continent, dat op
zuiver democratische wijze een puur
Marxistische regering kreeg. Houdt
die ontwikkeling geen gevaar in
vgor de missie?,
„Wij nouben ons buiten de politiek"
;—'zégt pafér De Jeu. „Het "brengt
geen voordeel als je je met politiek
inlaat. Integendeel: het is gevaar
lijk, een uitspraak over de politiek
te doen omdat je er al gauw een
eigen mening in legt. En daardoor
komt je werk in gevaar".
Pater De Jeu, geboren Leidenaar,
werd in 1958 priester gewijd. Na
aanvullende studies vertrok hij in
september 1961 naar Chili. Hij werd
daar geplaatst in de missie van Qui-
lacahuin, een slordige 1.000 kilome
ter ten zuiden van Santiago, om er
de taal en de gewoonten van het
volk te leren. Het jaar tevoren had
de statie veel te lijden gehad van de
aardbeving. Daardoor was de gewa-
pend-betonnen school geheel ver
nield. Maar nog geen drie maanden
na de komst van pater De Jeu werd
de missie door een veel grotere ramp
getroffen: .een brand verwoestte de
nieuwe houten school, die nog niet
eens was afbetaald, de houten kerk
die de aardbeving had doorstaan
en het parochiehuis. („Nou ja,
hier zou het als schuur nog te slecht
geweest zijn"). Alleen een opslag
plaats die vroeger bij een molen
hoorde, overleefde de brand. „Het
was op de dag voor Kerstmis. Het is
daar dan hoogzomer, want je zit op
het zuidelijk halfrond. Het is wel
bijna zeker dat het vuur werd aan
gestoken. Ik was' niet thuis. Toen ik
terugkwam, had ik alleen nog,mijn
gitaar, een woordenboek en een
verrekijker. Maar alle geschenken
van m'n priesterwijding, m'n boeken,
studie van zoveel jaar.
ONTBERINGEN
Pater De Jeu werd toen overge
plaatst naar Trumao, op de grens
van de provincies Osorno en Valdi-
via. „Er was niets anders dan een
kerk, die zes jaar verlaten was ge
weest. Ik leefde in de sacristie. Geen
licht ol' water, geen w.c. Later heb
ben we.een echt huis gebouwd met
hulp van de Nederlandse aannemer
Smulders uit Tilburg die zich
in Chili gevestigd heeft. Nu krijgen
we licht van de centrale, we hebben
een drinkwaterinstallatie aangelegd
en er is sanitair".
Maar tot 1967 deelde pater De Jeu
ook de ontberingen met de armste
bevolking. Wat dat betekent, laat
zich raden wanneer men bladerend
in een foto-album op een prentje
stuit van pater Theoforus te paard
en hij als verklaring geeft: „In de
stad is rijkdom en welvaart. Maar
op het platteland heerst armoe. Bui
ten de steden leeft men vaak in
isolement als gevolg van het geacci
denteerde landschap. Medische hulp
is er onvoldoende. Er zijn wel dok
ters. in de stad. En die laten zich
goed betalen, ofschoon er ook zijn,
die om politieke en soms caritatieve
redenen de armer behandelen zonder
veel te rekenen. Ik ben dus ook
dokter" Met een" Memisacursus van
zes wéken, bekroond door een inter
nationaal erkend Rode-Kruisdiploma
en gesteund door het Medisch Missie
Handboek is pater Theoforus prakti
serend geneesheer (geen arts), Bloed
druk meten, koorts opnemen, een
diagnose stellen en injecties toedie
nen gaan' hem vlot af. Een echte
operatie heeft hij nooit hoeven uit
voeren. „En daar zou ik me niet aan
wagen ook. Echt ernstige gevallen,
die gaan wel per ossewagen naar
het ziekenhuis. Galstenen komen er
veel voor. En als je de kneepjes
kent, is dat een dankbaar werk. We
krijgen goéde medicijnen van de
Memisa (Medische Missie Actie) en
RADIO PROJECT
Een modern wapen in de ontwikke
lingshulp is voorts het radioproject
in het bisdom Osorno, waartoe Tru
mao hoort. Sinds een jaar of vier
geleden richtte een van de missiona
rissen, die zijn verlof in Nederland
benutte om er een financiële cam
pagne te houden, de eerste missie
radiozender van Chili op: een mid
dengolfzender met een bereik van
100 kilometer. Onder de trage en
achterdochtige indianenbevolking
werden bovendien 1000 draagbare
ontvangers uitgezet, die uitsluitend
op de golflengte van de zender zijn
afgestemd. De programma's bestaan
uit „schoolradio" als wapen tegen
het analfabetisme, godsdienstige
praatjes L95 pet. van de bevolking is
katholiek maar misschien 5 pet. zijn
maar katholieken") maar ook uit
culturele- en maatschappelijke vor
ming en landbouwonderricht. Be
paalde groeperingen zien die activi-
Met medicijn,
mis en radio
tegen revolutie
teit met lede ogen aan en daardoor
heeft het radiostation al een bewo
gen leven achter de rug. „We draai
en zonder reclameboodschappen.
Kortgeleden is er nog een actie ge
houden in Nederland, waardoor we
er zeker van zijn, dat we weer een
jaar kunnen doorgaan. De grootste
zekerheid is voor ons, dat de bevol
king op onze hand is. Alle campesi-
no's kwamen op de been toen een
groep als boeren vermomde studen
ten en journalisten de zender „voor
het volk" wilden inpikken. Goed
gezinde boeren, die het bedrog door
hadden, kraakten daarna de zender.
Ze riepen de „intendente" (hoofd van
het provinciaal bestuur) te hulp om
van hem de zekerheidte krijgen,
dat het radiostation eigendom van
de missie zou blijven''.
PROGRAMMA
En daarmee raakt het verhaal toch
weer de politiek. Pater De Jeu: „In
1964 werd Eduardo Frei, christende
mocraat, met absolute meerderheid
tot president gekozen, met steun van
rechts dat wilde voorkomen dat Al-
lende aan de macht kwam. Ik heb
toen gezegd: Als Frei zijn program
ma niet kan uitvoeren, hebben we in
1970 het communisme. En hij kón,
geboycot door rechts, zijn program-
na niet uitvoeren. Ailende komt
duidelijk voor de arme man op, Hij
heeft de lonen sterker opgetrokken
dan de prijzen stijgen. Hij heeft alle
arme kinderen een halve liter melk
per dag beloofd en dat maakt hij
wóar. Hij heeft ze ook een paar
schoenen beloofd. En dat heeft hij
niet waar kunnen maken. Alles is
ook politiek en zonder politiek kan
je niet veel bereiken. Ailende wil
het volk laten regeren: gelijke rech
ten en gelijke plichten voor ieder-
Een „Marxisme a la Chilena"
(„Op z'n Chileens", d.w.z. zonder
bloedvergieten) en „Liberadora" (be
vrijdend en democratisch).
PROFIJT
Maar de beter-gesitueerden geloven
daar niet in. Want Ailende is bezig,
alle grondbezit groter dan 80 hecta
ren, te onteigenen. Wie minder bezit,
mag het houden. De staat neemt de
exploitatie over en zal de eigenaren
schadeloos stellen. Maar waar het
vandaan moet komen.Het is een
groot economisch probleem, mede
doordat velen die bezit hadden, hun
geld vandaan moet komen? Het is een
en anderen met hun duiten naar het
buitenland zijn getrokken.
Terugziend op de ontwikkelingen in
zijn tweede vaderland over de laat
ste tien jaar, zegt pater Theoforus:
„Met al zijn onvolkomenheden was
Frei mogelijk wel de grootste presi
dent die Chili ooit heeft gekend. Iiy
heeft tenminste het land op alle
niveaus georganiseerd ;daarvan pro
fiteert Ailende nu."
