ternd Alois Zimmermann: Die Soldaten
DEN BEGINNE
WAS HET RITME
Dood van Aktaion door
Malibumuseum gekocht
REEMDE ONTWIKKELING VAN EEN LIBRETTO
Partijen vrijwel eens
over verdeling van
ministersposten
Alice in
Wonderland
in HOT
afgelast
Zevende cursus Kurt
Thomas geopend
I igfclNSDAG 29 JUNI 197i
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
i onze muziek redactie)
kan vreemd lopen met
tralibretto's: dat van
nmermanns ..Die Sol
len" is daarvoor een wei
tl duidelijk bewijs. Wie
f ik
dan
vaklit
i, kende tot voor kof
cob Michael Reinhold
(1751—1792)? Slechts
cialiKlen wisten, dor
jeugdvriend van
tthe een representant
de Sturm und Dranp"
cv als zodanig enkele
nil's,' waaronder ,,De.r
meisteren „Die Sol
ui" had geschreven.
ietwat zonderling
s, deze domineeszoon
Lijfland, die op zijn
rtigste jaar dood in de
Moskou werd
getroffen.
:h Bernd Alois Zimmer-
Dn, behalve prominent
Ijponist ook prominent
ratuurkenner. voelde
Lenz aan-
tokken, speciaal tot
is ..Die Soldaten". Wat
hem in dit verhaal
de jonge midden-
idsdochter Marie, ten
itoffer vallend aan de
voorspiegelingen van
Lijfelijke militairen, die
i serieuze bedoelingen
ben. slechts hun fy-
kus ie behoeften bevredi-
Was het de sarcas-
maatschappijkritiek,
kies[t|n door Lenz tot uit-
mo tking gebracht? On-
i'ijfeld heeft deze hem
onberoerd gelaten.
'?d,V(i'het moet gezegd:
rit 'Benornen Zim-
j die zit Vergewaltigung.
Mord und Selbstmord und
letzten Endes in die Ver-
nichtunp des Bestehenden
führt".
j Voor Zimmermann met
zijn speculatieve en filoso-
I fisch aangelegde geest
wordt hier dus niet één
I situatie geschapen, doch
dé situatie van het mens
dom: situatie, niet aan
j tijd gebonden,
j En het is deze opvatting.
die hij met behulp van alle
1 technische middelen, ons
j ter beschikking staande,
voor oog en oor heeft
willen realiseren.
•tuigend be-
hiervoor levert het
ran het origineel de
ronie gedrenkte aan-
ft ine toig van overste
inheim. de voor vele
tionsifhuvde meisjes in een
insplaats zo drel-
D^de ..Folgen des ehelo-
it, N Standes des Herren
W jaten" daardoor te
"f zachtcn. dat ..der Kö-
Ruir,
tijd i nkogelvori
Daaruit volgde
wat hij met de term
kogelvormige voorstelling
van de ruimte-tijdge-
daante" aanduidde en al
dus nader trachtte te ver-
Alles beiveegt zich vol
gens het ritme van elkaar
overlappende tijd- en er-
varlngslagen. en roept die
scenische beweging op
zowel in ruimte als in Lijd:
waaruit woordflarden,
stukjes handeling, detail
en brokstukken van hele
scènes als uit een draai
kolk omhoog geslingerd
worden. Van gefluisterd
woord tot schreeuwen met
overslaande
an menselijk
bestreken;
n gezongen
Coaten anlege", dus van
"Heme amazonen, die
Martyrerinnen für
Staat dem hohen Be-
n ewigen Verbin-
entsagen" en (bij
rbij passende ver
van hun stand
bereid zijn, hun
in de staat ter be
ling te stellen, die
.ronselgelden"
uitsparen
■fcenntnis-Oper"
daarin niet stof ge-
.vjoJg gezeten hebben voor
veldf heel scherpe satire?
prijl inziens wel: doch
:t Wttermann was het nier,
inninïdeze satire te doen:
1 hij wenste was een
genntnis-Oper". recht-
eks apellerend aan be-
geweten en wat
Lenz' toneelstuk
i de onontkoom-
loop van de gebeur-
wifeen, waaraan alle op-
- D nde personen waren
de Gi worpen, zulks op een
Holdat ze. om zijn eigen
den te citeren:
ïn, F
alle stadia
stemgebruik
gesproken
wisselen elkaar af
den tot klankscènes, die
ritmisch uitlopen op klop
pen, slaan, stoten, stam
pen, ja zelfs dansen. Hier
bij worden gelijktijdig
spreken, declameren, zin
gen afgewisseld met stuk
ken van louter muzikale
of scenische actie, een con
stant fluctueren tussen
vulkanische en schijnbare
chaos en moleculaire
de visuele voegen. we
wijzen hier. om een voor
beeld te noemen, op de
aanwezigheid van ..klank-
j coulissen", die, naar alle
regels van de kunst, af
geleid uit een bepaalde
tonenreeks. zijn opgesteld
en telkens in verschillende
„kleuren" zich doen horen,
zulks in een wentelende
ritmiek, die zich aan alle
bewegingen van een „uit
de voegen geraakt" gevoel
voor tijd op een bijna ge
dweeë wijze aanpast en
daarmee zichzelf opheft.
licht
Wie deze persoonlijke ver-
klaring van de componist j
goed op zich in laat
werken, weet, wat hem in j
de voorstellingen door Die 1
Deutsche Oper am Rhein r
op 5 en 7 juli in het Sche- j
veningse Circustheater te I
geven, te wachten staat en i.
hij. die zo gelukkig was
de uitvoering van Zimmer- i
manns Requiem für einen
Jungen Dichter te Am
sterdam, 20 juni jongst
leden mee te maken,
kan vermopden in welk
een inferno van klanken
hij terecht zal komen-
Klankcoulissen
Maar. daar is het een
opera
Hoe zullen overigens die
twee Scheveningse voor
stellingen worden ge
bracht? Met dezelfde pro
vocerende klank- en licht
effecten als de Keulse
première op 15 februari
1965?
'Toen waren de geluids
orgieën aan het slot der
mate immens, dat de ba-
en boeroepers daarmee on
mogelijk konden con
curreren! Waarbij not
kwam het licht, dat op de
•schier vernietigende wer
king uitoefende.
Een verslag van deze
Bij het orkest, gesteund
door doffe, opwindend mo
notone slagen van 't slag-
Catherine Gayer en Antoi
de Ridder in „Die Sol-
I werk en een jazzcombo op
het toneel, voegden zich
de bandopnamen met hun
„synthetische" cn con
crete" muziek, kon men
naturalistische geluiden
I van pantserwagens waar-
nemen. van startende
i vliegtuigen, inslagen van
raketten en „normale"
bommen, kreten van wei-
kermen van stervenden
Daarnaast orgeltonen en
klokgelui, waardoor men
het bidden van het
I Onze Vader meende te
kunnen horen. En terwijl
al deze geluiden langzaam
j domineerden, werd een
langzaam dalende atoom-
Dat
althans Zimmermanns be
doeling. Doch in plaats
hiervan werd een indruk
wekkende batterij schijn
werpers op de kijkers/
hoorders gericht, die niet
meer konden kijken, niet
meer konden horen.
Ziehier wat restte van een
libretto, oorspronkelijk be
doeld als een achttiende-
eeuwse maatschappijsatire.
Vol verwachting klopt ons
Het dansorkest. dat onder de naam Flamenco Puro gisteren
in eeh wederom stampvolle Koninklijke Schouwburg in
Den Haag door de gitarist Paco Pena, de flamencozanger
Barrilito en het dansersechtpaar Faquillo de Cordoba en
Margarita werd gegeven, was 'n merkwaardige festivalopzei.
Een gitarist alleen zou niet in deze organisatie passen en
daarom verzorgde men gevieren de show. die 'n onafgebroken
feest werd.
rel op ongelijk artistiek niveau, want de gitarist stak met kop en schouders
zijn medewerkers uit. Zijn feilloos tokkelspel varieerde van dof staccato tol
Ide klankenroes van de meest furieuze akkoorden. Er is tevens veel intimiteit
rtelijkheid in dit opaliserend musiceren, dat een groot overbruggend artistiek
gen bleek te hebben. Vandaar dat het kwartiertje sologitaar na de pauze tot
Zangrijkste deel van de avond werd. Pena zegt nu wel. dat flamenco in de
plaats zang is en dat daarbij de gitaar pas na de dans kwam, maar feit is.
leen zijn muzikaal aandeel overeenstemde met de nog steeds geldende
ak van Lope de Vega: „Waarlijk, de dans is de ziel van de schoonheid
ren zijn snarendansen inderdaad. De danser Faquillo liet een glasheldere
do zien en horen, maar hoe stoutmoedig en virtuoos ook zijn ritmische
isaties waren, de tragiek en de noblesse ontbraken. Dit ritme zoog als een
wind slechts oppervlakkige plastische dialogen aan van Margarita, terwijl
ger alleen in het luchtige genre van de alegrias en de bulerias aan het motto
avond ..pure flamenco" herinnerde. Dat er in zijn hart meer verdriet was
druppels in de zee zijn, beluisterden we evenwel niet in zijn chevrotterende
eit. Wat weer wel deugd deed. was de wederzijdse inspraak en de
king, waardoor uiterlijk althans de eenheid van
tatie bewaard bleef. Het publiek kon echter aan al dat tokkelen en
"pelen geen weerstand bieden en ging al na de eerste nummers applauselijk
e knieën. Misschien dan wel geen festival, een feest was het wel. En
g met een grote portie muzikale en dansante oprechtheid.
D-y
rie
k
terug van
wereldreis
DEN HAAG
Vermoeid maar
gelukkig Is het
Ensemble Syntag
ma Musicum 0..1.V,
Kees Otten In ons
land teruggekeerd
lang door Austra
lië. Nleuw-Zce-
land en Indonesië
heeft gevoerd. Er
werd gereisd met
tarium van oude
muziekinstrumen
ten dat rond 75 kg woog en 41 instru
menten omvatte met een totale waarde
van f 26.500,—.
Syntagma Musicum zal na terugkeer
van deze tournee ann twee uitvoerin
gen in het Holland Festival meewerken
met uitvoeringen van de Mlssa
Verbum Incarnatum van Arnold de
Lantins te Den Haag en Amsterdam
(resp. 1 en 3 juli). Daarna beginnen
de sessies voor een nieuwe plaat
opname van het gezelschap, waarbij
o..m. een groot aantal werken van
Josquin des Prés in authentieke
uitvoeringen worden vastgelegd. Dit
ook naar aanleiding van de herdenking
van de 450e sterfdag van Josquin des
Prés, die algemeen wordt beschouwd
als de meest vooraanstaande Europese
componist uit het tijdperk van de
PROBLEMEN MET UDINK
DEN HAAG De voor vanavond
in het HOT-theatcr in Den Haag
georganiseerde besloten voorstel
ling van „Allee in Wonderland"
zal n iet kunnen doorgaan. Om
zUn spelers voor te grote ver
moeienissen te behoeden en an
derzijds de kwaliteit van de
voorstellingen te kunnen blijven
garanderen, heeft The Manhattan
Project in een vroeger stadium
van de besprekingen met bet
Holland Festival gevraagd twee
data uit het oorspronkelijke, door
het festival voorgestelde tour
neeplan te schrappen en de mo
gelijkheid te mogen openhouden
om tijdens het verblijf in Neder
land alsnog één verdere voorstel
ling af te gelasten. Dit is dan die
van vanavond geworden.
In New York werd „Alice in
Wonderland" om de genoemde re
denen slechts vier keer per vveelc
opgevoerd. Dit is ook het geval
bij de Europese festivals, die The
Manhattan Project hebben uitge
nodigd en die na'Nederland dooi
de groep zullen worden bezocht.
Hel Holland Festival is door
zijn structuur het enige festi
val dat van groep en voorstelling
dagelijks verplaatsing heeft moe
ten vragen, zoals achtereenvol
gens naar Rotterdam, Nijmegen,
l'trecht en Eindhoven.
Alle resterende Nederlandse
voorstellingen van ..Alice in Won
derland" zijn uitverkocht. De op
voering zal hoogstwaarschijnlijk
zondag 11 juli volledig door de
NOS-televisie worden uitgezon
den. Teleurgestelde houders van
kaarten voor vanavond kunnen
gratis goede plaatsen verkrijgen
voor de opvoering van de opera
„Die Soldaten" door de Deutsche
Oper am Rhein op 5 en 7 juli in
het Circustheater. Ook kunnen zij
restitutie van hun plaatsbewijs
vragen bij de organisatie waar zij
de kaarten verkregen hebben. Ten
slotte zijn voor hen een aantal
gratis invitaties verkrijgbaar voor
de televisieopvoering van „Alice
in Wonderland", die op 6 juli om
14 00 uur in Hilversum op de
beeldband zal worden vastge-
(Var
laggei
DEN HAAG Kabinetsformateur
mr. Bicsheuvel heeft met de fractie
voorzitters van de drie grote confessio
nele partjjen, de VVD cn DS'70 goed
deels overeenstemming bereikt over de
verdeling van de ministersposten in het
te formeren vijfpartijenkabinct. Mr.
Biesheuvel is nog niet toegekomen aan
het persoonlijk benaderen van kandi
daat-ministers. Dat hebben wel de frac
tieleiders gedaan om te kunnen vast
stellen, of dc aan hun partijen toeko
mende ministersposten bezet kunnen
De formateur heeft gisteren een ge
sprek gevoerd met KVP-fractieleidoi
Verlnga en telefonisch overleg gepleegd
met de andere fractievoorzitters. Men is
het kennelijk eens geworden over de
volgende verdeling (tussen haakjes de
kandidaat-ministers)
De KVP krijgt Financiën (Nelisscn),
Buitenlandse Zaken (Schmelzer). Justi
tie (prof. mr. A. van Agt), CRM (prof
dr. R. de Moor uf P. Engels). Volksge
zondheid en Milieuhygiëne (prof. mr. J.
de Vreeze). Landbouw (ir. .Lardinois) of
Onderwijs (prof. dr. J. Kremers). Als de
KVP Onderwijs verkiest boven Land-
bouw. dan zal minister Lardinois niet
in hel nieuwe kabinet terugkeren: hii
i maakt dan een goede kans dr. S Mans-
holt op te volgen als ondervoorzitter
van de Europese Commissie
De VVD krijgt Binnenlandse Zaken
(mr. M. Geertsema), Economische Zaken
(prof. C Oort), Landbouw (ir. H Lou-
l wes) of Onderwijs Naar de post van
I Economische Zaken dingt ook nog
steeds CHU-leider Udink. maar dat zou
weer een totale herverdeling teweeg
brengen.
De ARP krijgt de premier (Biesheu
vel). Defensie (huidige staatssecretaris
Van Es). Ontwikkelingshulp (drs. .1.
Boersma) of Wetenschappen (mr, J.
Grosheide). Do ARP geeft de voorkeur
aan Ontwikkelingshulp.
DS'70 krijgt Volkshuisvesting cn
Ruimtelijke Ordening (dr. W Drees jr.)
Ontwikkelingshulp of Wetenschap
pen (jhr. mr. L dc Brauw).
De CHU krijgt Sociale Zaken (SER-
voorzitter drs. J. de Pous of de huidige
I staatssecretaris Van Veen) en Verkeer
en Waterstaat (drs. B. Udink). Mocht
het de heer Udink lukken zijn wens om
op Economische Zaken te komen ver-
vuld te krijgen, dan zal een andere
partij Sociale Zaken moeten nemen.
Verder is het nog mogelijk dat één of
meerdere fracties bezwaar maken tegen
lo voorgestelde zetelverdeling en dan
kan men weer opnieuw beginnen met
de legpuzzel. Na vanavond zal dat dui
delijk worden als de vijf fractievoorzit-
ters weer bij de formateur zijn ge-
Luchtvervuiling
Eindhoven komt
waarse
uit Roergebied
DEN IIAAG In Eindhoven komt
geregeld een hoog gehalte aan zwavel-
dioxyde In de lucht voor. zo is sinds
enkele jaren door dc Technische Hoge
school in die gemeente vastgesteld. De
weersomstandigheden spelen hierbij een
rol. De hoogste tot dusver gemeten con
centratie was 750 microgram S02 per
kubieke meter.
Dit heeft staatssecretaris dr. R. J. H.
Kruisinga van Volksgezondheid geant
woord op schriftelijke vragen van me).
N. Barendregt (PvdA). De waargenomen
verontreiniging is waarschijnlijk voor
het grootste deel afkomstig uit het
Roergebied in Duitsland.
Juist om het optreden van grensover
schrijdende luchtverontreiniging te on
derzoeken. worden extra meetstations
aan de landsgrenzen geplaatst. Een Ne
derlands- Duitse werkgroep gaat het
interregionale transport van luchtver
ontreiniging bestuderen, aldus de
staatssecretaris.
(Van onze muziekredaclie)
Gistermiddag is in het gebuuw
Gouden Wieken" te Scheveningcn
Kurt Thomaseursiis, de zcvenilc in si
cessie, geopend. Deze studiedagen vc
koordirigenten en koorzangers trokk
ditmaal vül'lig belanghebbenden en 1
langstelfenden uit alle oorden des lan
bovendien lieten zich deelnemers
België. Duitsland en de Verenigde Stal
Prof. Kurt Thomas leidt ook diti
de leergang, daarbij geassisteerd
Jaap Hillen,
- de cursus duurt tot en met zaterdag
10 juli en wordt besloten met een con
cert in de Oude Kerk te Scheveningen,
waar cursisten dirigeren staat het
volledig Gewestelijk Orkest van Zuid-
Holland ter beschikking. Bovendien heeft
zich ook dit keer een koor gevormd,
samengesteld uit leden van diverse
J Haagse ensembles cn stelden zich ver-
I schillende vocale professionals disponibel
tijdens de lessen solistisch op te treden.
Tot slot oen aardige bijzonderheid:
wethouder Wilzen van Kunstzaken volgt
i de lessen in het gregoriaans.
rsitei
de Gro
Kerk
Breda, Jan Eelkema. Ie
de Christelijke Pedagogische Academie
en koordirigent te Amsterdam, Rotter
dam en Utrecht. Prof. Gerhard Schmidt,
docent aan het Mozarteum te Salzburg.
is wederom belast met het onderwijs in
spreektechniek. en Louis G. A. Kuypers,
directeur van het Nederlands Instituut
voor Katholieke Kerkmuziek te Utrecht, 1
besteedt aandacht aan het gregoriaans
Leerstof in deze dagen: deze woidt
om. gevormd door behandeling van
Bachs Matlhiius-Passion, Weihnachts-
oratorium. Kantate nr. 39; Haydns
Schopfung, Mozarls Krönungsmesse, j
Schuberts Mis in As Dur. Kodaly's
DEVENTER (ANP) Een persoonlij-
ic vertegenwoordiger van de Sjah van
•errIP mr. Abbns Aram, heeft gisteren
icht
rukkerij De Lai
-Yai
Lei
de Klu
Psalmus Hu:
Roi David.
Pauselijk stuk
over priesters
LONDEN (AP) Titiaans Dood van Aktaion (foto bo
het schilderij dal verleden week op de veiling
Christie in Londen 4.032.000 dollar opbracht is aangek
namens het Paul Getty-Museum in Malibu, Califo
aldus is bekendgemaakt.
VATICAANSTAD (RTR) Een pau
selijk document over de priesters en
hun rol in de huidige wereld zal don
derdag worden gepubliceerd, zo heeft
het Vaticaan bekendgemaakt.' Paus
Paulus zei vorige week dat het docu
ment gebaseerd zal zijn op de bevindin-
ner heeft betaald
Burton Frederick
een uitleenprogi
waardoor het m
New York, die zelf weer handelde
I Geltv-Museum Het museum heeft
r vrijwel dezelfde prijs als Weitz-
i. curator van,het Getty-Museum, heeft
ma voor meesterwerken voorgesteld
lijk zou worden belangrijke kunstwer-
l'itiaan tijdelijk in Europa te houden. Het Getty-
bereid de Titiaan voorlopig voor twee jaar aan
de National Gallery uit te lenen. Het museum is eveneens
bereid de Van Dyck (studie van twee negerkoppen) cn de
twee Bouchers, die het via French and Company verleden
week heeft gekocht, voorlopig uit te lenen aan de National
Gallery. Een woordvoerder uit Californlë zei: „In Londen
staat meer in de kelder dan bij ons in het museum
De prijs, die voor de Titiaan werd betaald, is de op een na
hoogste ooit op een veiling voor een schilderij betaald. In
november vorig jaar bracht Velasques portret van zijn
leerling Juan de Parreja 5.604.000 dollar op.
De verkoop van zulke meesterwerken aan het buitenland
heeft in Engeland geleid tot talrijke campagnes, maar noch
de regeling, noch de National Gallery ziet kans de
sommen bijeen te brengen, die voor het behoud van
kunstwerken van deze klasse vooi Engeland nodig zouden
eiiykheid
als de:
Honegget
het slage
studicdagc
i'ordt in niet geringe male bepaald door
et feit. dat de voorontwikkeling van
e participanten zéér uiteenlopend is.
taarom zijn de docenten dit jaar begon-
en met een groepsindeling, waarbij de
ursistcn. geheel vrijwillig overigens,
aar keuze konden „voordirigeren"
'eertien gegadigden „slaagden" voor
ezc proef, de overigen krijgen nu een
asisondcrwUs. dat. waar men met kleine
roepen werkt, zo individueel mogelijk
i gericht.
Wa belangrijk is: in de tweede week
'ergrocp.
r. Aram. die de persoonlijke titel van
ibassadeur heeft, awaam zich op de
orte stellen van dc voortgang van de
•rk/uamheden bij dit Deventerbedrijf,
t in opdracht van de Sjah het boek
rsia the Immortal Kingdom, drukt.
Dit boek wordt een standaardwerk
er Perzië. zijn geschiedenis, zijn volk
heersers door de eeuwen heen. liet
rschijnt in oktober ter gelegenheid
T van de viering van het 2500-jarige be-
j --Rian in Teheran van hel koninkrijk
Perzië. dal werd gesticht door Cyrus de
I Het wérk komt in acht talen op de
markt, namelijk Engels, Frans, Duits,
j Italiaans. Spaans. Russisch. Japans en
lies. De teksten zijn geschreven door
drie auteurs, die bekend staan als Per-
ziëkenners. namelijk Roman Ghirsman,
Vladimir Minorsky en Rames Sangvhi
